UZASADNIENIE

Decyzją z 29.04.2024r., wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 68 ust. I pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024r. poz. 497) oraz art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że E. D. (1) jako pracownik u płatnika składek O. Z. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1.12.2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwrócił m.in. uwagę na: brak racjonalnej potrzeby utworzenia stanowiska menager sprzedaży, skoro płatnik wcześniej nie zatrudniał żadnych pracowników a podczas nieobecności ubezpieczonej spowodowanej chorobą nie zatrudniono innego pracownika, brak wiarygodnych dowodów potwierdzających wykonywanie pracy przez E. D. (1) zaznaczając, że tej okoliczności nie mogą potwierdzić jedynie listy obecności czy listy płac. W ocenie ZUS, zawarcie umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia tworzącego uprawnienie do świadczeń z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa pozwoliły uznać, że rzeczywistym celem zawarcia umowy z odwołującą nie był zamiar świadczenia pracy lecz chęć długoterminowego korzystania przez E. D. (1) ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych od wyższej podstawy wynagrodzenia.

Nie podzielając powyższej decyzji E. D. (1) oraz płatnik składek złożyli odwołania, wnosząc o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że E. D. (1) jako pracownik u płatnika składek O. Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od 1.12.2023r. E. D. (1) podniosła, że chcąc dowieść pozorność zawartej umowy o pracę organ rentowy zobligowany był do zaoferowania takiego materiału dowodowego, który podważyłby albo okoliczność braku zamiaru świadczenia przez nią pracy na rzecz płatnika albo podważyłby realne występowanie jednego z istotnych elementów stosunku pracy, co w niniejszej sprawie nie nastąpiło.

O. Z. podniósł we wniesionym odwołaniu, iż przepisy praw nie zabraniają zatrudniania kobiet w ciąży a zaskarżona decyzja organu rentowego jest przejawem dyskryminowania ubezpieczonej właśnie ze względu na ciążę.

W odpowiedzi na odwołania pełnomocnik organu rentowego podtrzymując stanowisko ZUS wyrażone w zaskarżonej decyzji wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z 13.06.2024r. połączono do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę z odwołania O. Z. od decyzji ZUS z 29.04.2024r. ze sprawą z odwołania E. D. (1) od decyzji ZUS z 29.04.2024r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

O. Z. od 17.10.2016r. prowadzi działalność gospodarczą. Zgodnie z wpisem w CEiDG, przeważająca działalność firmy to transport drogowy towarów. Ponieważ działalność transportowa nie przynosiła zakładanych przychodów, czego wynikiem było m.in. powstanie istniejącego do chwili obecnej zadłużenia z tytułu należności składowych wobec ZUS, około 2 lata temu O. Z. przebranżowił profil prowadzonej działalności na produkcję pelletu. Wytwarzaniem produktu O. Z. zajmował się osobiście, produkcja odbywała się w hali produkcyjnej, znajdującej się w obrębie siedliska domowego jego rodziców w D. (...) (...). Jak wynika z rozliczenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów za okres od 1.01.2023 – 31.12.2023, przychód z działalności gospodarczej O. z. wyniósł 101.164,64zł., w okresie od 1.01.2024 – 31.12.2024, przychód obejmujący styczeń i luty wyniósł 46.926,26zł. O. Z. poznał E. D. (1) poprzez jej matkę, która prowadziła obsługę księgowo-rachunkową firmy płatnika. Podczas prowadzonych rozmów O. Z. deklarował chęć rozwinięcia prowadzonej działalności poprzez zwiększenie kręgu odbiorców; E. D. (1) wyraziła z kolei zainteresowanie podjęciem pracy u O. Z.. E. D. (1) w okresie od 2.06.2014 – 31.08.2017, prowadziła działalność gospodarczą pod firmą - Firma Handlowo – Usługowa. Działalność ta obejmowała m.in. wykonywanie fotokopii, przygotowywanie dokumentów, pozostałą specjalistyczną działalność wspomagającą prowadzenie biura, sprzedaż hurtową pozostałych artykułów użytku domowego, introligatorstwo i podobne usługi.

W dniu 20.11.2023r., między O. Z. a E. D. (1) została zawarta umowa o pracę na czas określony do 31.12.2024r. W umowie ustalono rodzaj umówionej pracy: menager sprzedaży, miejsce wykonywania pracy: D. (...), (...)-(...) P., wymiar czasu pracy: 1/2 etatu, wynagrodzenie zasadnicze miesięcznie brutto w wysokości 2900zł. Z tytułu zawarcia umowy o pracę, E. D. (1) od 1.12.2023r. została zgłoszona przez płatnika do ubezpieczeń społecznych. Od 10 stycznia 2024r. E. D. (1) jest niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej na okres ciąży.

W dniu 31.01.2024r. został zawarty aneks do umowy o pracę, w myśl którego od 1.02.2024r. zmianie uległ wymiar czasu pracy na 1/1 etatu i wynagrodzenie: 5800,00zł.; pozostałe warunki pracy nie uległy zmianie.

Zgodnie z zakresem czynności pracownika z 1.12.2023r., do obowiązków E. D. (1) miało należeć: wystawianie faktur, pozyskiwanie nowych klientów, monitorowanie działań konkurencji, dbałość o rozwój firmy, opracowanie i wdrażanie strategii biznesowych, planowanie działań rozwojowych firmy, utrzymywanie nawiązanych już kontaktów z kontrahentami, kontrola zawieranych umów. E. D. (1) była jedyną osobą zatrudnioną przez płatnika.

O. Z. przesłuchany w charakterze strony zeznał, iż powodem zatrudnienia E. D. (1) było dążenie do poprawy nie najlepszej kondycji finansowej firmy poprzez zwiększenie liczby klientów. O. Z. wskazał, że E. D. (1) wyszukiwała w internecie potencjalnych nabywców pelletu, następnie korzystając z jego samochodu odwiedzała ich osobiście, przedstawiając oferty sprzedaży połączone z prezentacją produktu. Według O. Z. efektem pracy E. D. (1) było pozyskanie trzech stałych odbiorców ora kilku jednorazowych. Uzasadniając zmianę wymiaru czasu pracy E. D. (1) w okresie jej niezdolności do pracy O. Z. podniósł, iż strony od początku planowały wykonywanie pracy w pełnym jej wymiarze, co początkowo nie było możliwe z racji konieczności sprawowania przez E. D. (1) osobistej opieki nad trójką jej małoletnich dzieci; dopiero kiedy pracownica zapewniła sobie pomoc w sprawowanej opiece, zaistniała możliwość zmiany wymiaru czasu pracy.

E. D. (1) w złożonych przez siebie zeznaniach podobnie przedstawiła charakter pracy, świadczonej na rzecz O. Z.. Wedle tych zeznań odwołująca miała wyszukiwać w sieci podmioty, które mogłyby być zainteresowane nabyciem produktu pracodawcy, po czym oferować im jego próbki, miały zdarzać się też sytuacje oferowania produktu poprzez chodzenie „od drzwi do drzwi”. Na wizyty u klientów E. D. (1) miała przeznaczać średnio trzy dni w tygodniu, w pozostałe dni jej praca miała polegać na internetowym wyszukiwaniu odbiorców towaru, wykonywaniu drobnych prac biurowych, takich jak segregowanie dokumentów.

W postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez ZUS płatnik oświadczył, że w zakresie pozyskiwania nowych klientów nie zostały zawarte żadne umowy z klientami. Jako przykład opracowanej przez E. D. (1) strategii biznesowej płatnik składek podał bezpośredni kontakt z klientem. Jeżeli chodzi o przykład planowanych przez E. D. (1) działań rozwijających firmę, płatnik składek podał zwiększoną sprzedaż, nie przedstawiając żadnych dowodów. W zakresie kontroli umów, jak oświadczył płatnik składek, E. D. (1) sprawdzała poprawność faktur i czy towar spełnia oczekiwania klienta. Utrzymywanie przez E. D. (1) nawiązanych już kontaktów z kontrahentami zdaniem płatnika składek polegało na bezpośrednim kontakcie, ustaleniu terminu dostawy oraz zadawalającą kwota. Monitorowanie działań konkurencji przez E. D. (1) polegało, jak oświadczył płatnik, na sprawdzaniu ceny sprzedaży produktu. Na potwierdzenie wyjazdów służbowych E. D. (1) płatnik składek przedstawił kopie polecenia wyjazdów z: 18.12.2023r., 20.42.2023r., 27.12.2023r. Na kopiach brak części dotyczącej wypłacenia zaliczki, podpisu delegowanego, daty i podpisu zatwierdzającego.

Od 10.01.2024r. E. D. (1) przebywa na zwolnieniu lekarskim. Za okres od 10.01.2024 - 11.01.2024, 23.01.2024 - 30.01.2024, 2.02.2024 - 24.02.2024 płatnik składek wypłacił wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy. Po przejściu wnioskodawczyni na zwolnienie lekarskie, O. z. nie poszukiwał pracownika na zastępstwo i przejął osobiście jego obowiązki (wyjaśnienia wnioskodawczyni, wyjaśnienia płatnika i wyjaśnienia dodatkowe płatnika w toku kontroli ZUS, uwierzytelnione kserokopie: zakresu czynności pracownika, umowy o pracę z 30.11.2023r., aneksu do umowy o pracę z 31.01.2024r., rozliczenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów za lata 2023 – 2024, polecenia wyjazdu służbowego z: 27.12.2023r., 20.12.2023r., 18.12.2023r., wydruków z CEIDG/akta ZUS; zeznania wnioskodawczyni, zeznania płatnika – na nagraniu CD – 00:06:22 – 00:58:03 k. 53/akta sprawy).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Odnosząc się do ustaleń, związanych z faktycznym wykonywaniem przez E. D. (1) wynikających z zawartej umowy o pracę obowiązków pracowniczych Sąd miał na względzie, iż kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwe byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). Co do zeznań, złożonych przez odwołujących, to w ocenie Sądu nie stanowią one wiarygodnego dowodu potwierdzającego realizowanie przez E. D. (1) odwołującego w okresie od 01.12.2023r. do 09.10.2024r. obowiązków pracowniczych wynikających z zawartej umowy o pracę. Skarżący nie przedstawili żadnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez E. D. (1) pracy, za takowe dowody nie mogą być uznane przedstawione w postępowaniu kontrolnym druki poleceń wyjazdów służbowych, z których wynika jedynie, że dokumenty te zostały podpisane przez osoby trzecie. Dodatkowo należy zauważyć, że istnienie listy obecności oraz listy płac w żadnym razie nie przesądza o faktycznym wykonywaniu pracy, gdyż jest to tzw. dokumentacja wewnętrzna, która może być wytworzona w każdym czasie, także na potrzeby upozorowania istnienia stosunku pracy. Zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Żądanie oparte na uprawnieniu musi być wykazane uzasadniającymi je faktami. Tak samo strona zaprzeczająca istnienia takiego uprawnienia obowiązana jest udowodnić, że świadczące o tym fakty zaistniały lub nawet istnieją nadal. Zdaniem Sądu Okręgowego odwołujący nie wykazali swoich racji zgłoszonych w odwołaniach na tyle, aby można je było uznać. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że brak jest podstaw do przyjęcia, że E. D. (1) na podstawie zawartej w dniu 30.11.2023r. umowy o pracę wykonywała czynności pracownicze na rzecz płatnika składek, co miało skutkować objęciem pracownicy obowiązkowo ubezpieczeniami. Przemawia za tym zarówno brak obiektywnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy jak i ocena zachowania pracodawcy, tworzącego nowe stanowisko pracy w świetle zasad, dotyczących postępowania racjonalnego przedsiębiorcy. W ocenie Sądu zeznania odwołujących są gołosłowne, niemiarodajne i w świetle tychże zeznań brak jest podstaw do przyjęcia, że w okresie od zawarcia umowy o pracę do przejścia pracownicy na zwolnienie lekarskie między stronami umowy doszło do faktycznego realizowania obowiązków pracowniczych w ramach zawartej umowy o pracę. Sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto, w przypadku pozorowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak np. kwestionariusz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, zaświadczenie o przeszkoleniu BHP, listy obecności, itp., zostaną wytworzone. Faktu świadczenia pracy przez E. D. (1) w ramach umowy o pracę nie mogą potwierdzić jedynie listy obecności, czy listy płac. Również załączone do akt polecenia wyjazdów służbowych należy uznać za niewiarygodne. Brak w tych dokumentach m.in. części dotyczącej wypłacenia zaliczki, podpisu delegowanego; nadto trudno byłoby mówić o wynikających dla pracownika kosztach delegacji w sytuacji, kiedy podróż służbowa odbywała się samochodem pracodawcy a pracownik nie miał potrzeby zakupu paliwa. W ocenie Sądu, po stronie pracodawcy brak było racjonalnych przesłanek uzasadniających utworzenie nowego stanowiska, na którym zatrudniona została E. D. (1). Stanowisko, na którym została zatrudniona E. D. (1), zostało jej zaproponowane bez przeprowadzenia postępowania rekrutacyjnego. Było to stanowisko specjalnie dla konkretnej osoby. Sama tylko deklaracja pracodawcy oparta na założeniu, że zatrudnienie pracownika, którego zadaniem będzie poszukiwanie nowych odbiorców produkowanego przez przedsiębiorcę towaru spowoduje zwiększenie przychodów firmy, co pokryje nie tylko koszty związane z zatrudnieniem ale przyniesie dodatkowe zyski dla przedsiębiorcy, nie znajduje oparcia w zasadach doświadczenia życiowego, zwłaszcza w sytuacji posiadania przez płatnika przeterminowanych zobowiązań składkowych, kiedy to z zatrudnieniem pracownika wiążą się dla pracodawcy dodatkowe obciążenia na rzecz ZUS-u. Nie można przy tym abstrahować od faktu, iż E. D. (1) nie miała doświadczenia zawodowego w branży, związanej z produkcją i zbytem pelletu, jak też w działalności, związanej z szeroko rozumianym marketingiem handlowym. O. Z. nie wytłumaczył przy tym racjonalnie decyzji o utworzeniu nowego stanowiska pracy akurat w grudniu 2023r. w sytuacji, kiedy już od ponad roku prowadził działalność w branży produkcji pelletu. Za całkowicie nieracjonalne z punktu widzenia pracodawcy należy także uznać zwiększenie wymiaru czasu pracy pracownikowi w okresie jego nieobecności do pracy spowodowanej chorobą, po dość krótkim okresie świadczenia pracy, niedającym możliwości dokonania oceny przydatności pracownika na zajmowanym stanowisku.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołania E. D. (1) i O. Z. nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11, art. 12 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2024.497 t.j. - dalej ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne będące pracownikami w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do treści art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczy więc wyłącznie pracowników faktycznie wykonujących zatrudnienie w ramach ważnego stosunku pracy.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność jest wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. W odniesieniu do umowy o pracę oświadczenia te zawierają określone w art. 22 k.p. elementy umowy o pracę, tj. zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, natomiast ich pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, sygn. II UK 321/04 opubl. OSNAP 2006 r., Nr 11-12, poz. 190). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że „umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy" (podobnie wyrok SN z dnia 12 maja 2011 roku w sprawie II UK 20/11 LEX nr 885004). Przy czym pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (tak SN w wyroku z dnia 5 października 2006 r. sygn. akt I UK 120/06 opubl. OSNP 2007/19-20/294, wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r. sygn. akt I UK 43/09 LEX nr 529772). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2007 r. sygn. akt II UK 56/07, LEX nr 376433, podleganie ubezpieczeniu wynika z prawdziwego zatrudnienia a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Organ rentowy, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego, może zakwestionować złożone dokumenty, jeżeli strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2010 roku w sprawie II UK 149/09, LEX nr 577848). Zawarcie umowy o pracę dla pozoru nie może bowiem rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do objęcia takiej osoby ubezpieczeniem społecznym pracowników.

O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z przepisu art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (tak samo wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2009r., sygn. akt I UK 21/09 LEX nr 515699).

Jednocześnie należy zauważyć, że - jak wskazuje się w orzecznictwie - cel zawarcia umowy o pracę w postaci włączenia osoby pracownika do ubezpieczeń społecznych - nie jest sprzeczny z prawem, zasadami współżycia społecznego ani też nie zmierza do obejścia prawa, jeśli na podstawie umowy o pracę są faktycznie wykonywane prawa i obowiązki stron tej umowy.

W ustalonym stanie faktycznym należało uznać, że sporna umowa o pracę jest nieważna, jako że została zawarta dla pozoru, bowiem okoliczności sprawy świadczą o tym, że umowa miała charakter pozorny, a rzeczywistym i jedynym celem działania stron tej umowy było uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w szczególności z ubezpieczenia chorobowego. Okoliczność świadczenia pracy w warunkach podporządkowania pracowniczego strony udowadniały jedynie własnymi zeznaniami, co w tym stanie rzeczy nie mogło stanowić podstawy ustaleń faktycznych. Niezależnie od braku materialnych dowodów na wykonywanie pracy przez E. D. (1) należy ponownie zauważyć, że racjonalny pracodawca zatrudnia pracownika kierując się względami ekonomicznymi i organizacyjnymi, wskazującymi na potrzebę realizacji zadań zakładu pracy dodatkową siłą roboczą. Kwestionując rzeczywiste wykonywanie przez E. D. (1) pracy w ramach zawartej umowy organ rentowy trafnie zwrócił uwagę na brak ekonomicznego uzasadnienia dla stworzenia przez płatnika nowego stanowiska pracy. Niewątpliwe pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, w tym w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności pracodawcy - potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby, na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach - ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby. Przy ocenie pozorności umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 lipca 2019 r. III AUa 451/18 LEX nr 2719370). Tymczasem płatnik nie przedstawił obiektywnych przesłanek utworzenia stanowiska pracy w sytuacji, kiedy nie uległ zmianie zakres działalności przedsiębiorstwa, nie nastąpiła istotna zmiana ilościowa bądź jakościowa dotycząca wytwarzanych produktów a wszystkie obowiązki, które przypisano E. D. (1) z powodzeniem realizował zarówno przed zawarciem umowy jak i w okresie niezdolności pracownika do pracy z powodu choroby sam właściciel. Należy podkreślić, że pracodawca zatrudnia pracownika dlatego, że potrzebuje w swoim zakładzie pracy siły roboczej. U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno - organizacyjnymi konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że przy ocenie pozorności umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (wyroki Sądu Najwyższego z 2 lutego 2002 r., II UKN 359/99, OSNAPiUS Nr 13, poz. 447, z 17 marca 1997 r., II UKN 568/97, OSNAPiUS z 1999 Nr 5, poz. 18 oraz z 4 lutego 2000 r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001 Nr 13, poz. 449). Zatrudnienie E. D. (1) nie było w związku z powyższym również ekonomicznie uzasadnione i podyktowane rzeczywistą potrzebą zaangażowania nowego pracownika. Ubezpieczona ani płatnik nie przedstawili dowodów uzasadniających potrzebę zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę. Płatnik składek nie był w stanie przedstawić przekonujących argumentów, potwierdzających ekonomiczną zasadność utworzenia stanowiska, powierzonego E. D. (1). Przedstawiona przez płatnika argumentacja, zakładająca że zwiększenie zatrudnienia pociągnie za sobą wzrost przychodów firmy nie daje się obronić z puntu widzenia racjonalnego przedsiębiorcy, skoro jedynym pewnym skutkiem zatrudnienia pracownika jest zwiększenie stałych kosztów firmy, zaś ewentualne zyski można traktować jedynie w kategoriach zdarzeń przyszłych i niepewnych.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy przyjął, iż jedynym celem podpisania analizowanej umowy o pracę było objęcie ubezpieczonej obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w związku z przewidywaną niezdolnością do pracy, wynikającą ze stanu zdrowia. W niniejszym postępowaniu odwołujący nie wykazali faktycznego wykonywania pracy w warunkach podporządkowania. W konsekwencji, brak materialnych dowodów świadczenia pracy, stworzenie stanowiska pracy bez żadnego ekonomicznego uzasadnienia i faktycznej potrzeby, następnie zgłoszenie do ubezpieczenia E. D. (1) na krótki okres przed przewidywanym zajściem zdarzenia rodzącego obowiązek wypłaty świadczenia z ubezpieczenia chorobowego dowodzi, że umowa miała charakter pozorny i została zawarta jedynie w celu objęcia pracownika ochroną ubezpieczeniową. Nawiązany przez strony stosunek pracy był więc fikcyjny i miał na celu wyłącznie pomoc udzieloną ubezpieczonej celem uzyskania przez nią świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Postępowanie wykazało całkowity brak racjonalnego uzasadnienia gospodarczego do zawarcia i realizowania umowy o pracę, którą żadna ze stron w rzeczywistości nie była zainteresowana. Korzyść z podlegania przez ubezpieczoną ubezpieczeniu społecznemu była jedyną, która miała faktyczne znaczenie.

Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że E. D. (1) w spornym okresie faktycznie nie realizowała elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p., a oświadczenia woli stron zostały złożone dla pozoru. Przepis art. 83 § 1 k.c. stanowi, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie dla pozoru. Pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. sygn. II UK 321/04).

W niniejszej sprawie brak było podstaw do ustalenia, że E. D. (1) wykonywała pracę zgodnie z zawartą umową w spornym okresie. Wynika to z tych okoliczności, które opisano szczegółowo wyżej, a które wykluczają tezy odwołania o faktycznym wykonywaniu pracy zgodnie z zawartą umową w myśl art. 22 k.p.

Jak już to wczesnej zaznaczono, w niniejszej sprawie nie było żadnych przekonujących i nie budzących wątpliwości dowodów, potwierdzających realizację przez odwołującą wszystkich istotnych elementów stosunku pracy a w sprawie poza wzmiankowanymi poleceniami wyjazdu nie przedstawiono innych materialnych dowodów świadczenia pracy przez E. D. (1). Wobec tego, że sporna umowa o pracę jest czynnością pozorną, nie może ona wywołać skutku w postaci objęcia odwołującej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej. Oceny tej nie zmienia niesporna w sprawie okoliczność, że odwołująca zgłoszona została do ubezpieczeń społecznych jako pracownik. Zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego nie jest bowiem skuteczne, jeśli dotyczy osoby, która nie może być uznana za podmiot takiego ubezpieczenia, gdyż nie świadczy pracy w ramach stosunku pracy i przez to nie można jej przypisać cech pracownika. W wyroku z dnia 18 maja 2006 r., III UK 32/06, LEX nr 957422 Sąd Najwyższy stwierdził, że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, a zatem zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego następuje pod pozorem zatrudnienia. Podobne stanowisko zostało zajęte także w wyrokach z dnia 10 lutego 2006 r., I UK 186/05 i z dnia 14 września 2006 r., II UK 2/06 . Do ustalenia, iż doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy, nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia takich, jak zawarcie umowy o pracę, czy zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły. Jako nieważna umowa zawarta pomiędzy E. D. (1) i O. Z. nie może wywoływać skutków prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych, w tym również nie może skutkować objęciem E. D. (1) ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym z tytułu zawarcia przedmiotowej umowy.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołania na podstawie art. 477¹⁴§1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 1¹ k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE