UZASADNIENIE

Powód D. C. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. (...) tytułem wyrównania wynagrodzenia kwoty 9.949,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

a) 1.190,23 zł od dnia 25 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty,

b) 1.190,23 zł od dnia 26 września 2022 r. do dnia zapłaty,

c) 1.190,23 zł od dnia 25 października 2022 r. do dnia zapłaty,

d) 1.190,23 zł od dnia 25 listopada 2022 r. do dnia zapłaty,

e) 1.190,23 zł od dnia 23 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty

f) 1.999,10 zł od dnia 25 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

g) 1.999,10 zł od dnia 24 lutego 2023 r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł również o zwrot na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest sędzią S. (...) z 20-letnim stażem, zaszeregowanym do czwartej stawki wynagrodzenia zasadniczego, z mnożnikiem 2,36. Przysługuje mu również dodatek za długoletnią pracę, wynoszący w 2022 roku 18%, w 2023 r. 19% wynagrodzenia zasadniczego. Od 6 sierpnia 2023 r.- 20% wynagrodzenia.

Powód wskazał, iż zgodnie z art. 91 § 1c - 1d ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020r. poz. 2072 ze zm.), zwanej dalej ustawą ustrojową, podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), przy czym jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Zdaniem powoda, ustawodawca tworząc z dniem 1 stycznia 2009 r. przepis art. 91 ust. lc ustawy ustrojowej działał w celu odpowiedniego uczynienia zadość art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (gwarancja praw obywatelskich) oraz art. 178 ust.1 - 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w myśl którego sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom, zaś sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. W ocenie powoda nie istnieje niezawisłość sędziowska, jeśli wynagrodzenia sędziów zależą od zupełnego widzimisię lub zachcianek określonej grupy politycznej (gwarancja niezawisłości sędziowskiej). Powód powołał się również na art. 10 ust. 1 - 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, na zasadzie którego ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej, przy czym władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Podkreślił, iż stworzenie jasnego, czytelnego, obiektywnego, niezależnego od woli politycznej systemu wynagradzania sędziów czyniło zadość nie tylko gwarancji ich niezawisłości, ale również utrzymywało równowagę między władzą ustawodawczą, a sądowniczą (gwarancja zasady trójpodziału władzy). Zaznaczył, że w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej można przeczytać, iż „...projektowana regulacja zmierza do ukształtowania systemu wynagradzania sędziów w sposób, który pełniej niż dotychczas będzie realizował wzorzec określony w art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. (...) Rozwiązania te służą według niego obiektywizacji ustalania wynagrodzeń sędziowskich i pozwolą na postulowane przez środowisko sędziowskie ograniczenie wpływu innych władz na wysokość zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich...” (druk sejmowy nr (...) z dnia 5 grudnia 2008 r.).

Powód podał, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł (komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 r. - M.P. poz. 730), zaś przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2022 roku wyniosło 6.156,25 zł (komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2022 r. - M.P. poz.704).

Z uwagi na powyższe rozważania w ocenie powoda jego miesięczne wynagrodzenie zasadnicze w 2022 roku powinno wynieść 12.990,67 zł i po powiększeniu o 18% dodatek za długoletnią pracę w wysokości 2.338,32 zł winno dać wynagrodzenie miesięczne na poziomie 15.328,99 zł, tymczasem w oparciu o ustawę okołobudżetową jego wynagrodzenie począwszy od dnia 1 stycznia 2022 r. zostało w sposób bezprawny zaniżone. S. (...) ustalił bowiem w 2022 roku wysokość jego wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 11.919,13 zł przy zastosowaniu mnożnika 2,36 oraz kwoty 5.050,48 zł, pozostającej przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 roku, powiększonym o kwotę 26 zł. Po powiększeniu o 18% dodatek za długoletnią pracę dało to miesięczne wynagrodzenie jedynie w wysokości 14.183,76 zł, a więc zaniżone o kwotę co najmniej 1.190,23 zł.

Powód podał, że z kolei od dnia 1 stycznia 2023 r. jego miesięczne wynagrodzenie zasadnicze powinno wynosić 14.528,75 zł i po powiększeniu o 19% dodatek za długoletnią pracę w wysokości 2.760,46 zł dać wynagrodzenie miesięczne na poziomie 17.289,21 zł. Podniósł, iż pracodawca wzorem lat poprzednich zaniżył wysokość jego poborów, ustalając wysokość wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 12.848,83 zł przy zastosowaniu mnożnika 2,36 oraz kwoty 5.444,42 zł, pozostającej zbliżoną do przeciętnego wynagrodzenia z pierwszego kwartału 2020 roku (komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 12 maja 2020 r. - M.P. poz. 412). Po powiększeniu o 19% dodatku za długoletnią pracę dało to miesięczne wynagrodzenie jedynie w wysokości 15.290,11 zł, a więc zaniżone o kwotę co najmniej 1.999,10 zł.

W przekonaniu powoda, zachowania zakładu pracy absolutnie nie usprawiedliwia art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. poz. 2445 ze zm.), zwanej dalej ustawą „okołobudżetową” na rok 2022, zgodnie z którym w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, przy czym podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł, ani art. 8 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666), zwanej dalej ustawą „okołobudżetową” na rok 2023, w myśl którego w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072, z 2021 r. poz. 1080 i 1236 oraz z 2022 r. poz. 655, 1259 i 1933), stanowi kwota w wysokości 5.444,42 zł. Podniósł, że historia tego typu ekscesów legislacyjnych sięga roku 2020. Ustawodawca zdecydował się wówczas po raz pierwszy w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. poz. 2400 ze zm.), zwanej dalej ustawą „okołobudżetową” na rok 2021, na sprzeczną co do zasady z Konstytucją, ustawą ustrojową i prawem europejskim ingerencję nie tylko w kluczową gwarancję zasady niezawisłości sędziowskiej, ale przede wszystkim w zasadę trójpodziału władzy. Wówczas po raz pierwszy ustalono przy pomocy zwykłej, epizodycznej, technicznej ustawy, iż w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072), będzie stanowić przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Powód wskazał, że tworząc art. 91 ust. 1c ustawy ustrojowej ustawodawca zdecydował, iż przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, zwane wynagrodzeniem bazowym, nie będzie podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku kalendarzowym jedynie wówczas gdy wynagrodzenie bazowe byłoby niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał jeszcze roku poprzedniego. Z taką sytuacją nie mieliśmy do czynienia ani w 2022, ani w 2023 roku, ponieważ przeciętne wynagrodzenie ogłoszone za drugi kwartał 2021 roku (5.504,52 zł) było wyższe niż przeciętne wynagrodzenie ogłoszone za drugi kwartał 2020 roku (5.050,48 zł), zaś przeciętne wynagrodzenie ogłoszone za drugi kwartał 2022 roku (6.156,25 zł) było wyższe niż przeciętne wynagrodzenie ogłoszone za drugi kwartał 2021 roku (5.504,52 zł).

W ocenie powoda upływ czasu pokazał, że pokusa władzy wygrała z nienaruszalnością zasad konstytucyjnych. Władza ustawodawcza postanowiła stworzyć regulację, powtarzaną systematycznie rok w rok, trwającą (w dacie składania pozwu) już trzeci rok z rzędu, która w kontekście wielkości budżetu państwa nie przynosi absolutnie żadnych oszczędności i stanowi wyraz wyłącznie oddziaływania wobec całego środowiska sędziowskiego, godzi w fundamentalne prawa obywatelskie oraz deformuje zasadę trójpodziału władzy. Stwierdził, że działanie ustawodawcy wbrew pozorom nie ma charakteru tymczasowego lub przejściowego mechanizmu, ale jest trwałą instytucją zmierzającą od wyeliminowania zasady niezawisłości sędziowskiej, stworzenia warunków umożliwiających wpływ na decyzje sędziów, a tym samym umożliwiającą przejęcie części władzy sądowniczej przez władzę ustawodawczą i wykonawczą. Przedmiotowe działanie stanowi jawny atak na prawa obywatelskie w postaci braku zapewnienia społeczeństwu prawa do niezależnego i niezawisłego sądu rozumianego jako sąd unijny.

Analiza uzasadnień poszczególnych projektów ustaw „okołobudżetowych” dotyczących lat: 2021, 2022 i 2023 świadczy o ich tendencyjności i instrumentalnym wykorzystywaniu. Możemy w nich przeczytać, iż w związku z obecną sytuacją gospodarczą kraju spowodowaną epidemią (...) 19 nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na poziomie roku 2020, tj. na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r. (M.P. z 2019 r. poz. 742). Nie zmienią się dotychczasowe zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie” systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja mieści się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem” wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań...” (druk sejmowy nr 641 z dnia 30 września 2020 r.).

W kolejnym roku w uzasadnieniu projektu ustawy „okołobudżetowej” na rok 2022 zaproponowano „...aby w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711) zwiększonego o kwotę 26 zł, w następstwie czego podstawa ta wyniesie 5.050,48 PLN (zgodnie z prawem powinna wynieść 5.504,52 PLN - przypis autora). Nie zmienią się ogólne zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują bowiem „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów liczonej na poziomie podstawy z roku 2021. Przyjęcie podstawy ustalenia wynagrodzenia na poziomie roku 2020 będzie równoznaczne ze wzrostem wynagrodzeń w roku 2022 w stosunku do roku 2021 o 4,37%...”. Ustawodawca, który w zasadzie w żaden sposób nie uzasadnił swojej decyzji, najwyraźniej zapomniał o swojej deklaracji złożonej rok wcześniej, iż „zamrożenie" systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów miało dotyczyć tylko 2021 roku. Symptomatyczny według powoda był również fakt, iż sędziów, pomimo ustrojowych gwarancji wysokości ich wynagrodzeń, potraktowano razem z prokuratorami gorzej niż osoby wymienione w art. 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2136), a więc niż kierowników przedsiębiorstw państwowych, państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, agencji państwowych oraz państwowych jednostek budżetowych, w stosunku do których ustalono maksymalną wysokość wynagrodzenia miesięcznego przez przyjęcie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2020 roku (tj. 5.655,43 PLN) - art.12 ustawy „okołobudżetowej” na rok 2022. Tym samym okazuje się, iż k wota bazowa wynagrodzeń w przypadku kierowników przedsiębiorstw i podmiotów państwowych była wyższa nie tylko od kwoty bazowej wynagrodzeń sędziów planowanej na 2022 rok, ale wyższa nawet od kwoty bazowej wynagrodzeń sędziowskich na rok 2022 ustalonej zgodnie z prawem (5.504,52 PLN). Warto również sięgnąć do rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz.U. z 2021 r. poz.1394), które w samym środku pandemii przywołanej w uzasadnieniu projektu ustawy „okołobudżetowej” jako argument na „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich, a mianowicie z dniem 1 sierpnia 2021 r. znacznie podwyższyło wynagrodzenia: Marszałkowi i Wicemarszałkom Sejmu, Marszałkowi i Wicemarszałkom Senatu, Prezesowi i Wiceprezesom Rady Ministrów, Prezesowi i Wiceprezesom Najwyższej Izby Kontroli, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Prezydenta, wszystkim ministrom, sekretarzom stanu, podsekretarzom stanu (wiceministrom), wszystkim wojewodom i wicewojewodom, wszystkim kierownikom i zastępcom kierowników urzędów centralnych, Szefowi Służby Cywilnej, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Obywatelskich, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Sejmu, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Senatu, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Przewodniczącemu i wszystkim członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej, Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, Prezesowi i Zastępcom Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Małych i Średnich (...), Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika (...), Prezesowi i Wiceprezesom Polskiej Akademii Nauk, wszystkim członkom Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, Głównemu Inspektorowi Pracy i jego zastępcom, zastępcom Prokuratora Generalnego, Prezesowi, Pierwszemu Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesom Narodowego Banku Polskiego. Podwyżki dotyczyły setek osób tworzących establishment państwowy. Dla zilustrowania sytuacji samo wynagrodzenie zasadnicze Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów wzrosło z kwoty 11.094,40 PLN (6,2 x 1.789,42) do kwoty 15.532,17 PLN (8,68 x 1.789,42) czyli dokładnie o 40%, zaś samo wynagrodzenie zasadnicze Prezesa Narodowego Banku Polskiego poszybowało z kwoty 7.515,56 PLN (4,2 x 1.789,42) do kwoty 15.532,17 PLN (8,68 x 1.789,42) czyli o 106,67%. (...) pensji Pierwszego Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesów Narodowego Banku Polskiego był jeszcze wyższy i osiągnął u Wiceprezesów aż 137,58%. Wynagrodzenie zasadnicze większości wymienionych wyżej osób, w tym ministrów, wojewodów, wicewojewodów wzrosło wówczas o 40%, zaś wiceministrów (podsekretarzy stanu) o 60%. Do tego doszedł zauważalny wzrost stawek dodatków funkcyjnych. W ślad za wynagrodzeniem zasadniczym podsekretarzy stanu (wiceministrów) z dniem 1 sierpnia 2021 r. wzrosły o 60% wynagrodzenia zasadnicze i diety parlamentarne posłów i senatorów (art. 25 ust. 2 i art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora - Dz.U. z 2022 r. poz. 1339). Nie trzeba było długo czekać na reakcję Parlamentu, który ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1834) podwyższył z dniem 1 listopada 2021 r., a więc również w trakcie pandemii (...) 19 wynagrodzenie zasadnicze Prezydenta o 40% i dodatek funkcyjny o 40%.

Powyższe rozważania doprowadziły powoda do wniosku, iż pytanie czyje wynagrodzenia powinny być bardziej chronione w demokratycznym państwie prawa: sędziów, czy notabli państwowych, okazało się retoryczne. Stwierdził, że w realiach niniejszej sprawy dyskusja na temat solidaryzmu finansowo - budżetowego zakrawa na żart. Prawda jest taka, iż oszczędności poczynione w związku z zamrożeniem, a następnie redukcją wynagrodzeń sędziowskich nie są przeznaczane na walkę z deficytem budżetowym tylko na podwyżki wynagrodzeń sięgające od 40 do ponad 130% służące osobom tworzącym bardzo szeroki establishment państwowy. Praktyka ustawodawcy, którą śmiało można określić jako powszechną nie zakończyła się na 2022 roku i z dużą dozą pewności można stwierdzić, iż nie zakończy się ani na 2023, ani na 2024 roku.

Powód podkreślił, iż w uzasadnieniu projektu ustawy „okołobudżetowej” na rok 2023 zaproponowano „... ustalenie w roku 2023 wysokości wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i innych pracowników, których wynagrodzenia są relacjonowane do wynagrodzeń sędziów i prokuratorów, w odniesieniu do kwoty 5.444,42 zł (zgodnie z prawem powinna wynieść 6.156,25 zł - przypis autora), która zagwarantuje im wzrost wynagrodzeń o 7,8%, tj. na planowanym poziomie w 2023 roku dla pozostałych pracowników państwowej sfery budżetowej. Obecnie w 2022 roku podstawa ta wynosi 5.050,48 zł (przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku: 5.024,48 zł + 26 zł), która zostanie zwiększona o 7,8%, co daje kwotę 5.444,42 zł. (...) Działanie takie podyktowane jest, jak wskazano w uzasadnieniu do ustawy budżetowej na 2023 rok szczególnymi okolicznościami mającymi istotny wpływ na sytuację budżetową kraju. Jednocześnie ogromny wpływ na stan budżetu państwa w ostatnich latach miała pandemia (...) 19 i jej skutki, rosyjska inwazja na Ukrainę, bezprecedensowy wzrost cen energii oraz zakłócenia w łańcuchach dostaw - utrudniają powrót do stanu normalności i przekładają się na potrzebę zabezpieczenia w budżecie państwa nowych niezbędnych wydatków. Wybuch wojny w Ukrainie znacząco zmienił perspektywy gospodarki w bieżącym i kolejnym roku. Wzrost niepewności, zaburzenia w handlu i na rynkach finansowych oraz globalny wzrost cen spowodował, że prognozowane tempo wzrostu w roku bieżącym i kolejnym będą niższe. Po stronie wydatkowej projektu budżetu państwa na rok 2023 zabezpieczono zatem niezbędne środki na kontynuację dotychczasowych, priorytetowych działań, jak również na realizację nowych w odpowiedzi na zaistniałą sytuację geopolityczną i makroekonomiczną. W trosce o dobro wspólne oczywistym jest sprawiedliwy podział kosztów związanych z zabezpieczeniem priorytetowych zadań Państwa, pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Zaproponowany sposób ustalenia wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w żaden sposób nie narusza niezależności wymiaru sprawiedliwości stanowiąc jednocześnie przejaw równości wszystkich obywateli wobec pojawiających się zagrożeń. Przyjęta wysokość wzrostu wynagrodzeń sędziów i prokuratorów jest zatem analogiczna do wysokości dotyczącej pozostałych pracowników wynagradzanych z budżetu państwa, a wynagrodzenia w tzw. ustawach kominowych oraz wynagrodzenia osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe nie uległy zwiększeniu na rok 2023. (...). Wyasygnowanie dodatkowych środków na wynagrodzenia dla tych grup oznaczałoby konieczność redukcji wydatków w pozostałych sferach działalności państwa, co mogłoby negatywnie wpłynąć na realizację innych zadań publicznych finansowanych ze środków budżetu państwa...”.

Powód stwierdził, że uzasadnienie projektu technicznej ustawy „okołobudżetowej” na 2023 rok niepoparte żadnymi konkretnymi wyliczeniami, szczególnie w kontekście uciekania się rok w rok do krytykowanego rozwiązania, mijające się z prawdą tam gdzie traktuje o istotnym wzroście nakładów na wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na przestrzeni ostatnich lat, w trakcie których wzmiankowane nakłady w rzeczywistości dalekie były od zapewnienia nawet wyrównania utraty siły nabywczej pieniądza (deprecjacji inflacyjnej) oraz argumentujące potrzebę niedoszacowania wynagrodzeń sędziów rosyjską inwazją na Ukrainę, epidemią (...) 19 oraz wszelkimi nieudolnościami i niepowodzeniami polityki Państwa w postaci doprowadzenia do zaburzeń w handlu, dopuszczenia do wzrostu inflacji (wzrostu cen), doprowadzenia do zakłóceń w łańcuchach dostaw i wreszcie w postaci doprowadzenia do wzrostu cen energii - zupełnie go nie przekonuje. Oświadczył, że sędziowie nie doprowadzili do powyższych anomalii. Wreszcie z całym szacunkiem dla pracowników państwowej sfery budżetowej, powód wskazał, że pozycja sędziów w polskim porządku prawnym, w szczególności gwarancja ich niezawisłości zapewniona obiektywnym, niezmiennym i niejako działającym automatycznie systemem wynagradzania jest zupełnie inna. Co więcej, warto zauważyć, iż wynagrodzenia osób wymienionych w art. 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2136), a więc kierowników przedsiębiorstw państwowych, państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, agencji państwowych oraz państwowych jednostek budżetowych nadal - w 2023 roku są ustalane w oparciu o kwotę bazową wyższą (5.655,43 zł) niż kwota bazowa wyznaczona sprzecznie z prawem sędziom (5.444,42 zł). Mnożniki osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, posłów, senatorów oraz Prezydenta pozostały w 2022 roku i nadal pozostają na niezmiennym (podwyższonym od sierpnia i listopada 2021 roku) poziomie. Jedynie na marginesie wypada zauważyć, iż budżet państwa zaplanowany na 2023 rok nigdy w historii Polski nie był aż tak hojny. Wydatki Państwa zostały ustalone na poziomie 672,7 mld zł (art.1 ust. 2 ustawy budżetowej), zaś deficyt na poziomie 68 mld zł (około 15,4 mld USD) - (art. 1 ust.5 ustawy budżetowej). Zdaniem powoda ustawa budżetowa na 2023 rok opiera się na niczym nieograniczonym rozdawnictwie. Ustawa budżetowa na 2015 rok przewidywała wydatki jedynie w kwocie 336,68 mld zł oraz deficyt na poziomie 49,98 mld zł. Z kolei ustawa budżetowa na 2022 rok przewidywała wydatki w kwocie 521,84 mld zł oraz deficyt na poziomie 29,9 mld zł. Na tej podstawie powód uznał, iż Państwo dysponuje odpowiednimi środkami na zagwarantowanie zasady niezawisłości sędziowskiej, a obniżenie wynagrodzeń sędziowskich na 2023 rok nie było spowodowane koniecznością likwidacji deficytu budżetowego, skoro planuje się jego wzrost rok do roku aż o 127,42%. Jak wynika z tabeli zarobków, opublikowanej na stronie biuletynu informacyjnego Narodowego Banku Polskiego, prezes A. G. zarobił w 2022 r. łącznie 1,317 mln zł brutto. Roczne wynagrodzenie szefa banku centralnego wzrosło na przestrzeni dwunastu miesięcy o 18,1 proc. W 2021 r. bowiem wyniosło ono 1,115 mln zł brutto. Po podzieleniu kwoty 1,317 mln zł przez dwanaście wychodzi, że przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej zarobił średnio 109 tys. zł miesięcznie. Powód wskazał, iż również Premier R. RP zapewniał o stabilnej sytuacji gospodarczej kraju skoro deficyt sektora finansów publicznych wyniósł ok. 3% (...) znacząco niższy niż prognozowany kilka miesięcy temu. Stało się to pomimo ogromnych programów wsparcia, które w 2022 r. dotarły do wszystkich mieszkańców. Mamy bardzo #S.!neFinansePubliczne.— Kancelaria (...) (@PremierRP) M. 6, 2023 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2023-03-06/premier-mateusz-morawiecki-mamy-bardzo-stabilna-sytuacje-finansow-publicznych/(dostęp na 25 kwietnia 2023 r.) https://regiony.tvp. pl(...)premier-polska-gospodarka-wchodzi-na-poziom-najlepiej-rozwinietych-gospodarek-europejskich (dostęp na 16 czerwca 2023 r.)

Powód przyznał, że zasada niezawisłości sędziowskiej może w określonych, szczególnie wyjątkowych sytuacjach ustąpić miejsca innym wartościom istotnym z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego i dobra państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Tego typu pogląd można odnaleźć w motywach uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 lutego 2018r. w sprawie C - 64/16 A. S. dos J. P. przeciwko T. de C., w których wyjaśniono, iż artykuł 19 ust.1 akapit drugi Traktatu Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że zasada niezawisłości sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie stosowaniu wobec członków T. de C. (trybunału obrachunkowego, Portugalia) ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń, związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii Europejskiej (motyw nr 52) oraz że nie można uznać, że przepisy prawa krajowego naruszają zasadę niezawisłości sędziowskiej, jeżeli nie zostały ustanowione konkretnie wobec członków organu sądowego, lecz mają charakter przepisów ogólnych, mających spowodować, że wszyscy członkowie krajowej służby publicznej będą mieć udział w oszczędnościach podyktowanych wymogami zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetowego państwa (motyw nr 49). Trybunał podkreślił jednocześnie, iż pojęcie niezawisłości oznacza między innymi, że dany organ wypełnia swe zadania sądownicze w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia. Obok nieusuwalności członków danego organu, poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań stanowi nieodłączną gwarancie niezawisłości sędziowskiej.

D. C. wskazał, że tym samym Trybunał Sprawiedliwości przesądził definitywnie, iż poziom wynagrodzeń sędziowskich wpisuje się nierozerwalnie w zespół gwarancji zasady niezawisłości sędziowskiej. Jednakże jego zdaniem teza o tym, iż walka z deficytem budżetowym uzasadnia redukcję wynagrodzeń polskich sędziów jest wręcz komiczna w sytuacji gdy przedmiotowy deficyt zostaje podwyższony rok do roku z kwoty 29,9 mld PLN do kwoty 68 mld PLN, czyli o 127,42% oraz gdy przedmiotową walkę mają prowadzić tylko niektórzy.

Według powoda Unia Europejska rządzi się określonymi fundamentalnymi zasadami, które jak kamienie milowe nie powinny być naginane w zależności od otaczającej sytuacji. Unia Europejska została zbudowana na wartościach i jeśli zabraknie tych wartości, to zniknie również więź, która stworzyła Wspólnotę Europejską. Jedną z kluczowych reguł, na której opiera się Unia Europejska jest prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego i niezawisłego sądu (art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z dnia 7 czerwca 2016r. - Dz.Urz.UE.C Nr 202, str.389 w zw. z art. 6 ust. 1 (...)). Powyższa reguła znajduje również swoje odzwierciedlenie w art. 6 ust.1 zd.f Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w R. dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr (...) oraz uzupełnionej Protokołem nr (...) (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Mówiąc krótko nie ma sprawiedliwości bez niezawisłości, a tę ostatnią zapewniają określone gwarancje, prawem chronione.

W ocenie powoda, w konsekwencji art. 12 ust. 1 - 2 ustawy „okołobudżetowej” na rok 2021, art. 8 ust. 1 - 2 ustawy „okołobudżetowej” na rok 2022 oraz art. 8 ust. 1 ustawy „okołobudżetowej” na rok 2023 pozostają sprzeczne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (zasadą ochrony praw słusznie nabytych, respektowaną w demokratycznym państwie prawa), art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (gwarancją praw obywatelskich), art. 178 ust. 1- 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (gwarancją niezawisłości sędziowskiej), art. 10 ust. 1 - 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (zasadą trójpodziału władzy) oraz prawem unijnym.

Powód stwierdził, że Sąd orzekający stwierdziwszy nielegalność powyższych norm ma nie tylko prawo, ale obowiązek stosować bezpośrednio Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, a w ślad za nią ustawę ustrojową, nakazujące ustalać i wypłacać wynagrodzenie sędziów odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, jak również mające zapewnić rzeczywistą niezawisłość i niezależność wymiaru sprawiedliwości (patrz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 lutego 2002 r. I SA/Po 461/01 - (...). z. 2, poz. 17).

Powód zaznaczył, iż zgodnie z postanowieniami zawartymi w regulaminie wynagrodzeń, obowiązującym u jego pracodawcy oraz w myśl art. 85 ust. 2 - 3 kp wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później niż 25 - ego dnia następnego miesiąca kalendarzowego, przy czym jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym. Stąd też wymagalność poszczególnych świadczeń nastąpiła w dniach wskazanych w petitum pozwu (art. 187 § 1 pkt 1¹ kpc) (pozew k. 2-6).

W dniu 03.07.2023 r. Sąd Rejonowy w Łomży IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydał w sprawie:

1) postanowienie na podstawie art. art. 505¹ § 3 kpc a contrario oddalające wniosek powoda o rozpoznanie niniejszej sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym (k.19),

2) nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie (nakaz zapłaty z dnia 03.07.2023 r. k. 20).

We wniesionym sprzeciwie pozwany S. (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, o ile takie wystąpią w sprawie.

W uzasadnieniu sprzeciwu wskazał, iż jako pracodawca kształtuje wynagrodzenie sędziów na podstawie obowiązujących przepisów prawa. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 17.12.2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445), w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 217 ze zm.) stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł. Nadto ustawodawca nakazał przyjąć, że ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o podstawie wynagrodzenia sędziego określonej w art. 91 § lc ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, w roku 2022 za podstawę tę przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zwiększone o 26 zł, zaś ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o wynagrodzeniu sędziego, w roku 2022 za wynagrodzenie to przyjmuje się wynagrodzenie naliczone zgodnie z ust. 1 i 2. Następnie, w ustawie okołobudżetowej na rok 2023 przewidziano, iż podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowić będzie kwota w wysokości 5 444,42 zł. Pozwany oświadczył, że występując w niniejszym procesie jako pracodawca, nie ma żadnych uprawnień do samodzielnego kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziowskich, z pominięciem ww. przepisu zaś jego działania pozostają zgodne z prawem.

Wskazał, że -jak wynika z uzasadnienia do ustawy okołobudżetowej- działanie ustawodawcy podyktowane było szczególnymi okolicznościami mającymi istotny wpływ na sytuację budżetową kraju. „Ogromny wpływ na stan budżetu państwa w ostatnich latach miała pandemia (...)19 i jej skutki. Dodatkowo rosyjska inwazja na Ukrainę, bezprecedensowy wzrost cen energii oraz zakłócenia w łańcuchach dostaw utrudniają powrót do stanu normalności i przekładają się na potrzebę zabezpieczenia w budżecie państwa nowych niezbędnych wydatków. Wybuch wojny w Ukrainie znacząco zmienił perspektywy gospodarki w bieżącym i kolejnym roku. Wzrost niepewności, zaburzenia w handlu i na rynkach finansowych oraz globalny wzrost cen spowodował, że prognozowane tempo wzrostu w roku bieżącym i kolejnym będą niższe. Po stronie wydatkowej projektu budżetu państwa na rok 2023 zabezpieczono zatem niezbędne środki na kontynuację dotychczasowych, priorytetowych działań, jak również na realizację nowych w odpowiedzi na zaistniałą sytuację geopolityczną i makroekonomiczną. W trosce o dobro wspólne oczywistym jest sprawiedliwy podział kosztów związanych z zabezpieczeniem priorytetowych zadań Państwa, pomiędzy wszystkie grupy społeczne”. „Zaproponowany sposób ustalenia wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w żaden sposób nie narusza niezależności wymiaru sprawiedliwości stanowiąc jednocześnie przejaw równości wszystkich obywateli wobec pojawiających się zagrożeń. Przyjęta wysokość wzrostu wynagrodzeń sędziów i prokuratorów jest zatem analogiczna do wysokości dotyczącej pozostałych pracowników wynagradzanych z budżetu państwa. Należy przy tym zauważyć, że wynagrodzenia w tzw. ustawach kominowych oraz wynagrodzenia osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe nie uległy zwiększeniu na rok 2023. Nie kwestionując przyjętego w aktualnych przepisach regulujących ustrój sądownictwa mechanizmu określania wynagrodzeń sędziów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, należy mieć na uwadze istotny wzrost nakładów na wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na przestrzeni ostatnich lat. Wyasygnowanie dodatkowych środków na wynagrodzenia dla tych grup oznaczałoby konieczność redukcji wydatków w pozostałych sferach działalności państwa, co mogłoby negatywnie wpłynąć na realizację innych zadań publicznych finansowanych ze środków budżetu państwa” (vide: uzasadnienie projektu ustawy okołobudżetowej na rok 2023).

Pozwany oświadczył, że właśnie na podstawie ww. przepisu tzw. ustawy okołobudżetowej otrzymał konkretne środki na waloryzację uposażeń sędziowskich i nie dysponuje budżetem, który umożliwiłby zwiększenie tych stawek. Kwoty przyznane na powyższy cel obrazuje załączone pismo DyrektoraS. A. w B. z dnia 05.04.2022 r. w przedmiocie zmian w planie finansowym na rok 2022. Dodać trzeba, że na rok 2022 w ostatecznym planie finansowym na wynagrodzenia sędziów przekazano S. (...) kwotę 148.274,00 zł. Podkreślił, że jako podmiot administracji publicznej związany jest regułami postępowania i środkami przydzielonymi mu w ramach dyscypliny budżetowej, zatem każda próba wypłaty wynagrodzenia na rzecz powoda w kwocie wyższej niż przewidziana doprowadziłaby do przekroczenia przyznanego budżetu, a to z kolei rodziłoby odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, albowiem Sąd - jako podmiot publiczny - zobligowany jest do jej stosowania. Pozwany wskazał, że zgodnie m.in. z treścią art. 11 ustawy z dnia 17.12.2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tj. Dz. U. z 202 lr., poz. 289 ze zm.), naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. Dlatego też z uwagi na treść powyższych rozważań i na obowiązujące uregulowania prawne, powództwo zdaniem pozwanego jako bezpodstawne, winno być oddalone (sprzeciw od nakazu zapłaty k. 26-27).

Sąd ustalił, co następuje:

Powód D. C. od 2009 r. jest zatrudniony na stanowisku sędziego. W początkowym okresie zatrudnienia pracował w S. (1), od 01.09.2012 r. jest pracownikiem S. (...) (pismo o przeniesieniu z 28.06.2012 r.; zakres czynności – akta osobowe powoda).

Powód w trakcie zatrudnienia w S. (...) otrzymywał wynagrodzenie w następującej wysokości:

1) od 01.09.2012 r. wynagrodzenie w stawce drugiej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 6.939,33 zł + dodatek za wysługę lat (k.121 akt osobowych),

2) od 01.01.2013 r. wynagrodzenie w stawce drugiej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 7.588,10 zł + dodatek za wysługę lat (k.127 akt osobowych),

3) od 01.01.2014r. wynagrodzenie w stawce drugiej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 7.839,15 zł + dodatek za wysługę lat (k.146 akt osobowych),

4) od 01.01.2016r. wynagrodzenie w stawce drugiej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 8.365,09 zł + dodatek za wysługę lat (k.160 akt osobowych),

5) od 01.01.2017r. wynagrodzenie w stawce drugiej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 8.721,40 zł + dodatek za wysługę lat (k.178 akt osobowych),

6) od 05.01.2017r. wynagrodzenie w stawce trzeciej, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 9.163,50 zł + dodatek za wysługę lat (k.176 akt osobowych),

7) od 01.01.2018r. wynagrodzenie w stawce trzeciej, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 9.623,17 zł + dodatek za wysługę lat (k.185 akt osobowych),

8) od 01.01.2019r. wynagrodzenie w stawce trzeciej, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 10.308,06 zł + dodatek za wysługę lat (k.198 akt osobowych),

9) od 01.01.2020 r. wynagrodzenie w stawce trzeciej, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 11.033,47 zł + dodatek za wysługę lat (k.210 akt osobowych),

10) od 01.01.2022 r. wynagrodzenie w stawce trzeciej, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 11.515,09 zł + dodatek za wysługę lat – przy przyjęciu za podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego kwoty przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 r. ogłoszonego w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 z dnia 17.12.2021 r. tj. kwoty 5.050,48 zł (pismo z dnia 10.01.2022 r. k.230 akt osobowych),

11) od 05.01.2022 r. wynagrodzenie w stawce czwartej, przy zastosowaniu mnożnika 2,36 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 11.919,13 zł + dodatek za wysługę lat (k.231 akt osobowych),

12) od 01.01.2023 r. wynagrodzenie w stawce czwartej, przy zastosowaniu mnożnika 2,36 podst. ustal. wynagrodz. zasadniczego tj. w kwocie 12.848,83 zł + dodatek za wysługę lat (k.176 akt osobowych) – przy przyjęciu za podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego kwoty przeciętnego wynagrodzenia kwoty ogłoszonej w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 z dnia 01.12.2022 r. tj. kwoty 5.444,42 zł (pismo z dnia 09.01.2023 r. k.234 akt osobowych),

Otrzymywany przez powoda dodatek za długoletnią pracę wyniósł w 2022 roku 18%, w 2023 r. - 19% wynagrodzenia zasadniczego, od 6 sierpnia 2023 r. - 20% wynagrodzenia.

Sąd zważył, co następuje:

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na tym, czy ingerencja ustawodawczy w ustanowiony w art. 91 § lc ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziów za pomocą ustaw okołobudżetowych była zgodna z Konstytucją.

Treść przepisów ustaw okołobudżetowych została przywołana przy omawianiu stanowisk stron. Nie ma potrzeby jej ponownie zamieszczać.

Zgodnie z art. 178 ust. 2 Konstytucji sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

Powyższą normę konstytucyjną uszczegóławia art. 91 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej: usp). Zgodnie z § 1 tego przepisu wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie, różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje. Najważniejszy z punktu widzenia przedmiotowego sporu § 1c ww. przepisu wskazuje, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem § 1d. Z kolei § 1d stanowi, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

Art. 91 § 2 usp wyjaśnia, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy.

Zgodnie z art. 91 § 6 usp w związku z pełnioną funkcją sędziemu przysługuje dodatek funkcyjny. Ponadto stosownie do § 7 tegoż artykułu wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Należy zaznaczyć, że art. 91 § 1c ma charakter ustrojowy, albowiem sposób kształtowania wynagrodzeń sędziowskich ma na celu zapewnienie niezawisłości sędziów w zakresie orzekania. Ustawy okołobudżetowe powinny zaś zawierać normy techniczne służące realizacji budżetu państwa, nie powinny zajmować się kształtowaniem praw i obowiązków obywateli, a zwłaszcza w materiach, które mają wpływ na ustrój państwa.

Sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków” (art. 178 ust. 2 Konstytucji). Warto podkreślić, że jest to przepis niewystępujący w ustawach zasadniczych innych państw, z tego powodu autorzy publikacji prawniczych z innych krajów bardzo często powołują to unormowanie w swoich pracach (najczęściej cytowany zagranicą przepis polskiego prawa). Wydaje się, że ustawodawca tworząc ten – niespotykany gdzie indziej- przepis zdawał sobie sprawę z faktu, że w naszej rzeczywistości prawnej takie unormowanie jest niezbędne. Okazało się, że wielokrotnie władza wykonawcza i pozostająca pod jej wpływem władza ustawodawcza dążyła do niekorzystnego ukształtowania wynagrodzeń sędziowskich. Sytuacja taka miała ostatnio miejsce w 2012 r. i trwa obecnie od 2020 r. Mimo zatem zapobiegliwości ustawodawcy, który w akcie prawnym najwyższej rangi zawarł zobowiązanie do ukształtowania wynagrodzeń sędziowskich na poziomie godnym, wynagrodzenia realnie płacone sędziom w ostatnim trzydziestoleciu nie zawsze odpowiadały powyższej normnie konstytucyjnej.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12 norma art. 178 ust. 2 Konstytucji „wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego, jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa - istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji).”

Trybunał w uzasadnieniu powyższego wyroku wskazał, że „najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju.

Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się w PrUSP, SNU, ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz.U. z 2012 r. poz. 952, ze zm.).

(...) wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej. Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. (...) ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na niego.

Mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów został uregulowany w art. 91 § 1c PrUSP i w art. 42 § 2 SNU. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika (wynoszącego dla sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów administracyjnych - zależnie od zajmowanego stanowiska - od 2,05 do 3,23, a dla sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego - 4,13 w stawce podstawowej albo 4,75 w stawce awansowej) oraz mnożnej - podstawy wynagrodzenia zasadniczego w danym roku, którą stanowi wynagrodzenie w II kwartale, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem (w miejsce wcześniejszego odniesienia do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej) - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie (art. 91 § 1d PrUSP oraz art. 42 § 3 SNU). Mechanizm ten jest reakcją na dezyderat sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 23 lipca 2008 r. i elementem zmian systemowych prowadzących do wykonania art. 178 ust. 2 Konstytucji, a jego celem jest odniesienie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika i uniezależnienie tego procesu od ingerencji władz wykonawczej i ustawodawczej.

Trybunał Konstytucyjny określił minimalne wymogi, które - zgodnie z art. 178 ust. 2 Konstytucji - powinny spełniać ustawowe regulacje wysokości sędziowskich wynagrodzeń (w szczególności w powołanym wyżej wyroku o sygn. P 8/00 i w wyroku z 18 lutego 2004 r., sygn. K 12/03, OTK ZU nr 2/ (...), poz. 8). Wynagrodzenia te powinny: po pierwsze - być ustalane przez odniesienie do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej i znacząco przekraczać poziom tego wynagrodzenia; po wtóre - w dłuższym okresie wykazywać tendencję wzrostową co najmniej taką samą, jak przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej; po trzecie - w razie trudności budżetowych - być szczególnie chronione przed nadmiernie niekorzystnymi wahaniami.”

Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12 wskazał również, że „problematyka wynagradzania sędziów ma istotne znaczenie dla ich statusu. Powszechnie uznaje się, że odpowiednio wysokie wynagrodzenie jest jedną z gwarancji sędziowskiej niezawisłości, ponieważ pozwala ono sędziemu swobodnie pełnić urząd bez troski o byt materialny własny i rodziny. Kwestie zapewnienia odpowiednich środków na finansowanie sądownictwa, w tym na wynagrodzenia sędziów, poruszane były między innymi w rezolucji nr (...) Rady Gospodarczej i Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych z 24 maja 1989 r., a także w zaleceniu nr R(94)12 Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich z 13 października 1994 r. dotyczącym niezawisłości, sprawności i roli sędziów oraz w Europejskiej karcie o statucie sędziów z 10 lipca 1998 r. Celem wymienionych aktów Rady Europy jest dopomożenie rządom państw członkowskich w zagwarantowaniu najwyższego poziomu kompetencji, niezawisłości i bezstronności sędziów.

Rada Europy wielokrotnie podkreślała, że wynagrodzenia sędziowskie stanowią istotny element gwarantujący niezawisłość i bezstronność sędziego. We wspomnianym zaleceniu Komitetu Ministrów sformułowano zasady dotyczące niezawisłości, sprawności i roli sędziów. W myśl zasady III „sędziom należy zapewnić warunki umożliwiające sprawne wykonywanie pracy”, w szczególności zaś „status i poziom wynagrodzeń współmierny do godności urzędu i ciężaru odpowiedzialności”, a w komentarzu wyjaśniono, że „uposażenie powinno dostatecznie wynagradzać ciężar (...) obowiązków”, zaś państwa członkowskie powinny „stworzyć rzeczywiste możliwości awansu i zwiększyć wynagrodzenia sędziów”.

Z kolei Europejska karta o statucie sędziów w punkcie 6.1. stanowi, że „Wykonywanie zawodu sędziego uprawnia do otrzymywania wynagrodzenia, którego wysokość jest ustalana w sposób chroniący sędziego przed presją wywieraną na niego w celu osiągnięcia wpływu na treść wydawanych przez niego decyzji, (…) na jego postawę w procesie orzekania, poprzez negatywne oddziaływanie na jego niezawisłość i bezstronność”. Mając za podstawę oba te dokumenty, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zagwarantowanie kompetencji, niezawisłości i bezstronności sędziów - w tym poprzez odpowiednie ukształtowanie ich wynagrodzeń - uznawane jest powszechnie za standard europejski, do którego powinno być dostosowane nie tylko prawodawstwo, ale przede wszystkim praktyka państw.

Zapewnienie sędziom odpowiedniego wynagrodzenia musi być ponadto rozpatrywane w kontekście art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ stanowi gwarancję interesu publicznego, wyrażającego się w zapewnieniu każdemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W demokratycznym państwie prawnym gwarancją i warunkiem praworządności (rządów prawa) jest należyte działanie wymiaru sprawiedliwości, a jest ono - w ujęciu ustrojodawcy - w pełni możliwe tylko, gdy warunki pracy sędziów i ich wynagrodzenia odpowiadają godności sędziowskiego urzędu i zakresowi obowiązków.”

W wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12 Trybunał Konstytucyjny uznał, że zamrożenie wynagrodzeń sędziów w 2012 r. nie stanowiło naruszenia norm konstytucyjnych. Trybunał uznał bowiem, że było ono uzasadnione sytuacją budżetową kraju, miało charakter jednorazowy, a ponadto poczynione były tez oszczędności w innych sferach, w tym w zakresie wynagrodzeń niektórych pracowników sfery budżetowej.

W tym miejscu warto wskazać na niemalże prorocze stanowisko sędziego Mirosława Granata zawarte w jego zdaniu odrębnym do powyższego wyroku. Wskazał on, że „na gruncie art. 178 Konstytucji, wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu sędziego nie jest wyznaczane przez budżet państwa, ale przez zasadę niezawisłości. W Konstytucji godność urzędu jest powiązana z niezawisłością sędziego, i nie może być uzależniona wyłącznie od budżetu. W pewnym sensie wszystko zależy od budżetu, bez środków budżetowych nie będą funkcjonować sądy, nie będzie ochrony konstytucyjnych wolności i praw itd. Chodzi mi o to, że nawet skromny budżet państwa nie upoważnia władzy wykonawczej do „majstrowania” przy płacy sędziego. Na gruncie art. 178 Konstytucji główną sprawą dla ustrojodawcy jest niezawisłość sędziowska, a nie wysokość wynagrodzenia widziana z perspektywy zasady równowagi budżetowej lub z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej. (…) Moim zdaniem, należało stwierdzić, po myśli wnioskodawców, że art. 22 i art. 23 ustawy okołobudżetowej są sprzeczne z art. 178 ust. 2 Konstytucji. (…)Po drugie, Trybunał, uznając konstytucyjność badanych przepisów, zezwala na to, że nie wprowadzamy żadnych reguł na przyszłość co do obchodzenia się ustawodawcy i władzy wykonawczej z godnością urzędu sędziego, w kontekście „warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków”. Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie wynika, jakimi wartościami ma się kierować ustawodawca, tak aby jednorazowość ustawy z 2011 r. nie stała się dążeniem władzy wykonawczej. (...) danej regulacji, aby zdołała legitymować zamrożenie płac, musiałaby być przez Trybunał w jakiś sposób „obudowana” i zinstytucjonalizowana. Warunki absolutnej wyjątkowości za 2012 r. musiałyby być ukonkretnione. Inaczej nie mamy gwarancji oraz ochrony przed „jednorazowością”. Argumentacja związana z kryzysem gospodarczym, jako argumentacja konstytucyjna Trybunału, musiałaby być wyjątkowo dobrze zdefiniowana. Trybunał powinien pokazać pewne „bezpieczniki”, które chroniłyby urząd sędziego przed degradacją. Sędzia staje się w pewien sposób zawisły, jeśli jego zarobki są zależne od budżetu i od sprawiedliwości społecznej . Konstytucyjnie, w normalnych warunkach, niezawisłość jest ważniejsza niż wartości ekonomiczne i nie wolno niezawisłości sędziowskiej poświęcać dla równowagi budżetowej.”

W podobnym duchu wypowiedział się w swoim zdaniu odrębnym sędzia TK W. H.. Wskazał on, że „konieczność i zasadność „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich nie była analizowana w sposób dostatecznie wnikliwy, z uwzględnieniem wytycznych wynikających z art. 178 ust. 2 Konstytucji i powstałego na tle tego przepisu orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (por. zwłaszcza powołane wyroki o sygn. P 8/00 i K 12/03).” Sędzia podkreślił, że istniała konieczność szczegółowego rozważenia i uzasadnienia przez ustawodawcę decyzji co do „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich.

Reasumując powyższą część rozważań należy wskazać, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (co zostało podsumowane w powołanym wyżej wyroku z dnia z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12, Legalis nr 549573) określono nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

-: wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy;
-: wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;
-: wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;
-: w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;
-: niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia)

Niedopuszczalne jest wybiórcze przerzucanie skutków niewydolności systemu finansów państwa na pewne grupy pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza gdy równocześnie inne grupy zawodowe nie zostały owym „zamrożeniem” dotknięte, a nawet zagwarantowano im wzrost wynagrodzeń.

Należy podkreślić, że ustawodawca w uzasadnieniu żadnej z ustaw okołobudżetowych z lat 2020-2023 nie powołał argumentów przemawiających za koniecznością odstępstwa od ustrojowej zasady regulacji wynagrodzeń sędziów zawartej w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. W każdej z trzech dotychczasowym ustaw okołobudżetowych łamiących mechanizm wskazany w ww. artykule ustawodawca ograniczył się do kilku lakonicznych zdań, odnoszących się w sposób ogólny do stanu budżetu państwa oraz ogólnej sytuacji geopolitycznej i ekonomicznej w Polsce oraz na świecie (np. pandemia, wojna, inflacja, płace pozostałych pracowników sfery budżetowej). W żadnym wypadku nie zawarto wyliczeń wskazujących na to, że sytuacja budżetowa jest tak zła, że ustawodawca nie miał innego wyjścia niż zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich. W ustawach okołobudżetowych nie ma zatem ani jednego argumentu za tym, że zaistniały obiektywne, sprawdzalne okoliczności na tyle ważkie dla stanu budżetu, że konieczne stało się podjęcie kroków stanowiących naruszenie gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie było ustawodawcy znane, waga trójpodziału władz również. Brak podstaw do zachwiania regułami wynagradzania sędziów wskazywało Ministerstwo Sprawiedliwości i Krajowa Rada Sądownictwa.

Należy uznać, że skoro ustawodawca nie ujawnił w uzasadnieniu ustaw okołobudżetowych argumentów za „zamrożeniem” wynagrodzeń sędziowskich w latach 2020-2024, to takich argumentów nie ma. Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do uznania, że sytuacja gospodarcza kraju była i jest tak zła, aby jedynym ratunkiem było podejmowanie kroków naruszających niezawisłość sędziowską, a zatem uderzających bezpośrednio w zasadę trójpodziału władzy. W uzasadnieniu pozwu powód podał liczne przykłady świadczące o tym, że sytuacja budżetowa nie była zła, skoro w 2021 r. podwyższono znacznie wynagrodzenia przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz kierowników jednostek państwowej sfery budżetowej. Sam fakt przewidywania ogromnego deficytu budżetowego na rok 2024 wskazuje, że w latach poprzednich nie było potrzeby zamrażania wynagrodzeń sędziowskich. Warto zaznaczyć, że wynagrodzenia te w skali budżetu państwa stanowią niewielki ułamek, liczone są w promilach wartości wydatków budżetowych. Trudno uznać, że oszczędności w takiej kwocie mają jakikolwiek wpływ na sytuacją budżetową państwa.

Należy podkreślić, że sam ustawodawca w 2020 r. planując budżet na 2021r. twierdził stanowczo, że zamrożenie wynagrodzeń sędziów będzie miało charakter jednorazowy, co wyraźnie jest wskazane w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej. Miało to związek z pandemią, która została potraktowana przez poszczególne kraje w sposób wcześniej nieznany. Mimo niezwykłości tej sytuacji, z tego co Sądowi wiadomo, w żadnym kraju nie doszło zamrożenia płac sędziów z uwagi na pandemię. Jak okazało się w 2021 r. nie było podstaw do zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich, wynika to z fakt, że w tym samym 2021 r. podniesiono wynagrodzenia przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz kierowników sfery budżetowej, o czym szeroko wypowiedział się powód w pozwie. Ponadto jak wynika ze sprawozdania NIK-u podejmowane wówczas działania mające na celu zwalczanie pandemii, nie były prowadzone w pełni prawidłowo i spowodowały marnotrawstwo publicznych pieniędzy.

Nie stanowi podstawy do zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich sytuacja pozostałych pracowników tzw. budżetówki. Jak wskazywał Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej wyroku sędziowie zostali wyodrębnieni jako grupa zawodowa o szczególnym znaczeniu dla ustroju państwa, której sytuacja ekonomiczna bezpośrednio przekłada się na zasadę trójpodziału władz. Zmiana mechanizmu wynagradzania sędziów jest dopuszczalna jedynie w przypadkach wyjątkowych, które w latach 2021-2023 nie nastąpiły. Nie zmienia to faktu, że państwo jako pracodawca pracowników sfery budżetowej nie we wszystkich przypadkach wywiązało się z obowiązku zapewnienia właściwego wynagrodzenia, odpowiadającego roli poszczególnych pracowników dla pełnienia przez państwo swoich podstawowych obowiązków. Wynagrodzenie pracownika budżetówki powinno być tak ukształtowane, aby budowało prestiż zawodu, zapewniało dopływ odpowiednich kadr, bowiem jakość kadr sfery budżetowej ma wpływ na jakość samego państwa i realizację jego obowiązków wobec obywateli.

Zasada ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, zwana również zasadą lojalności państwa względem obywateli stanowi fundament zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Przedmiotowa zasada opiera się na założeniu, że organy władzy publicznej powinny działać w sposób lojalny i uczciwy względem jednostki, budzący w niej poczucie stabilności i bezpieczeństwa prawnego. Bezpieczeństwo prawne jest jedną z podstawowych wartości państwa prawnego i jest rodzajem wolności od nieoczekiwanych i zaskakujących ingerencji, ponieważ stosunki między państwem i obywatelem powinny być nacechowane lojalnością. Istotą lojalności jest zaś zakaz zastawiania swoistych „pułapek” na obywatela, formułowania obietnic bez pokrycia, a także nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub zmiany ustalonych reguł postępowania.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom (co do ustalania ich wynagrodzeń na podstawie art. 91 § 1c usp), co oznacza nieusprawiedliwione naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika również zasada ochrony praw słusznie nabytych. Ww. zasada wyklucza arbitralne znoszenie lub ograniczanie praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw słusznie nabytych zapewnia ochronę publicznych i prywatnych praw podmiotowych.

Zasada ochrony praw słusznie nabytych nie ma charakteru bezwzględnego. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie przypominał, że Konstytucja RP dopuszcza ograniczanie lub znoszenie praw nabytych w razie kolizji wartości znajdujących się u podstaw tej zasady z innymi wartościami konstytucyjnymi. Ograniczenie lub zniesienie praw nabytych jest dopuszczalne pod warunkiem, że takie działanie jest konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych. Prawodawca powinien jednak ograniczyć do niezbędnego minimum negatywne skutki dla jednostki i wprowadzić rozwiązania, które ułatwiają dostosowanie się do nowej sytuacji (wyr. z 25.6.2002 r., K 45/01, OTK-A 2002, Nr 4, poz. 46; zob. też wyr. TK z: 16.6.2003 r., K 52/02, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 54 i 18.9.2006 r., SK 15/05, OTK-A 2006, Nr 8, poz. 106). Najczęściej odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych uzasadniane są potrzebą zapewnienia równowagi budżetowej oraz pogorszeniem sytuacji ekonomicznej państwa.

Reasumując, ustawodawca odstępując w ustawach okołobudżetowych za lata 2021-2024 od mechanizmu określonego w art. w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych działał bez żadnego uzasadnienia, naruszając art. 178 ust. 2 Konstytucji oraz inne przepisy ustawy zasadniczej kształtujące zasadę trójpodziału władzy i państwa prawnego.

Warto zaznaczyć, że Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Krajowa Rada Sądownictwa wnieśli o stwierdzenie, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2666) są niezgodne z:
a) art. 178 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1 oraz art. 173 i art. 10 ust. 1 Konstytucji RP przez to, że naruszają gwarancję zapewnienia sędziom wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym godności sprawowanego przez nich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a tym samym naruszają gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej;
b) art. 2 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa polegającą na zastosowaniu arbitralnego sposobu wyznaczania podstawy wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r.;
c) art. 31 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają prawo sędziów do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków rozumiane jako podmiotowe prawo do ustalania wynagrodzenia na podstawie obiektywnych kryteriów, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy ustawodawczej.

Stanowisko wnioskodawców poparł Rzecznik Praw Obywatelskich. Powyższe oznacza, że niekonstytucyjność ustaw okołobudżetowych jest kwestią oczywistą dla autorytetów prawniczych. W doktrynie pojawiają się jedynie nieliczne, niezbyt głęboko uzasadnione poglądy przeciwne.

Niezależnie od zaprezentowanej powyżej argumentacji, rolą tzw. ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzania zmian do innych ustaw (w tym przypadku do art. 91 § 1c PrUSP) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów dotyczących zmian ustaw ustrojowych.

Dokonywanie zatem zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w oparciu o ustawę okołobudżetową jest nieakceptowalne. Ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń sędziów, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Z formalnego punktu widzenia zmiany wynagrodzeń sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa.

Obecnie w doktrynie i orzecznictwie nie ma żadnych wątpliwości, że sąd powszechny może odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. W uchwale Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt III PZP 2/21 wskazano, że „ orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 nr 2, poz. 34 z glosą częściowo krytyczną B. Nity, Przegląd Sądowy nr 5, poz. 153). W uchwale III ZP 12/01, Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem orzekania sądu jest indywidualny stosunek społeczny, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji), zaś Trybunał, orzekając o zgodności ustaw z Konstytucją, wykonuje bardziej władzę ustawodawczą - ustawodawcy negatywnego - niż sądowniczą (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Do bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sąd (art. 8 ust. 2) dochodzi najczęściej wówczas, gdy sąd stwierdzi istnienie konfliktu między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi a przepisem ustawy, który ma zastosować.

Praktyka odmawiania stosowania przez sądy ustaw, które są zdaniem sądów niekonstytucyjne, wynika z przywoływanej zasady nadrzędności Konstytucji wyrażonej w art. 8 ust. 1 i nakazu bezpośredniego jej stosowania, wyrażonego w art. 8 ust. 2 Konstytucji RP. W wyroku z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98 Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności jak też niezgodności z Konstytucją, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem „stosowanie” należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNP 2002 nr 6, poz. 130, w którym opowiedziano się za możliwością dokonania przez sąd oceny zgodności przepisu z Konstytucją oraz stwierdzono, że sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego).”

Mając na uwadze powyższe Sąd dokonał oceny konstytucyjności art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. oraz art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2023 r. w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia stanu faktycznego w indywidualnej sprawie powoda D. C.. Sąd uznał powyższe przepisy za niekonstytucyjne. Uznał zatem, że wynagrodzenie powoda powinno zostać wypłacone w oparciu o art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami.

Ponadto należy wskazać, że zasada pierwszeństwa prawodawstwa unijnego nakłada na sądy obowiązek dokonywania oceny zgodności prawa krajowego z prawem unijnym i w razie stwierdzenia jego sprzeczności, odmowy zastosowania przepisu prawa państwa członkowskiego.

Art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. oraz art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2023 r. nie powinny znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie z powodu ich niezgodności z art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 r. (dalej jako (...)) oraz z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (dalej jako (...)). Przepis art. 19 ust. 1 akapit drugi (...) kreuje obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie "środków" niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej. Dla urzeczywistnienia tej ochrony, kluczowe jest zapewnienie obywatelowi dostępu do ,,niezawisłego” sądu w rozumieniu art. 47 akapit drugi KPP.

Zdaniem (...) pojęcie niezawisłości oznacza między innymi, że sąd wypełnia swe zadania w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia (zob. wyroki: z dnia 19 września 2006 r., W., C 506/04, EU:C:2006:587, pkt 51; z dnia 16 lutego 2017 r., M. P., C 503/15, EU:C:2017:126, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). (...) wskazuje przy tym, że nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowi (obok nieusuwalności sędziów) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań (zob. wyroki: z dnia 19. września 2006 r., C-506/04, pkt 51; z dnia 27 lutego .2018 r., C-64/16, pkt 45; z dnia 24 czerwca 2019 r., C-619/18, (...):EU:C:2019:531, pkt 75; opinia (...) z dnia 30 kwietnia 2019 r., 1/17, pkt 202).

W kontekście przedmiotowej sprawy należy przytoczyć wyrok (...) z dnia 27 lutego 2018 r., w którym stwierdzono, że zamrożenie wynagrodzeń sędziów nie godzi w zasadę niezawisłości sędziowskiej (w rozumieniu art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi (...)) w sytuacji, gdy owo zamrożenie dotyczy nie tylko sędziów (a więc wybranej grupy zawodowej), ,,ale – szerzej [obejmuje – dopisek własny] – różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym, w tym przedstawicieli władz ustawodawczej, wykonawczej” i jednocześnie jest ono podyktowane koniecznością ,,likwidacji nadmiernego deficytu budżetowego państwa”.

Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich mocą art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2023 r. nie spełnia standardów wynikających z ww. wyroku (...), zatem uchybia zasadzie niezawisłości sędziowskiej, o której mowa w art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi (...).

Normy art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. oraz art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2023 r. są sprzeczne zatem nie tylko z polską Konstytucją, ale i z unormowaniami unijnymi.

Z uwagi na powyższe wynagrodzenie powoda powinno zostać oparte na art. 91 § 1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Argumentacja strony pozwanej odnosząca się do braku środków w planie finansowym nie zasługuje na uwzględnienie. Brak środków pieniężnych po stronie dłużnika nigdy nie stanowił podstawy do oddalenia powództwa. Trudności finansowe dłużnika uzasadniają w szczególnie uzasadnionych przypadkach co najwyżej rozłożenie świadczenia na raty na podstawie art. 320 kpc, jednakże o to pozwany nie wnosił. Należy wskazać, że w procesie cywilnym, zwłaszcza w zakresie praw pracowniczych, należy przede wszystkim uwzględniać słuszne interesy wierzyciela- pracownika.

Pozwany nie kwestionował wyliczeń pozwu co do wysokości ani terminu płatności odsetek. Sąd uznał zatem, że kwoty te są prawidłowe (art. 230 kpc).

O obciążeniu strony pozwanej kosztami opłaty od pozwu orzeczono na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE