UZASADNIENIE

Powódka M. M. (2) wniosła o zasądzenie od pozwanej P. (...)w T.kwoty 31.712,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonych od kwot wyszczególnionych w pozwie tytułem wyrównania wynagrodzenia i dodatkowego wynagrodzenia rocznego za lata 2021 i 2022.

Powódka wniosła także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

W uzasadnieniu pozwu podano, że Powódka jest prokuratorem P. (...)od dnia 1 listopada 2001 roku.

Dalej wskazano, że na podstawie przepisów przewidzianych w ustawach okołobudżetowych w 2021 r. kwota bazowa została określona w wysokości 4839,24 zł, a więc na poziomie przeciętnego wynagrodzenia z 2019 r., nie zaś - jak wynika z ustawy Prawo o prokuraturze - roku 2020 r.

Z kolei w 2022 r. kwota bazowa została określona w wysokości 5050,48 zł, a więc na poziomie przeciętnego wynagrodzenia za 2020 r. plus dodatkowo kwota 26 zł nie zaś - jak wynika z ustawy Prawo o prokuraturze - roku 2021 r..

W ocenie powódki treść art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. nie mogą wywołać skutków prawnych i być podstawą obliczenia wynagrodzenia powoda.

W art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze przewidziany został system wynagradzania prokuratorów i asesorów prokuratury oparty na mechanizmie samoistnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego w oparciu o kryterium przeciętnego wynagrodzenia. System ten działa na takich samych zasadach jak w przypadku wynagrodzenia sędziów i został wyłączony z regulacji wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej. Wysokość wynagrodzenia ma odpowiadać zakresowi przewidzianych obowiązków prokuratorów i asesorów prokuratury, zapewniać im bezpieczeństwo finansowe i rekompensować ograniczenia w podejmowaniu dodatkowej działalności zarobkowej. Mechanizm taki oparty jest na obiektywnych przesłankach, co gwarantować ma niezależność prokuratorów i asesorów prokuratury. Z tego względu jakiekolwiek odstępstwa od przyjętego systemu wynagradzania prokuratorów i asesorów prokuratury uzasadnione mogą być tylko w sytuacji poważnych trudności budżetowych państwa oraz powinny mieć charakter wyjątkowy i jednostkowy.

Zachodzi zatem oczywista sprzeczność zapisów zawartych z jednej strony, w unormowaniu art. 123 § 1 Prawo o prokuraturze, z drugiej strony statuowanych art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ust. 1 ustawy 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022. Wprowadzając odstępstwa od systematycznego, corocznego kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, ustawodawca nie dokonał przy tym żadnej zmiany unormowania art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze, ani też nie zawiesił formalnie jego mocy obowiązującej.

Powódka w pozwie przywołała argumenty zawarte w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. o sygn. K 1/12 Trybunał Konstytucyjny uznał regulację polegającą na jednorocznym „zamrożeniu” wynagrodzeń sędziów za zgodną z Konstytucją RP, zaznaczając że uznanie konstytucyjności takiego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa zagrażającej równowadze budżetowej. Jednocześnie w orzeczeniu tym Trybunał wyznaczył nieprzekraczalne dla władzy ustawodawczej i wykonawczej „warunki brzegowe” przy ustalaniu wynagrodzenia sędziów.

W dalszej części powódka zwracała uwagę na to, że w czasie kiedy doszło do zamrożenia wynagrodzenia prokuratorów i asesorów prokuratury, w odniesieniu do przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej doszło do podwyżki wynagrodzeń.

W związku z tym w ocenie powódki należało uznać , że doszło podwyżek wynagrodzenia dla wybranych grup zawodowych, przy jednoczesnym zamrożeniu wynagrodzenia prokuratorów, asesorów prokuratury czy też sędziów - wbrew obowiązującym ustawowym zasadom ustalania wysokości wynagrodzenia.

Reasumując powódka podkreśliła , że obecne obowiązujące regulacje w zakresie wynagradzania prokuratorów i asesorów prokuratury, oparte zostały na uznaniowej decyzji władzy ustawodawczej, co jest niedopuszczalne w świetle kryteriów wypracowanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.

W odpowiedzi na pozew pozwana P. (...) w T. wniosła o :

a) oddalenie powództwa w całości;

b) ewentualnie w przypadku uwzględnienia powództwa, z uwagi na zasady słuszności, wnoszę o nieobciążanie pozwanej kosztami niniejszego postępowania;

c) z uwagi na charakter sporu nie wniesiono o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu podano, że w pierwszej kolejności pozwana wskazała, iż stoi na stanowisku, że wynagrodzenie zostało powodowi wypłacone w należytej i zgodnej z prawem wysokości. Ustalenie wysokości wynagrodzenia powoda nie było skutkiem jakiejkolwiek decyzji jednostki zatrudniającej powoda. Pozwana jest dysponentem środków budżetowych, a co za tym idzie, na wypłatę wynagrodzeń za okres sporny dysponowała kwotami ustalonymi zgodnie z ustawami okołobudżetowymi za rok 2021 i 2022. Wypłata wynagrodzenia w innej kwocie stanowiłaby naruszenie dyscypliny finansów publicznych, której pozwana, jako jednostka budżetowa, jest zobligowana przestrzegać.

Zaprezentowany przez powoda problem prawny dotyczy w istocie przepisów rangi ustawowej, które regulują podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, tj. art. 123 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2023 r. poz. 1360) oraz art. 14 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ustawy okołobudżetowej na rok 2022.

Rozstrzygnięcie tej kolizji sprowadza się do oceny który z przepisów normujących powyższą kwestię wiązał pozwanego jako pracodawcę. Konieczność zastosowania reguł ustalających wysokość wynagrodzenia zasadniczego wynikających z tzw. ustaw okołobudżetowych, z pominięciem uregulowania art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze, wynika z zastosowania ogólnych zasad wykładni odwołujących się do reguł kolizyjnych lex posteriori derogat legi priori.

Wprowadzenie w ustawach okołobudżetowych odstępstwa od zasady progresywnego wynagradzania prokuratorów nie stanowi regulacji niedopuszczalnej z uwagi na sprzeczność z Konstytucja RP.

Jak wskazuje Ministerstwo Finansów wprowadzona ustawa okołobudżetowa stanowiła narzędzie umożliwiające wprowadzenie rozwiązań pozwalających na wydatkowanie środków w sposób efektywny i skuteczny - adekwatnie do występujących uwarunkowań społeczno- gospodarczych i stosownie do przyjętej polityki państwa, która nakazuje ograniczenia niektórych wydatków budżetu państwa w celu prawidłowej realizacji ustawy budżetowej.

Ponadto, nie sposób sądzić, iż art. 14 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 naruszają art. 2 Konstytucji RP, gdyż nie stoją one w sprzeczności ani zasadą ochrony praw nabytych, ani z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez niego prawa. Ponad wymienione wyżej argumenty, wskazać należy, że powód nie mógł nabyć prawa do wynagrodzenia w 2021 r. i w 2022 r. na podstawie art. 123 Prawo o prokuraturze, gdyż w okresie od stycznia do końca grudnia 2021 r. obowiązywała ustawa okołobudżetowa na rok 2021, natomiast od stycznia do końca grudnia 2022 r. obowiązywała ustawa okołobudżetowa na rok 2022. Powód nabył przewidziane w ww. ustawach uprawnienia, które nie naruszały normy o charakterze gwarancyjnym dla prokuratora przewidzianej w art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze. Przywołana reguła gwarancyjna zakłada, że prokurator nie może w danym roku budżetowym otrzymać wynagrodzenia niższego od wynagrodzenia dotychczasowego. Mając na uwadze powyższe, uznać należy, że przywołana regulacja nie wyłącza sytuacji, w której w danym roku budżetowym wynagrodzenie prokuratora nie wzrośnie.

Resumując, w ocenie strony pozwanej, wynagrodzenie powoda w okresie objętym pozwem zostało ustalone w sposób zgodny z obowiązującym stanem prawnym i do dnia sporządzenia niniejszego pisma, pozwana nie miała prawnej możliwości przyznania powodowi wynagrodzenia w dochodzonej pozwem wysokości.

W odpowiedzi na odpowiedź na pozew i wyliczenia matematyczne wynagrodzeń powódka zmodyfikowała pozew częściowo cofając roszczenia. ( k.54-55) i w kolejnym piśmie ostatecznie określiła wysokość roszczeń. ( k.65)

Sąd ustalił co następuje:

Powódka jest prokuratorem P. (...) od dnia 1 listopada 2001 roku.

Dowód: kopia aktu powołania na stanowisko prokuratora P. (...)k.12

W okresie spornym powódka otrzymywała wynagrodzenie zgodnie z VII stawką awansową -mnożnik 2,75 a od listopada 2021 zgodnie VIII stawką awansową- mnożnik 2,92. Otrzymywała także dodatek funkcyjny przy zastosowaniu mnożnika 0,43 podstawy wynagrodzenia zasadniczego.

Dowód: pismo z dnia 10 kwietnia 2020 k.14, pismo z dnia 23 września 2020r. k.15, pismo z dnia 29 marca 2021r. k.16, pismo z dnia 8 stycznia 2020r. k.17, pismo z dnia 1 października 2021r. k.18

Powódka w roku 2021 otrzymała łączne wynagrodzenie w kwocie 217.184,19zł brutto, zaś w roku 2022 otrzymał łączne wynagrodzenie w kwocie 238.426,56 zł brutto.

Powódce przysługiwał dodatek z tytułu wieloletniej pracy w wysokości 20%

Dowód: zaświadczenia P. (...) w T. z dnia 18.10.2023r. o wypłaconym wynagrodzeniu k.20-21

Powódka za lata 2021 i 2022 roku otrzymała dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników sfery budżetowej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (Dz.U.2018.1872 t.j.). Były to kwoty 17.985,98zł oraz 20.266,26 zł brutto.

Dowód: zaświadczenia P. (...) w T. z dnia 18.10.2023 roku o wypłaconemu powodowi wynagrodzeniu w 2021 roku i 2022 roku k.20-21

W okresie od 2.11.2021r. do dnia 12.11.2021r. powódka przebywała na zwolnieniu chorobowym.

Dowód: zaświadczenia P. (...) wT.z dnia 18.10.2023 roku o wypłaconemu powodowi wynagrodzeniu w 2021 roku i 2022 roku k.20-21

W P. (...) w T. w 2020 roku obowiązywało zarządzenie Nr 4/20 P. (...) w T. z dnia 15 stycznia 2020 roku w sprawie ustalenia Regulaminu pracy w P. (...) w T. zawierające załącznik „Regulamin pracy w P. (...) w T.. Następnie zarządzenie to zostało zastąpione zarządzeniem Nr 45/22 P. (...) w T. z dnia 29 czerwca 2022 roku w sprawie ustalenia Regulaminu pracy w P. (...) w T.zawierające załącznik „Regulamin pracy w P. (...) w T.”. W § 1 w/w Regulaminów określono, iż dotyczą one organizacji i porządku pracy w P. (...)w T. oraz p. (...) okręgu t.. W § 30 ust. 2 Regulaminu (załącznik do zarządzenia Nr 4/20 P. (...) w T.) oraz § 31 ust. 2 Regulaminu (załącznik do zarządzenia Nr 45/22 P. (...) w T.) zawarto zapis, iż wynagrodzenie za pracę wypłacane jest pracownikowi co miesiąc, z dołu, dnia 28 każdego miesiąca kalendarzowego, jednakże jeżeli dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy wynagrodzenie wypłacane jest w dniu poprzedzającym.

Dowód: zarządzenie Nr 4/20 P. (...) w T.z dnia 15 stycznia 2020 roku w sprawie ustalenia Regulaminu pracy w P. (...)w T. wraz z załącznikiem „Regulamin pracy w P. (...) w T.” , zarządzenia Nr 45/22 P. (...) w T.z dnia 29 czerwca 2022 roku w sprawie ustalenia Regulaminu pracy w P. (...) w T. wraz z załącznikiem „Regulamin pracy w P. (...)w T.”k.22-29

Sąd zważył co następuje:

Stan faktyczny co do łączącego strony stosunku służbowego i otrzymywanego wynagrodzenia ustalony w przedmiotowej sprawie należało uznać za bezsporny. Pozwany nie kwestionował pełnienia przez powódkę służby w okresie 2021r. i 2022r. w P. (...), przypisanej powódce w latach 2021 i 2022 roku stawki awansowej , dodatku za wysługę lat, dodatku funkcyjnego.

Wysokość rzeczywiście wypłaconego powódce w latach 2021 i 2022 roku wynagrodzenia za pracę i dodatkowego wynagrodzenia rocznego była bezsporna. Wyliczenia matematyczne wysokości roszczenie zostały zakwestionowane co do wysokości. Powódka zmodyfikowała pozew częściowo cofając roszczenia ( k.54-55) i w kolejnym piśmie ostatecznie określiła wysokość roszczeń. ( k.65)

Spór w sprawie sprowadza się do oceny prawnej zmiany wysokości wynagradzania powoda:

a) w oparciu o art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400 ze zm.), w którym wskazano, że w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2019 r. poz. 740 oraz z 2020 r. poz. 190 i 875), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego

b) oraz w oparciu o art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. (Dz. U z 2021 r. poz. 2445), w roku 2022 r. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2021 r. poz. 66, 1236 i 2052), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W myśl ust. 2, podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł.

Wynagrodzenia prokuratorów reguluje ustawa z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz. U. Z 2022. poz. 1247)( zwana dalej ustawą p.op.)

Zgodnie z art. 124 § 1 ustawy z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2022. poz. 1247) wysokość wynagrodzenia prokuratorów zajmujących równorzędne stanowiska prokuratora różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje. Wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych i okręgowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych.

Zgodnie z art. 124 § 2 ww. ustawy, wynagrodzenie zasadnicze prokuratora określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora.

W myśl zaś art. 123 § 1 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r. Poz. 504.)”.

W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. (M.P. z 2019 r. poz. 742) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. wyniosło 4839,24 zł.

W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5024,48 zł.

W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 r. (M.P. z 2021 r. poz. 730) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł.

Zgodnie z regułą ustalania wynagrodzenia przewidzianą w art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze podstawą do wyliczenia wynagrodzenia w 2021 r. powinna być kwota bazowa w wysokości 5024,48 zł, natomiast w 2022 r. kwota bazowa w kwocie 5504,52 zł.

Powódka podnosił sprzeczność ustaw okołobudżetowych z Konstytucją, a także wskazywał, iż zgodnie z przepisami ustawy Prawo o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych.

Istotne w sprawie jest zwrócenie uwagi, że przepisy ustaw okołobudżetowych zmieniały zasadę ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego prokuratora określoną tylko w art. 123§1 ustawy prawo o prokuraturze. Nie zmieniły natomiast ogólnej zasady wynikającej z art. 124§1 tej ustawy, iż wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych i okręgowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych.

Przepis art. 123 wskazuje jak kwotowo wyliczyć wysokość wynagrodzenia.
Artykuł 123 pr. prok. brzmi identycznie jak art. 91 § 1c i 1d ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych. Regulacja w nim zawarta jest kontynuacją poprzedniego stanu prawnego (por. art. 61a ustawy o prokuraturze), wprowadzono ją do polskiego ustawodawstwa na mocy ustawy z 20.03.2009 r. o zmianie ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56, poz. 459).

Przepisy ustaw okołobudżetowych zmieniły zasadę wyliczania wysokości wynagrodzenia zasadniczego dla sędziów i prokuratorów, lecz nawet w tych przepisach - art. 12 ust.1 i art. 14 i ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400 ze zm) i art. 8 ust.1 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. (Dz. U z 2021 r. poz. 2445) widoczna jest reguła zrównania wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów. Wysokości wynagrodzeń zostały ustalone w odrębnych jednostkach redakcyjnych ustaw okołobudżetowych , lecz w taki sam sposób dla prokuratorów i sędziów.

Zatem skoro wynagrodzenia sędziów i prokuratorów mają pozostawać na tym samych poziomie to wystarczająca jest ocena czy wynagrodzenia sędziów przyjęte w ustawach okołobudżetowych pozostają zgodne z Konstytucją . Tylko tej grupy zawodowej dotyczy art. 178 ust. 2 Konstytucji.

Odnosząc się do kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zwraca uwagę fakt, że ustawodawca wprowadzając odstępstwa od kształtowania wynagrodzeń w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, nie zawiesił mocy obowiązującej przepisu 91 § 1c p.u.s.p., nie uchylił go ani nie dokonał jego zmiany.

Wobec uregulowania wysokości wynagrodzeń sędziów w odrębnych aktach prawnych należy odwołać się do znanych w prawodawstwie reguł kolizyjnych. Normy te rozstrzygają zasady stosowania zakresowo zbieżnych, a treściowo niezgodnych ze sobą norm prawnych. Nie znajdzie zastosowania reguła hierarchiczności lex superior derogat inferiori, gdyż sprzeczne uregulowania wynagradzania sędziów zawarto w aktach prawnych tej samej rangi -ustawach. Zatem do oceny pozostaje zasada lex posteriori derogat legi priori, która przyznaje prymat przepisom późniejszym (por. orzeczenie TK z dnia 12 stycznia 1995 r., K 12/94). Każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 1994 roku, K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39).

Przy założeniu prymatu ustawy późniejszej należy jednak zbadać zgodność ukształtowanego na nowo modelu ustalania wynagrodzeń sędziowskich z normami konstytucyjnymi.

W szeregu orzeczeniach Sądu Najwyższego, które jako słuszne należało podzielić , wskazano, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją oraz posiadają kompetencję do odmowy zastosowania przepisu ustawy uznawanego przez nie za niekonstytucyjny i mogą wyrokować z pominięciem takiego przepisu, stosując bezpośrednio Konstytucję (por. postanowienie z 26 maja 1998 r., III SW 1/98, OSNAPUS 1998, nr 17, poz. 528 albo wyrok z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/2000, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z 26 września 2000 r. w sprawie III CKN 1089/00, wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 r. w sprawie I PKN 90/98, wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2000 r. w sprawie II CKN 272/00). W wyroku z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie V CK 47/02 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ,,odmowa zastosowania przepisu w sprawie ma takie znaczenie, że sąd, stwierdziwszy "niekonstytucyjność" danego przepisu uwzględnia ten fakt przy orzekaniu o indywidualnym stosunku w rozpoznawanej sprawie, a jego pogląd nie jest wiążący dla innych sądów orzekających w analogicznych sprawach. To uprawnienie sądu nie uchybia kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, którego orzeczenie jest powszechnie obowiązujące i ostateczne (art. 188 pkt 1 Konstytucji). Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w uchwale z 4 lipca 2001 r., w sprawie III ZP 12/01 (opubl. OSNAPiUS 2002/2/34), wskazując, że odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota tego stanowiska opierała się na wskazaniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą ( art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości ( art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Ma to miejsce między innymi wtedy, kiedy sąd stwierdza sprzeczność między normą konstytucyjną, a przepisem ustawy, który ma zastosować. Sąd powszechny nie ma możliwości wyeliminowania kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz może odmówić jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Podkreślić należy, iż skoro związanie sędziego Konstytucją obejmuje zakaz wydawania rozstrzygnięć z nią niezgodnych, to tym bardziej uznać należy, że Sąd jest uprawniony do przeprowadzania kontroli konstytucyjności przepisów ustaw w przypadku dostrzeżenia oczywistej niekonstytucyjności przepisów (P. Jabłońska, Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, PS 2020/11-12/21-33; tak też M. Jabłoński, Odmowa zastosowania przepisu w praktyce stosowania prawa administracyjnego przez sądy administracyjne i organy administracji publicznej – wybrane problemy [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego. Tom I, Warszawa 2017, s. 936 - 937).

Kolejny argument dla możliwości dokonania samodzielnej oceny sprawy przez Sąd Rejonowy, został wskazany także przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2021 r., LEX nr 3232398. W powołanym orzeczeniu Sąd przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. "rozproszonej kontroli konstytucyjnej" przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko zostało zajęte w orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17, OSNC-ZD 2018 Nr 4, poz. 69 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18 LEX nr 3226141).

Rozważania na temat wynagrodzeń sędziów były już przedmiotem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z dnia 4 października 2000r. sygn. P8/00 choć wydanym w oparciu o inny stan prawny regulujący wynagrodzenia sędziów, wyjaśniono już jednak , że nakazana przez art. 178 ust. 2 Konstytucji adekwatność wynagrodzeń sędziowskich do godności urzędu wręcz wyklucza uznaniowe, nie oparte na precyzyjnych regulacjach generalnych, ustalanie indywidualnych stawek wynagrodzenia.

Powyższa analiza pomimo zmiany stanu prawnego nie straciła swojej aktualności na co wskazuje wyrok TK z dnia 12 grudnia 2012. sygn. K 1/12. Oceniono w wyroku możliwość zmiany zasad wynagrodzenia sędziego odmiennie od zasad wynikających z art. 91§ 1c p.u.s.p. Orzeczenie TK przywołał także powód w uzasadnieniu pozwu.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012, sygn. K 1/12 ocenił, że działanie legislatury nie naruszyło żadnych norm konstytucyjnych, w tym m.in. art. 178 § 2 Konstytucji, a także zasady nie działania prawa wstecz oraz ochrony praw nabytych. Trybunał Konstytucyjny w sposób szczegółowy uzasadnił jednak przyjęte stanowisko.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż w ustawie okołobudżetowej znalazło się uzasadnienie , że zamrożenie wynagrodzeń podyktowane jest koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. W założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2012, zostało przewidziane "zamrożenie" funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co zostało umotywowane jako działania niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz przeciwdziałania przekroczeniu II progu ostrożnościowego. „Zamrożenie” wynagrodzeń sędziów uznano przy tym za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych. Koszty działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu rozdzielono przy tym pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Co ważne, prezentowano wówczas także inne działania oszczędnościowe, mające zapewnić stabilność finansów publicznych, mianowicie:

ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków prawnie zdeterminowanych do poziomu inflacji powiększonej o 1%, wzmocnienie systemu zarządzania płynnością budżetu państwa, polegające na obowiązku lokowania przez jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków na rachunku Ministra Finansów, ustalenie docelowej reguły wydatkowej, wprowadzenie planowania wieloletniego, również w jednostkach samorządu terytorialnego, wprowadzenie nakazu zrównoważenia (lub uzyskania nadwyżki) części bieżącej budżetów jednostek samorządu terytorialnego (wydatki bieżące mogą być wyższe od osiągniętych dochodów bieżących powiększonych o nadwyżkę budżetową jedynie o kwotę wynikającą z realizacji wydatków bieżących dokonywanych z udziałem środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej),opracowanie dodatkowej reguły stabilizującej wynik finansowy samorządów, zwiększenie wpływów z dywidend, pozyskanie dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, "zamrożenie" skali podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych, ograniczenie możliwości odliczenia podatku od towarów i usług przy nabyciu samochodów z "kratką" i brak możliwości odliczania podatku naliczonego od paliwa wykorzystywanego do ich napędu, zniesienie ulgi na biokomponenty w podatku akcyzowym i podwyższenie jego stawki na olej napędowy i papierosy, wprowadzenie podatku od wydobycia niektórych kopalin, wdrożenie systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym, zmniejszenie krajowych uzupełniających dopłat bezpośrednich, przeprowadzenie zmian w systemie emerytalnym - zmniejszenie składki przekazywanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych, dążenie do stopniowego zrównania i podwyższania wieku emerytalnego oraz ograniczenie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, obniżenie wysokości zasiłku pogrzebowego.

Istotne było również to, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do PKB wyniosła 54,9%. Nadto, ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, stosownie do art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. i objęła Polskę tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Sytuacja kraju była monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12).

Biorąc pod uwagę incydentalny charakter zastosowanego rozwiązania oraz uzasadnione podstawy w postaci konieczności rozwiązania trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonej w art. 178 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny doszedł do wniosku, iż przyjęta regulacja pozostaje w zgodzie z normami rangi Konstytucyjnej.

Jednocześnie, w omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

- wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy,

– wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej,

– wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej,

– w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami,

– niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił przy tym, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazał, że „zamrożenie” może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny ( por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12).

Zdaniem Sądu Rejonowego wskazane przez Trybunał Konstytucyjny kryteria nie straciły swojej aktualności i winny być wzięte pod uwagę przy ocenie przyczyn przyjętych przez ustawodawcę rozwiązań stanowiących odstępstwo od zasady ustalania wynagrodzeń sędziowskich wyrażonej w art. 91 § 1c p.u.s.p.

Sąd uznał za zasadne roszczenia powódke dotyczące wynagrodzenia i dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022r.

Jak już wskazano , ustawodawca kolejny raz zastosował odstępstwo od wyrażonej w art. 91 § 1c p.u.s.p i 123 p.op zasady ustalania wynagrodzeń sędziowskich oraz prokuratorskich.

Dla oceny istotne jest uzasadnienie projektu ustawy okołobudżetowej na rok 2022.

Sąd zwrócił uwagę, iż w części projektu dotyczącego wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i innych pracowników, których wynagrodzenia są relacjonowane do wynagrodzeń sędziów i prokuratorów nie zawarto żadnego uzasadnienia dla odmiennego ustalenia wysokości wynagrodzenia od wskazanej w art. 91 § 1c p.u.s.p. Ponadto w przeciwieństwie do ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 nie dokonano zamrożenia wynagrodzeń w jednostkach sektora finansów publicznych. Zwraca także uwagę odmrożenie o rok w stosunku do roku 2021 maksymalnych wynagrodzeń osób wymienionych w art.2 ustawy z dnia 3 marca 2000r. o wynagrodzeniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi( Dz.U z 2019r., poz.2136).

W uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej na rok 2022 podano, że gospodarka ciągle odczuwa skutki wywołane wybuchem pandemii COVID-19 w 2020 r. jednakże – wraz z łagodzeniem ograniczeń – powraca już na ścieżkę wzrostu. Najnowsze szacunki GUS dotyczące Produktu Krajowego Brutto za II kwartał 2021 roku wskazują na wzrost w ujęciu realnym o 11,1% rok do roku, wobec spadku o 8,3% w analogicznym okresie 2020 r. Według prognoz służących do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok 2022 PKB w 2021 r. zwiększy się o 4,9% (po spadku o 2,7% rok wcześniej), a w przyszłym roku tempo jego wzrostu wyniesie 4,6%. Z uwagi na trwający proces uzgodnień Krajowego Programu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), w prognozie nie uwzględniono jego wpływu. Jego realizacja stanowi główny, pozytywny czynnik ryzyka. Prognozowany deficyt budżetu państwa w 2022 r. wyniesie nie więcej niż 30.925 mln zł.(por. uzasadnienie projektu ustawy budżetowej na rok 2022 str. 5).

Odniesienia Sądu do sytuacji ekonomicznej w roku 2021r. wynikają z faktu iż w tym roku planowano ustawę budżetową i wysokość wynagrodzeń sędziów i prokuratorów na rok 2022r.

Jednocześnie na co zwrócono uwagę w pozwie , wiele działań władzy ustawodawczej i wykonawczej świadczyło o braku ekonomicznego uzasadnienia swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich a także prokuratorskich. Świadczą o tych zmiany wynagrodzeń innych grup zawodowych , przedstawicieli władzy wykonawczej oraz Prezydenta.

Na mocy Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego skutkiem było znaczne zwiększenie mnożników kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych.

Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono natomiast wartość uposażenia Prezydenta RP o około 40 %.

Przyjęto także nowe rozwiązania przewidziane w ustawie z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), nowelizującej ustawę z dnia 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834), które to zmiany weszły w życie 1 listopada 2021 roku. Na mocy wymienionej nowelizacji znacznie zwiększono wartość uposażeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych. Po pierwsze ustalono, iż minimalne wynagrodzenie w/w osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 cytowanej ustawy. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia w/w osób wskazując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł natomiast przekroczyć 7 krotności kwoty bazowej, co oznacza realny wzrost maksymalnego wynagrodzenia o 60%.

Na mocy nowych przepisów wprowadzono również zmiany w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. W wyniku nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1658), a nie jak dotychczas 1,5 krotności w/w kwoty bazowej, co oznacza realny wzrost maksymalnego poziomu diet o 62,5 %.

Kontynuowano płatności tzw. 13 emerytur na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów oraz zgodnie z unormowaniem ustawy z dnia 26 maja 2022 r. wprowadzono dodatkowe roczne świadczenie pieniężnym dla emerytów i rencistów -14 emeryturę.

Sąd orzekający nie neguje w/w przyjętych rozwiązań płacowych. Powyższe wskazanie świadczyć ma natomiast o braku uzasadnionych podstaw do swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich a także prokuratorskich na rok 2022 roku.

Sąd zwrócił także uwagę, że w 2022 r. rozpoczęła się wojna w Ukrainie, która mogła przynieść niekorzystne zmiany ekonomiczne, jednak w momencie uchwalenia ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, tego konfliktu nikt nie mógł przewidzieć ani tym bardziej wziąć pod uwagę przy uchwaleniu ustawy okołobudżetowej. Wybuch wojny nie zmienił także w roku 2022, przyjętych w 2021 r. zasad korzystniejszego wynagradzania dla wymienionych już w uzasadnieniu przedstawicieli władzy ustawodawczej, prezydenta, organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. Nie wstrzymano dodatkowych świadczeń dla emerytów. To pozwala na ocenę, że nie było ekonomicznego, zagrażającemu równowadze budżetowej uzasadnienia zmiany zasad wynagradzania sędziów i prokuratorów nie tylko w dacie uchwalenia ustawy okołobudżetowej ale także w trakcie 2022 r. Dodatkowo wskaźniki gospodarcze w 2022r. były korzystne o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd ma na uwadze, że sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia "odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków" ( art. 178 ust. 2 Konstytucji). Z cytowanego przepisu wynikają dwie kluczowe zasady: niezawisłości sędziowskiej oraz zapewnienia sędziemu wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi obowiązków. Umiejscowienie tych zasad w ramach jednego przepisu niewątpliwie świadczy o ich wzajemnej korelacji. Jak podkreśla się w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego problematyka wynagradzania sędziów ma istotne znaczenie dla ich statusu. Powszechnie uznaje się, że odpowiednio wysokie wynagrodzenie jest jedną z gwarancji sędziowskiej niezawisłości, ponieważ pozwala ono sędziemu swobodnie pełnić urząd bez troski o byt materialny własny i rodziny. Zapewnienie sędziom odpowiedniego wynagrodzenia musi być ponadto rozpatrywane w kontekście art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ stanowi gwarancję interesu publicznego, wyrażającego się w zapewnieniu każdemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W demokratycznym państwie prawnym gwarancją i warunkiem praworządności (rządów prawa) jest należyte działanie wymiaru sprawiedliwości, a jest ono - w ujęciu ustrojodawcy - w pełni możliwe tylko, gdy warunki pracy sędziów i ich wynagrodzenia odpowiadają godności sędziowskiego urzędu i zakresowi obowiązków (por. wyrok TK z 12.12.2012 r., K 1/12, OTK-A 2012, nr 11, poz. 134).

Powyższe prowadzi do konstatacji, iż powinnością władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który zapewni im pewność co do wysokości przyszłych dochodów. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny mechanizm wynagradzania sędziów powinien być stabilny i bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie uzasadnionych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania (por. wyrok TK z 12.12.2012 r., K 1/12, OTK-A 2012, nr 11, poz. 134).

Co ważne, z art. 178 ust. 2 wynika nie tylko (pozytywny) nakaz kształtowania (przez ustawodawcę) wynagrodzeń sędziowskich na poziomie korespondującym z ich godnością, ale też (negatywny) zakaz ustanawiania unormowań, które nadawałyby wynagrodzeniom sędziowskim kształt kolidujący z zasadą "godności urzędu". Mogłoby to przybierać postać np. uznaniowego ustalania wysokości wynagrodzenia poszczególnych sędziów przez władze administracyjne, mogłoby łączyć się z pozostawieniem innym władzom nadmiaru swobody w wyznaczaniu wynagrodzeń sędziów poszczególnych sądów, mogłoby być rezultatem przyjęcia unormowań nagle zmniejszających wynagrodzenia sędziowskie, a mogłoby wynikać także z unormowań, które utrzymywałyby poziom wynagrodzenia oczywiście niepołączalny z rangą i zadaniami urzędu sędziowskiego. We wszystkich tych sytuacjach możliwe byłoby postawienie zarzutu niezgodności ustaw, czy rozporządzeń z art. 178 ust. 2 Konstytucji.” (por. orzeczenie TK z dnia 14 marca 1995 r., K 13/94, wyrok TK z 12 grudnia 2012 r. w sprawie K 1/12).

Mając na względzie powołane normy konstytucyjne, należało przyjąć, że zastosowane w 2022 r. odstępstwo od zasady określonej w art. 91 § 1c PrUSP, które wynika z art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nie spełniało wobec sędziów kryteriów określonych przepisami art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

Dodatkowo należy wyjaśnić, że wątpliwości budzi ponadto zgodność art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. z przepisami art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm.), dalej jako TUE, oraz z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. U. UE. C. z 2007 r. Nr 303, str. 1 z późn. zm.), dalej jako KPP. Przepis art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE kreuje obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie „środków” niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej. W celu jej realizacji istotne jest zapewnienie obywatelowi dostępu do ,,niezawisłego” sądu w rozumieniu art. 47 akapit drugi KPP.

Jak wskazuje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pojęcie „niezawisłości” oznacza między innymi, że sąd wypełnia swe zadania w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej, ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia (por. wyrok z dnia 19 września 2006 r., Wilson, C 506/04, EU:C:2006:587, pkt 51, a także z dnia 16 lutego 2017 r., Margarit Panicello, C 503/15, EU:C:2017:126, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). TSUE wskazuje przy tym, że nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowi (obok nieusuwalności sędziów) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań (por. wyrok z dnia 19. września 2006 r., C-506/04, pkt 51, z 27 lutego 2018 r., C-64/16, pkt 45; z 24 czerwca 2019 r., C-619/18, ECLI:EU:C:2019:531, pkt 75).

W wyroku z dnia 27 lutego 2018 roku w sprawie C-64/16 TSUE stwierdził, iż artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE należy interpretować w ten sposób, że zasada niezawisłości sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie stosowaniu wobec członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego, Portugalia) ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń, takich jak przepisy, których dotyczy sprawa w postępowaniu głównym, związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii Europejskiej. Przepisy te przewidywały ograniczone obniżenie wysokości wynagrodzenia w różnych proporcjach, zależnie od poziomu tego wynagrodzenia. Objęły one nie tylko członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego), ale – szerzej - różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym, w tym przedstawicieli władz ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Nie można zatem rzeczonych przepisów postrzegać w ten sposób, że zostały one ustanowione konkretnie wobec członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego). Przeciwnie, mają one raczej charakter przepisów ogólnych, mających spowodować, że wszyscy członkowie krajowej służby publicznej będą mieć udział w oszczędnościach podyktowanych wymogami zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetowego państwa portugalskiego (…). W tych okolicznościach rozpatrywanych w sprawie w postępowaniu głównym przepisów dotyczących obniżenia wynagrodzeń nie można uważać za środki naruszające niezawisłość członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego) (wyrok TS z 27.02.2018 r., C-64/16, ASSOCIAÇAO SINDICAL DOS JUÍZES PORTUGUESES. v. TRIBUNAL DE CONTAS, ZOTSiSPI 2018, nr 2, poz. II-395).

Zmiana wynagrodzeń sędziowskich i prokuratorskich na rok 2022 r. miała odmienny charakter. Pominięto przedstawicieli władz ustawodawczej i wykonawczej, którym nie tylko nie obniżono uposażeń, ale przeciwnie – polepszono ich dotychczasowe warunki płacowe.

Prawodawstwo unijne ma pierwszeństwo przed krajowymi normami rangi ustawowej. Oznacza to, że sądy mają obowiązek oceny zgodności prawa krajowego z prawem unijnym i w razie stwierdzenia jego sprzeczności, odmowy zastosowania przepisu prawa państwa członkowskiego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoich judykatach wielokrotnie wskazywał, że w przypadku przepisów krajowych państw członkowskich, prawo traktatowe oraz wydawane na jego podstawie akty pochodnego prawa unijnego wywołują skutek polegający na tym, że normy unijne (od momentu wejścia w życie) automatycznie wykluczają stosowanie jakichkolwiek niezgodnych z nimi nom prawa krajowego (wyrok TSUE z 19 czerwca 1990 r. w sprawie C-213/89, ECLI:EU:C:1990:257).

Mając powyższe na uwadze, należało ocenić , iż rozwiązanie przyjęte na mocy art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r., nie spełnia warunków o których mowa w art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi TSUE.

Rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Co istotne nie wykazano w żaden sposób aby taka potrzeba zmiany zasad wynagrodzenia sędziów była potrzebna. Dodatkowo w ocenie sądu zmiana przepisów innych ustaw ( w tym przypadku 91 § 1c PrUSP) powinna odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym również rygorów dotyczących zmian ustaw ustrojowych.

Zatem, wobec uznania niekonstytucyjności przepisu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r., wynagrodzenie sędziego w 2022r. winno być ustalane w oparciu o przepis art. 91 § 1c PrUSP odnoszący jego wysokość do przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału roku poprzedzającego.

Powyższe rozważania mają znaczenie dla sprawy powódki. Wysokość wynagrodzenia zasadniczego sędziego w powiązaniu z treścią art. 124 § 1 ustawy z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2022. poz. 1247), iż wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych i okręgowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych prowadzi do wniosku, że wynagrodzenie powoda w 2022r. także winno być ustalane z odniesieniem jego wysokości do przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału roku 2021. Argumentem za tym stanowiskiem jest właśnie treść art. 124 § 1 ustawy prawo o prokuraturze.

Jak już wskazano przepisy ustaw okołobudżetowych także akceptowały zasadę zrównania wynagrodzeń sędziowskich i prokuratorskich. Ustalono dla sędziów i prokuratorów niższe wynagrodzenia zasadnicze, lecz w takiej samej wysokości dla obu grup zawodowych. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. (Dz. U z 2021 r. poz. 2445), nie zmienił 124 § 1 ustawy prawo o prokuraturze. Zasada wynikająca z art. 124 wymaga zatem ustalenia wysokości zasadniczego wynagrodzenia powoda w 2022r. jako przeciętnego wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Należy wskazać, że reguła takiego samego ustalania wynagrodzeń zasadniczych sędziów i prokuratorów wynika nie tylko z obecnej ustawy prawo o prokuraturze. Takie uregulowanie było już zawarte także w ustawie o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985r art. 62. Zmianę treści art. 62 wprowadzono ustawą z 12 maja 2000r. Dz.U.2000.48.553 z dnia 2000.06.14.

Takie uregulowania wysokości wynagrodzeń w ustawie prawo o prokuraturze wynikały i wynikają z szeregu podobieństw dotyczących zatrudnienia sędziów i prokuratorów w tym uprawnień, obowiązków i odpowiedzialności tych grup zawodowych.

Chociaż przepis art. 178 Konstytucji nie dotyczy wynagrodzenia prokuratora , nie budzi jednak wątpliwości, że jest to stosunek pracy o zwiększonej ochronie. Należy wyjaśnić, że stosunek pracy prokuratora, tak jak i stosunek pracy sędziego z uwagi na jego rangę oraz gwarancje trwałości zatrudnienia jest stosunkiem pracy wynikającym z mianowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 10 lipca 1996 r., I PZP 9/96, OSNAPiUS 1997 Nr 3, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 kwietnia 2001 r., I PKN 379/00, OSNP 2003 Nr 5, poz. 116; z dnia 19 stycznia 2009 r., II PK 131/08, OSNP 2010, nr 15-16, poz. 185; z dnia 15 października2015 r., II PK 260/14, M.P.Pr. 2016, Nr 2, poz. 84-89; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2016 r., III PO 3/16, LEX nr 2142564). Jak wyjaśniono w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 1999 r., III ZP 2/99 (OSNP 2000, Nr 6, poz. 213) pragmatyki służbowe dotyczące tego rodzaju stosunków pracy, w tym także regulacje dotyczące prokuratorów, realizują zasadę wzmożonej ochrony trwałości stosunków pracy z mianowania. Wyraża się ona także w ograniczeniu dopuszczalności zmian w stosunku pracy.

Zatem zmiana zasad wynagrodzenia prokuratorów w sposób odbiegający od wynagrodzeń sędziów musiałaby zostać po pierwsze wprowadzona ustawą a taka zmiana w sposób w sposób szeroki uargumentowana. Takiej zmiany i takich argumentów brak w ustawie z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. (Dz. U z 2021 r. poz. 2445). Rozwiązanie przyjęte w ustawie okołobudżetowej wskazuje na znaczną niekonsekwencję ustawodawcy, który w roku 2022 tylko w odniesieniu do sędziów i prokuratorów odchodzi od dotychczasowych zasad płacowych, ustawodawca nie argumentuje swojej decyzji, nie wskazuje na spełnienie żadnego z kryteriów rozpatrywanych w orzeczeniu TK z 12 grudnia 2012 r., K 1/12. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań w roku 2022 winno być szerokie, zwłaszcza, iż przyjęty model płacowy w odniesieniu do sędziów i prokuratorów w 2021 roku miał mieć charakter wyjątkowy i incydentalny. Co do roku 2022 roku decyzja dotycząca wynagrodzeń sędziów i prokuratorów nie została umotywowana, w szczególności w kontekście realiów budżetowych. Nie świadczą przecież o potrzebie zmiany zasad wynagradzania podawana w roku 2021 prognoza ekonomiczna na rok 2022 ani podniesienie wysokości świadczeń dla innych grup zawodowych i społecznych. W tym miejscu można także dodać , że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia sędziów i prokuratorów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez sędziów wynikające z art. 86 § 1-3 p.u.s.p. i prokuratorów wynikające z art. 103 Ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze.

Powódka w pozwie podnosiła także naruszenie art. 2 Konstytucji. Zdaniem sądu argumenty powoda dotyczące naruszenia art. 2 Konstytucji mają oparcie w dotychczasowej przywołanej w pozwie doktrynie i orzecznictwie. Z ogólnej zasady wyrażonej w powołanym przepisie wyprowadzono szczegółowe zasady pochodne. I tak fundamentem zasady demokratycznego państwa prawnego jest zasada ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, zwana również zasadą lojalności państwa względem obywateli. Przedmiotowa zasada opiera się na założeniu, że organy władzy publicznej powinny działać w sposób lojalny i uczciwy względem jednostki, budzący w niej poczucie stabilności i bezpieczeństwa prawnego (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021). Adresaci norm prawnych mają zatem prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 r. w sprawie k.p. 2/08). Bezpieczeństwo prawne jest bowiem jedną z podstawowych wartości państwa prawnego i jest rodzajem wolności od nieoczekiwanych i zaskakujących ingerencji, ponieważ stosunki między państwem i obywatelem powinny być nacechowane lojalnością. Istotą lojalności jest zaś zakaz zastawiania swoistych „pułapek” na obywatela, formułowania obietnic bez pokrycia, a także nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub zmiany ustalonych reguł postępowania (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 stycznia 2010 r. w sprawie K 9/09, OTK-A 2010/1/4). Zdaniem sądu nie wykazano w żaden sposób w ustawie okołobudżetowej z roku 2021r. aby taka potrzeba zmiany zasad wynagrodzenia prokuratorów w 2022r. była faktycznie niezbędna. Brak było także argumentów za systemową zmianą zasad wynagradzania.

Należy nadto zwrócić uwagę, że podczas sporządzania uzasadnienia wyroku w sprawie powódki zapadło już orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczące wynagrodzenia sędziów. Wyrok TK z 8.11.2023r. dotyczył wynagrodzeń sędziów za 2023r. , lecz argumenty podniesione w ustnych motywach wyroku są zbieżne z argumentami Sądu Rejonowego , które sąd przyjął także do roku 2022r.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd w pkt I sentencji wyroku, w uwzględnił żądanie pozwu co do roku 2022. W wyroku orzeczono także o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym za rok 2022 mając na uwadze argumenty wskazane w pozwie oraz art. 1 ust.2 pkt.1 i art. 4 ust.1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej Dz.U.2018.1872.

Odnosząc się do wynagrodzenia za rok 2021 należy ocenić, że sprawa ma charakter bardziej złożony.

Sąd miał na uwadze na rok 2020 r. i prognozy na rok 2021 , gdyż to w tym roku tj. 19 listopada 2020 r. uchwalono ustawę o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021. W roku 2020 główną uwagę zwracała sytuacja epidemiczna, jej rozwój oraz skutki. Z epidemią Covid-19 Polska zmagała się od około połowy marca 2020 r. zatem uchwalając ustawa z dnia 9 stycznia 2020 problem epidemii w kraju jeszcze nie występował. W dniu 14 marca 2020 r. ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego, a od 20 marca 2020 r. stan epidemii. Po okresie letniego wyhamowania liczby zachorowań już we wrześniu, październiku 2020 r. liczba ta znowu zaczęła rosnąć. Według stanu na listopad 2020 r., a więc w miesiącu, w którym wydana została analizowana ustawa, cała Polska funkcjonowała jako strefa czerwona (od 24 października 2020 r.), od 9 listopada 2020 r. ponownie zostały zamknięte szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, w dniu 25 listopada 2020 r. odnotowana została najwyższa dzienna liczna zgonów z powodu Covid-19 (674 osoby). Sytuacja epidemiczna była bardzo dynamiczna. Dzienne liczby osób zakażonych sięgały kilkudziesięciu tysięcy osób. W dniu 2 grudnia 2020 r. liczba zakażonych przekroczyła 1 milion. Perspektywy na przyszłość nie były optymistyczne. Przewidywania epidemiologów nie pozwalały na określenie, nawet w przybliżeniu, kiedy dojdzie do zatrzymania epidemii. Przedstawione okoliczności były powszechnie znane i nie wymagały dowodu.

Wobec takiej skali epidemii Rząd RP zdecydował się na wprowadzenie wielu restrykcji. Polegały one m.in. na ograniczeniu lub zakazie funkcjonowania centrów handlowych, zakaz prowadzenia działalności przez placówki gastronomiczne, zakazie organizowania konferencji, wystaw i targów, zamknięciu teatrów, bibliotek, muzeów, obiektów sportowych i hotelowych, zamknięciu szkół i uczelni, zawieszenie działalności żłobków, ograniczeniach w poruszaniu się przez obywateli (np. zakaz urządzania gromadzeń, ograniczenie liczby osób uczestniczących w nabożeństwach, określenie dopuszczalnego celu przemieszczania się), czy ustaleniu dopuszczalnej liczby klientów w sklepach. Z przeprowadzonych badań wynika, że najbardziej restryktywne rozwiązania obowiązywały w okresie od 1 kwietnia do 29 maja 2020 r. i od 25 października do 27 maja 2021 r. (zob. R. M. Staniszewski, Gospodarka polska w okresie pandemii Covid-19: spowolnienie czy regres?, Studia Politologiczne 2022, nr 65, s. 58-86).

Ten stan rzecz doprowadził do spowolnienia gospodarki. Uwidoczniło się to zwłaszcza w II kwartale 2020 r., kiedy odnotowano znaczący spadek Produktu Krajowego Brutto. Osłabieniu też uległy prognozy dotyczące bezrobocia i inflacji (zob. R. M. Staniszewski, Gospodarka…, tabela na s. 67 i dalsze). Wymusiło to podjęcie działań osłonowych określonych mianem tarcz antykryzysowych. Wskazać w tym zakresie należy na następujące ustawy:

⚫: ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568 ze zm.; Tarcza 1.0),
⚫: ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2023 r., poz. 201 ze zm.; Tarcza 2.0),
⚫: ustawa z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 875 ze zm.; Tarcza 3.0),
⚫: ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2141; Tarcza 4.0),
⚫: ustawa z dnia 17 września 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1639; Tarcza 5.0),
⚫: ustawa z dnia 9 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2255; Tarcza 6.0).

Kolejne tarcze (Tarcza 7.0, Tarcza 8.0, Tarcza 9.0) wprowadzone zostały w ciągu czterech pierwszych miesięcy 2021 r.

Wsparcie polegało między innymi na zwolnieniu z płacenia składek ZUS, dofinansowaniu wynagrodzeń pracowników do wysokości 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wypłacaniu świadczenia postojowego dla pracowników w kwocie ok. 2 tys. zł dla osób zatrudnionych w stosunku umowy zlecenia oraz wielu innych udogodnieniach mających na celu utrzymanie płynności finansowej i ochronę firm przed bankructwem. Łączna wartość wsparcia wyniosła około 300 mld zł, co stanowiło około 15% polskiego PKB (co do szczegółów zob. J. Kubiczek, W. Derej, Tarcze antykryzysowe jako źródło wsparcia działalności MŚP w dobie pandemii COVID-191, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 2022, nr 1, s. 33-58; zob. też W. Ligaj, W. Pawlos, Wpływ COVID-19 na funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce, Gospodarka Materiałowa i Logistyka nr 03/2021, s. 60-65). Przedsiębiorcy ze wskazanych form wsparcia powszechnie korzystali.

Zatem logicznym była ocena , że przy takiej skala wydatków konieczna była w 2021 polityka oszczędnościowa. W założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. Jak uzasadniano, w związku z ówczesną sytuacją gospodarczą kraju, spowodowaną epidemią Covid-19, nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Powyższa propozycja miała mieścić się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem” wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.

W roku 2020 podkreślono, że takie „zamrożenie” dotyczy tylko roku 2021, zatem nie zakładano, że nastąpi systemowa zmiana zasad wynagradzania sędziów.

W orzecznictwie sądów występuje różna ocena zamrożenia wynagrodzeń na rok 2021r. Słusznym zatem będzie analiza sytuacji gospodarczej w okresie epidemii w tym także szerzej co do roku 2021, w którym ustawa okołobudżetowa z dnia 19 listopada 2020 r. wywarła skutki.

Należy także wyjaśnić, że kontrola konstytucyjności przepisów może odbywać się w ramach kontroli prewencyjnej ( art. 122 Konstytucji) ale także w ramach w kontroli następczej, pełna ocena zgodności z Konstytucją możliwa jest po zbadaniu sposobu wejścia przepisów w życie i ustaleniu następstw ich stosowania wobec podmiotów, do których są adresowane (por. orzeczenie w sprawie o sygn. K. 23/95, K.12/94).

W czasie uchwalenia przepisów zamrożenie mogło znajdować uzasadnienie w omówionym stanie epidemicznym i gospodarczym w IV kwartale 2020r.

W tym okresie przepisy ustaw okołobudżetowych na rok 2021 nie były przedmiotem zastrzeżeń Sądów. Sprawy opisywane i przedstawiane do Trybunału Konstytucyjnego z wniosku Krajowej Rady Sądownictwa, I Prezesa Sadu Najwyższego i Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. dotyczyły wyłącznie ustawy okołobudżetowej na rok 2023. Tej samej ustawy dotyczył wniosek Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP.

Duże kontrowersje wzbudziły jednak podwyżki wynagrodzeń w 2021r. dla innych grup zawodowych. Podwyżki były tłumaczone , brakiem zmian wysokości wynagrodzeń przez szereg lat. W jakimś zakresie takich zmian przez długi okres faktycznie było . Ostatnie zmiany wskaźników co do części kierowniczych stanowisk państwowych miały miejsce w 2018r.( Dz.U.2018.1686) , (Dz.U.2018.1536), a poprzednie w 2015r. (Dz.U.2015.2261). Zgodnie z art. 3. 2. ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w brzmieniu do listopada 2021r. wynagrodzenie osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe ustalało się na podstawie kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa. Od 2018 r. była to kwota 1.789,42 zł. a wcześniej kwota 1766,46 zł.

Art. 3 ust. 2 został zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 września 2021 r. (Dz.U.2021.1834) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 listopada 2021 r. Dodano w przepisie dalszą jego część „z tym że kwota bazowa jest corocznie waloryzowana o wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego (średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń)”.

Nie mniej budziła wątpliwość skala podwyżek wynikająca ze zmiany mnożników kwoty bazowej i czas, w którym dokonano zmian. Nastąpiło to w III i IV kwartale 2021r. Powyższe budziło wątpliwości w związku z pominięciem odmrożenia w tym czasie wynagrodzeń sędziów i prokuratorów. Nastąpiła wszak nowelizacja ustawy okołobudżetowej na rok 2021 dokonana na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 października 2021r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ( Dz.U. z 2021r. poz.1901) .

Zmiany wysokości wynagrodzeń części grup zawodowych mają znaczenie, lecz nie decydujące do oceny wysokości wynagrodzeń sędziów oraz prokuratorów od początku 2021r., gdyż zmiany ( podwyżki) najszybciej nastąpiły od 1 sierpnia 2021r.

Zatem istotna może okazać się ocena sytuacji epidemicznej i gospodarczej.

Sytuacja epidemiczna w Polsce w 2021 nadal była niekorzystna. Od 20 marca do 9 kwietnia 2021 swoją działalność musiały zawiesić z pewnymi wyjątkami m.in. hotele , galerie handlowe , teatry, muzea, galerie sztuki, kina, baseny, obiekty sportowe. Szereg ograniczeń i restrykcji dotyczyły całego roku 2021. Duża ilość zachorowań następowała w marcu , kwietniu 2021 oraz listopadzie i grudniu 2021. W szkołach w dużym zakresie obowiązywała nauka zdalna.

Epidemia nie miała miejsca w czasie wydania wyroku przez TK sygn. K 1/12, nie budzi jednak wątpliwości, że rozwój epidemii i jej skutki winny być obecnie przedmiotem analizy.

Wobec stanu epidemii, który utrudniał opracowywanie prognoz i analiz , były one na przestrzeni lat aktualizowane. Właściwym będzie nie tylko odniesienie się do każdego z kolejnych lat epidemii ale i wpływu każdego z nich na rok kolejny.

Nie był kwestionowany wzrost gospodarczy w roku 2021, lecz całościowo nie powinno się tracić z pola widzenia spadków, które nastąpiły w roku 2020r.

Obrazują to poniższe dane, które można odnaleźć w „Informacji Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB według kwartałów za lata 2020-2021” Podano tam, że w świetle ostatecznego szacunku PKB za 2020 r. zanotowano mniejszy niż wcześniej szacowano, spadek wzrostu gospodarczego. Dynamika PKB wyniosła odpowiednio: w 1 kwartale 2020 r. zanotowano wzrost o 2,6% (wobec wcześniej szacowanego 2,2%), w 2 kwartale 2020 r spadek o 7,9% (wobec -8,2%), w 3 kwartale 2020 r. spadek o 1,1% (wobec -1,5%), w 4 kwartale 2020 r spadek wyniósł 2,1% (wobec -2,5%). W całym 2020 r. wzrost gospodarczy, w porównaniu z 2019 r, wyniósł -2,2% (wobec wcześniejszego szacunku -2,5%). W 1 kwartale 2021 r, w porównaniu z analogicznym okresem 2020 r., spadek PKB był niższy od wcześniej szacowanego i wyniósł 0,6% (wobec -0,8%). W kolejnych kwartałach zanotowano wzrost PKB: w 2 kwartale o 11,3% (wobec 11,2%), w 3 kwartale o 5,5% (wobec 5,3%) i w 4 kwartale o 7,6% (wobec 7,3%). W całym 2021 r PKB wzrósł o 5,9% (wobec 5,7% według wcześniejszego szacunku). ”

W kolejnej „Informacji Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB według kwartałów za lata 2021-2022” zamieszczono następujący komentarz: „W świetle ostatecznego szacunku PKB za 2021 r. zanotowano nieznacznie większy, niż wcześniej szacowano, wzrost gospodarczy. Dynamika PKB wyniosła odpowiednio: w 1 kwartale 2021 r. zanotowano wzrost o 0,3% (wobec wcześniej szacowanego 0,2%o), w 2 kwartale 2021 r. wzrost o 12,3% (wobec 12,2%), w 3 kwartale 2021 r. wzrost o 6,6% (wobec 6,5%), w 4 kwartale 2021 r. wzrost o 8,6% (wobec 8,5%). W całym 2021 r. wzrost gospodarczy, w porównaniu z 2020 r., wyniósł 6,9% (wobec wcześniejszego szacunku 6,8%). W 1 kwartale 2022 r., w porównaniu z analogicznym okresem 2021 r., wzrost PKB był wyższy od wcześniej szacowanego i wyniósł 8,8% (wobec 8,6%), w 2 kwartale o 6,1% (wobec 5,8%), w 3 kwartale o 3,9% (wobec 3,6%) i w 4 kwartale o 2,3% (wobec 2,0%). W całym 2022 r. PKB wzrósł o 5,1% (wobec 4,9% według wcześniejszego szacunku).”

Wysokość wzrostu zatem zmieniała się w różnych kwartałach roku 2021. Całościowo jednak rok 2021r. zanotował wzrost według różnych szacunków od 5,5% do 6 ,9%.

Zatem z jednej strony wzrost w roku 2021 pokrywał stratę i w pewnym zakresie ją przewyższał, lecz rok 2021 i kolejny przyniósł następne zdarzenia , których diagnoza skutków dla gospodarki była złożona i rozłożona w dłuższym okresie czasu przekraczającym okres 2021r.: były to nowe fale epidemii związane z szerokim rozprzestrzenianiem się nowej odmiany wirusa Covid , nowe ograniczenia covidowe, znaczący wzrost inflacji zwłaszcza w IV kwartale 2021r i dwukrotnie wyższy w roku 2022, wojna w Ukrainie od lutego 2022r. Sytuacja w roku 2021 i po jego zakończeniu była zatem nadal złożona.

Warunków brzegowych w orzeczeniu Trybunału TK 1/12 nie opracowano w czasie epidemii , lecz zakładając , że stanowią wzorzec ogólny wymagają szerszego odniesienia.

W wyroku TK 1/12 odniesiono się do art. 216 ust. 5 Konstytucji i wskazano, że niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia. Przepis art. 216 ust. 5 Konstytucji RP, stanowi, że nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto; sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa, przez co rozumie się przepisy ustawy z 29 sierpnia 2009 o finansach publicznych( dalej jak u.f.p) ( Dz.U.2009.157.1241 z dnia 2009.09.24 )

Państwowy dług publiczny, obliczany jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora, ustala się zgodnie ze wskazaniami art. 73 u.f.p. oraz przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z 30.03.2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu ustalania wartości zobowiązań zaliczanych do państwowego długu publicznego, długu Skarbu Państwa, wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji (Dz. U. Nr 57 poz. 366). Natomiast wartość rocznego produktu krajowego brutto (PKB) oblicza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego zgodnie z zasadami ujętymi w ustawie z 26.10.2000 r. o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto (tekst jedn. w Dz. U. z 2021 r. poz. 151), uwzględniając trzy równe co do wartości kategorie makroekonomiczne, określające PKB poprzez: 1) rozmiary działalności produkcyjnej, 2) końcowy rezultat działalności produkcyjnej, 3) sumę dochodów pierwotnych (art. 2 w zw. z art. 5).

Ograniczenie wysokości długu publicznego ma zapobiegać nadmiernemu zadłużeniu państwa stanowiącemu zagrożenie dla stabilności jego rozwoju gospodarczego. Wartością chronioną przez art. 216 jest równowaga ekonomiczno-finansowa państwa. Konstytucyjnie akceptowalną granicą państwowego długu publicznego jest próg 3/5 wartości rocznego PKB. Po osiągnięciu tego progu organy państwa nie mogą zaciągać nowych zobowiązań finansowych w formie pożyczek oraz udzielania gwarancji i poręczeń finansowych. Próg ten koresponduje z regulacjami unijnymi dotyczącymi nadmiernego deficytu, które maksymalną dopuszczalną wysokość długu publicznego określono również na poziomie 60% PKB. Artykuł 216 uzupełnia regulacja zawarta w art. 220 ust. 1 Konstytucji, z której wynika, że zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (zob. M. Florczak-Wątor w: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, pod red. P. Tulei, LEX/el. 2023, teza 7 do art. 216).

W ustawie o finansach publicznych z 2009 r. uregulowano procedury ostrożnościowe i sanacyjne. Na wstępie należy zwrócić uwagę na zmiany , które nastąpiły po 2012. Na mocy art. 1 pkt 3 lit. a ustawy zmieniającej z 8.11.2013 r. uchylono ust. 1 pkt 1 art. 86. Tym samym zrezygnowano z procedury ostrożnościowej obejmującej próg 50–55% relacji ustawowych kwot. Podyktowane to było wprowadzeniem do ustawy reguły stabilizującej zastępującej w tym zakresie wskazany przepis. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej z 8.11.2013 r., zachowanie spójności całego systemu krajowych ram fiskalnych wymagało m.in. uchylenia sankcji z art. 86 ust. 1 pkt 1. Ograniczenia wynikające z tego przepisu dotyczyły tylko budżetu państwa i w związku z tym, nie obejmując całościowo sektora finansów publicznych, nie zabezpieczały przed dalszym wzrostem państwowego długu publicznego. Jako dodatkową wadę uchylonej regulacji wskazywano jej silnie procykliczny charakter wynikający z konieczności zacieśniania polityki fiskalnej w sytuacji słabej koniunktury gospodarczej(por. K. Święch- Kujawska, Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, pod red. Z. Ofiarskiego, LEX/el. 2021, teza 3 do art. 86).

Obecnie , gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto jest równa lub większa od 60 % (3/5 wartości) Rada Ministrów ma obowiązek opracowania i przedstawienia Sejmowi programu sanacyjnego zawierającego propozycję przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia powyższej relacji (art. 86 ust. 1 pkt 3 lit. b i art. 87 pkt 2 ustawy u.f.p.). Wprowadza się również rozwiązania składające się na tzw. procedurę ostrożnościową (zob. art. 86 ust. 1 pkt 2 lit. a, b oraz e-g w zw. z art. 86 ust. 1 pkt 3 lit. a u.f.p.). Należy także wskazać, że zbliżoną procedurę sanacyjną powinno się wdrożyć już wówczas, gdy wartość relacji kwoty długu do PKB - ogłoszonej zgodnie z art. 38 u.f.p. - jest większa od 55 %, a mniejsza od 60 % (art. 86 ust. 1 pkt 2 u.f.p.). W piśmiennictwie zwrócono uwagę, że zasadniczym celem tych regulacji jest niedopuszczenie do nadmiernego zadłużenia sektora finansów publicznych. W tym znaczeniu art. 86 u.f.p. jest jedną z regulacji ustawowych mających sprzyjać realizacji zasady wyrażonej w art. 216 ust. 5 Konstytucji RP.

Wskazuje się jednak w doktrynie także na mankament analizowanych rozwiązań prawnych jako, że wpływają one na prowadzenie polityki fiskalnej z rocznym opóźnieniem w stosunku do zaistnienia przesłanek warunkujących ich stosowanie. Rozwiązanie to można jednak tłumaczyć organizacją procedury budżetowej oraz opóźnionym dostępem do kompleksowych danych statystycznych za mijający rok budżetowy (por. K. Święch- Kujawska, Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, pod red. Z. Ofiarskiego, LEX/el. 2021, teza 3 do art. 86).

Zgodnie z art. 38 u.f.p., Minister Finansów ogłasza, w terminie do dnia 31 maja roku następnego, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”: 1) kwotę i relację do produktu krajowego brutto: a) państwowego długu publicznego, b) długu Skarbu Państwa, c) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa, 2) kwotę niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych - według stanu na koniec roku budżetowego. Jednocześnie, wedle obowiązującego od 1.01.2013 r. art. 38au.f.p., Minister Finansów ogłasza, w terminie do dnia 31 maja roku następnego, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”: 1) kwotę ustaloną w wyniku przeliczenia kwoty państwowego długu publicznego, ogłoszonej zgodnie z art. 38, na walutę polską z zastosowaniem dla zobowiązań wyrażonych w walutach obcych średniej arytmetycznej średnich kursów każdej z walut obcych ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski i obowiązujących w dni robocze roku budżetowego, za który ogłaszana jest relacja, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, 2) kwotę wolnych środków służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w kolejnym roku budżetowym, 3) kwotę obliczoną jako różnica kwoty, o której mowa w pkt 1, oraz kwoty, o której mowa w pkt 2, 4) relację kwoty, o której mowa w pkt 3, do produktu krajowego brutto - według stanu na koniec roku budżetowego.

Za poszczególne lata budżetowe występowały wysokości relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto:

-: na koniec 2019 r.: 43,6% (art. 38 u.f.p.) i 42, 1 % (M.P. z 2020 r. poz. 456)
-: na koniec 2020 r.: 47,8% (art. 38 u.f.p.) i 44, 5 % (art. 38a u.f.p.) (M.P. z 2021 r. poz. 492)

- na koniec 2021 r.: 43,8% (art. 38 u.f.p.) i 40, 2 % (art. 38a u.f.p.) (M. P. z 2022 r. poz. 553)

-: na koniec 2022 r.: 39, 3% (art. 38 u.f.p.) i 35,4 % (M.P. z 2023 r. poz. 537).

Natomiast w okresach, do których odnosiły się rozważania z wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12

- na koniec 2010 r.: 52,8 % (art. 38 u.f.p.) (M. P. z 2011 r. Nr 42 poz. 464),

-: na koniec 2011 r.: 53,5 %, (art. 38 u.f.p.) (M. P. z 2012 r. poz. 355),
-: na koniec 2012 r.: 52,7 % (art. 38 u.f.p.) (M. P. z 2013 r. poz. 459).

Zgodnie natomiast z art. 38b ustawy o finansach publicznych w dniu 30 września 2022 r., stosownie do Rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2009 z dnia 25 maja 2009 r. o stosowaniu Protokołu w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu (EDP) załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, z późniejszymi zmianami, Prezes GUS przesłał do Komisji Europejskiej (Eurostatu) dane dotyczące deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych za lata 2018 -2021 (tzw. notyfikacja fiskalna).

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych według informacji z września 2022r. za poszczególne lata wynosił w roku 2018- 48,7%, w roku 2019r.- 45,7%, w roku 2020- 57,2% , w roku 2021- 53,8% i 49,3% w roku 2022.( komunikat GUS) Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2020r wynosił -6,9% w roku 2021 spadł do -1,8%., natomiast w 2022 wynosił -3,7%

Z komunikatu dotyczącego dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2012r. wynika, że dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2010 wyniósł 54,9%, w roku 2011 56,2% , w roku 2012 55,6%. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2010r wynosił- 7,9% w roku 2011 spadł do -5 %, a w 2012 do -3,9%.

Choć wskaźnik 57, 2 % z art. 38b ustawy o finansach publicznych dotyczył roku 2020 to można było rozważyć czy konieczne oszczędności mogły i powinny być rozciągnięte na rok 2021. Założenia ustawy budżetowej na rok 2020 nie przewidywały przecież stanu epidemii i nie zabezpieczały jej skutków. Nie wyklucza się w doktrynie prowadzenia polityki fiskalnej z rocznym opóźnieniem. (por. K. Święch- Kujawska, Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, pod red. Z. Ofiarskiego, LEX/el. 2021, teza 3 do art. 86). Możliwe jest także podejmowanie działań «oszczędnościowych», wyprzedzających przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia czy przekroczenie kolejnych jej progów (TK – K 1/12).( por. komentarz Piotra Tulei do art. 216 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej w programie Lex Omega).

Skoro jednak wszystkie w/w wskaźniki ekonomiczne malały nie tylko w roku 2021 ale i w większości w 2022r., a w roku 2020 według wskaźników ekonomicznych z art. 38 i 38a ustawy o finansach publicznych nie odnotowano bardzo wysokiego załamania gospodarczego sumarycznie w całym roku 2020r. Wskaźnik dotyczący długu instytucji rządowych i samorządowych w roku 2021 nie był niski, lecz nie przekraczał 55 % natomiast deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2021 spadł do -1,8%.

Zatem oceniając realne skutki gospodarcze, oparte na dostępnych wskaźnikach, można zaaprobować stanowisko, że sytuacja gospodarcza umożliwiała ustalenie wynagrodzenia zarówno sędziów jak i prokuratorów w 2021r. według dotychczasowych zasad tj. przy przyjęciu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w Monitorze Polskim przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (M.P.2020.711)

Akcentowane jest w orzecznictwie stanowisko zwłaszcza w przywołanych w uzasadnieniu wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, iż w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami( co ma także wpływ na ustalenie wysokości wynagrodzenia prokuratora) Biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą i podwyżki dla innych grup zawodowych z 2021, sąd przyznał powódce wyrównanie wynagrodzenia i dodatkowego wynagrodzenie rocznego także za rok 2021r.

Żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie znajdowało uzasadnienie w art. 481 § 1 k.c., który na zasadzie art. 300 k.p. stosuje się do roszczeń wynikających ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 481 § 1kc jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Dodatkowo należy wskazać, że żądanie odsetek co do szeregu miesięcy wskazywało na błędne daty początkowe. Skoro termin zapłaty wynagrodzenia przypadał w dniu 28 każdego miesiąca , gdy był to dzień wolny w dniu poprzedzającym to terminy zapłaty odsetek określone na dzień 28 miesiąca był możliwy tylko w lutym, marcu, sierpniu i listopadzie 2021 oraz maju i sierpniu 2022. Tylko w tym miesiącach dzień 28 przypadał w dni wolne. Powód błędnie określił daty odsetek na 29 lutego 2021r. ( nie było takiej daty, gdyż luty 2021r. liczył tylko 28 dni), 28 listopada i 28 grudnia 2022r. to były dni robocze zatem odsetek można było żądać najszybciej od 29.11 i 29.12.2022r. Zatem w części co do nieuwzględnionych odsetek powództwo zostało oddalone.

Sąd umorzył postępowanie w części na mocy art. 355 kpc.

W pkt IV sentencji wyroku, Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477² § 1 kpc co miesięcznego wynagrodzenia powódki.( k.46v).

Powódka w pozwie wnosiła o zwrot kosztów procesu według norm przepisanych. Nie orzekano o kosztach powoda , gdyż powódka nie podała informacji o wysokości i rodzaju kosztów procesu poniesionych w sprawie, brak było podstaw do zasądzenie kosztów według norm przepisanych w stawkach obowiązujących adwokatów i radców prawnych.

Rozpoznano sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148¹ § 1kpc.

Sędzia Alina Kordus-Krajewska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE