Sygn. akt IV Ca 57/24
Wyrokiem z 25 października 2023 roku Sąd Rejonowy w L. zasądził od A. S. na rzecz P. S. tytułem zadośćuczynienia kwotę 5.000 zł oraz kwotę 2.008 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.
Podstawą powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód i pozwana pozostawali w związku małżeńskim od 18 czerwca 2016 roku. Ze związku tego 12 lutego 2017 roku w K. urodziła się ich córka J.. Z czasem stosunki między małżonkami zaczęły się pogarszać. Po upływie około dwóch lat od ślubu pozwana wraz z córką przeprowadziła się do swojej matki H. K. do G., gmina R.. Zaś powód nadal mieszkał w K.. P. S. mimo rozstania małżonków zabiegał o relacje z córką. W dniu 23 lipca 2018 r. P. S. wniósł pozew o rozwód do Sądu Okręgowego w Kielcach. W sprawie tej postanowieniem z dnia 16 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Kielcach I Wydział Cywilny udzielił zabezpieczenia kontaktów P. S. z małoletnią córką J. S. na czas trwania procesu o rozwód. Następnie postanowieniem z dnia 24 czerwca 2019 roku Sąd Okręgowy w Kielcach I Wydział Cywilny zmienił postanowienie z dnia 16 października 2018 roku rozszerzając kontakty P. S. z córką. Ojciec każdorazowo w dni wyznaczone na kontakty przyjeżdżał po córkę w miejsce jej zamieszkania. Dziewczynkę do furtki odprowadzała jej matka. Małoletnia cieszyła się na widok ojca i z chęcią z nim odjeżdżała. Jednakże pozwana przy każdej sposobności utrudniała kontakt powoda z córką tłumacząc swoją decyzję chorobą dziecka, chorobą byłego małżonka, itp. Nadto ignorowała wysyłane do niej przez powoda wiadomości sms, nie odbierała od niego telefonu. W konsekwencji A. S. świadomie uniemożliwiała powodowi utrzymywanie kontaktów z córką zgodnie z treścią postanowienia sądu regulującego przedmiotowe kontakty. W reakcji na zachowanie pozwanej i jej ciągłe utrudnianie mu kontaktów z małoletnią córką powód wystąpił z wnioskiem w przedmiocie zagrożenia nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej za niewykonywanie obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. W dniu 14 listopada 2019 roku Sąd Rejonowy w L. w sprawie III Nsm 115/19 wydał postanowienie, w którym zagroził A. S. nakazaniem zapłaty na rzecz P. S. kwoty po 200 zł za każde naruszenie obowiązku wydania małoletniej J. S. na terminy kontaktów ustalonych postanowieniem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 16 października 2018 roku i 24 czerwca 2019 roku w sprawie I C 1819/19. Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2019 roku Sąd Okręgowy w Kielcach w sprawie I C 1819/18 rozwiązał przez rozwód związek małżeński A. S. i P. S. z winy obu stron. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad córką stron Sąd powierzył matce ograniczając jej wykonywanie przez powoda do współdecydowania o istotnych sprawach życiowych dziecka. Nadto ustalił kontakty P. S. z małoletnią córką J. S.. Pomimo wydania powyższych rozstrzygnięć matka małoletniej w dalszym ciągu utrudniała kontakt powodowi z córką i nie pozwalała na prawidłowe wykonywanie przez niego orzeczonych przez Sąd Okręgowy w Kielcach kontaktów. Swoją decyzję wówczas uzasadniała obawą o zdrowie córki w związku z istniejącym w kraju stanem epidemii. Ostatecznie postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2020 roku Sąd Rejonowy w L. w sprawie III Nsm 115/19 nakazał A. S. zapłatę na rzecz P. S. łącznej kwoty 800 złotych za czterokrotne niezrealizowanie obowiązku kontaktów ojca z córką w okresie od kwietnia 2020 roku do maja 2020 roku. Po uprawomocnieniu się orzeczenia w sprawie wykonania kontaktów doszło do ponownego spotkania powoda z córką. Wówczas spotkania P. S. z małoletnią córką odbywały się w sposób prawidłowy i w pełnym wymiarze czasu zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez Sąd Okręgowy w Kielcach. Powód jak zawsze przyjeżdżał po córkę do miejsca jej zamieszkania, dziewczynka cieszyła się na widok ojca i chętnie z nim odjeżdżała. Podczas spotkań z córką powód zabierał ją na basen, na rower, lody, plac zabaw, sanki czy też okoliczne festyny, kupował jej zabawki. Małoletnia nie wyrażała lęków w stosunku do ojca. J. chętnie spędzała czas z ojcem, nie płakała, często nie chciała od niego odjeżdżać. W celu wzmocnienia relacji z córką powód wystąpił do Sądu z wnioskiem o rozszerzenie kontaktów z małoletnią, co spotkało się ze sprzeciwem matki dziecka, która nie wyrażała zgody na zwiększenie kontaktów w jakimkolwiek zakresie. Pomawiała P. S. o alkoholizm, następnie o chorobę psychiczną uniemożliwiającą opiekę nad córką. Zaś w dniu 8 września 2021 roku złożyła zawiadomienie w sprawie dopuszczenia się przez P. S. w dniach 21-22 sierpnia oraz 5-6 września 2021 roku w K. innej czynności seksualnej wobec małoletniej córki. W dniu 31 grudnia 2021 roku Prokuratura Rejonowa K. - Wschód wydała postanowienie o umorzeniu śledztwa w przedmiotowej sprawie wobec stwierdzenia braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu zabronionego. We wrześniu 2021 roku ponownie pojawiły się problemy z realizacją kontaktów P. S. z córką. Postanowieniem z dnia 23 listopada 2021 roku w sprawie III Nsm 48/21 Sąd Rejonowy w L. ponowienie wydał postanowienie o zabezpieczeniu kontaktów powoda z małoletnią J. S.. Pomimo powyższego powód w dalszym ciągu nie widział się z córką. Bardzo brakowało mu relacji z dzieckiem, tęsknił za córką. W grudniu 2021 roku P. S. zainicjował kolejne postępowanie o zagrożenie pozwanej nakazaniem zapłaty na rzecz powoda kwoty pieniężnej za każde naruszenie obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach. W dniu 14 kwietnia 2022 roku Sąd Rejonowy w L. w sprawie III Nsm 191/21 wydał postanowienie, w którym zagroził A. S. nakazaniem zapłaty na rzecz P. S. kwoty po 500 zł za każde naruszenie obowiązku wydania małoletniej J. S. na terminy kontaktów ustalonych postanowieniem Sądu Rejonowego w L. z dnia 23 listopada 2021 roku w sprawie III Nsm 48/21 oraz w punkcie III-cim wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 30 grudnia 2019 roku w sprawie I C 1819/18. Pozwana izolowaniem swojej córki J. S. od ojca doprowadziła do sytuacji, w której więź emocjonalna jaka łączyła ojca z córką została naruszona. Pozwana w toku niniejszego postępowania podnosiła, iż początkowo nie wydawała córki z uwagi na pandemię, następnie z racji tego, iż dziecko wróciło ze spotkania z ojcem przeziębione czy też z siniakami, z uwagi na chorobę pozwanego oraz na podejrzenie molestowania małoletniej przez jej ojca. Według niej wówczas córka bała się ojca. A. S. zarzucała byłemu mężowi brak możliwości porozumienia się z nim, podnosiła, że nie stosował się do jej zaleceń. Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda jest zasadne. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał art. 23 k.c. W ocenie tego Sądu, na podstawie tego przepisu powód ma możliwość domagania się ochrony jego dóbr osobistych, których podstawą są stosunki rodzinne i więzi rodzicielskie, niezależnie od tego, że są one uregulowane wyczerpująco przepisami prawa rodzinnego i kodeksu postępowania cywilnego. Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności uznał, że utrata więzi jaka łączyła powoda z małoletnią córką J. stanowi naruszenie jego dóbr osobistych. Przytoczył treść art. 24 § 1 k.c. i wskazał, że bezsprzecznie więzi P. S. z córką J. istniały. Powód od początku życia małoletniej, od urodzenia w 2017 roku mieszkał wraz z nią, opiekował się córką, wychowywał ją, zajmował się nią podczas nieobecności pozwanej. Po rozstaniu małżonków utrzymywał z małoletnią relację, która dzięki systematycznemu kontaktowi mogła być pogłębiana. Jednakże działania pozwanej, jej zaniechania związane z umożliwieniem kontaktu córki z ojcem doprowadziły do sytuacji, w której P. S. przez pewien okres czasu nie miał w praktyce faktycznej możliwości nawiązania i utrzymywania styczności z małoletnią J., właściwej dla więzi łączącej dziecko i rodzica. Skutkiem powyższego było ogromne osłabienie i zagrożenie definitywnym zerwaniem już istniejącej więzi. Sąd pierwszej instancji uznał, że zachowanie pozwanej uniemożliwiające powodowi spotykanie się z córką należało zakwalifikować jako bezprawne. Wskazał nadto, że zachowanie pozwanej godzi w dobro dziecka. Pozwana naruszyła swoim zachowaniem nie tylko zasady współżycia społecznego, ale także przepisy prawa. Poza tym jej zachowanie było co najmniej niepoprawne z punktu widzenia relacji międzyludzkich. Prowadząc działania alienacyjne, pozwana narażała dziecko na swoisty wewnętrzny konflikt emocjonalny. Postawa pozwanej była skrajnie egoistyczna oraz nieodpowiedzialna, przedkładała ona swoje odczucia do powoda związane z konfliktem ponad potrzeby dziecka. W ocenie Sądu Rejonowego, pozwana naruszyła dobro osobiste powoda (więź rodzinną), narażając go na negatywne, bolesne przeżycia w postaci odczuwania zawodu, bezradności, poczucia pokrzywdzenia, cierpienia, a także konieczność znoszenia niedogodności związanych z brakiem możliwości podtrzymywania i pogłębiania więzi z dzieckiem. Zdaniem Sądu Rejonowego, więzi rodzinne stanowią tego rodzaju dobro a ich naruszenie lub zerwanie może skutkować żądaniem zapłaty zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c. Analizując wszelkie przedstawione okoliczności, biorąc pod uwagę kompensacyjny charakter żądanego świadczenia i konieczność złagodzenia cierpień powoda, a także uwzględniając zakres zawinienia pozwanej, kierując się stanem więzi pomiędzy ojcem a córką, w ocenie Sądu Rejonowego, odpowiednią kwotą należną powodowi tytułem zadośćuczynienia będzie 5.000 zł. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.
Apelację od powyższego orzeczenia wniosła pozwana zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzuciła:
I. naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia Sądu, tj.:
1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:
a) dokonanie wybiórczej, nie kompleksowej i swobodnej oceny materiału dowodowego przejawiającej się w odmowie przyznania waloru wiarygodności zeznaniom powódki oraz świadka H. K. w zakresie w jakim zeznania te dotyczyły przyczyny odmowy wydawania przez pozwaną córki celem realizacji kontaktów w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., tj. działania przez pozwaną z uwzględnieniem dobra dziecka, co w konsekwencji skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd, że działania pozwanej były bezprawne i w konsekwencji uznaniem, że żądanie pozwu były w całości uzasadnione,
b) dokonanie wybiórczej nie zaś kompleksowej i swobodnej oceny materiału dowodowego przejawiającej się w przyznaniu waloru wiarygodności i mocy dowodowej opinii biegłego mimo, że opinia ta nie rozstrzyga istotnych do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kwestii, tj. w żaden sposób nie wynikają z niej wnioski w zakresie dot. rozmiaru krzywd i cierpień powoda w związku z brakiem kontaktu z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., co w konsekwencji skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd, że żądanie pozwu były w całości uzasadnione,
c) błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji, że wszelkie dolegliwości i stany zdrowia powoda deklarowane przez powoda pozostają w związku z brakiem kontaktu powoda z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 n, podczas gdy zgodnie z treścią sporządzonej przez biegłego opinii i wniosków z niej wynikających stan zdrowia powoda i jego poczucie krzywdy przede wszystkim wynikał z „braku satysfakcjonujących i optymalnych kontaktów z córką", aktualnego stanu poczucia krzywdy i cierpień powoda doznawanych w związku z „aktualnym stanem rzeczy (brak optymalnych kontaktów z córką", co wskazuje na niezadowolenie powoda ze sposobu uregulowania kontaktów z córką, co w konsekwencji skutkowało poczynieniem przez Sąd I instancji błędnych ustaleń w zakresie rozmiaru powstałej krzywdy, a w konsekwencji do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia,
d) błąd w ustaleniach faktycznych przejawiający się w błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji, że wszelkie dolegliwości i stany zdrowia powoda deklarowane przez powoda pozostają w związku z brakiem kontaktu powoda z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., podczas gdy zgodnie z treścią sporządzonego uzasadnienia wyroku przy uwzględnieniu zakresu krzywd i cierpień Sąd uwzględnił sposób realizacji kontaktów powoda z małoletnią córką w okresie poprzedzającym wrzesień 2021 r., co w konsekwencji skutkowało poczynieniem przez Sąd I instancji błędnych ustaleń w zakresie rozmiaru powstałej krzywdy, a w konsekwencji do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia,
e) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego nie wynikających, poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że kwota 5.000,00 zł stanowi adekwatną kwotę dla krzywd i cierpień powoda doznanych w związku z brakiem kontaktu z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., podczas gdy w aktach sprawy brak jest dowodów w zakresie rozmiaru krzywd i cierpień z tym związanych, lecz w znacznej mierze znajdują się dowody dotyczące aktualnego stanu powoda i wynikającego z niezadowolenia z aktualnych kontaktów z córką, co w konsekwencji skutkowało do poczynienia przez Sąd błędnych ustaleń w zakresie rozmiaru powstałej krzywdy, a w konsekwencji do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia.
2. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oparcie przez Sąd wyroku na opinii biegłego w zakresie rozmiaru krzywd i cierpień powoda wynikających z braku kontaktu z córką od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., mimo, że opinia ta nie rozstrzyga istotnych do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kwestii, tj. w żaden sposób nie wynikają z niej wnioski w zakresie dot. rozmiaru krzywd i cierpień powoda w związku z brakiem kontaktu z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., co w konsekwencji skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd, że żądanie pozwu były w całości uzasadnione,
3. art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie przez Sąd ponad przedmiot żądania pozwu, tj. poprzez oparcie rozstrzygnięcia Sądu i ustalenia wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia o stan faktyczny wykraczający ponad żądanie pozwu, tj. w zakresie dotyczącym sposobu realizowania przez powoda kontaktów z małoletnią w okresie poprzedzającym wrzesień 2021 r., co konsekwencji skutkowało zasądzeniem od pozwanej na rzecz powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia.
II. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:
1. art. 23 i 24 k.c. poprzez jego błędną wykładnie i uznanie, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci więzi rodzinnych zasługujących na ochronę prawną, podczas gdy działania pozwanej nie były ukierunkowane na zerwanie więzi powoda z małoletnią.
2. art. 448 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że kwota 5.000,00 zł stanowi odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną przez powoda krzywdę doznaną przez powoda w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych w związku z brakiem kontaktu z córką w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r., podczas gdy:
a) treść opinii biegłego wskazywała na stan zdrowia powoda i jego poczucie krzywdy przede wszystkim z uwagi na „brak satysfakcjonujących i optymalnych kontaktów z córką", aktualnego stanu poczucia krzywdy i cierpień powoda doznawanych w związku z „aktualnym stanem rzeczy (brak optymalnych kontaktów z córką)",
b) stan zdrowia powoda nie wymagał podjęcia przebywania powoda w placówkach medycznych, czy też podjęcia leczenia, czy też terapii co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda zadośćuczynienia w rażąco wygórowanej wysokości.
Wskazując na powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z przepisem art. 98 § 1 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna.
Sąd Rejonowy w sposób należyty przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy podziela ustalenia dokonane przez Sąd pierwszej instancji dlatego nie ma potrzeby ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2008 r. V CSK 240/07, Lex nr 515708).
Niezasadne są zarzuty naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 §1 k.p.c., art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278§1 k.p.c. i art. 321§1 k.p.c. Ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji w żadnym razie nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w treści art. 233§1 k.p.c. Zgodnie z tą zasadą, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Ustalenia Sąd Rejonowego w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy zostały dokonane w oparciu o ocenę dowodów zgodną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233§1 w zw. z art. 278§1 k.p.c. W świetle art. 278§1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Sąd Rejonowy na wniosek powoda dopuścił dowód z opinii biegłego psychologa na okoliczność skali krzywd i cierpienia na skutek utraty więzi powoda z córką. Z opinii biegłego psychologa wynika, że powód odczuwa rozluźnienie więzi między nim a córką co uzasadnia, jego zdaniem, celowymi działaniami pozwanej. Brak satysfakcjonujących, optymalnych kontaktów powoda z córką jest dla niego źródłem stresu. Skoro ustalenie w zakresie dotyczącym stanu psychicznego powoda wymagało wiadomości specjalnych to Sąd nie naruszył art. 278§1 k.p.c. zaś ocena opinii biegłego została dokonana przez Sąd pierwszej instancji zgodnie z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.
Sąd Rejonowy nie naruszył art. 321 §1 k.p.c., bowiem, wbrew twierdzeniom apelacji, nie wyszedł poza wskazywaną przez powoda podstawę faktyczną, tj. okoliczności faktyczne wskazywane przez powoda do zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji.
Sąd odwoławczy nie podziela natomiast zaprezentowanej przez Sąd Rejonowy oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego. Zasadny jest zarzut naruszenia art. 23k.c. i 24 k.c.
Sąd pierwszej instancji przyjął, że stosunki rodzinne i więzi rodzinne stanowią dobra osobiste podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów o dobrach osobistych (art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c.). Uzasadniając swoje stanowisko powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz poglądy judykatury dotyczące ochrony prawnej więzi rodzinnej jako dobra osobistego w przypadku śmierci osoby bliskiej na skutek czynu niedozwolonego. Na tej podstawie uznał, że osłabienie i zagrożenie definitywnym zerwaniem więzi jaka łączyła P. S. z córką J. S. na skutek utrudniania bądź niewykonywania przez matkę dziecka orzeczenia w przedmiocie kontaktów ojca z dzieckiem stanowi naruszenie jego dóbr osobistych. Podkreślić należy jednak, że orzecznictwo, jak i piśmiennictwo w tej kwestii nie jest jednolite. Odmienny pogląd co do tego czy więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem stanowi dobro osobiste w rozumieniu art. 23 k.c. wyrażono m.in. w orzeczeniach Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie II CSKP 11/21 (Lex nr 3269975) oraz z dnia 22 września 2021 r. w sprawie IV CSK 259/21 (Lex nr 3283256), w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 lutego 2023 roku sygn. akt I ACa 768/21 (Lex nr 3716543).
W wyroku z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie II CSKP 11/21 Sąd Najwyższy przyjął stanowisko, że więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c. Pogląd ten został podzielony w orzeczeniu z dnia 22 września 2021 r. w sprawie IV CSK 259/21 oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 lutego 2023 roku sygn. akt I ACa 768/21. Zdaniem Sądu Najwyższego, stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi chronione są przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zaś kształt relacji z inną osobą nie może być oceniany w kategorii dobra osobistego. Sąd Okręgowy podziela pogląd orzeczniczy, zgodnie z którym więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c. Sąd odwoławczy zgadza się również z argumentacją przytroczoną w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie II CSKP 11/21 na poparcie powyższego zapatrywania, wedle którego więzi rodzinne mają charakter interpersonalny a nie indywidualny. Dotyczą one sfery uczuć jednej osoby wyrażających się w poczuciu bliskości wobec innego podmiotu. Nie można ich uznać za wartości niemajątkowe, ściśle związane z osobowością człowieka, jego integralnością fizyczną i psychiczną, ukierunkowane na ochronę osobistego interesu, gdyż wymagają odwołań do indywidualnych okoliczności i do innych kryteriów. Dotyczą one ponadto relacji kilku osób na pewnym poziomie uczuć pozytywnych, nie mają zatem ściśle osobistego charakteru, a cechą właściwych im emocji jest zmienność, nietrwałość, podzielność i możliwość przenoszenia na inne podmioty. Powyższe stwierdzenia znajdują odzwierciedlenie w sprawie niniejszej, gdyż powód swojej krzywdy upatrywał w braku satysfakcjonujących i optymalnych kontaktów z córką. Trafny wydaje się zatem pogląd, że więzi takie nie podlegają ocenie obiektywnej, właściwej dla ochrony praw podmiotowych o charakterze bezwzględnym. Za Sądem Najwyższym powtórzyć należy, że omawiana postać więzi rodzinnej, mimo że wymaga istnienia innego podmiotu, nie jest dobrem wspólnym, i pozostaje nadal dobrem własnym każdego członka rodziny. Trafne jest również stwierdzenie, że w kręgu osobowym rodzice - dzieci stosunki rodzinne mają swoistą naturę i realizowane są w wielu płaszczyznach. Wykonywanie uprawnienia realizacji kontaktów zależy nie tylko od drugiego rodzica, ale przede wszystkim od małoletniego, którego dobro ma charakter nadrzędny względem praw rodziców. Istotną okolicznością jest zmienna sytuacja faktyczna, do której kontakty osobiste powinny być dostosowane. Nadto naruszenie dóbr osobistych i podstawa udzielenia im ochrony mają charakter deliktowy. Orzeczenia nakazowe i zakazowe zapadające w takich sprawach w oznaczonym stanie faktycznym mogą ulec zmianie tylko w drodze kontroli instancyjnej, a brak środków procesowych umożliwiających ich uchylenie bądź modyfikację w sytuacji dezaktualizacji przesłanek leżących u podstaw udzielenia takiej ochrony. Zachodzi zatem ryzyko kolizji orzeczeń stanowiących podstawę wykonywania kontaktów oraz ryzyko naruszenia zasady dobra dziecka. Sąd Rejonowy ustalił, że więź rodzinna łącząca powoda z córką nie została zerwana, lecz osłabiona przez działania skarżącej ukierunkowane na utrudnianie kontaktów ojca z dzieckiem, niewykonywanie obowiązków wynikających z orzeczeń ustalających kontakty. Nie ulega wątpliwości, że działania A. S. w postaci utrudniana kontaktów naruszają uprawnienia P. S. do utrzymywania kontaktów z córką. Jednakże podkreślić trzeba, że kompleksowy system ochrony praw rodziców do kontaktowania się z dziećmi został przewidziany w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. System ten przewiduje takie mechanizmy jak: wystąpienie do sądu opiekuńczego o ustalenie sposobu utrzymywania kontaktów (art. 113 1 k.r.o.), zobowiązanie drugiego rodzica do określonego postępowania (art. 113 4 k.r.o.), zmianę rozstrzygnięcia o kontaktach (art. 113 5 k.r.o.) oraz wydanie odpowiednich zarządzeń w sytuacji zagrożenia dobra dziecka lub naużywania władzy rodzicielskiej (art. 109 k.r.o.). Ponadto w kodeksie postępowania cywilnego wprowadzono przepisy mający służyć ochronie wykonywania tych orzeczeń (art. 598 15 k.p.c.). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 25/13 zwrócił uwagę, że przepisy te utraciły charakter egzekucyjny i stały się jednym z postępowań opiekuńczych, postępowaniem rozpoznawczym ograniczonym tylko od fazy wykonawczej, gdyż fazę rozstrzygającą regulują nadal przepisy ogólne o postępowaniu opiekuńczym. Istnieją zatem mechanizmy pozwalające dochodzić swoich uprawnień związanych z utrzymywaniem kontaktów z dzieckiem. Przy czym naczelną zasadą prawa rodzinnego jest zasada dobra dziecka, którą każdorazowo uwzględnia się w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że powód wykorzystywał mechanizmy zagwarantowane mu w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym do ustalenia i realizacji kontaktów z córką. P. S. uzyskał orzeczenie o ustaleniu kontaktów z córką. Rozstrzygnięcie to było zmieniane i dostosowywane do istniejącej sytuacji. P. S. realizował swoje uprawnienia również w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego, występując z wnioskami o wykonanie kontaktów (zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej za niewykonywanie obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, a następnie o nakazanie zapłaty należnej sumy pieniężnej). Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że działania powoda w tym zakresie odnosiły skutek wobec pozwanej. Sąd Okręgowy podziela argumentację Sądu Najwyższego, że przyznanie dodatkowej ochrony w postaci możliwości dochodzenia tego rodzaju praw w oparciu o przepisy o dobrach osobistych oznaczałoby wprowadzenie równoległego, kolizyjnego systemu wydawania orzeczeń dotyczących kontaktów w postępowaniu cywilnym. Tymczasem kompetencją sądu opiekuńczego jest podejmowanie rozstrzygnięć dotyczących kontaktów rodziców z dzieckiem oraz ich wykonywania.
Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo uznając roszczenie powoda za niezasadne w świetle art. 23 k.c. i art. 24 k.c. Skutkowało to zmianą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu, o których Sąd Okręgowy orzekł w oparciu zasadę odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w treści art. 98 §1 k.p.c. Na zasądzone od powoda koszty procesu składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej będącego radcą prawnym ustalone zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935).
O kosztach postępowania apelacyjnego, na które składa się opłata od apelacji w kwocie 400 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustalone zgodnie z § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935) Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1, §1 1 i §3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108§ 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.
Joanna Kaczmarek-Kęsik