UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (poprzednio: z siedzibą w B.) wniosła o zasądzenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym od K. R. kwoty 12 375,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 października 2022 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. podniosła, że K. R., w związku z zawarciem w dniu 1 kwietnia 2019 r. umowy pożyczki gotówkowej nr (...), 1 LISTOPADA 2019 R. wystawiła na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. weksel własny in blanco, upoważniając powoda do jego wypełnienia na kwotę równą zadłużeniu wynikającemu z tej umowy. Powód wypełnił weksel na kwotę 12 375,61 zł, płatną w dniu 11 października 2022 roku i wezwał K. R. do wykupu weksla. Pozwana nie wykupiła weksla w zakreślonym terminie.

15 września 2023 r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, zgodnie z treścią żądania pozwu (ówczesna sygn. akt III Nc 1566/23).

K. R. wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, w których domagała się uchylenia wydanego w sprawie nakazu zapłaty i oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana zaprzeczyła zasadności żądania pozwu tak co do zasady jak i co do wysokości. Podniosła, że wystawiony przez nią weksel został wypełniony w sposób niezgodny z deklaracja wekslową. Zgodnie z postanowieniami umowy zobowiązana była do spłaty kwoty 51 120 zł. W okresie od maja 2019 r. do sierpnia 2022 r. spłaciła kwotę 37 680,20 zł. W okresie od marca 2020 r. do sierpnia 2022 r. maksymalna wysokość odsetek kapitałowych oraz odsetek ustawowych zmieniła się 13 - krotnie, przy czym w okresie od 29 maja 2020 r. do 6 października 2021 r. wynosiły 3,6%. Z tego powodu wysokość odsetek kapitałowych naliczonych na kwotę 9 210 zł musiała ulec zmianie – obniżeniu. Nie wiadomo zatem w jaki sposób została wyliczona żądana pozwem kwota.

Nadto pozwana podniosła, że postanowienia umowy nakładające na nią obowiązek zapłaty pozaodsetkowych kosztów (opłata przygotowawcza, prowizja, opłata za (...)) w kwocie równej kwocie udzielonej pożyczki stanowią niedozwolone postanowienia umowne, które jej nie wiążą. Pożyczkodawca ma prawo do pobierania opłat z tytułu udzielenia pożyczki, jednakże ich wysokość winna być uzasadniona treścią łączącego strony stosunku prawnego. W okolicznościach faktycznych sprawy tak nie jest, pobranie takiej kwoty nie ma żadnego uzasadnienia, w szczególności w kosztach prowadzonej działalności gospodarczej. Postanowienia te nie były również z pozwaną indywidualnie uzgadniane.

Pozwana podniosła również, że umowa nie zawiera obligatoryjnego elementu w postaci wskazania warunków stosowania stałej stopy oprocentowania pożyczki, co zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim skutkuje sankcją kredytu darmowego. W piśmie tym pozwana złożyła oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

W odpowiedzi na sprzeciw (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. podtrzymała żądanie pozwu. Podniosła, że weksel, na podstawie którego dochodzi zapłaty, został wystawiony jako weksel gwarancyjny zabezpieczający umowę pożyczki gotówkowej nr (...) zawartą w dniu 1 kwietnia 2019 r. Na podstawie tej umowy K. R. zobowiązała się do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy kwoty 51 120 zł, na którą to kwotę składa się: całkowita kwota pożyczki w wysokości 21 000 zł, opłata przygotowawcza w kwocie 129 zł, prowizja w kwocie 18 271 zł oraz opłata za dodatkową usługę (...) w kwocie 2 600 zł. Pożyczka miała być spłacona w 48 ratach miesięcznych w kwocie po 1 065 zł każda, zgodnie ze stanowiącym integralną część umowy kalendarzem spłat. Zgodnie z postanowieniem pkt 8.1. umowy pożyczkodawca uprawniony był do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia, w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie pożyczki przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Pozwana zaprzestała terminowej spłaty rat, wobec czego pismem z dnia 11 sierpnia 2022 r. wezwano ją do zapłaty zaległości, w terminie 7 dni, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Wobec bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego do zapłaty zaległości, pismem z dnia 11 września 2022 r. , powódka wypowiedziała umowę i tym samym postawiła pożyczkę w stan natychmiastowej wymagalności. Zarówno wezwanie do zapłaty jak i oświadczenie w przedmiocie wypowiedzenia umowy zostały przesłane na adres podany przez pozwaną w umowie listem poleconym. Dowód z dokumentu elektronicznego wygenerowanego z systemu operatora pocztowego Poczta Polska SA pozwala na przyjęcie w drodze domniemania faktycznego doręczenia przesyłki adresatowi. Domniemanie doręczenia przesyłki rejestrowanej wynikające z dowodu jej nadania może być przez adresata obalone przez wykazanie, że nie miał możliwości zapoznania się z zawartym w niej oświadczeniem woli. Wystawiony przez pozwanego weksel został zatem wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową. W dacie wypełnienia weksla stronie powodowej przysługiwało roszczenie o zapłatę niespłaconej pożyczki oraz zastrzeżonych odsetek umownych.

Umowa pożyczki, z której strona powodowa wywodzi roszczenie stanowi umowę o kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Ustawa ta dopuszcza pobieranie od pożyczkobiorców będących konsumentami opłat i prowizji, a zastrzeżone w umowie pozaodsetkowe koszty pożyczki takie jak opłata przygotowawcza, prowizja oraz opłata za usługę (...) nie przekraczają maksymalnej wysokości tych kosztów wskazanej w art. 36 a ww. ustawy, a zatem są wiążące dla pożyczkobiorcy. Opłata przygotowawcza jest kosztem związanym z przygotowaniem umowy, w tym zgromadzeniem niezbędnych dokumentów i weryfikacją zdolności kredytowej pożyczkobiorcy i uruchomieniem środków. Jej wysokość została skalkulowana na poziomie rzeczywistych kosztów wykonania ww. czynności i nie jest wygórowana. Prowizja natomiast za udzielenie pożyczki obejmuje między innymi zapłacony podatek dochodowy od osób prawnych, wynagrodzenie za pośrednictwo w zawieraniu umów, koszty pozyskania kapitału pożyczek i stanowi świadczenie główne wynikające z umowy pożyczki. W przypadku, gdy koszty z tego tytułu nie przekraczają wysokości wskazanej w art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim, brak podstaw do uznania, że postanowienia umowy w tym zakresie stanowią niedozwolone klauzule umowne, nawet jeżeli wysokość prowizji jawi się jako wygórowana. W odniesieniu natomiast do usługi (...) wskazać należy, że stanowi ona fakultatywny element umowy, a opłata z tego tytułu pobierana jest tylko od pożyczkobiorców, którzy wyrazi zgodę na wybór tego pakietu. Z wyborem zaś tego pakietu wiążą się dodatkowe udogodnienia, w tym możliwość skorzystania z odroczenia bądź obniżenia rat pożyczki.

W piśmie z dnia 26 marca 2024 r. strona powodowa oświadczyła, że w toku procesu pozwana zapłaciła kwotę 424,12 zł, wobec czego cofa pozew w części co do tej kwoty ze zrzeczeniem się roszczenia.

W dalszym toku procesu strony nie modyfikowały swoich zasadniczych stanowisk procesowych.

Ustalenia faktyczne.

1 kwietnia 2019 r. K. R. zawarła z (...) Spółką Akcyjną w B. umowę pożyczki nr (...), na podstawie której spółka udzieliła pożyczki w kwocie 42 000 zł, na którą składają się:

a) całkowita kwota pożyczki wynosząca 21 000 zł,

b) kredytowane koszty pożyczki, czyli kwota pieniężna wynosząca 21 000 zł, która zostanie przeznaczona na zapłatę kosztów należnych w dniu zawarcia umowy, o których mowa w pkt 1.4 umowy.

Całkowita kwota pożyczki została wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy.

Kwota kredytowanych kosztów pożyczki zostanie potrącona z pożyczki tytułem pokrycia kosztów, o których mowa w pkt 1.4 umowy w momencie wypłaty środków pieniężnych na rachunek pożyczkobiorcy.

W związku z udzieleniem pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany był ponieść, zgodnie z postanowieniem par. 1.4 umowy, następujące koszty:

a) opłatę przygotowawczą w wysokości 129 zł,

b) wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 18 271 zł,

c) wynagrodzenie z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy (...), o którym mowa w par. 15 umowy w kwocie 2 600 zł.

Całkowity koszt pożyczki wynosił 31 120 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 68,34 %.

Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 51 120 zł.

K. R. zobowiązała się do spłaty pożyczki w 48 miesięcznych ratach w kwocie po 1 065 zł każda, w terminach wskazanych w harmonogramie spłat, tj. do 11 – go dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 11 maja 2019 r. Rata obejmowała kapitał pożyczki i odsetki umowne.

Oprocentowanie pożyczki było stałe i wynosiło 9,94% w stosunku rocznym.

Zgodnie z postanowieniem par. 4.1. jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 par. 2 ¹k.c.

Zgodnie z postanowieniem par. 8.1. pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku między innymi gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni.

W związku z realizacją umowy pożyczki nr (...) K. R. w ramach usługi (...) – Pakiet E. , otrzymała następujące dodatkowe uprawnienia:

- odroczenie/obniżenie rat – prawo do jednorazowego w całym okresie kredytowania, według swojego wyboru, skorzystania z bezpłatnego odroczenia maksymalnie 2 kolejnych terminów płatności rat albo do bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie 4 kolejnych rat; odroczone raty lub części obniżonych rat zostaną spłacone w dodatkowym okresie kredytowania,

- przyspieszona wypłata – maksymalny termin postawienia pożyczki do dyspozycji pożyczkobiorcy, o którym mowa w par. 1.6 , zostaje skrócony do 10 dni roboczych,

- pakiet powiadomień klienta – pożyczkodawcy będzie przysługiwał pakiet powiadomień SMS obejmujący powiadomienia o przelewie pożyczki, terminie płatności raty oraz zaksięgowaniu płatności raty na koncie pożyczkodawcy.

Skorzystanie z (...) zależy od woli pożyczkodawcy.

Niesporne, a nadto dowód:

- wniosek o udzielenie pożyczki wraz z załącznikami k. 89 - 92,

- formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego k. 85 – 85 – 86, 84,

- umowa nr (...) k. 3 - 6,

- harmonogram spłaty pożyczki k. 7,

- potwierdzenie wykonania operacji k. 79.

W celu zabezpieczenia spłaty kwot należnych pożyczkodawcy K. R. wystawiła na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową. Zgodnie z postanowieniem par. 8.2 umowy pożyczkodawca uprawniony był do wypełnienia weksla na zasadach określonych w deklaracji wekslowej w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

W deklaracji wekslowej K. R. upoważniła (...) Spółkę Akcyjną w B. do wypełnienia wystawionego weksla in blanco na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu wynikającemu z umowy pożyczki:

- gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania,

- w razie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki i w przypadku braku zaksięgowania zwrotu środków z tytułu pożyczki w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub odsetek dziennych od tej kwoty oraz upływu 7 dni od wezwanie przez pożyczkodawcę do zapłaty należnych pożyczkodawcy środków.

Dowód:

- umowa pożyczki nr (...) k. 3 - 6,

- deklaracja wekslowa k. 10.

Pismem z dnia 4 listopada 2019 r. K. R. wystąpiła o odroczenie płatności dwóch rat kredytu, których termin płatności przypada 11 listopada 2019 r. i 11 grudnia 2019 r.

Dowód:

- wniosek k. 83.

W okresie od dnia 11 maja 2019 r. do dnia wyrokowania w sprawie (...) Spółka Akcyjna w B. odnotowała wpłaty na poczet spłaty pożyczki w łącznej kwocie 37 680,20 zł.

Dowód:

- wykaz operacji finansowych k. 76, k. 107,

- zestawienie operacji k. 50 – 51,

- potwierdzenia przelewu k. 126 -

- wykaz wpłat k. 52.

Pismem z dnia 12 sierpnia 2022 r. (...) Spółka Akcyjna w B. wezwała K. R. do zapłaty zaległych dwóch rat pożyczki, wymagalnych na dzień 11 lipca 2022 r. i 11 sierpnia 2022 r. w łącznej kwocie 1 941,80 zł, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania do zapłaty. W przypadku braku wpłaty w ww. terminie, umowa pożyczki nr (...) zostanie wypowiedziana.

Przesyłka zawierającą wezwanie do zapłaty, została doręczona w dniu 18 sierpnia 2022 r.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty z dnia 12.08.2022 r. k. 79,

- wydruk dokumentu elektronicznego ze strony Poczty Polskiej SA k. 809.

(...) Spółka Akcyjna w B. wypełniła weksel własny wystawiony na jej rzecz przez K. R. na kwotę 12 375,61 zł, płatną dnia 11 października 2022 r..

Dowód:

- odpis weksla k. 8.

Pismem z dnia 12 września 2022 r. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wypowiedziała łączącą ją z K. R. umowę pożyczki ze względu na poważne naruszenie postanowień umowy (...), polegające na nie płaceniu zobowiązań umownych zgodnie z ustalonym kalendarzem spłat z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia. Nadto poinformowała o wypełnieniu wystawionego przez nią weksla własnego na kwotę 12 375,61 zł, która obejmuje należności z następujących tytułów:

- niespłacona pożyczka w kwocie 12 241,80 zł,

- umowne odsetki z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki w kwocie 133,81 zł

i wezwała do wykupu weksla w ciągu najbliższych 30 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Przesyłka zawierającą oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, została przesłana listem poleconym na adres wskazany przez K. R. w umowie pożyczki. Przesyłka została doręczona w dniu 28 września 2022 r.

Dowód:

- wykaz odsetek k. 77,

- wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla k. 81,

- wydruk dokumentu elektronicznego ze strony Poczty Polskiej SA k. 82.

Rozważania.

Powództwo okazało się nieuzasadnione, co skutkowało – zgodnie z art. 493 par. 4 zd. 2 k.p.c. - uchyleniem wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w całości i oddaleniem powództwa.

Powód wywodzi roszczenie z weksla własnego wystawionego przez pozwaną w związku z zawarciem przez strony 1 kwietnia 2019 r. umowy pożyczki numer (...).

Pozwana przyznała fakt związania stron umową pożyczki, jej wykonania przez stronę powodową, a także fakt wystawienia w celu zabezpieczenia mogących wyniknąć z niej roszczeń weksla własnego in blanco. Zaprzeczyła natomiast zasadności żądania pozwu podnosząc, że nie zostało ono wykazane co do zasady i co do wysokości.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych oraz wydruków komputerowych złożonych przez stronę powodową i pozwaną, co do wiarygodności i prawdziwości których Sąd nie powziął zastrzeżeń, a i strona pozwana nie podnosiła zarzutów w tym zakresie.

Z uwagi na fakt, że zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, a zatem jest oderwane od swej przyczyny prawnej, stanowiącej gospodarczą przyczynę wystawienia weksla, ten, kto dochodzi zapłaty jako wierzyciel wekslowy, musi tylko przedłożyć dokument weksla, na który się powołuje i wykazać swą tożsamość z osobą remitenta. Wskazać przy tym należy, że zobowiązanie wekslowe z weksla własnego, niezupełnego, wypełnionego zgodnie z porozumieniem, powstaje, w zakresie wyznaczonym treścią nadaną mu wskutek jego uzupełnienia, z chwilą jego wręczenia wystawcy do wykupu.

Zgodnie z przepisem art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku, poz. 160) weksel własny zawiera:

1) nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

2) przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3) oznaczenie terminu płatności;

4) oznaczenie miejsca płatności;

5) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;

7) podpis wystawcy wekslu.

Stosownie do treści przepisu art. 102 Prawa wekslowego nie będzie uważany za weksel własny dokument, któremu brak jednej z cech, wskazanych w artykule poprzedzającym, wyjąwszy przypadki, określone w ustępach następujących. Weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem. W braku osobnego oznaczenia, miejsce wystawienia wekslu uważa się za miejsce płatności, a także za miejsce zamieszkania wystawcy. Weksel własny, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu, podanem obok nazwiska wystawcy.

Zgodnie z przepisem art. 104 Prawa wekslowego odpowiedzialność wystawcy wekslu własnego jest taka sama, jak akceptanta wekslu trasowanego. Weksle własne, płatne w pewien czas po okazaniu, powinny być w terminach, oznaczonych w art. 23, przedstawione celem zaznaczenia wizy przez wystawcę. Termin po okazaniu biegnie od daty wizy, podpisanej przez wystawcę na wekslu. Jeżeli wystawca wzbrania się umieścić wizę lub zaopatrzyć ją datą, odmowę należy stwierdzić protestem (art. 25); od daty protestu biegnie termin, w jaki po okazaniu weksel był płatny.

Przepis art. 28 Prawa wekslowego stanowi, że przez przyjęcie trasat zobowiązuje się do zapłacenia wekslu w terminie płatności. W razie niezapłacenia służy posiadaczowi wekslu, chociażby był wystawcą, bezpośrednie roszczenie z wekslu przeciw akceptantowi o wszystko, czego żądać można na podstawie art. 48 i 49.

Zgodnie z przepisem art. 48 Prawa wekslowego posiadacz wekslu może żądać od zobowiązanego zwrotnie:

1) nieprzyjętej lub niezapłaconej sumy wekslowej wraz z odsetkami, jeżeli je zastrzeżono;

2) odsetek od wysokości sześć od sta, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia płatności;

3) kosztów protestu, dokonanych zawiadomień, tudzież innych kosztów;

4) prowizji komisowej, która w braku umowy wynosi jedną szóstą od sta od sumy wekslowej i nie może przekroczyć tej stopy.

W przypadku zwrotnego poszukiwania przed płatnością będzie potrącone dyskonto od sumy wekslowej. Dyskonto oblicza się według stopy dyskontowej Banku (...) w dniu zwrotnego poszukiwania w miejscu zamieszkania posiadacza.

Stosownie do treści przepisu art. 16 Prawa wekslowego, będzie uważany za prawnego posiadacza, kto ma weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów, chociażby ostatni indos był in blanco. Przekreślone indosy uważa się w tym względzie za nieistniejące. Gdy po indosie in blanco następuje dalszy indos, uważa się, że indosant, który go podpisał, nabył weksel na mocy indosu in blanco. Jeżeli kto przez jakikolwiek wypadek utracił posiadanie wekslu, posiadacz, który wykaże swe prawo według przepisów ustępu poprzedzającego, będzie obowiązany do wydania wekslu tylko, jeżeli go nabył w złej wierze albo jeżeli przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Powódka jest w posiadaniu weksla, z którego wywodzi roszczenie i jest remitentem. Jest zatem prawnym posiadaczem załączonego do pozwu weksla.

Weksel stanowiący podstawę roszczenia spełnia warunki formalne wskazane w przepisie art. 101 Prawa wekslowego, a zatem może stanowić podstawę dochodzenia roszczeń przeciwko wystawcy weksla własnego. Rozmiar roszczenia wekslowego posiadacza weksla określa Prawo wekslowe – w okolicznościach faktycznych sprawy – przepis art. 48. Zgodnie z jego treścią posiadacz weksla może żądać od zwrotnie zobowiązanego nie przyjętej lub niezapłaconej sumy wekslowej wraz z odsetkami, jeżeli je zastrzeżono w wekslach płatnych za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, a przy wekslach wystawionych i płatnych w Polsce odsetek ustawowych od dnia płatności, kosztów protestu, dokonanych zawiadomień oraz innych kosztów i prowizji komisowej, która w braku umowy wynosi 1/6% sumy wekslowej i nie może przekroczyć tej stopy. Wyliczenie to jest wyczerpujące.

Zobowiązania wekslowe są zobowiązaniami abstrakcyjnymi. Weksel, jako papier wartościowy jest wyłącznym i wystarczającym dowodem istnienia inkorporowanej w nim wierzytelności. Wystawienie weksla własnego rodzi po stronie wystawcy w stosunku do remitenta zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej. Jednakże wystawienie weksla samo w sobie nie stanowi nigdy podstawy ekonomicznej zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, która znajduje się zawsze poza stosunkiem wekslowym i ma swoje źródło w jakimś stosunku cywilnoprawnym, łączącym wystawcę z remitentem weksla. Jeżeli więc dłużnika łączy z powodem stosunek prawny cywilny, w związku z którym zaciągnął wobec posiadacza weksla zobowiązanie wekslowe, to może on podnosić również wszelkie zarzuty wynikające z tego stosunku, a jeśli weksel był wystawiony in blanco, również zarzut uzupełnienia weksla niezgodnie z zawartym przez strony porozumieniem. Podniesienie przez dłużnika takich zarzutów zmusza wierzyciela – w celu ich zwalczania – do powoływania się na okoliczności faktyczne dotyczące tego stosunku oraz na przepisy prawne ten stosunek normujące. W ten sposób spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego, na którym oparty był pozew wniesiony w postępowaniu nakazowym, przenosi się na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego. Ten bowiem rozstrzyga o tym, czy i w jakim zakresie istnieje po stronie dłużnika zobowiązanie wekslowe zaciągnięte wobec wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności cywilnej. Sąd bada natomiast i rozstrzyga, czy i w jakim zakresie podniesione przez dłużnika zarzuty oparte na stosunku cywilnoprawnym lub na zawartym przez strony porozumieniu co do uzupełnienia weksla wystawionego in blanco, czynią roszczenie wekslowe powoda bezzasadnym. Wynika z tego, że zarówno zarzuty podniesione przez dłużnika, jak i twierdzenia faktyczne powoda zgłaszane na ich odparcie mogą się obracać wyłącznie w granicach roszczenia objętego wekslem ( por. uchwałę składu 7 sędziów z dnia 7 stycznia 1967 roku, III CZP 19/66, OSNC 1968/5/79).

Zarzuty strony pozwanej co do istnienia podstawy do wypełnienia weksla, oraz wypełnienia weksla zgodnie z deklaracją wekslową mieszczą się granicach roszczenia objętego tym wekslem. Zarzuty te okazały się uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 roku, Nr 121, poz. 715 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1).

Strona powodowa dochodząca roszczenia z weksla ma obowiązek wyłącznie wykazać istnienie i wymagalność roszczenia wekslowego. Z ciężaru tego wywiązała się przez złożenie dokumentu weksla podpisanego przez pozwaną.

Rozkład ciężaru dowodu w procesie, w którym powód dochodzi należności z weksla, a dłużnik wekslowy broni się zarzutami nawiązującymi do stosunku podstawowego, który określa zasady wypełnienia weksla, jest konsekwencją podstaw zgłaszanych żądań. Powód dochodzący roszczenia na podstawie weksla nie ma obowiązku dowodzenia pozawekslowej podstawy swojego żądania. Ciężar dowiedzenia okoliczności wskazanych w art. 10 pr. weksl. w celu zwolnienia się ze zobowiązania wekslowego ciąży na dłużniku.

Ciężar zatem wykazania okoliczności dotyczących wypełnienia weksla zgodnie z deklaracją wekslową, jak też niepowstania lub zaspokojenia należności ze stosunku podstawowego spoczywa na pozwanym.

Warunkiem powstania zobowiązania wekslowego z weksla in blanco jest jego uzupełnienie zgodnie z porozumieniem. Porozumienie jest wynikiem umowy pozawekslowej zawartej między osobą zobowiązaną z weksla a osobą, która jest wierzycielem z weksla, tj. remitentem. Porozumienie zawiera upoważnienie nabywcy do uzupełnienia weksla oraz określa warunki i sposób uzupełnienia weksla. ( por. orz. SN z 20.5.1932 r., I C 2112/3, OSP 1932, poz. 556). Za nieprawidłowe wypełnienie weksla in blanco należy rozumieć zarówno wypełnienie treści blankietu zgodnie z umową pozawekslową, ale przez osobę do tego nieuprawnioną, jak też wypełnienie blankietu treścią niezgodnie z warunkami porozumienia lub przepisami prawa. Uzupełnienie weksla podpisanego in blanco może być uważane za niezgodne z wolą dłużnika, jeżeli sprzeciwia się wyraźnie oświadczonej wobec wierzyciela wekslowego woli dłużnika ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 lutego 2018 roku, I ACa 693/17). Ciężar dowodu, że weksel wypełniono niezgodnie z porozumieniem, spoczywa na dłużniku, który może korzystać ze wszystkich środków dowodowych przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego ( zob. orz. SN z 2.5.1930 r., C II 97/30, RPEiS 1930, s. 201; orz. SN z 24.10.1962 r., II CR 976/61, OSN 1964, poz. 27; NP 1964, Nr 11, s. 112 z glosą A. S. Ważbińskiego; orz. SN z 28.10.1963 r., II CR 249/63, OSN 1965, poz. 208; orz. SN z 24.2.1928 r., I C 273/27, Zb. Orz. SN 1928, poz. 27; wyr. SN z 17.1.2008 r., III CSK 193/07, PB 2008, Nr 5; wyr. SA w Poznaniu z 2.3.2005 r., I ACA 1413/04, OSA 2006, Nr 4, poz. 10; wyr. SA w Katowicach z 29.8.2007 r., I ACA 442/07, Biul. SA Katowice 2008, Nr 1; wyr. SA w Poznaniu z 9.3.2011 r., I ACA 122/11, Lex Nr 989634; wyr. SA w Poznaniu z 31.3.2011 r., I ACA 164/11, Legalis).

Wypełnienie weksla in blanco jest zatem zgodne z porozumieniem, jeżeli uzupełnienie pochodzi od osoby do tego uprawnionej, oznaczonej w porozumieniu oraz gdy sposób uzupełnienia odpowiada zawartemu porozumieniu.

Materiał dowodowy sprawy dał podstawy do ustalenia, że zostały spełnione wskazane w deklaracji wekslowej warunki uzupełnienia wystawionego przez pozwaną weksla.

W deklaracji wekslowej K. R. upoważniła (...) Spółkę Akcyjną w B. do wypełnienia wystawionego weksla in blanco na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu wynikającemu z umowy pożyczki, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Nadto w razie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki i w przypadku braku zaksięgowania zwrotu środków z tytułu pożyczki w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub odsetek dziennych od tej kwoty oraz upływu 7 dni od wezwanie przez pożyczkodawcę do zapłaty należnych pożyczkodawcy środków.

Jak wynika z załączonego przez powódkę wydruku obejmującego dokonane przez pozwaną wpłaty na poczet spłaty pożyczki, ostatnia wpłata miała miejsce w dniu 24 sierpnia 2022 r., przy czym od marca 2022 r. pozwana nie regulowała rat pożyczki w kwocie wynikającej z umowy. Brak zapłaty rat w pełnej wysokości uzasadniał wezwanie jej do zapłaty zaległości, co powódka uczyniła pismem z dnia 22 sierpnia 2022 r., w którym zakreślono termin do zapłaty na 7 dni od otrzymania pisma. W piśmie wskazano nadto, że w przypadku niedokonania zapłaty, umowa zostanie wypowiedziana. W dniu sporządzenia pisma, opóźnienie w zapłacie raty, której termin przypadał na 11 lipca 2022 r. , przekraczało 30 dni. Pismo zostało pozwanej doręczone w dniu 18 sierpnia 2022 r., co wynika z adnotacji zawartych na stronie operatora pocztowego Poczty Polskiej Spółki Akcyjnej w W.. Pozwana nie wykazała, aby w zakreślonym terminie, tj. do dnia 18 września 2022 r. dokonała spłaty zadłużenia. Brak spłaty zadłużenia stanowi niewykonanie umowy pożyczki uzasadniające jej wypowiedzenie. Oświadczenie w tym przedmiocie zostało złożone w piśmie z dnia 12 września 2022 r. Pismo to zostało doręczone pozwanej w dniu 28 września 2022 r., co wynika z adnotacji zawartych na stronie operatora pocztowego Poczty Polskiej Spółki Akcyjnej w W.. Pozwana nie wykazała, aby w okresie 30 – dniowego wypowiedzenia spłaciła wymagalne zadłużenie. Zarówno wezwanie do zapłaty jak i oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zostały skutecznie doręczone stronie pozwanej.

Umowa pożyczki została rozwiązana po upływie 30 – dniowego okresu wypowiedzenia, tj. 28 października 2022 r. , co uzasadniało wypełnienie weksla na sumę odpowiadającą wysokości zadłużenia wynikającego z umowy.

Pozwana została również skutecznie zawiadomiona o wypełnieniu weksla i weksel ten został jej skutecznie przedstawiony.

Przepis art. 38 Prawa wekslowego stanowi, że posiadacz wekslu, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich. Przedstawienie wekslu w izbie rozrachunkowej jest równoznaczne z przedstawieniem do zapłaty.

W oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy znajduje się oświadczenie pożyczkobiorcy o wypełnieniu weksla oraz wezwanie do jego wykupienia w terminie 30 dni. Wskazano nadto, ze oryginał weksla będzie dostępny do wglądu w siedzibie spółki w B. przy ul. (...). Pismo to, jak już wyżej wskazano zostało pozwanej skutecznie doręczone. Miała ona zatem możliwość zapoznania się z treścią weksla w siedzibie spółki. Wskazać przy tym należy, że wystawca weksla własnego odpowiada na podstawie weksla, także w sytuacji, gdy nie przedstawiono mu weksla w terminie do zapłaty. Odpowiedzialność dłużnika wekslowego nie zależy bowiem od zachowania aktów staranności przez posiadacza weksla. Nieprzedstawienie weksla do zapłaty nie stwarza prawa uchylenia się od spełnienia zobowiązania wekslowego. Ma tylko ten skutek, że dłużnik może złożyć sumę wekslową do depozytu sądowego na koszt i niebezpieczeństwo posiadacza weksla (art. 42 prawa wekslowego) i jeśli to uczyni to zwolniony jest od obowiązku uiszczenia odsetek za opóźnienie w zapłacie należności wekslowej od daty płatności ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 października 2019 roku, V ACa 199/19).

Uzasadniony okazał się natomiast zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową w aspekcie wysokości zadłużenia wynikającego z łączącej strony umowy.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego ( zob. podobnie wyroki: z dnia 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 58). W przypadku zatem, gdy dochodzone pozwem roszczenie wynika z weksla in blanco, stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy zawartej pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą, zapewnienie ochrony określonej w Dyrektywie Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L z 1993 r. Nr 95, str. 29 z późn. zm.) wymaga, aby sąd rozpoznał sprawę przy uwzględnieniu treści stosunku podstawowego ( por. wyrok SN z dnia 21 października 2021 r., I NSNc 180/21; wyrok SN z dnia 1 grudnia 2021 roku, I NSNc 535/21; wyrok SN z dnia 18 maja 2022 r., I NSNc 217/21).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że podniesiony przez pozwaną zarzut sankcji kredytu darmowego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy. Zgodnie natomiast z art. 45 ust. 1 tej ustawy w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Zastrzeżone w umowie oprocentowanie miało charakter stały, a zatem nie było potrzeby wskazania w treści umowy okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu. Wysokość odsetek kapitałowych regulował przepis art. 359 par. 2 ¹ i par. 2 ² k.c., zgodnie z treścią których maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Zgodnie bowiem z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Analizując treść łączącej strony umowy pożyczki, Sąd doszedł natomiast do przekonania, że postanowienie umowy nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek zapłaty opłaty przygotowawczej w kwocie 129 zł, prowizji w kwocie 18 271 zł oraz opłaty za usługi w ramach tzw. (...) w kwocie 2 600 zł stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 6 i 6 a ustawy o kredycie konsumenckim całkowity koszt kredytu obejmuje wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. P. koszty kredytu natomiast to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Wskazać przy tym należy, że wbrew stanowisku strony powodowej, fakt, że pozaodsetkowe koszty pożyczki nie przekraczają granic wyznaczonych przepisem art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim, nie oznacza, że postanowienia umowy w tym zakresie nie podlegają badaniu z punktu widzenia przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych. Sam fakt, że ustawodawca określa poziom maksymalnej wysokości tego rodzaju kosztów, nie stanowi jeszcze dostatecznej i wystarczającej podstawy do przyjęcia, że każdorazowo pożyczkodawca bez względu na rzeczywiście koszty ponoszone przy zawieraniu umowy mógłby naliczyć takie pozaodsetkowe koszty kredytu w wysokości maksymalnej lub zbliżonej do górnego poziomu tychże kosztów. Treść przepisu art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim w żadnym razie nie daje podstaw do takiego stanowiska, albowiem istotą wprowadzenia tej regulacji była ochrona kredytobiorców przed nadmiernym obciążeniem ich kosztami udzielenia pożyczki przez firmy pożyczkowe, a nie niejako przyznawanie pożyczkodawcom uprawnienia do naliczania opłat za udzielenie pożyczek w maksymalnej kwocie bez względu na to czy poniósł on jakiekolwiek koszty w związku z zawarciem umowy pożyczki czy też nie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 roku, III CZP 43/20 ).

Zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Klauzulą niedozwoloną w rozumieniu cytowanego przepisu art. 385 ¹k.c. jest zatem takie postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które spełnia łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385¹ k.c., tj.:

1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,

2) nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron,

3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W rozpoznawanej sprawie między stronami nie było sporne, że będąca przedmiotem sporu umowa została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą (stroną powodową) a konsumentem (pozwana).

Zgodnie z przepisem par. 3 art. 385¹ k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Odnosi się to w szczególności do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie negocjowanymi („uzgodnionymi”) klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu wykorzystanym tylko jednorazowo.

Strona powodowa, na której spoczywał ciężar dowodu z tym przedmiocie, nie udowodniła, aby postanowienia umowy w zakresie zastrzeżenia opłaty przygotowawczej, prowizji rozumianej jako między innymi świadczenie na poczet pokrycia kosztów prowadzenia działalności oraz wynagrodzenie za korzystanie z kapitału i opłaty za usługę (...) zostały z pozwaną uzgodnione indywidualnie, a w szczególności aby pozwana miała jakikolwiek wpływ na wybór sposobu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (odsetki czy prowizja) ani tym bardziej na ich wysokość. Materiał dowodowy sprawy nie wskazuje również aby z pozwaną indywidualnie uzgodniono warunki zawarte w (...). Powódka zdaje się utożsamiać przewidziane przepisem art. 385 ¹k.c. indywidualne uzgadnianie postanowień umowy z faktem zaakceptowania przedstawionych konsumentowi warunków umowy oraz dobrowolnego wyboru usług (...), jednakże nie są to pojęcia tożsame. Indywidualne uzgadnianie postanowienia umowy wymaga rzeczywistego wpływu konsumenta na treść konkretnego postanowienia, a nie jedynie akceptacji przedstawionych mu warunków umowy. Umowa pożyczki jest standardowo stosowanym przez powoda drukiem, w którym wpisywane są jedynie dane osobowe pożyczkobiorcy oraz kwoty pożyczki i wysokość naliczanych opłat i prowizji. Pozwana miała zatem jedynie możliwość wyboru co do podpisania albo odmowy podpisania przedłożonej jej umowy o treści takiej, jaka wynika ze złożonego przez powoda dokumentu. To zaś wskazuje na adhezyjny charakter zawartej przez strony umowy pożyczki, której postanowienia nie podlegały w rzeczywistości żadnym indywidualnym uzgodnieniom poza ustaleniem wysokości faktycznie wypłaconej na rzecz pozwanej kwoty.

W odniesieniu do omawianych postanowień spełniona została również kolejna przesłanka uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, jako że te postanowienie umowne, mimo że sformułowane w sposób jednoznaczny, nie dotyczyły „głównych świadczeń stron” z umowy pożyczki. Pojęcie „świadczenia głównego strony” w rozumieniu przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia przedmiotowo istotnych elementów umowy ( essentialia negotii). I tak zgodnie z przepisem art. 720 par. 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Przepis ten określa – w sposób wyczerpujący – główne świadczenia stron umowy pożyczki. Świadczenie główne pożyczkobiorcy obejmuje zatem – po myśli cytowanego przepisu – jedynie zwrot „tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości ”. Z mocy umowy pożyczki pożyczkobiorca może być zobowiązany również do „zwrócenia” pożyczkodawcy odsetek, opłat, prowizji, podatków i marży jeżeli są mu znane oraz kosztów usług dodatkowych gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu (art. art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim). Świadczenie z ww. tytułów jednakże – nawet jeżeli zostały doliczone do comiesięcznej raty – nie stanowi świadczenia głównego z umowy pożyczki i podlega kontroli w świetle treści przepisu art. 385 ¹k.c. Jakkolwiek pożyczka może mieć też charakter odpłatny, gdy dający zastrzegł wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w postaci odsetek lub prowizji, to odpłatność (lub nieodpłatność) nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych umowy pożyczki. Stąd też postanowienia umowy dotyczące opłaty przygotowawczej i prowizji nie mają charakteru głównego świadczenia pożyczkobiorcy z umowy pożyczki. W wyroku z dnia 27 października 2021 roku ( sygn. akt III CZP 43/20) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1083 z późn. zm.), nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. Uprawnienia natomiast przyznane pożyczkobiorcy w ramach usługi (...) nie kreują nowego zobowiązania, w którym świadczeniem głównym ze strony pozwanej byłaby zapłata kwoty 2 600 zł, lecz jedynie przewidują możliwość modyfikacji postanowień umowy pożyczki w zakresie terminu jej spłaty i wysokości rat. Opłata za przyznanie uprawnień w tym zakresie nie może być zatem uznana za świadczenie główne czy to z łączącej strony umowy pożyczki, czy też innego stosunku prawnego, który miałby źródło w dokonanym wyborze usługi (...). Postanowienia dotyczące opłaty przygotowawczej, prowizji oraz opłaty za usługę (...) nie odnosiły się zatem do głównych świadczeń stron umowy pożyczki.

W okolicznościach faktycznych sprawy omawiane postanowienia niewątpliwie kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez kontrahenta konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Pojęcia te mają charakter niedookreślony i ocenny; wymagają dokonania ich wykładni w każdej sprawie indywidualnie, z uwzględnieniem celu umowy, charakteru stosunku zobowiązaniowego, jak również zwyczajów i norm przyjętych w konkretnej dziedzinie aktywności gospodarczej (jest to szczególnie istotne w takich dziedzinach, które wytworzyły własne wzorce etyczne postępowania wobec konsumentów – takich jak bankowość, działalność ubezpieczeniowa itp.). Podstawowym elementem przyjętych w obrocie gospodarczym dobrych obyczajów jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzenia go w błąd co do realnych obciążeń i ryzyka związanego z umową oraz co do tego, jakie świadczenia na swoją rzecz zastrzegł przedsiębiorca. Jeśli chodzi o pojęcie „interesu konsumenta”, to obejmuje ono elementy ekonomiczne (przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń stron oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), ale również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę niedozwoloną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2012 roku, sygn. VI ACa 461/12). Rażące naruszenie interesów konsumentów polega w tym kontekście na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, sygn. I CK 832/04).

Jak już wyżej wskazano pożyczkodawca może obciążyć pożyczkobiorcę kosztami związanymi z przygotowaniem zawarcia umowy pożyczki i jej wykonaniem, jednakże opłata z tego tytułu winna być tak skalkulowana, aby nie wykraczała ponad ponoszone z tego tytułu koszty. Powódka naliczyła opłatę przygotowawczą w kwocie 129 zł. Z treści umowy nie wynika, jakie czynności powódka podejmowała w związku z zawarciem umowy z pozwaną i jakie były ich koszty. Umowa nie daje również żadnych podstaw do ustalenia, jaki jest koszt wykonywania umowy w okresie jej obowiązywania. Zgodnie z umową powódka wypłaciła kwotę pożyczki przelewem bankowym i również w taki sposób pożyczka miała być spłacana. Ewentualne koszty spłaty pożyczki obciążałyby zatem wyłącznie pozwaną jako zlecającą przelew określonej kwoty na rzecz powódki. W toku procesu powódka wyjaśniła, że obejmuje koszty związane z przygotowaniem umowy, w tym zgromadzeniem koniecznych dokumentów i dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy i uruchomienia pożyczki. Nadto obejmuje koszty osobowe, administracyjne i marketingowe oraz koszty ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Wysokość opłaty przygotowawczej jest skalkulowana w taki sposób, aby odpowiadała rzeczywistym kosztom ww. czynności. Wyjaśnienie przeznaczenie pobieranych od pożyczkobiorcy opłat przygotowawczych w toku procesu o zapłatę nie może stanowić przesłanki do ustalenia, że postanowienia umowne przewidujące obowiązek ich zapłaty nie maja charakteru abuzywnego. Zgodnie z przepisem 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmujące postanowienia będące przedmiotem oceny. Nie zostało wykazane przez stronę powodową, aby w chwili zawarcia umowy, pozwana wiedziała jakie wydatki ma pokryć opłata przygotowawcza i w jaki sposób została skalkulowana jej wysokość. W tym stanie rzeczy żądanie zapłaty opłaty przygotowawczej należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Pożyczka może mieć charakter odpłatny, a odpłatność za korzystanie z kapitału pożyczki może, zgodnie z zasadą swobody umów, przybrać również postaci prowizji. Sama jednakże dopuszczalność obciążenia pożyczkodawcy prowizją nie oznacza w świetle przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, że może ona zostać ustalona przez pożyczkodawcę w sposób dowolny, całkowicie oderwany od realiów gospodarczych. W obrocie prawnym z reguły wynagrodzenie za korzystanie z kapitału ustalane jest w postaci odsetek, których wysokość limituje przepis art. 359 par. 2 1 k.c. Stąd też oceniając wysokość zastrzeżonej prowizji z punktu widzenia interesów stron, można odwołać się do wysokości odsetek maksymalnych unormowanych w ww. przepisie. Zgodnie z jego treścią maksymalne wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Powód domaga się prowizji w kwocie 18 271 zł, która stanowi 87% kwoty udzielonej pożyczki. Nadto udzielona pozwanej pożyczka jest oprocentowana w wysokości 9,94%. W tej sytuacji zastrzeżenie dodatkowego wynagrodzenia w kwocie stanowiącej 87% udzielonej pozwanej pożyczki niewątpliwie godzi w równowagę kontraktową stron i rażąco narusza interesy konsumenta, zwłaszcza, że strona powodowa nie wskazała w umowie zasadność pobrania prowizji w naliczonej przezeń wysokości ani czytelnych kryteriów jakie legły u podstaw obliczenia prowizji. Udzielenie informacji w tym zakresie w toku procesu nie ma znaczenia, gdyż Sąd zobligowany jest do oceny postanowień umowy z chwili jej zawarcia. Wbrew stanowisku strony powodowej, jakkolwiek ustawa o kredycie konsumenckim mnie nakazuje pożyczkodawcy wskazania kryteriów wg jakich naliczono obciążające konsumenta opłaty i prowizje, to jednak, zgodnie z treścią przepisu art. 11 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca lub pośrednik kredytowy zobowiązany jest przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki udzielić konsumentowi wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz postanowień zawartych w umowie, która ma zostać zawarta, w sposób umożliwiający konsumentowi podjęcie decyzji dotyczącej umowy o kredyt konsumencki. Wysokość wynagrodzenia (prowizji) za korzystanie z kapitału pożyczki niewątpliwie ma wpływ na podjęcie decyzji o zawarciu umowy, nie sposób zatem uznać, jak podnosi strona powodowa, że nie ma ona obowiązku informować pożyczkobiorcy o sposobie naliczenia żądanego wynagrodzenia. Przyjęcie, zgodnie ze stanowiskiem strony powodowej, że nie ma ona obowiązku wyjaśnienia ani konsumentowi przed zawarciem umowy ani w toku procesu w jaki sposób ustaliła wysokość obciążających konsumenta opłat i prowizji tylko z tego powodu, że ich wysokość nie przekracza limitowanych art. 36 a maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, nie daje się pogodzić z wynikającą z ustawy o kredycie konsumenckim ochroną konsumentów. Również i w świetle zasad uczciwego obrotu nie sposób uznać za usprawiedliwione, nie tylko w stosunkach z konsumentami ale również i w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami, zastrzeganie opłat czy prowizji, których wysokość – z uwagi na niewskazanie kryteriów, na podstawie których je ustalono – nie może zostać zweryfikowana. Skoro powód nie wskazał podstaw ustalenia prowizji we wskazanej w umowie kwocie, Sąd może dokonać oceny zasadności jedynie poprzez porównanie wysokości wypłaconej pozwanej tytułem pożyczki kwoty i wysokości obciążeń mających charakter wynagrodzenia za korzystanie z pożyczonej pozwanej kwocie, tj. prowizji i odsetek umownych. Świadczenie z tytułu odsetek umownych ma bowiem charakter wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Pozwana pożyczyła kwotę 21 000 zł. Tymczasem pozwana domaga się zapłaty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z tej kwoty przez okres 48 miesięcy w łącznej kwocie 27 391 złotych (18 271 zł tytułem prowizji i 9 120 zł tytułem odsetek umownych). Żądanie to należy uznać za rażąco wygórowane.

Za rażąco naruszające interesy pozwanej uznać również należy obciążenie pozwanej opłatą za (...) w sytuacji, kiedy nie zostało wykazane, aby pozwana skorzystała z przewidzianych w tym pakiecie udogodnień. Wprawdzie złożyła wniosek o odroczenie płatności dwóch rat, ale nie zostało wykazane, aby wniosek ten został uwzględniony. Strona powodowa nie wykazała natomiast aby pozostawianie w gotowości, bo tak należy zakwalifikować stan, w którym pozwana z pakietu nie skorzystała, wiązało się dla niej z powstaniem jakichkolwiek dodatkowych kosztów, a zwłaszcza kosztów w kwocie 2 600 zł Pożyczkodawca może obciążyć pożyczkobiorcę, wyłącznie taką opłatą, która służy pokryciu kosztów rozpatrzenia wniosku w przedmiocie skorzystania z przewidzianych pakietem udogodnień lub przygotowania zmiany postanowień umowy. Koszty te ze względów technicznych mogą oczywiście mieć charakter zryczałtowany, tym niemniej jednak przyjęty ryczałt powinien korespondować w jakikolwiek sposób z kosztem czynności jakie rzeczywiście pożyczkodawca musiał podjąć w związku z przygotowaniem i zawarciem umowy w przedmiocie zmiany postanowień umowy.

Reasumując powyższe rozważania, wskazać należy, że okoliczności faktyczne sprawy wskazują, że omawiane postanowienia umowy miały na celu jedynie faktyczne zwiększenie zysków pożyczkodawcy i stanowiły obciążenie pożyczkobiorcy ponad dopuszczalne prawem oprocentowanie, zapewniając stronie powodowej dodatkowy dochód. Przedsiębiorca udzielający pożyczki konsumentowi winien zadbać o to, aby zachowane zostały rozsądne proporcje pomiędzy wysokością pobieranych odsetek, opłat i prowizji a wysokością pożyczonej sumy i wyważyć interesy obu stron umowy. Dążenie do zapewnienia sobie maksymalnych zysków i zredukowania kosztów własnej działalności gospodarczej nie może prowadzić do obciążenia drugiej strony umowy pożyczki wszelkimi ponoszonymi przez pożyczkodawcę kosztami i przerzuceniem na konsumenta całości ryzyka kontraktowego poprzez zagwarantowanie sobie od pożyczkobiorcy świadczenia nieproporcjonalnie wysokiego do wypłaconej kwoty pożyczki. Z uwagi na powyższe okoliczności przedmiotowe postanowienia umowne są w ocenie sądu sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes konsumenta.

Skutkiem prawnym zastosowania przez przedsiębiorcę w umowie z konsumentem niedozwolonych postanowień umownych jest częściowa bezskuteczność umowy, polegająca na tym, że postanowienie umowne uznane za niedozwolone stają się bezskuteczne, natomiast w pozostałym zakresie umowa jest wiążąca. Innymi słowy „brak związania” postanowieniem umownym na skutek uznania go za niedozwolone nie oznacza nieważności czy bezskuteczności umowy w całości, a jedynie w określonym zakresie (art. 385¹ § 2 k.c.). Mając na względzie powyższe Sąd przyjął, że pozwana nie jest związana postanowieniami umownymi odnoszącymi się do opłaty przygotowawczej, prowizji oraz opłaty za usługę (...), zatem nie jest związana tymi postanowieniami zawartej przez strony umowy, które nakładają na nią obowiązek poniesienia świadczeń z tego tytułu. Powodowa spółka nie może wobec tego oczekiwać od pozwanej zapłaty opłaty przygotowawczej, prowizji oraz opłaty z tytułu usługi (...) ani też zarachowywać wpłat dokonywanych przez pozwaną na poczet powyżej wskazanych należności.

Biorąc powyższe pod uwagę należało przyjąć, że powód w sposób nieprawidłowy ustalił wysokość zobowiązania pozwanej z tytułu umowy z dnia 1 kwietnia 2019 r., ponieważ do zaległości z tytułu ww. umowy doliczył opłatę przygotowawczą, prowizję i opłatę z tytułu usługi (...).

Pozwana zobowiązana jest zatem do zwrotu z tytułu pożyczki udzielonej na podstawie umowy z dnia 30 listopada 2020 roku należności z następujących tytułów:

- 21 000 zł tytułem wypłaconej pożyczki,

- odsetek umownych.

Materiał dowodowy sprawy nie dał podstaw do ustalenia wysokości należnych stronie powodowej z mocy umowy pożyczki odsetek umownych. Jak wynika z treści umowy i harmonogramu wysokość raty ustalona na kwotę 1 065 zł uwzględniała pożyczkę (kapitał) i odsetki umowne. Wysokość kwoty pożyczki ustalana była z uwzględnieniem obowiązku zwrotu opłaty przygotowawczej, prowizji i opłaty z tytułu (...). Odsetki natomiast naliczane były od kwoty pożyczki. Skoro zatem odsetki naliczane były od kwoty, której wysokość nie odpowiadała wysokości zobowiązania pozwanej, to kwoty odsetek wskazane w harmonogramie spłaty pożyczki nie mogą stanowić podstawy do poczynienia miarodajnych ustaleń w tym zakresie. Nadto, jak słusznie podniosła pozwana w toku wykonywania umowy wysokość tak odsetek za opóźnienie jak i odsetek kapitałowych ulegała zmianie, przy czym w okresie obowiązywania stanu epidemii C. – 19 , ich wysokość była niższa niż w dniu zawarcia umowy. Strona powodowa, na której stosownie do treści przepisu art. 6 k.c., spoczywał obowiązek wykazania wysokości należnego jej świadczenia, pomimo kwestionowania przez stronę pozwaną prawidłowości ustalenia wysokości dochodzonego pozwem zadłużenia, nie zaoferowała żadnego dowodu, który pozwoliłby na ustalenie wysokości należnych jej odsetek umownych. Przepis art. 6 k.c. rozumiany być musi przede wszystkim w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06). Obowiązek przedstawienia dowodów, zgodnie z przepisem art. 3 k.p.c. spoczywa na stronach, zaś ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne ( art. 6 k.c.). Nadto zgodnie z zasadą kontradyktoryjności, rządzącą procesem cywilnym, rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). To strona powodowa, która domaga się zapłaty pewnej należności na drodze sądowej, winna co do zasady wykazać, iż należność ta – oznaczona co do wysokości, tytułu i daty płatności – nie została przez jej przeciwnika procesowego uiszczona.

Mając na uwadze treść łączącej strony umowy pożyczki (stosunek podstawowy), Sąd zaliczył zatem dokonane przez stronę pozwaną wpłaty w łącznej kwocie wskazanej przez stronę powodową w wykazie operacji finansowych dołączonym do pisma z dnia 26 marca 2024 r. (k. 109 akt) – 38 104,32 zł na poczet kapitału pożyczki. Z tego tytułu pozwana zobowiązana była do zapłaty kwoty 21 000 zł . Dokonana wpłata w całości pokrywa kwotę należną z tego tytułu pożyczkodawcy.

W punkcie I wyroku Sąd uchylił zatem wydany w sprawie nakaz zapłaty w całości i oddalił powództwo.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE