Sygn. akt IV Ca 2478/21
Dnia 26 września 2023 r.
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący: Sędzia Mariusz Jabłoński
Sędziowie: Katarzyna Ilczuk-Wojtkowska, Wojciech Szcząska
Protokolant: Karolina Kołodziej
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 września 2023 r. w Warszawie
sprawy z wniosku T. B.
z udziałem R. B.
o dział spadku, podział majątku i zniesienie współwłasności
na skutek apelacji uczestniczki
od postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie
z dnia 23 sierpnia 2021r., sygn. akt I Ns 1417/14
postanawia:
1. zmienia zaskarżone postanowienie częściowo:
1) punkt III. zaskarżonego postanowienia w przedmiocie ustalenia składu spadku po H. B. w ten sposób, że oznacza ten punkt jako punkt III. ( 1) i ustala, iż wchodzący w skład spadku po H. B., zmarłym w dniu 13 maja 2012 roku, udział we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę zabudowaną o numerze ewidencyjnym (...) i powierzchni 0,1664 ha położonej w K., obręb (...) K., dla której nie jest prowadzona księga wieczysta wynosi 2/3 o wartości 237333,33 (dwieście trzydzieści siedem tysięcy trzysta trzydzieści trzy złote trzydzieści trzy grosze) zł oraz, że w skład spadku po H. B. wchodzi także m.in. udział w wysokości 1/2 w prawie własności składników majątkowych wymienionych w punkcie III.2 zaskarżonego postanowienia;
2) punkt IV. w ten sposób, że ustala iż wchodzący w skład spadku po B. B. (1) zmarłym w dniu 12 listopada 2013 r. udział we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę zabudowaną o numerze ewidencyjnym (...) i powierzchni 0,1664 ha położonej w K., obręb (...) K., dla której nie jest prowadzona księga wieczysta wynosi 1/3 o wartości 118666,67 (sto osiemnaście tysięcy sześćset sześćdziesiąt sześć złotych sześćdziesiąt siedem groszy) zł oraz, że w skład spadku po B. B. (1) wchodzi także m.in. udział w wysokości 1/4 w prawie własności składników majątkowych wymienionych w punkcie III.2 zaskarżonego postanowienia;
3) punkt V. w ten tylko sposób, że zasądza od T. B. na rzecz R. B. kwotę 95333,33 (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy trzysta trzydzieści trzy złotych trzydzieści trzy grosze) zł płatną w terminie do 29 lutego 2024 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku niedochowania terminu płatności od dnia 1 marca 2024 roku do dnia zapłaty - tytułem dopłaty;
2. oddala apelację w pozostałym zakresie;
3. nakazuje pobrać od R. B. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwotę 4817,82 (cztery tysiące osiemset siedemnaście złotych osiemdziesiąt dwa grosze) zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;
4. orzeka, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.
|
Katarzyna IlczukWojtkowska |
Mariusz Jabłoński |
Wojciech Szcząska |
Sygn. akt IV Ca 2478/21
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Wołominie (sygn. akt I Ns 1417/14) dokonał podziału majątku I. B. i S. B., wraz z działem spadku oraz częściowym działem spadku po H. B. i B. B. (2) wraz ze zniesieniem współwłasności. Rezultatem rozstrzygnięcia był fizyczny podział pomiędzy uczestnikami postępowania nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego i spadku bez obowiązku spłat i dopłat. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy podkreślał, że uczestniczka R. B. nie zajęła stanowiska w toku postępowania co do sposobu podziału proponowanego przez wnioskodawcę, w konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że nie sprzeciwiła się wnioskowi T. B. w zakresie składu i wartości poszczególnych składników majątkowych, sposobu podziału, w tym dokonania go bez spłat i dopłat.
Przedmiotowe postanowienie zostało zaskarżone apelację przez uczestniczkę postępowania R. B. w całości, która nie zgadzała się z sposobem fizycznego podziału nieruchomości objętych podziałem, działem i zniesieniem współwłasności.
Pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawcy zasługiwała na częściowe uwzględnienie. Faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy był w zasadzie bezsporny i stanowił podstawę rozstrzygnięcia także Sądu Okręgowego za wyjątkami wskazanymi poniżej.
Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że w obowiązującym modelu apelacji pełnej rola sądu drugiej instancji nie ogranicza się jedynie do samego aktu kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia, ale obejmuje także powinność merytorycznego rozpoznania sprawy. Celem postępowania apelacyjnego jest bowiem ponowne i wszechstronne merytoryczne rozpoznanie sprawy w granicach apelacji wyznaczonej przez jej wnioski i zarzuty ( art. 378 § 1 kpc). Zważyć należy przy tym także, że nie wiążą sądu drugiej instancji zgłoszone w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego, co oznacza że sąd ten uwzględnia naruszenie prawa materialnego niezależenie od zgłoszonych zarzutów, sąd ten związany jest natomiast zrzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego, poza nieważnością postępowania, którą z urzędu bierze pod uwagę w granicach zaskarżenia (por uchwalę SN z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Ponadto art. 684 kpc nakłada na sąd obowiązek ustalenia składu i wartość spadku ulegającego podziałowi.
Zarzuty uczestniczki miały charakter ogólny i koncentrowały się wokół braku zgodności podziału z wola wyrażoną w testamencie własnoręcznym I. B., nie precyzując jednak jaki ostatecznie podział uczestniczka uznaje za adekwatny. Brak niewątpliwie w apelacji zarzutów co do wartości nieruchomości objętych podziałem. Z tego powodu Sąd Okręgowy uznał, że wartość taka jest niekwestionowana (poza nieruchomością stanowiącą działkę ew. nr (...) składającą się z działek projektowanych nr ew. (...) i (...)). Niezależnie od zarzutów apelacji błędnie został natomiast określony przez Sąd Rejonowy skład spadku po H. B. określony w pkt III. postanowienia. Na marginesie należy wskazać, że Sąd Rejonowy powtórzył numerację punktu III., co także wymagało zmiany redakcyjnej i nadania temu punktowi oznaczenia III ( 1) . Zgromadzone w toku postępowania dowody i niesporny stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy wskazuje natomiast, że w skład spadku po H. B. wchodził udział w nieruchomości stanowiącej działkę o nr ewidencyjnym (...) położonej w miejscowości K. w wysokości 2/3 (udział 1/3 nabyty w drodze dziedziczenia po S. i I. B., których udział wynosił 2/3 + udział 1/3 nabyty w drodze dziedziczenia po B. B. (3)). Wartość tego udziału Sąd Okręgowy określił na kwotę 237333,33 (mając na uwadze sumę wartości działek projektowanych o nr ew (...) i (...) – patrz poniżej). Nadto w skład spadku wchodził udział w ½ we współwłasności nieruchomości opisanych w punkcie III.2 zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowego, co nie znalazło odzwierciedlenia w treści zaskarżonego postanowienia, mimo że Sad Rejonowy ustalił skład spadku po I. i S. B. -a H. B. był ich bezpośrednim następcą prawnym. W konsekwencji błędna była także treści pkt IV. zaskarżonego postanowienia, w której ustalony został skład spadku po B. B. (1). Ponieważ nabył on spadek po H. B. w udziale ½ to odpowiednio w skład spadku po nim (po B. B. (1)) wchodził udział w wysokości 1/3 w wartości nieruchomości stanowiącej działkę o nr ew (...) i udział w wysokości ¼ we współwłasności nieruchomości opisanych w punkcie III.2 zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowego. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punktach III i IV. w sposób określony w pkt 1 ppkt 1) i 2) postanowienia Sądu Okręgowego na postawie art. 386§ 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc wobec naruszenia art. 212 kc (także w zw. z art. 1035 kc) oraz art. 684 w zw. z art. 567§ 3 kpc.
Należy także zauważyć, że udział 2/3 w nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę o nr ew. (...), który przynależał do I. B. i S. B. ostatecznie na skutek dziedziczenia przypadł w częściach równych T. B. i R. B.. Z kolei udział w powyższej nieruchomości przysługujący B. B. (3) w 1/3 -na skutek dziedziczenia przypadł ostatecznie R. B.. Oznacza to, że udziały we współwłasności przedmiotowej nieruchomości ostatecznie kształtowały się w taki sposób, że wnioskodawcy przysługiwał udział 1/3 we współwłasności nieruchomości a uczestniczce udział 2/3. Należy zwrócić uwagę, że Sąd Rejonowy dokonując podziału fizycznego nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) przyjął, że działki te są równej wartości i dlatego (oraz wobec braku stanowiska uczestniczki) dokonał podziału bez spłat i dopłat. Powyższe pozostaje w oczywistej sprzeczności z wartością udziału we współwłasności przysługującego wnioskodawcy (nawet przyjmując, że wartości nieruchomości projektowanych są równe) i uczestniczki, co prowadzi do naruszenia art. 212kc i niewątpliwie jest dla uczestniczki niekorzystne. Fakt, że nie zajmowała ona wyraźnego stanowiska w toku postępowania przed Sądem Rejonowym nie upoważniał tego sądu do dokonania podziału, który byłby niezgodny z wartością udziałów we współwłasności. Z tego względu Sąd Okręgowy ustalił wartość nieruchomości stanowiących działki projektowane o nr ew (...) i (...) na podstawie opinii biegłego sądowego. Na podstawie opinii biegłego sądowego A. S. (opinia k. 376-426, pismo wyjaśniające k.444-446) Sąd Okręgowy ustalił, że wartość nieruchomości stanowiącej działkę o nr ew. (...) to kwota 214000 zł, a działki o nr ew. (...) to 142000 zł. Sąd Okręgowy ocenia opinie sądową jako dowód wiarygodny, stanowiący podstawę wiążących ustaleń faktycznych, oparty na racjonalnej, rzeczowej argumentacji z wykorzystaniem właściwej i zrozumiałej metodologii. Sąd Okręgowy przyjął, że fizyczny podział nieruchomości stanowiącej działkę o nr ew. (...) na działki projektowane o nr ew. (...) i (...) i przydzielenie poszczególnych działek odpowiednio wnioskodawcy i uczestniczce jest co do zasady prawidłowy. Taki sposób podziału aprobował wnioskodawca a projektowane działki pozwalają na racjonalne ich wykorzystanie przez właścicieli. Uczestniczka kwestionując zasadę podziału nie przedstawiła żadnej racjonalnej argumentacji w tym przedmiocie ani nie skonkretyzowała swoich oczekiwań w tym przedmiocie. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy nie dokonywał żadnej ingerencji w przyjęty przez Sad Rejonowy sposób podziału. Konsekwencją ustalenia przez Sąd Okręgowy prawidłowych udziałów we współwłasności oraz wartości nieruchomości przyznanych wnioskodawcy i uczestniczę w ramach podziału była zmiana pkt V zaskarżonego postanowienia i zasądzenie dopłaty w wysokści 95333,33 zł. Uczestniczka otrzymała w ramach podziału działkę o nr ew (...) o wartości 142000 podczas gdy wartość obu projektowych działek (a zatem działki nr (...)) wynosiła 356000 zł. Wartość udziału uczestniczki wynosiła zatem 237333,33 zł, co oznaczało dopłatę w wysokości 95333,33zł (237333,33-142000=95333,33). Sąd Okręgowy podkreśla, że uczestniczka mimo dość lakonicznego stanowiska w sprawie nigdy nie zrzekła się dopłaty, a tylko wyraźne stanowisko w tym przedmiocie mogły skutkować brakiem zasądzenia na rzecz uczestniczki takiej dopłaty.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie w części na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W pozostałej części apelacja została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1125) Sąd orzekł o pobraniu od uczestniczki postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków związanych z opinią biegłego albowiem były wywołane co do zasady brakiem aktywności po jej stronie.
Katarzyna Ilczuk-Wojtkowska Mariusz Jabłoński Wojciech Szcząska