UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 i art. 66 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2024 r., poz. 497 ze zm.; dalej jako „ustawa zasiłkowa”) oraz na podstawie art. 80, art. 84 ust. 1 i ust. 1a, ust. 2 pkt 1 i 2, ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm.) odmówił ubezpieczonemu R. L. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 28 września 2023 r. oraz zobowiązał do zwrotu wypłaconego mu zasiłku chorobowego w kwocie 736,36 zł wraz z odsetkami w kwocie 6,59 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy za okres od 26 sierpnia do 4 września 2023 r. po ustaniu zatrudnienia u płatnika składek. Zatrudnienie ustało z dniem 19 sierpnia 2023 r. Następnie podczas ustalania uprawnień do zasiłku chorobowego od 5 września 2023 r. do 28 września organ rentowy ustalił, że od 1 września 2023 r. ubezpieczony został zgłoszony na podstawie umowy zlecenia do ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika (...) sp. z o.o. Z uzyskanych od (...) sp. z o.o. wyjaśnień wynika, że umowa została zawarta 18 sierpnia 2023 r. i tego dnia ubezpieczony odbył szkolenie BHP. Natomiast pracę świadczył od 29 września 2023 r. Ubezpieczony podjął zatem po ustaniu ubezpieczenia działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Nie ma wiec prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres, zaś wypłacone świadczenie podlega zwrotowi.

W odwołaniu ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji. Wskazał, że działalność zarobkową u płatnika (...) sp. z o.o. podjął z dniem 29 września 2023 r., ponieważ wcześniej przebywał na zwolnieniu lekarskim.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji. Ponadto wniósł o odrzucenie odwołania jako wniesionego za pośrednictwem platformy PUE (bez podpisu).

Sąd ustalił, co następuje :

Ubezpieczony R. L. od 17 lipca 2023 r. do 19 sierpnia 2023 r. był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w T. w pełnym wymiarze czasu pracy.

(fakt bezsporny)

W dniu 18 sierpnia 2023 r., a więc jeszcze przed ustaniem zatrudnienia, ubezpieczony zawarł umowę zlecenia z (...) sp. z o.o. w G.. Umowa dotyczyła wykonywania przez ubezpieczonego w okresie od 1 września do 31 grudnia 2023 r. prac monterskich za wynagrodzeniem 70 zł za godzinę. W spotkaniu podczas którego podpisana została umowa uczestniczył ze strony (...) sp. z o.o. prokurent M. S. i jeszcze dwie inne osoby. Omawiano zakres obowiązków ubezpieczonego. Ubezpieczony traktował to jako szkolenie stanowiskowe. Następnie odbyły się 3-4 telekonferencje.

dowody:

: przesłuchanie ubezpieczonego – k. 58v. akt,
: umowa – k. 12- 13 akt zasiłkowych,
: karta szkolenia wstępnego – k. 44 akt

Po ustaniu zatrudnienia ubezpieczony uzyskał zaświadczenie o niezdolności do pracy za okres od 26 sierpnia do 4 września 2023 r., a następnie od 5 września do 28 września 2023 r.

dowody:

- zestawienie – k. 33 akt

W dniu 26 września 2023 r. (...) sp. z o.o. zgłosiła ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowego i wypadkowego (bez ubezpieczenia chorobowego) z tytułu umowy zlecenia od dnia 1 września 2023 r. W dniu 27 września 2023 r. został złożony dokument wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych od dnia 1 października 2023 r. Tego samego dnia ubezpieczony został zarejestrowany do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego od dnia 1 października 2023 r. Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego wiązało się z podpisaniem aneksu z 29 września 2023 r.

Pod koniec września 2023 r. ubezpieczony prowadził jeszcze rozmowy z (...) sp. z o.o. w G. w sprawie wyjazdu do pracy w październiku. Wyjazd na Węgry, gdzie praca miała się odbywać, rozpoczął się z dniem 2 października 2023 r.

dowody:

: przesłuchanie ubezpieczonego – k. 58v. akt,
: deklaracje ubezpieczeniowe – k. 6-8 akt zasiłkowych,
: aneks z 29.9.2023 r. – k. 42 akt

Orzeczeniem lekarskim lekarza medycyny pracy z dnia 28 września 2023 r. ubezpieczony został uznany za zdolnego do pracy.

dowody:

: orzeczenie – k. 43 akt

Ubezpieczony wystawił dla (...) sp. z o.o. w dniu 13 października 2023 r. rachunek nr 25/09/2023 opiewający na kwotę 280,00 zł. Podał w nim także, że w okresie od 1 do 30 września 2023 r. wykonał pracę w wymiarze 4 godzin. Wskazana kwota została zapłacona w dniu 13 października 2023 r.

Za październik 2023 r. ubezpieczony wystawił rachunek opiewający na kwotę 11.427,19 zł. Wykazał w nim 226 godzin pracy.

dowody:

: rachunki – k. 45-46 akt

Sąd zważył, co następuje:

Wstępnie zauważyć należy, że zgłoszony przez organ rentowy wniosek o odrzucenie odwołania nie zasługiwał na uwzględnienie. Organ rentowy wskazał, że odwołanie zostało wniesione za pośrednictwem platformy PUE, a więc nie zostało podpisane. Organ rentowy odwołał się również do postanowienia Sądu Najwyższego z 29.03.2023 r., III CZ 427/22, OSNC 2023/9, poz. 93, w którym wyrażone zostało zapatrywanie, że pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej - w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami - nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego, przy czym nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki.

Abstrahując od trafności tego zapatrywania, wyjaśnić należy, że dla niniejszej sprawy nie ma ono znaczenia, skoro zgodnie z art. 477⁹§ 1 k.p.c. odwołania wnosi się do sądu za pośrednictwem organu rentowego. Skuteczność wniesienia odwołania nie może być zatem rozpatrywane na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, lecz, zgodnie z zamieszczonym w art. 123 ustawy systemowej odesłaniem, na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten stanowi, że w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W myśl art. 63 § 1 k.p.a. podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) wnosi się na piśmie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu. Podania utrwalone w postaci elektronicznej wnosi się na adres do doręczeń elektronicznych lub za pośrednictwem konta w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej. Jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, podania wniesione na adres poczty elektronicznej organu administracji publicznej pozostawia się bez rozpoznania.

W świetle cytowanego przepisu wniesienie odwołania za pośrednictwem platformy PUE jest w pełni skuteczne, co oczywiście nie oznacza, że wolne od braków formalnych z punktu widzenia przepisów k.p.c. Inaczej byłoby, gdyby ubezpieczony złożył odwołanie za pośrednictwem adres poczty elektronicznej ZUS. Takie odwołanie należałoby pozostawić bez dalszego biegu (zob. np. wyrok WSA w Opolu z 21.12.2023 r., II SA/Op 329/23, LEX nr 3664468). Nie budzi zatem wątpliwości, że ubezpieczonego skutecznie złożył odwołanie, które, po jego podpisaniu przez ubezpieczonego, stosownie do wymogów wynikających z art. 126 § 1 pkt 6 k.p.c. i art. 477^{(
10 )}§ 1 k.p.c., mogło być przedmiotem dalszego procedowania w niniejszej sprawie.

Przedstawiony stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty urzędowe i prywatne oraz przesłuchanie ubezpieczonego. Prawdziwość dokumentów zalegających w aktach sprawy nie była kwestionowana, a zatem Sąd uznał je za wiarygodne. Gdy chodzi o zeznania ubezpieczonego Sąd uznał je za wiarygodne, choć w niektórych kwestiach ubezpieczony nie wypowiadał się w sposób stanowczy, co, w ocenie Sądu, było spowodowane naturalnym procesem zapominania. Początkowo ubezpieczony był przekonany, że odbył szkolenie BHP w dniu 29 września 2023 r., co znajdowało potwierdzenie w rachunku, w którym wskazał, że we wrześniu 2023 r. wykonywał pracę w wymiarze 4 godzin. Potem jednak wskazywał, że odbył wstępne szkolenie już przy podpisaniu umowy, a potem kilka razy spotkał się w formule on-line z przedstawicielami spółki (...) w celu omówienia zakresu zadań. Ubezpieczony nie wykluczał, że takie spotkania mogły odbywać się w datach wynikających z karty szkolenia BHP, tj. do dnia 21 sierpnia 2023 r. Nie budziło jednak żadnych wątpliwości, że w okresie zwolnienia lekarskiego ubezpieczony nie wykonywał czynności monterskich, których dotyczyła umowa z 18 sierpnia 2023 r., a jego kontrakty z przedstawicielami (...) sp. z o.o. w G. były w zasadzie znikome.

W niniejszej sprawie przyczyną odmowy ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 28 września 2023 r. było kontynuowanie przez niego po ustaniu zatrudnienia umowy zlecenia. Organ rentowy oparł swoje rozstrzygnięcie na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Niewątpliwie, istotą i celem regulacji przyznającej prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia jest dostarczanie środków utrzymania ubezpieczonemu, któremu choroba przeszkodziła w znalezieniu nowego zatrudnienia. W sytuacji, w której zainteresowany ma inne źródło dochodu (np. emeryturę, rentę, zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek przedemerytalny, działalność gospodarczą), zasiłek chorobowy z tytułu ubezpieczenia, które ustało, nie przysługuje (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2007 r., I BU 14/06, Lex nr 611388). Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia ma charakter wyjątkowy, bowiem uzyskuje się go pomimo nieopłacenia składki przez osoby niepodlegające ubezpieczeniu.

Nie może budzić jednak wątpliwości, że dopiero wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia - a nie tylko zawarcie umowy - stwarza obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego lub możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2008 r., I UK 402/07, OSNP 2009/21-22/297, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2020 r., I UK 315/19, Legalis nr 2402510). Tylko w razie wykonywania umowy zlecenia będzie bowiem można mówić o braku funkcjonalnego celu zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Zarobek uzyskany w ten sposób stanowił będzie substytut zasiłku chorobowego. Nie dojdzie więc do ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego, który w przypadku prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia jest spowodowana chorobą niemożność wykonywania działalności zarobkowej dającej źródło utrzymania po tym, jak zakończona została wcześniejsza działalność, zapewniająca możliwość korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Istotnie przyznać jednak należy, iż zawarcie przez ubezpieczonego umowy zlecenia i trwanie tej umowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia z tytułu stosunku pracy, stwarza domniemanie kontynuowania działalności zarobkowej przez wnioskodawcę po ustaniu stosunku pracy. Niemniej jednak, wskazane domniemanie jest wzruszalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2012 r. I UK 13/12 Lex 1218583).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, przede wszystkim na tle tytułu ubezpieczeń społecznych w postaci prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jednolicie przyjmuje się, że podstawą do powstania obowiązku ubezpieczenia w oparciu o powyższy przepis jest faktyczne wykonywanie działalności pozarolniczej (art. 13 pkt 4 ustawy systemowej), w tym gospodarczej, co oznacza, że wykonywanie tejże działalności, to rzeczywista działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNAPiUS 2006/19-20/309; z dnia 14 września 2007 r., III UK 35/07, LEX nr 483284; z dnia 18 lutego 2009 r., II UK 207/08, LEX nr 736738; z dnia 19 lutego 2009 r., II UK 215/08, LEX nr 736739; z dnia 19 lutego 2010 r., II UK 186/09, LEX nr 590235; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 240/09, LEX nr 585723; z dnia 18 listopada 2011 r., I UK 156/11, LEX nr 1102533). Sąd Najwyższy nie ma zatem wątpliwości, że prowadzenie działalności gospodarczej o tyle stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom, o ile faktycznie ubezpieczony działalność tę wykonuje, choć stopień natężenia jego aktywności może być różny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2016 r., I UK 455/15, LEX nr 2122404). Brak podstaw, aby zagadnienie to inaczej postrzegać na gruncie tytułu ubezpieczeń społecznych w postaci umowy zlecenia.

Należy także podkreślić, że art. 13 ustawy zasiłkowej nie stanowi o pozbawieniu prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy (co zostało przewidziane w art. 17). Zasiłek chorobowy po ustaniu określonego tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje tylko za te okresy orzeczonej niezdolności do pracy, w których została podjęta lub jest faktycznie kontynuowana działalność zarobkowa stanowiąca kolejny lub nowy tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, co nie dotyczy innych okresów zasiłkowych, w których taka działalność nie była wykonywana (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2018 r., III UZP 5/18, Legalis nr 1829341). Ten punkt widzenia potwierdza spostrzeżenie, iż art. 13 ustawy zasiłkowej nie stanowi, iż w razie ziszczenia się wskazanych tam okoliczności osoba zainteresowana zostaje pozbawiona prawa do zasiłku za „cały okres niezdolności do pracy”, względnie za „cały okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2018 r., III UZP 7/18, Legalis nr 1847279).

Sąd podzielił argumentację ubezpieczonego, że w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, tj. po dniu 19 sierpnia 2023 r., nie podejmował on w zasadzie czynności w ramach umowy zlecenia zawartej z J. (...)w G.. Kilka rozmów telefonicznych, które można założyć, że ubezpieczony odbył jeszcze przed zwolnieniem lekarskim, nie można traktować jako realne wykonywania pracy zarobkowej, skoro przedmiotem umowy z 18 sierpnia 2023 r. było wykonywanie prac monterskich. Ponadto, ubezpieczony wykazał w rachunku z 13 października 2023 r. za wrzesień 2023 r. tylko 4 godziny pracy, przy czym nie jest jasne, jaki był rozkład podejmowanych w czasie tych 4 godzin czynności w czasie. Część z nich z pewnością odbyła się już po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. Z tego tytułu ubezpieczony uzyskał przychód w kwocie 280,00 zł. Jest to kwota na tyle niewielka, że nie można twierdzić, iż owe śladowe wręcz kontakty ubezpieczonego z (...) sp. z o.o. w G. w okresie po dniu 19 sierpnia do 30 września 2023 r. można byłoby traktować jako wykonywanie pracy zarobkowej (zob. w tej mierze wyrok już wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2018 r., III UZP 5/18, Legalis nr 1829341).

W związku z tym w spornym okresie ubezpieczony nie wykonywał pracy zarobkowej, która mogła stanowić tytuł ubezpieczenia chorobowego. Nie doszło zatem do wypełniania dyspozycji art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W tym stanie rzeczy, ubezpieczonemu przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 27 września 2024 r., a ponadto brak było podstaw do obciążenia go obowiązkiem zwrotu świadczeń wypłaconych za okres od 1 do 4 września 2023 r. Świadczenia te nie miałby bowiem charakteru świadczeń nienależnie pobranych w rozumieniu art. 84 ust. 1 i 2 ustawy systemowej. Prowadziło to do zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie I. sentencji wyroku.

Odwołanie podlegało natomiast oddaleniu w zakresie prawa do zasiłku chorobowego za dzień 28 września 2023 r. (art. 477¹⁴§ 1 k.p.c.). Zgodnie z art. 6 i 7 ustawy zasiłkowej prawo do zasiłku chorobowego zależy od występowaniu stanu niezdolności do pracy. Lekarz medycyny pracy orzeczeniem z dnia 28 września 2023 r. stwierdził, że ubezpieczony w tym dniu był zdolny do pracy, a więc za ten dzień ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r. w sprawie III UZP 15/15, OSNAPiUS 2016/8, poz. 106). Dlatego orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

sędzia Andrzej Kurzych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE