UZASADNIENIE

Powódka R. P., wniosła o zasądzenie od Sądu Rejonowego w L. kwoty 20 699 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 16 401,84 zł tytułem niewypłaconej różnicy wynagrodzenia za pracę z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty; kwotę 2 791,91 tytułem skapitalizowanych odsetek z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 19 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 1 504,90 zł tytułem różnicy niewypłaconego rocznego wynagrodzenia za rok 2022 z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 lutego 2023 r.

Nadto, wniosła o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania wraz z wynagrodzeniem pełnomocnika według norm przepisanych. Powódka powołała się na art. 178 ust 1 i 2 Konstytucji RP i wykładnię tego artykułu dokonaną w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012r. w sprawie K 1/12. W ocenie powódki naruszono zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa oraz zasadę ochrony praw słusznie nabytych. Naruszono również zasadę równego traktowania. Zdaniem powódki ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń sędziów, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany wynagrodzeń sędziów nie stanowią materii jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Ponadto Trybunał Konstytucyjny w sprawie 1/23 orzekł o niekonstytucyjności przepisów ustawy okołobudżetowej kwestionując prawo organów władzy do decyzji w przedmiocie zamrażania wynagrodzeń sędziów.

Pozwany Sąd Rejonowy w L. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania i nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, pozwany naliczył powódce wynagrodzenia za styczeń-listopad 2023 r. i wypłacił należność tytułem wyrównania wynagrodzenia za powyższe miesiące. Wyrok Trybunału ma moc powszechnie obowiązującą od dnia publikacji, a pozwany niezwłocznie po publikacji orzeczenia wypłacił wyrównanie wynagrodzenia. W zakresie podstaw ustalenia wynagrodzenia zasadniczego w 2022 r. nie stosuje się art. 91 § 1 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w S.z dnia 26 marca 2024 r. w sprawie V P 198/23 zasądzono na rzecz powódki R. P. od pozwanego Sądu Rejonowego w L. kwotę 20 698,65 zł tytułem wynagrodzenia za pracę wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

- 16 401,84 zł od dnia 19 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty,

- 2 791,91 zł od dnia 19 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty,

- 1 504,90 zł od dnia 25 lutego 2023 r. do dnia zapłaty,

zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2 700 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 16 843,50 zł.

Apelację od wskazanego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucił mu naruszenie:

- prawa art. 2, 32 ust. 1 i 178 ust. 1 K. R. poprzez błędną wykładnię oraz art. 188 pkt. 1 i art. 7 Konstytucji RP przez ich pominięcie przy wykładni prawa art. 178 ust. 1 w powiązaniu z art. 7 i art. 188 pkt. 1 Konstytucji RP oraz przez ich niezastosowanie, co miało wpływ na wynik sprawy, polegające na nieprawidłowym przyjęciu, że sąd orzekający w niemniejszej sprawie mógł dokonać incydentalnej oceny zgodności art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 oraz że sąd mógł odmówić zastosowania przepisów tych ustaw w niniejszej sprawie, a także pominięciu, że Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził niezgodności przepisów tych ustaw z Konstytucją RP oraz wadliwym uznaniu, że sędziowie na podstawie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP mogą odmówić zastosowania przepisu ustawy;

- prawa art. 188 pkt. 1 Konstytucji RP oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, co miało wpływ na wynik sprawy, polegające na niezasadnym przyjęciu, że fakt epidemii nie może stanowić podstawy do „zamrożenia” płac sędziowskich w 2022 r. oraz pominięciu, że przepis art. 8 ust. 1 i 2 tej ustawy był czasową regulacją prawną dotyczącą wynagrodzenia sędziów spowodowaną epidemią i skutkami związanymi z epidemią oraz że Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził niezgodności przepisów tej ustawy z Konstytucją RP;

- prawa materialnego art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 przez niezastosowanie art. 91 § 1c ustawy z 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych przez niewłaściwe zastosowanie, co miało wpływ na wynik sprawy, polegające na niezasadnym przyjęciu, że przepisy ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 należy uznać za bezskuteczne i zastosowanie powinien mieć mechanizm ustalania wynagrodzenia sędziego określony w ustawie o ustroju sądów powszechnych.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie powództwa w całości, a także obciążenie powódki kosztami postępowania i nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania. Nadto wniósł o obciążenie powódki kosztami postępowania apelacyjnego w całości i nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego.

Apelujący podziela wyrażone przez Sąd I instancji wątpliwości co do zgodności z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP regulacje:

- art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021,

- art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022. Tym niemniej przepisy te do chwili obecnej obowiązują w systemie prawnym i w latach 2021 i 2022 kształtowały wysokość wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych. Wskazane regulacje ze względu na częściowo tożsamy zakres normowania regulacji pozostawały w kolizji z art. 91 § 1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych, który również obowiązywał w systemie prawa.

W ocenie apelującego Sąd Rejonowy nie miał kompetencji do oceny zgodności lub niezgodności przepisów wspomnianych ustaw z Konstytucją RP.

Art. 91 § 1 c u.s.p. określa ogólną zasadę corocznego ustalenia wynagrodzeń sędziów w ramach mechanizmu waloryzacji. Skarżący zarzucił, że Sąd I instancji nieprawidłowo uznał, że sędziowie na podstawie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP mogą odmówić zastosowania przepisu ustawy. Na poparcie tej tezy Sąd powołał się na pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2009 roku w sprawie I OSK 52/09: „Sędziowie na podstawie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu.” Tym niemniej lektura uzasadnienia tegoż wyroku wskazuje, że teza ta dotyczy § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz.U. Nr 137, poz. 1310 ze zm.), a tym samym aktu rangi podustawowej. Dopuszczalność kontroli zgodności z konstytucją oraz ustawami przepisów rozporządzeń jest oczywista i wynika wprost 178 ust. 1 Konstytucji RP. Jednak wyłącznie w sytuacji, gdy przepis ustawy został uznany za niezgodny z Konstytucją, co nie miało miejsca w odniesieniu do przepisów art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022. Nadto fakt epidemii stanowił podstawę do zamrożenia wynagrodzeń sędziów.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego z uwzględnieniem wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Zważyć należy, że bacząc na treść art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97, LEX nr 33370). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest więc przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia stanu faktycznego stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku były prawidłowe. Sąd I instancji właściwie ocenił zebrany materiał dowodowy, kierując się przy tym zasadami logicznego rozumowania. Dokonał także prawidłowej oceny merytorycznej zgłoszonych przez powódkę roszczeń. W konsekwencji, zarzuty podniesione w treści apelacji, w ocenie Sądu II instancji, stanowiły jedynie gołosłowną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i stanowiskiem Sądu Rejonowego.

Zważyć należy, że skarżący oparł apelację m.in. na zarzucie naruszenia przepisów prawa materialnego tj. nieprawidłowe zdaniem apelującego zastosowanie art. 91 § 1 c prawa o ustroju sądów powszechnych określającego ogólną zasadę corocznego ustalenia wynagrodzeń sędziów w ramach mechanizmu waloryzacji prawidłowych w ocenie skarżącego niezasadne zastosowanie art. 91 §1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych zamiast zastosowania:

- art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 w zakresie roszczeń dotyczących 2021 roku,

- art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 w zakresie roszczeń dotyczących 2022 roku.

Zdaniem Sądu Okręgowego rozpoznającego niniejszą sprawę nie można podzielić stanowiska zaprezentowanego w wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 1 sierpnia 2023r. w sprawie VI Pa 31/23 w którym stwierdzono, że ,,zamrożenie” (zawieszenie waloryzacji) wynagrodzeń w roku 2021 r. było (w świetle cytowanego wcześniej wyroku TK) uzasadnione, albowiem podyktowane wyjątkowością zaistniałej sytuacji i skalą zupełnie nieznanych dotąd wyzwań, jakie stanęły przed naszym państwem w związku ze stanem pandemii. W konsekwencji jako epizodyczne i wyjątkowe było dopuszczalne i nie ma podstaw, by przyjmować, że przepisy je wprowadzające (ustawa okołobudżetowa na 2021 r.) nie były zgodne z zapisami ustawy zasadniczej . Zupełnie nowa (w zasadzie w skali kilku ostatnich dziesięcioleci) sytuacja wywołana ogłoszonym stanem pandemii i jej konsekwencjami społecznymi, gospodarczymi , ekonomicznymi stanowiła poważne obciążenie również, a może przede wszystkim finansowe dla państwa jako takiego. To starało się nie dopuścić do załamania (na skutek przerwania łańcuchów dostaw, okresowych lockdownów, masowych absencji pracowników itd.) gospodarki, w efekcie upadłości firm, gwałtownego wzrostu bezrobocia i innych wysoce negatywnych skutków (w sferze gospodarczej, ekonomicznej i społecznej) dla funkcjonowania tegoż organizmu państwowego. Temu służyły wprowadzane kolejne mechanizmy ochronne np. tzw. tarcze przewidujące zarówno łagodzenie ciężarów publicznoprawnych nałożonych na przedsiębiorców jak i ich bezpośrednie wsparcie finansowe, czy świadczenia dla pracowników, zleceniobiorców, którzy z powodu wprowadzanych pandemicznych ograniczeń pozostawali bez pracy lub których źródła utrzymania ulegały z tego powodu znacznemu ograniczeniu. Zaistniały tym samym przesłanki dla incydentalnego, wyjątkowego, podyktowanego siłą wyższą i przejściowego (tymczasowego) zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, wskazane w przywołanym wyżej wyroku. Nie naruszono wspomnianych wcześniej warunków brzegowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego w Słupsku wybuch pandemii nie usprawiedliwiał zawieszenia waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich w 2021r., jak i 2022 r., warunki brzegowe wyroku TK z dnia 12.12.2012 r. stanowiły osiągnięcie określonego wskaźnika deficytu budżetowego do czego nie doszło, a zatem nie zaistniała podstawa do zamrożenia wynagrodzenia sędziego. W ocenie Sądu zamrożenie wynagrodzenia w czasie inflacji prowadzi do faktycznego jego obniżenia. Nadal aktualny jest pogląd, że twierdzenie, że regulacje art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 są zgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, powoduje, że przepis ten staje się ornamentem. Nie wiadomo, na czym polega znaczenie i treść tej normy. Nadto rozstrzygając niniejszą sprawę nie można pominąć rozpętanej kampanii szkalowania sędziów mającej na celu osłabienie niezawisłości sędziowskiej, a polegającej na reklamowaniu pojedynczych przypadków zaboru wiertarki czy kiełbasy przez sędziów i określenia ich pejoratywnym określeniem - ,,kasta’’ w czym wiedli prym przedstawiciele władzy wykonawczej związanej z władzami ministerstwa sprawiedliwości.

W ocenie sądu rozpoznającego niniejszą sprawę w kontekście poprzednich wywodów w 2021r. władza w szczególności wykonawcza, ale i ustawodawcza jako pretekst wykorzystując fakt pandemii decyduje o zawieszeniu waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich utrzymując waloryzację emerytur i rent, co świadczy o zamiarze ograniczenia niezawisłości sędziowskiej wręcz o dyskryminacji tej grupy zawodowej, która musi ponieść skutki pandemii, a jednocześnie wspiera inne grupy zawodowe chociażby przedsiębiorców, pracowników, czy zleceniobiorców. Trafnie powódka zarzuca, że godzi to w zasadę określoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Podkreślenia wymaga, że sąd I instancji słusznie wskazał, że epidemia nie może stanowić podstawy do zamrożenia płac sędziowskich.

Obszerną argumentację w tym zakresie przedstawił Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 28.03.2024 r., (XIV Pa 18/24, LEX nr 371200), który wskazał, że już w rozporządzeniu Prezydenta RP z 30 lipca 2021 r. (zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, Dz. U. z 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. podniesiono mnożnik kwoty bazowej wobec wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego o kilka punktów procentowych osobom piastującym funkcje w centralnych urzędach i instytucjach państwowych (m.in. Prezesowi RM, Marszałkom oraz Wicemarszałkom Sejmu i Senatu, osobom kierującym (i ich zastępcom) ministerstwami, kancelariami organów centralnych, Rzecznikom, Prezesom lub Przewodniczącym (ich zastępcom) organów centralnych np. NIK, IPN, (...), (...), (...), NBP itp.), a także wojewodom i wicewojewodom. Kolejne zmiany dokonały się na mocy przepisów ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1834): podniesiono wskaźnik wynagrodzenia zasadniczego (z 7 do 9,8 krotności kwoty bazowej) i dodatku funkcyjnego (z 3 do 4,2 krotności) Prezydenta RP (art. 1 pkt 2 ustawy nowelizacyjnej); zwiększono wysokość diet radnych samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich z 1,5 do 2,4 krotności kwoty bazowej (art. 2, art. 5 i art. 6 ustawy nowelizującej); objęto ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym małżonka Prezydenta RP, finansując składki z tego tytułu w całości z budżetu państwa (art. 3, art. 7 do art. 10 ustawy nowelizującej), a także obciążając budżet powinnością odprowadzenia takich składek od 1 stycznia 1999 r. za wszystkich dotychczasowych małżonków Prezydentów (art. 15 ustawy nowelizującej); zwiększono wynagrodzenie byłego Prezydenta RP o dodatek funkcyjny (art. 4 ustawy nowelizacyjnej); zwiększono z 7 do 11, 2 krotności kwoty bazowej limit maksymalnego wynagrodzenia dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, wprowadzając także dolny limit wynagrodzenia (nie mniej niż 80% maksymalnego wynagrodzenia) (art. 11 ustawy nowelizującej); zwiększono członkom (...) mnożnik wynagrodzenia ustalanego na podstawie kwoty bazowej, tj. przewodniczącemu (z 3,4 do 4,9), jego zastępcy (z 3,2 do 4,48) i członkowi komisji (z 3,0 do 4,2), a także mnożnik komisarzy wyborczych (z 3,0 na 3,45) (art. 12 ustawy nowelizującej); zniesiono do ww. podwyżek płac ograniczenie z art. 7 ustawy okołobudżetowej (art. 13 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej), wprowadzając jednocześnie obowiązek podniesienia wynagrodzeń, diet i uposażeń od 1 sierpnia 2021 r. (art. 18 ustawy nowelizującej).

Kolejne przykłady odnoszą się do prezydentów miast, wójtów, starostów i marszałków województw. Wynagrodzenia osób pełniących te funkcje uległy znacznemu zwiększeniu, z kwot nie przekraczających 8000 zł do kwot oscylujących między 14 i 15 tyś. zł. W przypadku burmistrzów dzielnic (ich zastępców) i pozostałych członków zarządu owe dwuskładnikowe wynagrodzenia z kwot między 6 i 7 tyś. zł wzrosły do poziomu między 12 do 14 tyś. zł. Również duży wzrost wynagrodzeń dotyczył nadto członków zarządu związków, wicemarszałków, zastępców prezydentów (burmistrzów, wójtów), skarbników. Zmiany normatywne dokonane w 2021 r. wskazują zatem na znaczny wzrost płac i innych świadczeń zarówno w sektorze publicznym jak i w jednostkach państwowych i samorządowych, w wynagrodzeniach na kierowniczych stanowiskach i pracowników organów kolegialnych.

W celu pełnego zobrazowania sytuacji przychodowej określonych grup zawodowo-społecznych, należy również zwrócić uwagę, że ewentualne podwyżki lub waloryzacje przykładowych świadczeń wypłacanych w ramach ogólnie pojętego zabezpieczenia społecznego, finansowanego są w znacznym zakresie z środków publicznych (wydatków budżetowych). W 2021 r. wskaźnik waloryzacyjny rent i emerytur (świadczeń stanowiących największe obciążenie dla ZUS, a tym samym budżetu państwa) wyniósł 104, 24% (M. P. z 2021 r. poz. 167). Dla porównania wskaźnik ten wyniósł: w 2018 r. - 102, 98% (M. P. z 2018 r. poz. 185), w 2019 r. - 102, 86% (M. P. z 2019 r. poz. 176), w 2020 r. - 103, 56% (M. P. z 2020 r. poz. 177), a w 2022 r. - nawet 107% (M. P. z 2022 r. poz. 211). Nie tylko zatem utrzymano coroczny poziom waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych z okresu poprzedzającego pandemię, ale nawet doszło do wzrostu wskaźnika waloryzacji. Co więcej, w 2021 r. nie tylko zachowano uprawnienie do tzw. 13-tej „emerytury” (choć przysługującej również nie-emerytom), wypłacane na podstawie przepisów ustawy z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (tekst jedn.: w Dz. U. z 2022 r. poz. 2575), ale także przewidziano na 2021 r. kolejne świadczenie - tzw. „14-tą emeryturę” - finansowane z Funduszu Solidarnościowego (tworzonego m.in. ze środków objętych finansami publicznymi - art. 3 ustawy z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym, tekst jedn.: w Dz. U. z 2023 r. poz. 647) oraz wypłacane w 2021 r. na podstawie przepisów ustawy z 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. z 2021 r. poz. 432).

Jak uwypuklił Sąd Okręgowy w Warszawie, z czym sąd rozpoznający niemniejszą sprawę w zupełności się zgadza, są to jedynie przykłady zwiększania kwot wynagrodzeń lub świadczeń wypłacanych w ramach systemu zaopatrzenia społecznego w okresie, w którym - z uwagi na stan budżetu w okresie pandemii wirusa C.-19 - odstąpiono od przyjętych zasad kształtowania wynagrodzeń sędziowskich. Takie działania pozostają w sprzeczności z intencją ustawodawcy, podważając zasadność deklarowanych rozwiązań. Dowolność i uznaniowość poczynań zauważalna jest w kontekście zapowiedzi czynionych w uzasadnieniu ustawy budżetowej na rok 2021 o wyjątkowości przyjętego odstępstwa, której jednak próżno poszukiwać w kolejnych latach. Owa wskazywana incydentalność stała się w istocie motywacją i rutynowym postępowaniem, przy braku kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to w 2021 r. analogiczna decyzja nie została należycie uzasadniona, ukonkretniona i odniesiona do warunków budżetowych.

Reasumując epidemia (...)19, jak i jej skutki, ani też sytuacja gospodarcza kraju spowodowaną epidemią nie uzasadniała określenia wymiaru wynagrodzenia zasadniczego sędziów w oparciu o ustawę z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy okołobudżetowej na rok 2022, a było to oparte wyłącznie o uznanie samego ustawodawcy. W związku z czym nie zostały zagwarantowane sędziom konstytucyjne wysokości wynagrodzeń.

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem „stosowanie” należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 4 kwietnia 2024 r., VIII Pa 43/24, LEX nr 3708717, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 Nr 2, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, OSNAPiUS 2000 Nr 1, poz. 6; z dnia 20 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNAPiUS 2002 Nr 6, poz. 130; z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08, LEX nr 491552; z dnia 8 października 2015 r., III KRS 34/12, OSNP 2016 Nr 11, poz. 103 oraz z dnia 17 marca 2016 r., III KRS (...), LEX nr 2288953 i powołane w nich orzecznictwo).

Wykładnia funkcjonalna art. 178 ust. 1 oraz art. 8 ust. 2 Konstytucji daje również podstawy do twierdzenia, zgodnie z którym znaczenie sądowej kontroli konstytucyjności nie ogranicza się do ochrony prawa przedmiotowego. Wskazane przepisy łączy bowiem treść normatywna art. 45 ust. 1 Konstytucji. Jeśli prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy obejmuje roszczenie o przeprowadzenie postępowania sądowego z zachowaniem pewnych ustalonych reguł proceduralnych, to kontrola konstytucyjności prawa jako niezbędny etap w procesie bezpośredniego stosowania Konstytucji, staje się warunkiem prawidłowej realizacji prawa do sądu jako podstawowego środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Sprawiedliwość proceduralna, do której odwołuje się w swojej treści art. 45 Konstytucji, obejmuje wszystkie adresowane do sądu reguły postępowania, a więc także i obowiązek bezpośredniego stosowania Konstytucji. Jeżeli zatem art. 178 ust. 1 ma charakter instrumentalny wobec art. 45 Konstytucji, to uznanie istotnego znaczenia rozproszonej kontroli konstytucyjności dla prawidłowej realizacji prawa do sądu musi prowadzić do wniosku, zgodnie z którym obowiązek bezpośredniego stosowania Konstytucji w istotny sposób wzmacnia rolę związania sędziego Konstytucją w procesie wymierzania sprawiedliwości (P. J., Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, PS 2020, nr 11-12, s. 21-33).

Brzmienie art. 8 ust. 2 Konstytucji, który uznawany jest za podstawę prawa sądu do przeprowadzenia tzw. kontroli rozproszonej zgodności normy z Konstytucją, nie daje podstaw do uznania, iż prawo to zależy do tego czy norma podlegająca ocenie obowiązuje czy też nie. Określa natomiast obowiązek bezpośredniego stosowania norm konstytucyjnych. Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją, a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 4 kwietnia 2024 r., VIII Pa 43/24, LEX nr 3708717).

W ocenie Sądu Okręgowego, sąd I instancji był uprawniony do zbadania zgodności z Konstytucją RP przepisu, ustalającego wysokość wynagrodzenia powódki R. P. tj. w okresie styczeń-grudzień 2022 r. Z uwagi na stwierdzenie niezgodności przepisu z Konstytucją RP słusznie jego nie zastosował. W konsekwencji Sąd Rejonowy nie naruszył art. 178 ust. 1, ani 8 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

W kwestii zarzucanego w uzasadnieniu apelacji ewentualnego naruszenia sformułowanego przez odwołującego zarzutu nieważności postępowania z przyczyn określonych w art. 379 pkt 5 k.p.c. należy wskazać, że nieważność postępowania z tego powodu zachodzi wówczas, gdy strona zostaje faktycznie pozbawiona możliwości działania. Stwierdzenie, czy taki stan nastąpił, wymaga po pierwsze, rozważenia, czy sąd naruszył przepisy prawa procesowego, po drugie, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony, a więc czy istniał związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem przepisu prawa a pozbawieniem możności działania, i po trzecie, czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw (zob. wyroki SN z 3 lutego 2010 roku, II CSK 404/09; z 16 lipca 2009 roku, II PK 13/09 i z 7 listopada 2007 roku, II CSK 339/07). Pozbawienie strony możności obrony trzeba oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy i dopiero stan faktyczny pozwalający na przyjęcie kumulatywnego spełnienia powyższych przesłanek pozwala na stwierdzenie, że postępowanie zostało dotknięte nieważnością.

W ocenie Sądu Okręgowego nie doszło do jednej z bezwzględnych przyczyn nieważności postępowania jaką jest pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c., która ma miejsce wówczas, gdy w następstwie naruszenia przez sąd przepisów postępowania strona, wbrew swej woli, została faktycznie pozbawiona możności działania, w szczególności zaprezentowania przed sądem swoich racji, przedstawienia swoich twierdzeń faktycznych, zgłoszenia dowodów na ich poparcie, odniesienia się do argumentów i dowodów prezentowanych przez stronę przeciwną, odniesienia się do przeprowadzonych już przez sąd dowodów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 11.12.2018r., sygn. akt I ACa 139/18, Lex nr 2637825).

W ocenie sądu w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, że postępowanie to było dotknięte nieważnością. Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie zaoferowanym przez strony procesu. Pozwany we wnoszonych pismach procesowych jasno i precyzyjnie wyraził swoje stanowisko oraz wskazał czego konkretnie się domaga. Nadto wniósł o przeprowadzenie rozprawy, po czym na niej się nie stawił, toteż musiał liczyć się z możliwością wydania wyroku. Podobnie pozwany wniósł o wyznaczenie rozprawy apelacyjnej, na której również się nie stawił – co analogicznie jak przed sądem I instancji – nie stanowiło przeszkody do wydania orzeczenia.

Z przyczyn natury faktycznej i prawnej omówionych powyżej Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną w oparciu o art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w punkcie drugim zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi: „Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).”

Pełnomocnik powódki – radca prawny – w odpowiedzi na apelację wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W myśl art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Wobec złożonego przez pełnomocnika powódki wniosku o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego sąd w oparciu o wyżej przytoczone przepisy prawne zasądził od pozwanego jako przegrywającego sprawę na rzecz powódki jako wygrywającej sprawę kwotę 1350 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, przy tym nie dopatrzył się zastosowania art. 102 k.p.c.

Zasądzona kwota to wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powódki w osobie radcy prawnego ustalona w oparciu o § 9 ust. 1 pkt 2 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1935).