UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 27 lipca 2022 r., znak: ON. (...).1. (...).2022.AR, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. uchylił w całości zaskarżone orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 2 czerwca 2022 r., nie zaliczając D. Ś. do żadnego stopnia niepełnosprawności.

Uzasadniając swoją decyzję organ podkreślił, iż biorąc pod uwagę obowiązujące standardy dotyczące orzekania o stopniu niepełnosprawności, schorzenia D. Ś. nie są wystarczające do uznania go za osobę niepełnosprawną.

Przedstawicielka ustawowa odwołującego się nie zgodziła się z rozstrzygnięciem organu
i wniosła odwołanie, domagając się zaliczenia jej syna do co najmniej lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł
o oddalenie odwołania w całości, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. Ś. urodził się (...), ma obecnie 17 lat. Uczęszcza do szkoły zasadniczej na kierunku – ogrodnik.

Niesporne , nadto dowód: ocena psychologiczna – k. 81 akt organu.

U D. Ś. rozpoznaje się zaburzenia zachowania u osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim.

Dowód: dokumentacja medyczna w aktach organu.

D. Ś. należy zaliczyć do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do dnia
1 czerwca 2024 r. z symbolem przyczyny niepełnosprawności 02-P z uwagi na problemy
w komunikacji wynikające ze znaczącej wady wymowy, nasilone zaburzenia emocjonalne o utrwalonym charakterze – lęk społeczny, zachowania agresywne i gwałtowne, zaburzenia zachowania wynikające z lekkiego upośledzenia intelektualnego – niską wrażliwość na frustracje, deficyty uwagi.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii B. B. – k. 62-64v.

Charakter zaburzeń psychicznych u ubezpieczonego jest strukturalny i organiczny. Sprawność intelektualna jest obniżona do poziomu odpowiadającego osobie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, lecz ponadto obniżone są u niego niektóre procesy umysłowe, takie jak zdolność do sądzenia i rozumienia prostych sytuacji społecznych, zdolność do myślenia przyczynowo – skutkowego, zdolność do logicznego myślenia, a także koordynacja wzrokowo – ruchowa. Obniżona sprawność intelektualna ma podłoże w zmianach organicznych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, padaczce, a także organicznych zmianach zachowania i nastroju. Przewlekłe zaburzenia zachowania i emocji mają podłoże depresyjne i lękowe, są uwarunkowane zaburzeniami wynikającymi z dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, o czym świadczy ich obraz chorobowy, z dominującą dysforią gniewliwą, wybuchowością, stałą drażliwością i zaleganiem emocjonalnym. D. Ś. nie jest w stanie panować nad swoimi zachowaniami, gdyż wynikają one z gwałtownych zmian nastroju i objawów lękowych, przez co wymaga on odpowiednich warunków do funkcjonowania, nie jest gotowy na jakikolwiek wysiłek umysłowy.

Dowód: opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu psychiatrii B. B. – k. 89-90.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100) rozróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej
i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. (art. 4 ust. 1 ustawy).

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy).

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy
w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne. (art. 4 ust. 3 ustawy).

Standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności, uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U.
z 2021 r. poz. 857). I tak zgodnie z rozporządzeniem: niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu (§ 29 ust. 1 pkt 1), konieczność sprawowania opieki - całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2), konieczność udzielania pomocy, w tym pomocy w pełnieniu ról społecznych – zależność od otoczenia wymagającą wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1 pkt 3), czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – konieczność udzielania pomocy, o której mowa w § 29 ust.1 pkt 3 w okresach wynikających ze stanu zdrowia (§ 30 ust. 1 pkt 1), a częściowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o której mowa w § 29 ust. 1pkt 3 (§ 30 ust. 1pkt 2), istotne obniżenie do wykonywania pracy - naruszoną sprawność organizmu powodującą ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną (§ 31 ust. 1 pkt 1), ograniczenia w pełnieniu ról społecznych - trudności doświadczane przez osobę zainteresowaną
w relacjach z otoczeniem i środowiskiem według przyjętych norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu (§ 31 ust. 1 pkt 2), zaś możliwość kompensacji ograniczeń - wyrównywanie dysfunkcji organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu odpowiednio przez przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (§ 31 ust.
2 rozporządzenia).

W rozpoznawanej sprawie sporne było uznanie odwołującego się za osobę niepełnosprawną. Organ stanął na stanowisku, że odwołującego się nie należy zaliczyć do żadnego stopnia niepełnosprawności, natomiast strona odwołująca się wniosła o zaliczenie odwołującego się do co najmniej lekkiego stopnia.

W celu zweryfikowania stanowisk stron Sąd zasięgnął wiadomości specjalnych, dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii B. B..

W dniu badania przez biegłego z zakresu psychiatrii ubezpieczony miał przelotny kontakt wzrokowy, jego wypowiedzi nie zawsze były na płaszczyźnie pytań, mowę miał bardzo niewyraźną, słownictwo ubogie, rozumiał zaś polecenia. Posiadał cechy nadpobudliwości psychoruchowej oraz okresowo wzmożony napęd psychoruchowy. Jego uwaga była nadmiernie rozproszona. Biegły rozpoznał u niego upośledzenie umysłowe stopnia lekkiego. Miał nastrój dysforyczny i skłonny do wybuchowości. Miał napięty afekt, był labilny emocjonalnie. Jego myślenie było nadmiernie konkretne.

Biegły rozpoznał u ubezpieczonego cechy dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, takie jak drażliwość, trudności z koncentracją i wykonywaniem zadań umysłowych, upośledzenie pamięci, bezsenność, zmniejszona tolerancja na stres, pobudzenie emocjonalne, zaleganie emocjonalne, skłonność do zachowań nieadekwatnych do bodźca oraz niepokój.

Na podstawie analizy dokumentacji medycznej i jednorazowego badania psychiatrycznego biegły stwierdził, że małoletni D. Ś. aktualnie ujawnia zaburzenia funkcjonowania organizmu ze strony zdrowia psychicznego, które wymagają systematycznego leczenia, oddziaływań pedagogicznych, rehabilitacji, oraz socjoterapii w stopniu przewyższającym wsparcie osoby w tym samym wieku. Małoletni od wielu lat jest objęty leczeniem specjalistycznym i rehabilitacją. Pozostaje pod kontrolą lekarza psychiatry. Zauważył, że aktualnie w obrazie klinicznym dominują zaburzenia zachowania, niska wrażliwość na frustracje, zachowania gwałtowne i agresywne, deficyty uwagi, niska dojrzałość psychospołeczna, ponadto znacząca wada wymowy utrudnia komunikację z ubezpieczonym. Wobec powyższego niezbędne jest stosowanie odpowiednich spójnych oddziaływań socjoterapeutycznych, pedagogicznych, terapeutycznych i w razie konieczności farmakologicznych, które powinno umożliwić kształcenie i stymulowanie rozwoju odwołującego się. Ubezpieczony jest samodzielny samoobsługowo, jednak jego mowa istotnie ogranicza rolę komunikacyjną, intelekt plasuje się w granicach upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim.

Na podstawie dokumentacji medycznej i badania psychiatrycznego biegły wskazał, że ubezpieczonego należy zaliczyć do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem niepełnosprawności 02-P z uwagi na nawarstwienie się problemów w komunikacji, nasilonych zaburzeń emocjonalnych o utrwalonym charakterze i zaburzenia zachowania wynikającego z niepełnosprawności intelektualnej.

Organ wniósł zarzuty do opinii biegłego z zakresu psychiatrii, podważając jej wnioski. Organ wskazał, że przy kwalifikowaniu do stopnia niepełnosprawności i określaniu symbolu przyczyny niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez upośledzenie umysłowe począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym, a tymczasem odwołujący się ma lekki poziom upośledzenia umysłowego, co w świetle przepisów dotyczących orzekania o niepełnosprawności nie powoduje niepełnosprawności. Organ powołał się na treść § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, wskazując, że chorobami psychicznymi, które mogą prowadzić do ustalenia stopnia niepełnosprawności są zaburzenia psychotyczne, zaburzenia nastroju począwszy od zaburzeń o umiarkowanym stopniu nasilenia, utrwalone zaburzenia lękowe o znacznym stopniu nasilenia i zespoły otępienne. Organ wskazał, że biegły, poza lekkim upośledzeniem umysłowym odwołującego się, rozpoznał u niego zaburzenia zachowania, zachowania gwałtowne i agresywne, niską dojrzałość psychospołeczną oraz wadę wymowy. Organ podkreślił, że te rozpoznania nie stanowią diagnozy schorzenia psychicznego wymienionego we wskazanym wyżej przepisie, więc nie uzasadniają zaliczenia ubezpieczonego do jakiegokolwiek stopnia niepełnosprawności z powodu schorzeń oznaczonych symbolem 02-P.

W odpowiedzi na te zarzuty w opinii uzupełniającej biegły podtrzymał swoje wnioski i wskazał, że dane z akt sprawy oraz badanie psychiatryczne wskazują na strukturalny, organiczny charakter zaburzeń psychicznych u ubezpieczonego. Sprawność intelektualna odwołującego się jest obniżona do poziomu odpowiadającego osobie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, lecz ponadto obniżone są u niego niektóre procesy umysłowe, takie jak zdolność do sądzenia i rozumienia prostych sytuacji społecznych, zdolność do myślenia przyczynowo – skutkowego, zdolność do logicznego myślenia, a także koordynacja wzrokowo – ruchowa. U ubezpieczonego występuje obniżona sprawność intelektualna na podłożu zmian organicznych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (padaczka), a także na podłożu organicznych zmian zachowania i nastroju, które to powodują niepełnosprawność o stopniu umiarkowanym. Przewlekłe zaburzenia zachowania i emocji u odwołującego się mają podłoże depresyjne i lękowe, są uwarunkowane zaburzeniami wynikającymi z dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, o czym świadczy ich obraz chorobowy, z dominującą dysforią gniewliwą, wybuchowością, stałą drażliwością i zaleganiem emocjonalnym. Biegły psychiatra podkreślił, że odwołujący się nie jest w stanie panować nad swoimi zachowaniami, gdyż wynikają one z gwałtownych zmian nastroju i objawów lękowych, przez co wymaga on odpowiednich warunków do funkcjonowania, nie jest gotowy na jakikolwiek wysiłek umysłowy.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na uznanie, że stan zdrowia odwołującego się pozwala na zaliczenie go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Opinia biegłego, po jej uzupełnieniu stanowi wystarczającą podstawę do wyrokowania zgodnie z jej wnioskami. Należy przy tym podkreślić, że biegły wziął pod uwagę całość okoliczności zdrowia psychicznego odwołującego się, a nie każdą z przyczyn z osobna, które rzeczywiście, rozpatrywane oddzielnie nie dałyby podstawy do uznania odwołującego się za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Skupianie się organu na lekkim poziomie upośledzenia umysłowego jest wyjęte z całego kontekstu oceny sprawności umysłowej i możliwości społecznego funkcjonowania D. Ś.. Biegły wskazał bowiem na kilka innych aspektów jego ograniczeń psychicznych, które razem wzięte wypełniają definicję umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Wszystko powyższe, przy uwzględnieniu nadto, iż biegły opiniujący w niniejszej sprawie to wysokiej klasy fachowiec o wieloletnim doświadczeniu zawodowym, także klinicznym i specjalności odpowiedniej do schorzeń odwołującego się znajdującej potwierdzenie w złożonej dokumentacji medycznej, nakazywało uznać jego opinię za rzetelną i wiarygodną, a w konsekwencji podzielić zawarte w niej wnioski nie znajdując żadnych podstaw do jej kwestionowania. Należy przypisać wnioskom biegłego sądowego walor obiektywności.

Na materiał dowodowy w niniejszej sprawie złożyła się dokumentacja dotycząca odwołującego się, w tym również dokumentacja medyczna zawarta w aktach sprawy oraz w aktach organu, której prawdziwości i rzetelności żadna ze stron nie kwestionowała, a także dwie opinie biegłego sądowego z zakresu psychiatrii.

Mając wszystko powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 w k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie, zaliczając D. Ś. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności okresowo do dnia 29 maja 2024 r., z symbolem przyczyny niepełnosprawności 02-P.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

5.04.2024