Sygn. akt IVCa 690/23
Wyrokiem z 20 czerwca 2023 roku Sąd Rejonowy w (...) nakazał A. M. wydanie M. F. części nieruchomości oznaczonej ewidencyjnie numerem 488/12 położonej w D. P., objętej księgą wieczystą (...) tj. pasa gruntu o powierzchni 0,0071 ha opisanego wedle punktów (...) (...)-22 przez geodetę J. B. na mapie z 10 sierpnia 2022 roku zaewidencjonowanej za numerem P. (...).2022. (...) w dniu 12 października 2022 roku i przechowywanej w Starostwie Powiatowym w R., zasądził od pozwanej na rzecz powódki 3.137 złotych z odsetkami tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa 1245,58 złotych tytułem wydatków.
Sąd Rejonowy ustalił, że w D. P., gm. Zakrzew, położone są sąsiadujące wzajemnie ze sobą nieruchomości oznaczone ewidencyjnie numerami: 488/1 (objęta księgą wieczystą nr (...)) i 488/2 (objęta księgą wieczystą nr (...) – okoliczności bezsporne). Na podstawie aktów własności z dniem 4 listopada 1971 roku właścicielem działki (...) stał się S. B., natomiast właścicielami działki (...) stali się T. i H. T.. Od przynajmniej początku lat 90 XX wieku stał płot drewniany, który postawił ojciec A. M. – S. B.. Natomiast w 1995 roku ojciec M. T. T., które stanowiło granicę użytkowania obu nieruchomości. Od 24 listopada 2003 roku właścicielką nieruchomości 488/2 jest M. F.. W 2010 roku S. B. wybudował nowe ogrodzenie. Pozwem z 26 listopada 2010 roku M. F. wniosła o zakazanie S. B. naruszania posiadania części działki (...) w pasie bezpośrednio graniczącym z działką (...). S. B. zmarł w 2011 roku. Spadek po nim nabyli: żona M. B. (1) w 1/4 części oraz dzieci D. R., M. L., A. B. (1), A. B. (2), P. B. oraz W. B. po 3/24 części każde z nich. Na mocy umowy z 27 lutego 2014 roku o dział spadku A. M. stała się właścicielką nieruchomości 488/1. Prawomocnym postanowieniem z 16 października 2018 roku Sąd Rejonowy w (...) rozgraniczył nieruchomości 488/1 i 488/2 w ten sposób, że ustalił przebieg granicy wzdłuż linii oznaczonej punktami geodezyjnymi: 500 i 501 przedstawionej na mapie biegłego geodety J. M. zaewidencjonowanej za numerem P. (...).2017. (...). W lipcu 2020 roku M. F. wymieniła wybudowane przez jej ojca ogrodzenie na nowe, pozostawiając je w tym samym miejscu. W dniu 6 sierpnia 2020 roku A. M. złożyła pozew o nakazanie M. F. przywrócenia jej posiadania przygranicznego pasa gruntu, a także rozebrania ogrodzenia. Prawomocnym wyrokiem z 26 stycznia 2022 roku Sąd Rejonowy w (...) oddalił powództwo. A. M. posiada część nieruchomości oznaczonej ewidencyjnie numerem 488/2 o powierzchni 71 m 2 oznaczoną przez biegłego geodetę uprawnionego J. B. na mapie z 10 sierpnia 2022 roku punktami geodezyjnymi (...) (...)-2.
Ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na dokumentach, a także na dowodach zgromadzonych w sprawach IC 697/10, INs 942/15 i IC 885/20 Sądu Rejonowego w (...). Uwzględnił zeznania powódki. Oparł się również na opinii biegłego geodety J. B., uznając ją sporządzoną w sposób rzetelny. Dlatego pominął kolejny dowód z opinii biegłego geodety. Pominął także dowody z zeznań świadków M. B. (1) i W. B. jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania i zbędne dla rozstrzygnięcia.
Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 222§1 kc. Wskazał, że najistotniejszą kwestią jest fakt, iż Sąd Rejonowy w (...) w sprawie I Ns 942/15 prawomocnie rozgraniczył nieruchomości oznaczone ewidencyjnie numerami 488/1 i 488/2. Wobec tego linia granicy prawnej przebiega wzdłuż linii oznaczonej punktami 500 i 501 przedstawionej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę uprawnionego J. M. z lipca 2017 roku. Zgodnie z wydaną w niniejszej sprawie opinią biegłego geodety J. B. według nowej i aktualnej numeracji geodezyjnej linia granicy prawnej oznaczona jest punktami geodezyjnymi (...) i 285. Pozwana w toku postępowania w niniejszej sprawie w istocie negowała istnienie tej granicy i twierdziła, że prawomocne orzeczenie w sprawie INs 942/15 jest błędne. Dodatkowo podniosła zarzut zasiedzenia wskazując, że dotyczy on okresu rzekomego samoistnego posiadania gruntu objętego sporem nie później niż od 31 grudnia 1977 roku do najpóźniej dnia 31 marca 2020 roku. Skoro okres samoistnego posiadania poprzednika prawnego pozwanej miał się rozpocząć 31 grudnia 1977 roku, to musiałby się zakończyć z dniem 31 grudnia 2007 roku. Okres ten podlegał ocenie w sprawie o rozgraniczenie. W toku postępowania pozwana zeznała, że ojciec powódki postawił swój płot nie w 1995 roku lecz we wrześniu 1998 roku. Ojciec pozwanej zatem posiadał grunt do tego ogrodzenia od tego czasu. Wobec tego nie ma możliwości, aby zarzut zasiedzenia mógł zostać uwzględniony. Nie doszło do zasiedzenia przedmiotowego pasa gruntu przez pozwaną. Grunt ten zgodnie z opinią biegłego w całości stanowi część działki (...), która jest własnością powódki. Wobec tego Sąd Rejonowy nakazał wydanie przygranicznego pasa gruntu. O kosztach procesu orzekł na mocy art. 98§1 i 3 kpc.
Apelacją od powyższego wyroku wniosła pozwana, zarzuciła wyrokowi:
- nieważność postępowania – tj. art. 379 punkt 5 kpc przez pozbawienie pozwanej możliwości obrony swoich praw w procesie na skutek przeprowadzenia przez biegłego J. B. czynności terenowych w sprawie, poprzedzających wydanie opinii z 15.10.2022 roku pomimo usprawiedliwionej niemożności udziału przez pozwana w czynnościach terenowych oraz na skutek późniejszej odmowy dopuszczenia przez Sąd Rejonowy w (...) dowodu z opinii uzupełniającej w/w biegłego, która sanowałaby powyższe uchybienie biegłego,
- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 278 i 235 2§1 punkt 2 i 5 kpc a contrario przez oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego J. B. w trakcie sporządzenia której biegły winien był dokonać pomiarów w terenie, obejmujących działkę pozwanej, a następnie oświadczyć, czy wynik tego pomiaru wpływa na treść opinii z 15.10.2022 roku oraz uwzględnić uwagi dotyczące dopuszczalnego błędu pomiaru,
- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 235 2§1 punkt 2 i 5 kpc przez pominięcie postanowieniem z 16 maja 2023 roku istotnych dla sprawy wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków M. B. (1) i W. B., postanowieniem z 20 czerwca 2023 roku dowodu z zeznań H. T., a nadto 2 sierpnia 2021 roku dowodu z opinii biegłego geodety na okoliczność władania przygranicznym pasem gruntu przez pozwaną i jej poprzedników w warunkach prowadzących do zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu.
Wobec powyższego wniosła uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi Rejonowemu w (...) do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacja jest niezasadna.
Niezasadny jest zarzut dotyczący nieważności postępowania. Sąd Rejonowy na rozprawie 2 sierpnia 2021 roku, w obecności pozwanej, dopuścił dowód z opinii biegłego geodety J. B. na okoliczność ustalenia zakresu ewentualnego władania pozwanej nieruchomością stanowiącej własność powódki, mając na uwadze prawomocne postanowienie o rozgraniczeniu (k. 106v). Ze sporządzonej opinii wynika, że biegły przesłał stronom zawiadomienie o terminie pomiarów i przystąpił do nich 30 lipca 2022 roku. Pozwana mimo obecności na gruncie nie dopuściła do pomiarów na jej nieruchomości twierdząc, że nie otrzymała zawiadomienia, które jak się później okazało było dwukrotnie awizowane, niepodjęte w terminie. Zachowanie pozwanej nie było usprawiedliwione. Skoro pozwana była świadoma, że dopuszczony został dowód z opinii biegłego geodety i w dacie pomiarów była na gruncie, to była również zobowiązana umożliwić biegłemu dokonanie czynności pomiarowych, również na jej nieruchomości. Odmowa zezwolenia biegłemu wejścia na grunt jest okolicznością, która obciąża pozwaną. Już wówczas biegły był uprawniony do sporządzenia opinii bez dokonania pomiarów nieruchomości pozwanej, tym bardziej, że jak się potem okazało taka możliwość była. Mimo to biegły wyznaczył kolejny termin pomiarów na 24 sierpnia 2022 roku, ale przed tym terminem otrzymał pismo pozwanej o zmianę terminu, z powołaniem się na zaświadczenie lekarskie. Zaświadczenie takie nie zostało jednak biegłemu przedłożone, nie złożono go również do akt. Również zatem i w tym przypadku nieobecność pozwanej nie została usprawiedliwiona. W tej sytuacji nie sposób uznać, że pozwana została pozbawiona możliwości obrony swoich praw, skoro zaniechanie pomiarów jej nieruchomości nastąpiło z przyczyn leżących po jej stronie. Niezależnie jednak od tego, skarżąca pomija dalszą część opinii. Biegły wskazał bowiem, że dokonał analizy pomiarów wykonanych wcześniej osobiście 30 lipca 2022 roku i 18 maja 2021 roku oraz pomiarów wykonanych przez innych geodetów w szczególności S. D. w dniach 20 marca 2020 roku i 20 czerwca 2013 roku oraz M. B. (2) w dniu 6 lipca 2010 roku. Pomiary te okazały się spójne i była możliwość sporządzenia opinii bez dodatkowych pomiarów kontrolnych działki (...). Nie doszło zatem do uchybienia treści art. 379 punkt 5 kpc. Nie było także podstaw do dopuszczana dowodu z uzupełniającej opinii biegłego geodety i słusznie dowód ten został pominięty.
Słusznie także Sąd Rejonowy pominął pozostałe dowody wskazane w apelacji. Nie do doszło zatem do naruszenia treści art. 235 2§2 kpc. Uszło uwadze skarżącej, że w sprawie INs 942/15 Sądu Rejonowego w (...) w dniu 16 października 2018 roku zapadło prawomocne postanowienie o rozgraniczeniu obydwu nieruchomości. Przebieg granicy pomiędzy nieruchomością numer 488/1 a nieruchomością numer 488/2 ustalono wzdłuż linii oznaczonej punktami 500 i 501 przedstawionej na mapie sporządzonej przez biegłego z zakresu geodezji J. M. (wariant 1/3) w lipcu 2017 roku. Apelacja od tego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w (...) z 13 listopada 2019 roku. Istotne jest, że w tej sprawie, w ramach badania stanu prawnego jako przesłanki rozgraniczenia, badany był także zarzut zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu, który okazał się niezasadny. Zgodnie z art. 365 w związku z art. 13§2 kpc prawomocne postanowienie co do istoty sprawy wiąże nie tylko strony i sąd który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organu państwowe i organy administracji państwowej. Oznacza to, że kwestia granicy pomiędzy przedmiotowymi nieruchomościami została prawomocnie rozstrzygnięta i Sąd orzekający w sprawie niniejszej jest tym rozstrzygnięciem związany. Nie zostało zaś w żaden sposób wykazane, aby stan prawny obydwu nieruchomości od czasu orzeczenia o rozgraniczeniu uległ zmianie. Ważne jest, że orzeczenie o rozgraniczeniu stwarza nowy stan prawny, określa nie tylko linię graniczną, ale przede wszystkim służy ustaleniu, dokąd sięga prawo własności właścicieli poszczególnych nieruchomości sąsiadujących ze sobą. Skoro ta kwestia została już prawomocnie przesądzona, to rzeczą Sądu Rejonowego było ustalenie w oparciu linię wyznaczoną w postępowaniu rozgraniczeniowym, czy pozwana znajduje się we władaniu części działki powódki. Sąd Rejonowych takich ustaleń dokonał na podstawie prawidłowo sporządzonej opinii biegłego. Skoro pozwana włada częścią nieruchomości, która jest własności powódki i nie przysługuje jej skuteczne wobec właściciela prawo, to słusznie powództwo zostało uwzględnione.
O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98§1 kpc, gdyż pozwana jest stroną przegrywającą postępowanie odwoławcze. Zasądzona kwota 360 złotych stanowi wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w oparciu o treść §7 punkt 2 w związku z §10 ust. 1 punkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.
Marek Gralec