Odwołaniem z 27 września (...) roku, wniesionym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. (dalej: organ rentowy lub ZUS) do Sądu Rejonowego S. (...) w S. (...), M. W. (dalej: ubezpieczona, odwołująca się) zaskarżyła w całości decyzję organu rentowego z dnia 9 sierpnia (...) roku, znak (...).(...). (...).(...) - (...), domagając się jej zmiany poprzez przyznanie odwołującej się zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, tj. od 26 marca (...) roku do 4 listopada (...) roku. Ubezpieczona wskazała, iż ZUS naruszył art. 29 ust. 1 pkt 1, art. 29a ust. 1 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) oraz § 22 pkt 3 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 87 z późn. zm.; dalej: rozporządzenie), stanowiących podstawę prawną wydania przedmiotowej decyzji.
W uzasadnieniu odwołania wskazano, iż organ rentowy błędnie odmówił przyznania ubezpieczonej zasiłku macierzyńskiego za ww. okres urlopu rodzicielskiego z uwagi na niezachowanie przez nią terminu na złożenie wniosku o zasiłek macierzyński - 21 dni po porodzie dziecka - uregulowany w art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej, gdyż zakres zastosowania tej normy nie obejmuje sytuacji ubezpieczonej. M. W. nie złożyła bowiem wspólnego wniosku, obejmującego zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, gdyż przedmiotowym wnioskiem domagała się zasiłku macierzyńskiego tylko za okres urlopu rodzicielskiego. W tej sytuacji brak podstaw do stwierdzenia, iż wymieniona złożyła wniosek po terminie. Nadto podniesiono, że decyzja ZUS z 21 grudnia (...) r., odmawiająca ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, została jej doręczona 13 marca (...) r. Odwołanie od niej wniosła w terminie, natomiast po upływie kolejnych dwóch miesięcy dowiedziała się, że prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego jednak jej przysługuje. W konsekwencji, odwołująca się stwierdziła, iż w takim razie przysługuje jej zapewne także prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, dlatego też 18 maja (...) roku złożyła wniosek o przyznanie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, tj. od 26 marca (...) r. do 4 listopada (...) roku.
Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od odwołującego się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazano, że organ odmówił przedmiotową decyzją prawa do zasiłku macierzyńskiego za cały wnioskowany okres urlopu rodzicielskiego ubezpieczonej, gdyż wymieniona nie zachowała terminu na złożenie przedmiotowego wniosku, przewidzianego przepisami prawa powołanymi w sentencji decyzji.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
M. W. jest objęta ubezpieczeniami społecznym, w szczególności ubezpieczeniem w razie choroby i macierzyństwa (ubezpieczeniem chorobowym) z tytułu zatrudnienia w (...) spółce akcyjnej w upadłości z siedzibą w W..
Bezsporne
Decyzją z 21 grudnia (...) r., znak (...).(...). (...).(...) - (...), nr sprawy (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił M. W. przyznania jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 1 listopada (...) r. do 25 marca (...) r. W następstwie wniesienia odwołania od wymienionej decyzji, zmieniono ją i przyznano prawo do zasiłku, o czym M. W. dowiedziała się 18 maja (...) r. – w tym dniu otrzymała zasiłek macierzyński za ww. okres, zaś w czerwcu (...) r. otrzymała decyzję ZUS.
Bezsporne
18 maja (...) roku M. W. złożyła do ZUS pisemny wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, to jest od 26 marca (...) roku do 4 listopada (...) roku. Organ decyzją z 9 sierpnia (...) roku, znak (...).(...). (...).(...) - (...), na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1, art. 29a ust. 1 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. ustawy zasiłkowej oraz § 22 pkt 3 rozporządzenia odmówił wymienionej prawa do zasiłku macierzyńskiego za cały wnioskowany okres z uwagi na przekroczenie przewidywanego przez powołane przepisy prawa terminu na złożenie wniosku.
Dowód :
- decyzja ZUS z dnia 9 sierpnia (...) r., z dnia 28 lipca (...) roku, znak (...).(...). (...).(...) - (...) akta zasiłkowe ZUS, numer sprawy (...)
- wniosek M. W. o zasiłek macierzyński z 18 maja (...) r. – akta zasiłkowe ZUS, numer sprawy (...)
Sąd zważył, co następuje:
Odwołanie ubezpieczonej zasługiwało w przeważającej części na uwzględnienie, prowadząc do zmiany decyzji ZUS i przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego za przeważającą część spornego okresu.
Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie całości zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, w szczególności dokumentacji z akt przedmiotowego postępowania administracyjnego prowadzonego przez ZUS, numer sprawy (...) (dalej: akta zasiłkowe), której wiarygodność i prawdziwość nie była przez strony kwestionowana. Dokumenty urzędowe zostały sporządzone przez właściwe podmioty w granicach ich ustawowych kompetencji, są wiarygodne, nie wykazują sprzeczności zewnętrznych i wewnętrznych.
ZUS, odmawiając przyznania M. W. prawa do zasiłku macierzyńskiego za cały wnioskowany okres, uczynił to na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1, art. 29a ust. 1 i art. 30 ustawy zasiłkowej, uznając, iż wniosek ubezpieczonej o zasiłek macierzyński został złożony z uchybieniem ustawowego terminu przewidzianego przez powołane przepisy prawa, nie precyzując jednak, z którego przepisu wywodzi ów termin. W konsekwencji, to wymienione wyżej przepisy, odnoszone do zindywidualizowanych okoliczności niniejszej sprawy, stanowiły przedmiot kontroli sądu w ramach postępowania sądowego.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej, świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Osoby będące pracownikami podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej). Warunkiem nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Przysługuje on inter alia pracownikowi przez wskazany przepisami Kodeksu pracy (dalej: k.p.) okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego (art. 2 i 184 k.p. oraz art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej), w szczególności ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko (art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej). Zgodnie z art. 30 ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu (ust. 1). Ubezpieczonej będącej pracownicą, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (ust. 3). Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu - przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia (ust. 4).
Zgodnie z art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczona - matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu, o którym mowa w art. 182 1a § 4 k.p., przysługującego ojcu dziecka. Biorąc więc pod uwagę fakt, że ubezpieczony może najpierw złożyć wniosek wyłącznie o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, a następnie – nie później niż na 21 dni przed korzystaniem z zasiłku za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu (art. 182 1d § 1 k.p.), przepis art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej przewiduje możliwość złożenia jednego wniosku o zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i urlopowi rodzicielskiemu. Wniosek ten powinien mieć formę pisemną oraz należy go złożyć w terminie do 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Jak wskazuje się w doktrynie, ustawodawca nie wskazał, sankcji za niedochowanie terminu na złożenie wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego (art. 182 1d § 1 k.p.). Ponieważ jednak nie obowiązuje już zasada udzielania urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, to wydaje się, że sankcji tej można poszukiwać w zastosowaniu w drodze analogii art. 186 § 7 1 k.p., dotyczącego urlopu wychowawczego Przepis ten zezwala bowiem pracodawcy na udzielenie pracownikowi urlopu wychowawczego w terminie późniejszym niż zawnioskowany przez pracownika, bo przesuniętym o liczbę dni, o którą pracownik „spóźnił się” ze złożeniem wniosku. Dodatkowo, jeżeli w wyniku tego dojdzie do sytuacji, w której w wyniku przesunięcia rozpoczęcia korzystania z urlopu w okresie zawnioskowanym przez pracownika dziecko ukończy 6. rok życia, urlop skróci się o liczbę dni przypadających po tej dacie ( E. Maniewska [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 182(1(a)), art. 182(1(c)), art. 182(1(d)), art. 182(1(e)), art. 182(1(f)), art. 182(1(g))).
Niedochowanie terminu z art. art. 182 1d § 1 k.p. skutkuje zaś tylko odmienną wysokością zasiłku macierzyńskiego. Jeśli ubezpieczona matka dziecka lub ubezpieczeni przyjmujący dziecko na wychowanie złożą wniosek o treści określonej w art. 30a ust. 1 lub 2 ustawy zasiłkowej, w terminie do 21 dni od dnia porodu lub do 21 dni od dnia przyjęcia dziecka na wychowanie, wówczas zasiłek macierzyński przez cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i okresowi urlopu rodzicielskiego, wynosi 81,5% podstawy wymiaru (art. 31 ust. 3 ustawy zasiłkowej). W razie niezłożenia tego wniosku w ww. terminie, zgodnie z art. 31 ust. 2, 3–3g ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku. Dotyczy to także zasiłku macierzyńskiego za okres tzw. nieprzenaszalnej części urlopu rodzicielskiego ( tak: K. Stopka [w:] Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa (...), art. 30(a) i K. Walczak (red.), Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2024).
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy podkreślić, iż ZUS niezasadnie odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 18 maja (...) roku do 4 listopada (...) roku. Ubezpieczona domagała się przyznania jej przez organ rentowy zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w związku z urodzeniem dziecka. Nie może ulegać wątpliwości, że jej prawo do zasiłku macierzyńskiego jest instytucją pochodną w stosunku do urlopu rodzicielskiego, co wynika jednoznacznie z przytoczonego wcześniej art. 184 k.p. Ubezpieczona, dowiedziawszy się o pozytywnej dla niej decyzji ZUS dotyczącej przyznania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, co miało miejsce 18 maja (...) r., wystąpiła tego samego dnia do ZUS z wnioskiem o zasiłek macierzyński za dalszy okres, tj. 32 tygodni urlopu rodzicielskiego (art. 182 1a § 1 pkt 1 w zw. z § 4 k.p.). Wniosek M. W. o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego został więc złożony 18 maja (...) r., dlatego też, przy zastosowaniu art. 186 § 7 1 k.p . per analogiam, należało przyjąć tę datę jako datę początkową należnego zasiłku macierzyńskiego, przysługującego za okres urlopu rodzicielskiego. Jako datę końcową przyjęto 4 listopada (...) r., zgodnie z wnioskiem, gdyż okres ten jest zasadny w świetle unormowania art. 182 1a § 1 pkt 1 w zw. z § 4 k.p. (pkt 1. wyroku). Przepis ten, jak wyżej wskazano, zezwala bowiem pracodawcy na udzielenie pracownikowi urlopu wychowawczego w terminie późniejszym niż zawnioskowany przez pracownika, bo przesuniętym o liczbę dni, o którą pracownik „spóźnił się” ze złożeniem wniosku. Nie ma przy tym znaczenia, że ubezpieczona dopiero 18 maja (...) r. dowiedziała się o przyznaniu jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego – fakt ten jest bowiem nieistotny prawnie dla wykładni terminu z art. 182 1d § 1 k.p. i jego skutków prawnych. A zatem, nawet gdyby nie przyznano ubezpieczonej świadczeń za poprzedni okres, winna ona zastosować się do terminu ustawowego 21 dni, uregulowanego w przytoczonym wyżej przepisie, składając wniosek w stosownym terminie.
Należy ponadto podkreślić, że organ rentowy błędnie pominął w sentencji decyzji art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej. Z analizy treści uzasadnienia decyzji wynika jednoznacznie, iż podwaliny merytoryczne decyzji stanowił termin wskazany w tym przepisie, który, z niezrozumiałych dla sądów powodów, jednak nie został powołany w sentencji. Nadto, żaden z przepisów wskazanych w sentencji nie zawiera terminu ustawowego. W tej sytuacji niezasadnym było wskazanie przez ZUS w uzasadnieniu decyzji, że ubezpieczona nie zachowała przewidzianego powołanymi przepisami terminu na złożenie wniosku o zasiłek macierzyński.
Z uwagi na powyższą argumentację, oddalono odwołanie w pozostałym zakresie, tj. za okres urlopu rodzicielskiego od 26 marca (...) r. do 17 maja (...) r., albowiem przypadał on na czas przed momentem złożenia przedmiotowego wniosku o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego (pkt 2. wyroku).
Z uwagi na częściowe uwzględnienie żądania strony odwołującej się, sąd na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. zniósł wzajemnie koszty procesu w niniejszej sprawie. Nadto sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych z uwagi na zwolnienie podmiotowe odwołującej się, sprecyzowane w art. 96 ust. 1 pkt 4 in fine u.k.s.c. oraz organu, uregulowane w art. 94 u.k.s.c.
Z uwagi na powyższą argumentację, orzeczono jak w sentencji wyroku.
1. (...)
2. (...)
3. (...)
(...)