UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. J. (2) wniosła o podział majątku wspólnego jej i uczestnika postępowania G. J. (2) oraz o zniesienie współwłasności. Żądała ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi: nieruchomość gruntowa o powierzchni 721 m² (działka gruntu nr (...)) zabudowana jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym, położona w miejscowości K., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), wyposażenie ww. jednorodzinnego budynku mieszkalnego (szczegółowo opisane w pkt 1b wniosku), samochód osobowy marki F. (...) rok produkcji 2008, samochód osobowy marki P. (...) rok produkcji 2006, kwota nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok podatkowy 2021, w tym z tytułu ulgi podatkowej na dzieci, ulgi termomodernizacyjnej oraz ulgi z tytułu budowy zbiornika retencyjnego, środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rachunkach bankowych wnioskodawczyni i uczestnika na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, środki zgromadzone na rachunkach OFE prowadzonych dla wnioskodawczyni i uczestnika według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, kwoty składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla wnioskodawczyni i uczestnika w ZUS na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Nadto wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego stron poprzez przyznanie uczestnikowi składników majątku w postaci nieruchomości, wyposażenia domu jednorodzinnego, a także samochodu osobowego marki F. (...), zaś wnioskodawczyni wyłącznie samochodu osobowego marki P. (...) oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dopłaty w kwocie co najmniej 284.988 zł w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się wydanego w sprawie postanowienia Sądu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi zapłaty.

Uczestnik G. J. (2) nie oponował wnioskowi o podział majątku. Co do zasady zgadzał się ze sposobem zniesienia współwłasności – wskazując jedynie odmienny sposób podziału ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego stron. Uczestnik zakwestionował wartość podanych we wniosku ruchomości. Ponadto uczestnik wniósł o uwzględnienie we wzajemnych rozliczeniach stron:

1) spłaconych z majątku osobistego uczestnika po ustaniu wspólności długów wspólnych – kredytu hipotecznego w wysokości 5.500 zł i wniósł o zasądzenie z tego tytułu od wnioskodawczyni na jego rzecz kwoty 2.750 zł,

2) poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego po ustaniu wspólności ciężarów związanych z utrzymaniem pojazdu F. (...) w kwocie 2.600 zł i wniósł o zasądzenie z tego tytułu od wnioskodawczyni kwoty 1.300 zł,

3) poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego po ustaniu wspólności nakładów na nieruchomość – zakup paneli fotowoltaicznych 7.000 zł i zasądzenie z tego tytułu od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 3.500 zł,

4) poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego w trakcie trwania wspólności wydatków na nabycie nieruchomości wspólnej w kwocie 118.300 zł i wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na swoją rzecz kwoty 59.150 zł.

Uczestnik wskazał, że środki na nabycie nieruchomości objętej podziałem w części pochodziły z jego majątku osobistego – darowizny 60.000 zł od ojca uczestnika. Uczestnik wyjaśnił, że kwota darowizny przedstawiała wartość 13% ceny nabycia nieruchomości w chwili jej zakupu, w związku z czym przy uwzględnieniu wartości nieruchomości według cen obecnych, za jaką została sprzedana, wartość zwaloryzowanego nakładu uczestnika wynosi 13% z 910.000 zł, tj. kwotę 118.300 zł.

Postanowieniem z 13 maja 2024 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w punkcie I zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 66.700 złotych tytułem zwrotu nakładów, w punkcie II umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, w punkcie III orzekł, że każdy z uczestników ponosi we własnym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawczyni oraz uczestnik zawarli związek małżeński w dniu 29 września 2007 r. Ze związku tego posiadają dwójkę dzieci. Wyrokiem z 28 grudnia 2021 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt VI RC 1277/21, Sąd Okręgowy w Olsztynie rozwiązał przez rozwód ich małżeństwo z winy wnioskodawczyni. W czasie trwania związku strony nie zawierały żadnej małżeńskiej umowy majątkowej.

W trakcie trwania związku małżeńskiego wnioskodawczyni i uczestnik postępowania nabyli do majątku wspólnego nieruchomość gruntową o powierzchni 721 m² (działka gruntu nr (...)) zabudowaną jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym w stanie durowym zamkniętym, położoną w miejscowości K., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), za cenę 452.899 zł, z czego kwota 321.900 zł płatna była ze środków finansowych pochodzących z umowy kredytu mieszkaniowego z 9 września 2019 r.

W dniu 28 października 2019 r. uczestnik postępowania otrzymał od ojca darowiznę w kwocie 60.000 zł. Środki te uczestnik przeznaczył na zakup nieruchomości wspólnej stron.

W dniu 27 października 2023 r. wnioskodawczyni i uczestnik postępowania sprzedali ww. nieruchomość za cenę 910.000 zł i dokonali podziału środków pochodzących z tego tytułu.

Sąd Rejonowy podniósł dalej, że w dniu 21 grudnia 2023 r. strony zawarły przed Sądem ugodę częściową. Na podstawie tej ugody wnioskodawczyni i uczestnik postępowania oświadczyli, że dokonali faktycznego podziału wszelkich ruchomości wchodzących w skład ich majątku wspólnego za wyjątkiem samochodu marki P. (...) o nr rej. (...). Ponadto wnioskodawczyni i uczestnik postępowania zgodnie oświadczyli, że ww. samochód staje się wyłączną własnością wnioskodawczyni, która zobowiązała się zapłacić na rzecz uczestnika kwotę 4.000 zł w terminie 1 miesiąca od dnia zawarcia ugody, tytułem spłaty.

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej uczestnik poniósł:

: ciężary związane z utrzymaniem pojazdu F. (...) w kwocie 2.600 zł,
: nakład na nieruchomość w postaci zakupu paneli fotowoltaicznych w kwocie 7.000 zł.

Po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej wnioskodawca spłacił kredyt hipoteczny w wysokości 5.500 zł.

Sąd I instancji wskazał, iż wniosek o podział majątku wspólnego co do zasady podlegał uwzględnieniu. Stan faktyczny ustalił on na podstawie dokumentów urzędowych i prywatnych oraz w oparciu o dowody osobowe w postaci zeznań świadka i stron.

Ustalając skład i wartość majątku wspólnego A. J. (2) i G. J. (2), Sąd Rejonowy oparł się w pierwszej kolejności na dokumentach takich jak m.in. akty notarialne, historie rachunków bankowych, zaświadczenia, itp. Autentyczności i wiarygodności zgromadzonych w sprawie dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała. W oparciu o dokumenty urzędowe Sąd I instancji weryfikował wiarygodność zeznań stron i w tym zakresie w jakim były one ze sobą zbieżne, a w częściach spornych – w jakim znalazły potwierdzenie w dokumentach urzędowych, Sąd uznał je za wiarygodne.

Za wiarygodne w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego uznał zeznania występującego w sprawie świadka W. J., albowiem znajdowały one oparcie w pozostałym materiale dowodowym sprawy. Co do zasady w sposób spójny obrazowały one stan faktyczny niniejszej sprawy w szczególności skład majątku i dokonywane przez strony nakłady na majątek osobisty uczestnika postępowania.

Zważył następnie, że zgodnie z treścią art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi. Do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (art. 31 § 1 i 2 k.r.i o.). Natomiast przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa, prawa i rzeczy wymienione w art. 33 k.r. i o. oraz rzeczy uzyskane w zamian za nie tworzą majątek osobisty każdego z małżonków.

Sąd Rejonowy wskazał, iż podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustalania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili podziału majątku wspólnego. Podkreślił, że w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału.

Podniósł następnie, iż wspólność majątkowa między uczestnikami postępowania ustała z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego z 28 grudnia 2021 r. Bezspornym pozostawał fakt, że w trakcie małżeństwa obowiązywał ustrój ustawowej wspólności majątkowej, a strony nie zawierały umów majątkowych małżeńskich. Oznaczało to, że Sąd badał skład majątku wspólnego na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a wartość tych składników ustalał na podstawie cen aktualnych.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd I instancji miał w pierwszej kolejności na uwadze zgodne oświadczenia zainteresowanych, gdyż także w postępowaniu nieprocesowym o podział majątku wspólnego, z mocy art. 13 § 2 k.p.c., ma zastosowanie reguła z art. 229 k.p.c., zgodnie z którą fakty przyznane nie wymagają dowodu, chyba że przyznanie budzi wątpliwości.

Omówił następnie przepisy prawa mające zastosowanie w sprawach o podział majątku wspólnego, przytaczając treść art. 567 § 3 k.p.c., art. 687 k.p.c. w zw. z art. 622 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., art. 211 k.c., art. 212 k.c., art. 42 k.r. i o.,

Przypomniał dalej, iż strony nie kwestionowały również tego, że ich udziały w majątku wspólnym są równe. W konsekwencji przyjęto, że strony postępowania mają równe udziały w majątku wspólnym zgodnie z zasadą z art. 43 § 1 k.r.o.

W ocenie Sądu Rejonowego strony były zgodne co wchodzi w skład majątku wspólnego. Ostatecznie doszły do porozumienia w zakresie nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, dokonując jej sprzedaży, a także w zakresie ruchomości objętych wnioskiem oraz samochodów – zawierając częściową ugodę sądową. Z uwagi na powyższe okoliczności orzekanie w tej części było zbędne i w tym zakresie postępowanie zostało umorzone (pkt II postanowienia).

Uczestnik postępowania złożył także wniosek o rozliczenie nakładów poniesionych z jego majątku osobistego na majątek wspólny.

Przechodząc do oceny tego żądania wskazał na art. 567 § 1 k.p.c. i art. 45 § 1 k.r.o. jako adekwatne do oceny zasadności roszczeń, przytaczając stosowne poglądy orzecznictwa i doktryny.

Sąd I instancji przypomniał, iż w niniejszej sprawie uczestnik domagał się rozliczenia wydatków i nakładów poczynionych z jego majątku osobistego na majątek wspólny stron już po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej oraz poczynionych jeszcze w trakcie – w łącznej wysokości 133.40 zł. W ocenie Sądu ww. wnioski uczestnika zasługiwały na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z jego twierdzeniami uczestnika przyjął, że należy mu się zwrot z tytułu spłaconych długów w postaci kredytu hipotecznego w wysokości 5.500,- zł, ciężarów związanych z utrzymaniem pojazdu F. (...) w kwocie 2.600 zł oraz nakładów na nieruchomość wspólną w postaci montażu paneli fotowoltaicznych w kwocie 7.000 zł.

Wnioskodawczyni kwestionowała przede wszystkim nakład poczyniony przez uczestnika jeszcze w trakcie trwania związku małżeńskiego w postaci darowizny jaką uczestnik otrzymał od ojca i przeznaczył na zakup nieruchomości wspólnej stron, w szczególności, że darowizna ta była poczyniona nie na rzecz uczestnika, a obojga małżonków.

W ocenie Sądu I instancji uczestnik wykazał, że darowizna w kwocie 60.000 zł była skierowana do jego majątku odrębnego. Na potwierdzenie tej okoliczności uczestnik przedłożył umowę darowizny, z której wprost wynika, że osobą obdarowaną jest wyłącznie G. J. (2). Tym samym w świetle przedłożonych przez uczestnika dokumentów, informacji uzyskanych z Urzędu Skarbowego, a także zeznań świadka – ojca uczestnika, którym Sąd w pełni dał wiarę jednoznacznie wynika, że była to darowizna wyłącznie do majątku odrębnego uczestnika. Wnioskodawczyni nie wykazała natomiast okoliczności przeciwnych.

Sąd I instancji w pełni podzielił także zapatrywanie uczestnika co do wysokości nakładu poniesionego przez uczestnika. Kwota darowizny przedstawiała wartość 13% ceny nabycia nieruchomości (60.000 zł/452.899 zł) w chwili zakupu nieruchomości, w związku z czym przy uwzględnieniu wartości nieruchomości według cen obecnych, za jaką została sprzedana, wartość zwaloryzowanego nakładu uczestnika wynosi 13% z kwoty 910.000 zł, tj. kwotę 118.300 zł.

W konsekwencji uczestnikowi należał się od wnioskodawczyni zwrot nakładów w kwocie 66.700 zł (133.400 zł/2), o czym orzekł w punkcie I postanowienia.

Sąd Rejonowy przyznał, że omyłkowo nie rozliczył w postępowaniu kwoty nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok podatkowy 2021, w tym z tytułu ulgi podatkowej na dzieci, ulgi termomodernizacyjnej oraz ulgi z tytułu budowy zbiornika retencyjnego. Nadpłata ta niewątpliwie powinna być uwzględniona przy ustalaniu przez Sąd kwoty należnej uczestnikowi od wnioskodawczyni.

Apelację od punktu I i III postanowienia z 13 maja 2024 r. złożyła wnioskodawczyni, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:

a). art. 567 § 3 w zw. z art. 684 kpc poprzez pominięcie przy ustalaniu składu majątku wartości zwrotu podatku jaki w całości zatrzymał uczestnik oraz wartości samochodu F. (...),

b). art. 567 § 1 kpc w zw. z art. 686 kpc poprzez przyjęcie, że na rzecz uczestnika winny być przyznane kwoty stanowiące nakłady na naprawę wspólnego samochodu stron, zakupu paneli fotowoltaicznych (rozbudowa instalacji) oraz wskazywanych kwot na poczet kredytu bankowego kiedy to faktycznie należności te nie powinny być rozliczane z podawanych w uzasadnieniu apelacji powodów,

c). art. 567 § 1 kpc w zw. z art. 686 kpc poprzez pominięcie tego, że wnioskodawczyni poniosła również wydatki na naprawę samochodu oraz składkę na ubezpieczenie społeczne, które to nie zostały rozliczone przez Sąd mimo tego, że wnioski takie w toku postępowania były składane,

d). art. 567 § 1 kpc w zw. z art. 686 kpc w zw. art. 233 § 1 kpc poprzez czynienie dowolnych ustaleń faktycznych objawiających się w przyjęciu na podstawie przedłożonych przez uczestnika dowodów, że kwota 60.000, 00 zł została przekazana przez ojca uczestnika do jego majątku odrębnego, kiedy faktycznie była to pożyczka na co wskazywała wnioskodawczyni i ta miała być spłacona z kwot otrzymanych gotówką oraz tych nie ewidencjonowanych, gdzie uczestnik przyznał, że pobrał co najmniej kwotę 40.000, 00 zł lub że ta miała stanowić darowiznę do majątku wspólnego, co uczestnik potwierdził w trakcie utrwalonej przez wnioskodawczynię rozmowy jakiej zapis znajduje się w aktach sprawy,

e). art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc w zw. z art. 45 § 1 KRIO poprzez pominięcie przy orzekaniu rozliczenia kwoty zwróconego podatku jak też kwot poniesionych przez wnioskodawczynię na naprawy samochodu i ubezpieczenie,

f). art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez przyjęcie, że uczestnik sprostał ciężarowi dowodu w zakresie wykazania tego, że kwota 60.000, 00 zł podlega rozliczeniu w niniejszym postępowania kiedy to faktycznie z analizy zebranego materiału dowodowego wynika, że kwota ta nie powinna być rozliczana bowiem ta bez wątpienia nie pochodziła z majątku osobistego uczestnika,

g). art. 320 kpc poprzez niezastosowanie mimo tego, że w niniejszej sprawie zachodził szczególny wypadek uzasadniający odroczenie terminu płatności przyznanych kwot na okres co najmniej 12 miesięcy.

2. naruszenie przepisów prawa, tj.

a). art. 45 § 1 KRiO poprzez błędną wykładnię i tym samym przyjęcie, że w toku niniejszego postępowania uczestnik ma prawo domaganie się rozliczenia kwoty 60.000 zł (zwaloryzowanej), jak też należności wydanych na naprawę samochodu, czy zakup dodatkowych paneli fotowoltaicznych oraz nakładów czynionych na spłatę kredytu bankowego kiedy to prawidłowa wykładnia normy tego przepisu prowadzi do jednoznacznego wniosku, że wskazywane przez uczestnika kwoty nie powinny być rozliczane,

b). art. 45 § 1 KRiO (z ostrożności) poprzez błędną wykładnię i tym samym pominięcie przy rozliczaniu wartości pojazdu marki F. (...), kwot wydatkowanych przez wnioskodawczynię na naprawy pojazdu, czy składki na ubezpieczenie pojazdu oraz zwrotu należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych mimo tego, że prawidłowa wykładnia prowadzi do wniosków przeciwnych,

c). art. 212 § 3 kc poprzez niezastosowanie i tym samym przyznanie spłat na rzecz uczestnika bez odroczenia terminu spłat mimo tego, że w niniejszym wypadku zaszły przesłanki choćby z racji przyznanej kwoty spłaty do odroczenia terminu spełnienia świadczenia w czasie.

W oparciu o powyższe zarzuty wnioskodawczyni wniosła o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku uczestnika o zasądzenie na jego rzecz wskazywanych kwot oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania za obie instancje, a w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm wskazanych,

-: względnie zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie w rozliczeniu stron połowy poniesionych przez wnioskodawczynię kosztów na naprawę samochodu, koszty polisy oraz kwot podebranych przez uczestnika tytułem nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych i jednocześnie wyznaczenie 18-miesięcznego terminu liczonego od daty uprawomocnienie się orzeczenia na spełnienie świadczenia na rzecz uczestnika oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm wskazanych za obie instancje.

Pismem datowanym na 27 sierpnia 2024 r. wnioskodawczyni wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wskazując, że nie dokonując podziału środków zgromadzonych w ZUS i OFE oraz kwoty pochodzącej ze sprzedaży samochodu F. (...), Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia w punktach I i III i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, przy pozostawieniu temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Niezależnie bowiem od oceny słuszności zarzutów środka odwoławczego, doszło w niej do nierozpoznania istoty sprawy.

Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi (art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c.).

Celnie przytoczył treść przepisów prawa regulujących postępowanie o podział majątku wspólnego zaznaczając, iż podział ten obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustalania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili podziału majątku wspólnego. Wskazał dalej, że w sprawie badany był skład majątku wspólnego na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a wartość tych składników ustalono na podstawie cen aktualnych.

Mimo takich prawidłowych założeń w istocie Sąd Rejonowy nie dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków J.. Sentencja zaskarżonego postanowienia zawiera jedynie rozstrzygnięcia o zasądzeniu od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 66.700 złotych tytułem zwrotu nakładów, umorzeniu postępowania w pozostałym zakresie oraz orzeczenie o kosztach postępowania po myśli art. 520 § 1 k.p.c. Jednocześnie wyrzeczenie dotyczące umorzenia postępowania dotyczy jedynie podziału nieruchomości, ruchomości oraz samochodu P. (...), co wynika wprost z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia (k. 407 v.), ugody (k. 343) oraz przebiegu negocjacji prowadzonych na rozprawie w dniu 21 grudnia 2023 r., z którymi Sąd Okręgowy się zapoznał.

W żaden sposób Sąd I instancji nie odniósł się natomiast w treści zaskarżonego postanowienia do kwestii podziału zgłoszonych zarówno we wniosku (k. 5), jak i odpowiedzi na wniosek (k. 93 v.), środków zgromadzonych przez byłych małżonków w ZUS, OFE, PPE, IKE, IKZE. Co istotne, jak wynika z pism ZUS z k. 236 i 244, uczestnicy posiadają środki zgromadzone nie tylko na subkontach w tym organie emerytalnym, ale również w OFE N.-N.. Nadto, ani ugoda, ani orzeczenie z 13 maja 2024 r. nie odnoszą się do kwestii podziału środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych stron, czego domagała się wnioskodawczyni (k. 5), jak i podziału lokat, funduszy inwestycyjnych i innych produktów finansowych, o co zwracał się uczestnik (k. 93 v.). Brak pozasądowego podziału wskazanych składników majątkowych wynika z oświadczenia wnioskodawczyni na rozprawie apelacyjnej (k. 499 v.).

Dodatkowo zaskarżone orzeczenie nie zawiera żadnego rozstrzygnięcia dotyczącego rozliczenia wspólnego pojazdu F. (...), który stanowił przedmiot współwłasności na moment ustania wspólności ustawowej.

Także uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie wyjaśnia, dlaczego Sąd Rejonowy nie odniósł się do przytoczonych wyżej żądań i wniosków. Należy zatem stwierdzić, że okoliczności te nie były przedmiotem ustaleń faktycznych i ocen prawnych Sądu Rejonowego, skoro uzasadnienie postanowienia nie wskazuje przyczyn, dla których Sąd I instancji składniki te pominął.

Zaniechania te prowadziły w łącznym rozrachunku do wydania postanowienia, w którym w ogóle nie dokonano podziału majątku wspólnego nieobjętego ugodą (umorzeniem postępowania), a jedynie rozstrzygnięciem o rozliczeniu nakładów. Tymczasem postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, które jest jednym ze szczególnych postępowań nieprocesowych, wchodzi w grę tylko wówczas, gdy jest przedmiot tego postępowania, tj. majątek wspólny. Nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków nie stanowią składnika majątku wspólnego podlegającego podziałowi. Ze względu na poczynienie nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków drugiemu z nich przysługuje żądanie zwrotu tych nakładów (art. 45 § 1 k.r.o.), które może przybrać postać roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniędzy. Żądanie takie może być dochodzone przed sądem i w zasadzie powinno to nastąpić przy podziale majątku wspólnego (art. 45 § 1 k.r.o.). Jest ono wówczas rozpoznawane w postępowaniu o podział tego majątku (art. 567 § 1 k.p.c.). Jednakże możliwe jest wcześniejsze rozstrzygnięcie o zwrocie nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków i wówczas następuje to w postępowaniu procesowym (art. 13 § 1 k.p.c.). W tym trybie podlega rozpoznaniu żądanie zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków, gdy nie jest ono połączone z podziałem majątku wspólnego (por. postanowienie SN z 25.01.2000 r., I CKN 376/98).

Gdyby zatem Sąd Rejonowy uznał, że brak jest majątku podlegającego podziałowi (co nie wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia i – jak wykazano powyżej – nie jest zgodne z rzeczywistością), powinien był zmienić tryb postępowania z nieprocesowego na procesowy, gdyż jedynie w takim przypadku możliwe byłoby orzekanie wyłącznie o nakładach, bez dokonania podziału majątku. Postanowienie z 13 maja 2024 r. zostało tymczasem wydane w postępowaniu nieprocesowym o podział majątku, nie zawierając koniecznych elementów takiego orzeczenia, jak m.in. ustalenie składu tego majątku, określenie jego wartości, ustalenie, jakich nakładów z majątku osobistego na wspólny dokonali byli małżonkowie, dokonanie podziału majątku, zasądzenie dopłat, oddalenie wniosków w pozostałym zakresie (por. postanowienie SN z 18.10.2018 r., IV CZ 44/18).

W judykaturze podnosi się, że jeżeli sąd rejonowy nie rozstrzygnął w żaden sposób sporu pomiędzy wnioskodawczynią i uczestnikiem o to, czy dane przedmioty należą do majątku wspólnego, postanowienie wydane przez ten sąd nie spełnia swojej funkcji - miast całościowego, zawiera jedynie częściowe rozstrzygnięcie sporu pomiędzy stronami postępowania o to, jakie przedmioty należą do ich majątku wspólnego. Należy zatem przyjąć, że przyczyna uchylenia postanowienia sądu rejonowego odpowiada sytuacji z art. 386 § 4 k.p.c., to jest sytuacji określonej jako „nierozpoznanie istoty sprawy” (por. postanowienie SN z 28.05.2013 r., V CZ 162/12).

Podzielając powyższe zapatrywania Sąd Okręgowy uznaje, iż zaskarżone postanowienie nie mogło się ostać. Choć wydano je w sprawie o podział majątku wspólnego, de facto żadnego podziału nim nie dokonano. Mimo istnienia na moment orzekania co najmniej dwóch składników takiego majątku (składki w OFE i ZUS), nie dokonano ich podziału, bez odniesienia się do faktu pominięcia tego stanu rzeczy w pisemnych motywach. Następnie nie odniesiono się w nich do zasadności rozliczenia lub nie środków zgromadzonych w PPE, IKE, IKZE, kwestii podziału środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych stron, podziału lokat, funduszy inwestycyjnych i innych produktów finansowych. Brak jest ustaleń dotyczących rozliczenia środków uzyskanych ze sprzedaży samochodu F. (...), czy to w postaci jego równowartości jako składnika majątku wspólnego podlegającego podziałowi, czy też obowiązku zwrotu jej połowy w oparciu o art. 415 k.c.

W związku z powyższym doszło do nierozpoznania istoty sprawy interpretowanej jako wadliwość rozstrzygnięcia, polegająca na wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy i na zaniechaniu zbadania przez ten Sąd materialnej podstawy żądania oraz oceny merytorycznych zarzutów stron w przytoczonym wyżej zakresie.

Rację ma przy tym pełnomocnik uczestnika wywodząc, że w normalnym stanie rzeczy apelacja wnioskodawczyni podlegałaby częściowo odrzuceniu jako skierowana przeciwko rozstrzygnięciu nieistniejącemu (chodzi o jej część dotyczącą żądania rozliczenia nakładów zgłaszanych przez apelującą, a nie uwzględnionych przez Sąd Rejonowy). Jednak zważywszy na dyspozycję art. 618 k.p.c., wszelkie roszczenia z tytułu szeroko pojętych nakładów i wydatków powinny zostać rozliczone w postępowaniu działowym, które mimo stosownych wniosków stron nie zostało zakończone postanowieniem kompleksowo likwidującym węzeł współwłasności zgłoszonych do podziału składników majątku wspólnego. Skoro podziału nie dokonano, częściowe odrzucenie apelacji i tak nie stałoby na przeszkodzie ponownemu zgłoszeniu stosownych żądań przez wnioskodawczynię.

Mając powyższe okoliczności na uwadze należało w oparciu o art. 386 § 4 w zw. z art. 108 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c. orzec jak w sentencji, uznając za przedwczesne i zbyteczne roztrząsanie pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy ustali skład i wartość majątku wspólnego, który dotychczas nie uległ podziałowi i go dokona, odniesie się do wszystkich zgłoszonych przez byłych małżonków roszczeń o rozliczenie nakładów i wydatków (w przypadku ich nieuwzględnienia konieczne jest oddalenie ich w stosownej części), wydając orzeczenie kompleksowe, uwzględniające reguły rozstrzygania w sprawie o podział majątku wspólnego.

SSO Jacek Barczewski

Przewodniczący:	SSO Jacek Barczewski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Marta Borowska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE