UZASADNIENIE

W dniu 3 kwietnia 2017 r. wpłynął pozew J. M. przeciwko Skarbowi Państwa – Areszt Śledczy w W. – B. o zasądzenie kwoty niewypłaconego wynagrodzenia z tytułu niewykorzystania czasu wolnego od służby za okres od 1 stycznia 2005r. do 26 lutego 2016 r. w wysokości 32 869 zł i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie pełnego należnego wynagrodzenia od 26 lutego 2016 r. do dnia wydania wyroku oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych (pozew k. 1).

W uzasadnieniu powódka wskazała, że nie otrzymała ekwiwalentu pieniężnego za przeprowadzone inspekcje jednostki pełniąc służbę zastępcy kierownika działu penitencjarnego w Zakładzie Karnym w W. – B. oraz za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar w Areszcie Śledczym w W. – B., a także z tytułu innych czynności wykonywanych poza jej godzinami służby, także w niedziele i święta. Powódka wskazała, że wystąpiła do Dyrektora Zakładu Karnego W. – B. o przesłanie zestawienia dokonanych przez nią inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni świąteczne i ustawowo wolne od pracy w okresie od 1 lipca 2001 r. do 1 sierpnia 2009 r. oraz do Dyrektora Aresztu Śledczego w W. B. o przesłanie zestawienia dokonanych inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni świąteczne i ustawowo wolne od pracy w okresie od 1 sierpnia 2009 r. do 12 sierpnia 2010 r. W obu przypadkach odmówiono sporządzenia zestawienia. Wskazała, że zdając sobie sprawę, że nie ma praktycznej możliwości ustalenia w jakim wymiarze w okresie od 1 lipca 2001 roku do 12 sierpnia 2010 roku pełniła służbę, ograniczyła dochodzone roszczenie do przeprowadzonych inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji – każdorazowo 1 raz w miesiącu oraz w dni świąteczne i ustawowo wolne od pracy także każdorazowo 1 raz w miesiącu i udokumentowanych w książkach przebiegu służby dowódcy zmiany (pozew k. 1 – 7).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa Areszt Śledczy w W. – B. wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu wskazano, że na zlecenie Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w 2016 r. dokonano zliczenia godzin nadliczbowych służby począwszy od 2010 r i ustalono, że w okresie od 2010 - 2016 r. powódka nadpracowała łącznie 427 h i 10 minut. Wykorzystała zwolnienie od zajęć służbowych na tej podstawie w wymiarze 320 godzin w dniu 19 grudnia 2014 r., w okresie od 21 kwietnia 2015 . do 30 kwietnia 2015 r. oraz w dniach 6 maja do 18 czerwca 2015 r. Wskazano, że powódka była osobą upoważnioną do przeprowadzania inspekcji generalnych jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni ustawowo wolne od pracy, poza terenem jednostki. Terminy i sposoby przeprowadzania inspekcji wyznaczali odpowiednio dyrektor, komendant Centrum Ośrodka, komendant ośrodka. Każdy z wyznaczonych funkcjonariuszy miał obowiązek przeprowadzić inspekcje co najmniej dwa razy w miesiącu, a wyniki inspekcji odnotowywano w książce przebiegu służby dowódcy zmiany lub dyżurnego ośrodka. Powódka przeprowadzała natomiast także inspekcje nieplanowane nieuzasadnione rzeczywistymi potrzebami pracodawcy, nadto często korzystała z wyjść w sprawach prywatnych (odpowiedź na pozew k. 46-49).

W dniu 15 listopada 2017 r. powódka sprecyzowała roszczenie zawarte w pozwie poprzez wskazanie za jakie dni i w jakiej ilości godzin domaga się ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny od służby. Opisała, że przeprowadzone inspekcje jednostki i inne czynności służbowe wykonywane w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji w 2015 r to łącznie 70 h w tym: - inspekcje jednostki łącznie 35 h (07/01, 19/01, 04/02, 09/02, 02/03, 11/03, 02/04, 08/04, 03/07, 09/07, 03/08,03/09, 07/09, 01/10, 09/10, 04/11, 09/11, 07/12, 14/12), - inne imprezy łącznie 35h : wizyta prezydenta (13/01 2h), Wystawa w Galerii (...) (16/02), Misterium M. Pańskiej Mienia (20/03 2h), Alarm ćwiczebny (20/04 dzień wolny 4h), XIX Festiwal (...) J. (20/09 8h niedziela), Inauguracja Klubu (...) (24/10 8 h sobota), Rocznica stanu wojennego - dyżur (13/12 8h niedziela). Z 70 h godzin łącznie otrzymała 24 h 35 min wolnego. Pozostało do odebrania 23 h 25 minut. Dalej podała, że przeprowadzone inspekcje jednostki wykonywane w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji w 2016 r: 8h (04/01, 18/01, 01/02, 15/02). Inne czynności wykonywane w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji poza terenem jednostki w latach 2011 - 2014, za które nie udzielono czasu wolnego od służby łącznie 26h: Plener artystyczny Mienia (06/11 3h), Misterium M. Pańskiej Mienia (30/03/2012 3h), Mienia ART 2012 (09/12 3h), Misterium M. Pańskiej Mienia (15/03/2013 3h), Mienia ART 2014 (04/09/2014 3h), XVIII Festiwal (...) J. (20/09/2014 8h sobota), Misterium Męki Pańskiej Mienia (11/04/2014 3h). W czerwcu 2015 wskazała, że pozwany nie udzielił jej dni wolnych za 24 h, po 8h za dni 01/06/2015, 02/06/2015 i 03/06/2015. W okresie od 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. Powódka do wyliczenia przyjęła inspekcje jednostki 2 razy w miesiącu, 1 raz w dzień wolny i 1 raz po godzinach pracy administracji łącznie 603 godziny (zestawienie k. 495-500).

W dniu 24 stycznia 2018 r. powódka zmodyfikowała swoje żądanie i wniosła o zasądzenie od pozwanego kwot niewypłaconego wynagrodzenia z tytułu niewykorzystania czasu wolnego od służby za okres od 1 stycznia 2005 r. do dnia 26 lutego 2016 r. w wysokości wynagrodzenia w okresie od 26 lutego 2016 r. w wysokości 35 217 zł i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie pełnego należnego wynagrodzenia w okresie od 26 lutego 2006r. do dnia wydania wyroku - co odpowiada nieudzielonemu powódce czasowi wolnemu od służby za 724 h 42 minuty (pismo k.532-536). Pozwany wniósł o oddalenie rozszerzonego powództwa (pismo k.542).

W piśmie z dnia 11 września 2019 r. powódka określiła wysokość żądania odszkodowania z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny od służby za okres od 1 stycznia 2015 r. do 12 sierpnia 2010 r. tj. 603 godziny x 391,30 zł : 8, tj. w kwocie 29.494, 24 zł brutto (pismo k. 657). Następnie powódka wskazała, że nie wnosi o odszkodowanie (pismo k. 660).

W piśmie z dnia 11 marca 2020 r. powódka podtrzymała roszczenie o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia 12 sierpnia 2010 r. w kwocie 29.494,24 zł brutto za 603 godziny wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 lutego 2016 r. do dnia zapłaty oraz wypłaty należności z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od 13 sierpnia 2010 r. do 26 lutego 2016 r. tj. 11 510, 58 zł brutto w wersji 1 opinii biegłego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 lutego 2016 r. do dnia zapłaty (pismo k. 718).

Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2020 r. pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut przedawnienia roszczenia za okres od 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. (protokół k. 723).

W piśmie z dnia 5 listopada 2021 r. zawierającym ustosunkowanie się do opinii uzupełniającej biegłego nr 2 powódka ostatecznie sprecyzowała roszczenie wskazując, że domaga się z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. kwoty 26 532 zł (za 603 h) i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie należności w okresie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty oraz za okres od 13 sierpnia 2010 r. do 26 lutego 2016 r. kwoty 10 354,52 zł brutto (jak w opinii uzupełniającej nr 1 wersja I) i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie należności w okresie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty. Ostatecznie określiła na łączną kwotę 36886,52 zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatności w okresie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty (pismo k. 842-843). Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2022 r. Sąd częściowo uwzględnił roszczenie i zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystanie czasu wolnego za okres od dnia 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. kwotę 5 200,80 zł, tytułem ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego za okres od dnia 13 sierpnia 2010 r. do 26 lutego 2016 r. kwotę 26 532 zł. W pozostałym zakresie powództwo oddalił (wyrok k. 869 - 870). W uzasadnieniu Sąd wskazał, że od dnia 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. powódka przepracowała 603 godziny nadliczbowe, zaś w okresie od 13 sierpnia 2010 r. do 26 lutego 2016 r. tj. do dnia zwolnienia 118,20 godzin, z czego stawka za godzinę wynosiła 44 zł. Sąd uznał, że Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości nr 52/97/CZSW z dni 5 września 1997 r. w sprawie zasad ustalania rozkładu czasu służby funkcjonariuszy Służby Więziennej pozostaje w sprzeczności z art 32 ust 2 ustawy o Służbie Więziennej, gdyż przepis ustawowy wymaga dla aktu wykonawczego rangi rozporządzenia. Sąd przyjął, że pozwany nie sprostał ciężarowi dowodu bowiem za okres od 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 nie przedstawił jakichkolwiek przeciwdowodów co do twierdzeń powódki. Uznał też, że od 12 sierpnia 2010r. do 26 lutego 2016 r. Dyrektor Aresztu akceptował, przez co należało przyjąć, iż zlecał przeprowadzane przez powódkę inspekcje (uzasadnienie wyroku k. 874-888).

W dniu 15 czerwca 2022 r. (data nadania) strona pozwana złożyła apelację. Zakwestionowała wyliczenia matematyczne i przedłożone przez powódkę prywatne zestawienia. Zarzuciła przyjęcie mylnego poglądu, że Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości nr 52/97/CZSW z dnia 5 września 1997 r. w sprawie zasad ustalania rozkładu czasu służby funkcjonariuszy Służby Więziennej pozostaje w sprzeczności z art 32 ust 2 ustawy o służbie więziennej. Pozwany podniósł, że o ile sam przepis nie stanowi źródła prawa w ujęciu konstytucyjnym o tyle stanowi akt prawa wewnętrznego i w takim zakresie reguluje zasady wykonywania danego zawodu lub pracy i ma charakter wiążący dla konkretnej grupy pracowniczej. Obecnie wiele kwestii co do służb mundurowych regulowanych jest właśnie w formie zarządzeń. Podniósł okoliczność całkowitego wykluczenia kodeksu pracy jako źródła prawa powszechnie obowiązującego oraz że Minister Sprawiedliwości mógł w drodze zrządzenia określić zasady jakie powinny obowiązywać w zakresie czasu służby funkcjonariuszy. Zakwestionowano by Zakład Karny był dla powódki pracodawcą i podano, że roszczenia funkcjonariuszy mają charakter administracyjnoprawny (apelacja k.891 - 897).

W dniu 4 lipca 2022 r. odpowiedź na apelację złożyła powódka. Wniosła o oddalenie apelacji i sprostowanie wyroku w pkt 1 i 2 w kwotach i datach (odpowiedź na apelację k. 903-905).

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę tutejszemu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego strony pozwanej w postępowaniu II instancyjnym (wyrok SO k. 923). W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, co zbadał z urzędu. Sąd Rejonowy nie uwzględnił wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, nie ocenił wszechstronnie zebranego materiału dowodowego. Zwrócił uwagę na oczywistą omyłkę Sądu we wskazaniu okresów nieodpowiadających zasądzonym kwotom (uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego k.924 -947).

Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy powinien ustalić czy wpisy potwierdzające inspekcję dokonano przed czy po zatwierdzeniu przez Dyrektora w kontekście poczynienia ustaleń rzeczywistych czynności wykonywanych przez powódkę, dokonać wszechstronnej i wyczerpującej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym ocenić wiarygodność dokumentów składanych przez powódkę celem wykazania liczby przepracowanych nadgodzin u pozwanego, także przez pryzmat § 73 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. W sprawie ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. z 2015 poz 548). Zalecił dokonanie wykładni art. 15 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej, ustawy o Zaopatrzeniu Inwalidów Wojennych i Wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o Uposażeniu Żołnierzy, ustawy o Policji, ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa, ustawy o Zaopatrzeniu Emerytalnym Żołnierzy Zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o Zaopatrzeniu Emerytalnym Funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, ustawy o Zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o Służbie Więziennej oraz ustawy o Inspekcji Celnej (DZ.U. nr 81 póz 877) celem ustalenia, czy osoby pełniące funkcje kierownicze - jak powódka - były uprawnione do wynagrodzenia z tytułu nadgodzin (uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego k.924 -947).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 1 października 1991 r. do dnia 26 lutego 2016 r. powódka pełniła służbę w Służbie Więziennej.

Od 2001 – 2009 pełniła służbę w Zakładzie Karnym w W. – B. na stanowisku zastępcy kierownika działu penitencjarnego, a następnie z dniem 1 sierpnia 2009r. Decyzją (...) nr (...) z dnia 14 lipca 2009 r., w związku z ważnymi potrzebami służby, przeniesiona została do pełnienia służby w Areszcie Śledczym w W. B. na stanowisku kierownika działu penitencjarnego (Decyzja (...) nr (...) z dnia 14 lipca 2009 r. k. 9). Służbę pełniła do dnia 26 lutego 2016 r. kiedy została zwolniona ze Służby Więziennej na zaopatrzenie emerytalne. Od dnia 27 lutego 2016 r. przyznano jej prawo do emerytury (świadectwo służby k. 8). Wysokość uposażenia zasadniczego powódki wraz z dodatkami o charakterze stałym na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym wynosiła 7 392 zł brutto (zaświadczenie k.761).

Dyrektorem Aresztu w tym czasie był C. Ś.. Miał on czterech zastępców, jednym z nich była D. A.. Powódka pełniła służbę w systemie jednozmianowym, w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. Pracowała w czasie pracy administracji od 8:00 do 16:00. Z racji zajmowanego stanowiska, na podstawie zarządzenia Dyrektora Generalnego SW nr (...) z dnia 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych SW oraz zarządzeń wewnętrznych Dyrektora Aresztu Śledczego w W. B. nr (...) z dnia 29 września 2014 r., (...) z dnia 31 października 2013 r., (...), jako jedna wielu funkcjonariuszy, była wyznaczana do przeprowadzania inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni ustawowo wolne od pracy, a także do wykonywania dodatkowych czynności służbowych poza terenem jednostki. Zarządzenie Nr (...) szczegółowo określało metody i formy wykonania zadań służbowych przez funkcjonariuszy w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych służby więziennej (Zarządzenie Nr (...) k. 1010 - 1011).

Zgodnie z ww. Zarządzeniem nr (...) dyrektor, komendant Centrum Ośrodka, komendant ośrodka odpowiednio określali termin inspekcji i sposoby jej przeprowadzenia w podległej jednostce - w planie inspekcji. Inspekcje przeprowadzano po godzinach pracy administracji, a także w soboty i dni ustawowo wolne od pracy. Inspekcje planowano z miesięcznym wyprzedzeniem. To kierownicy proponowali dni inspekcji, grafik zatwierdzał Dyrektor Aresztu na dany miesiąc. Nie było określonych przepisów jak inspekcje miały być przeprowadzane. W planach inspekcji nie podawano konkretnych dat dokonania inspekcji. Każdy z wyznaczonych funkcjonariuszy miał obowiązek przeprowadzić inspekcje co najmniej dwa razy w miesiącu. Zarówno zarządzenie nr 43/210 Dyrektora Generalnego Służby więziennej z dnia 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalenia metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych służby więziennej ani rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobu ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej - § 73.1 - 3 nie nakładają obowiązku wpisywania godzin przeprowadzenia inspekcji przez dyrektora czy wyznaczonych funkcjonariuszy. Dyrektor mógł wyznaczyć kilku funkcjonariuszy do inspekcji w danym dniu, ale planowano by takie sytuacje się nie zdarzały. Jeden funkcjonariusz wyznaczany był na dany dzień inspekcji. W przypadku niemożności wykonania inspekcji w wyznaczonym dniu, funkcjonariusz występował z wnioskiem do Dyrektora, który wyznaczał zastępcę. Zgoda na zmianę mogła mieć charakter dowolny, ale jeśli była ustna uzupełniona winna być notatką urzędową. Innej drogi nie było. Dowolny, nie zgłoszony na zastępstwo funkcjonariusz, nie mógł odbyć inspekcji. Zgoda zawsze następowała przed inspekcją, nie było zgody następczej (zeznania świadka A. M. k. 1035v - 1034 e - protokół (...) (...)

Co do zasady inspekcja odbywać się miała w następujący sposób. Pracownik udawał się do dowódcy zmiany i informował o celu wizyty. Miał sprawdzić zapoznanie się z dokumentacją zabezpieczenia techniczno - ochronnego, respektowanie przepisów BHP i PPOŻ przez dowódcę zmiany i zastępcę. Dalej funkcjonariusz i dowódca udawali się na teren jednostki, aby sprawdź sposób pełnienia służby oraz znajomość przepisów przez funkcjonariuszy pełniących służbę na terenie oddziałów mieszkalnych. Sprawdzano systemy zabezpieczeń. Inspekcje dotyczyły nie tylko pracowników ochrony, ale wszystkich funkcjonariuszy i pracowników będących w tym czasie na terenie jednostki penitencjarnej. Wytyczne wynikały z § 73 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobu ochrony jednostek organizacyjnych służby więziennej (zeznania T. Ż. k. 1073 - 1076 e - protokół (...) (...)W praktyce dowódcy zmiany zgłaszało się inspekcje weekendowe. Jeśli rozpoczynało się inspekcje bezpośrednio po godzinie 16:00 nie praktykowano zgłoszenia do Kierownika D. Ochrony. Podczas inspekcji sprawdzano realizację wybranych elementów ustalonego systemu ochrony. Z dokumentami i instrukcjami funkcjonariusze byli regularnie zapoznawani i szkoleni wcześniej, dlatego zazwyczaj pomijano kontrolę w tym zakresie. Z uwagi na wielkość Zakładu (18 oddziałów mieszkalnych) zazwyczaj wykonywano obchód wybranych pomieszczeń mieszkalnych, sprawdzano monitoring. Nie sprawdzano sposobu pełnienia służby w każdym oddziale (zeznania świadka A. M. k. 1035v - 1034 e - protokół (...) (...) zeznania powód J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...)

Zdarzało się że powódka dokonała inspekcji w ty samym dniu i przedziale czasowym co dyrektor lub jego zastępca. Dyrektor nigdy nie był wpisywany do planu inspekcji. Dyrektor mógł i przeprowadzał inspekcje poza planem, w dowolnym dla siebie czasie. Zastępca D. A. wyznaczana była w planie, ale wykonywała inspekcje także poza planem. Powódka przeprowadzała jedynie te inspekcje do jakich była wyznaczona, nie prowadziła inspekcji poza wyznaczonym planem. Inspekcje zajmowały jej od 30 minut do 1,5 godziny, w zależności od sytuacji w jednostce. Powódka zazwyczaj przechodziła cały teren jednostki. Sprawdzała atmosferę w jednostce, rozmawiała z dowódcą zmiany, sprawdzała monitoring (zeznania P. K. (1) k. 663-664 e - protokół (...) (...)zeznania powódki k. 858 - 859 e - protokół (...) (...)zeznania powód J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...)

Wszystkie inspekcje zaplanowane odbyły się zgodnie zatwierdzonymi planami inspekcji. Powódka nie wpisywała godzin rozpoczęcia i zakończenia przeprowadzonych inspekcji. Fakt ich odbycia dokumentowany był w książkach przebiegu służby dowódcy zmiany, a także w notatkach urzędowych prowadzonych przez kierownika D. Ochrony i przedkładanych do zapoznania się Dyrektorowi Aresztu (zeznania P. K. (1) k. 663-664 e - protokół (...) (...) zeznania powódki k. 858 - 859 e - protokół (...) (...) zeznania powódki J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...) (notatka k.986; notatka służbowa k. 983; zeznania świadka A. M. k. 1035v - 1034 e - protokół (...) (...)

Przykładowo plan inspekcji na miesiąc grudzień 2014 r. zatwierdzony został w dniu 1 grudnia 2014 r. Plan ułożył Kierownik D. Ochrony P. K. (2), a powódka wyznaczona została do inspekcji po godzinach pracy administracji 1 i 10 grudnia 2014 r. Odbycie inspekcji potwierdzone zostało przez nią stosownym wpisem i podpisem z pieczęcią służbową. Tego dnia inspekcję po niej przeprowadził Dyrektor Ś. (protokół k.985). Kierownik D. Ochrony potwierdził fakt odbycia inspekcji przez powódkę 1 i 10 grudnia 2014 r. w notatce służbowej z dnia 7 stycznia 2015 r., a Dyrektor poczynił adnotacje o zapoznaniu się (notatka k.986). Plan Inspekcji w miesiącu lutym 2016 r. ułożony został 28 stycznia 2016r. przez kierownika D. Ochrony P. K. (2). Powódka wyznaczona została do kontroli po godzinach administracji 1 i 15 lutego, z czym się zapoznała (plan inspekcji k. 981). Opis kontroli zamieściła w raporcie z przebiegu służby zmiany nr II po pracy administracji, co poświadczyła podpisem i pieczęcią. Kolejną inspekcję w tym dniu przeprowadził Dyrektor (raport k. 982). Powyższe zostało zaraportowane przez Kierownika D. ochrony do Dyrektora w formie notatki służbowej z dnia 8 marca 2016 r. ze wskazaniem, że powódka przeprowadziła inspekcję w dniach 1 i 15 lutego 2016 r., bez podania godzin (notatka służbowa k. 983). Zawsze zatem plan inspekcji zatwierdzał Dyrektor natomiast wpisy potwierdzające inspekcję w książce przebiegu służby, dokonywała w rubryce 6 powódka jako pierwsza. W przedłożonych książkach przebiegu służby, dyrektor inspekcję przeprowadzał jako drugi. W rubryce „przebieg służby”, znajdującej się na trzeciej stronie raportu dowódca zmiany zamieszczał informacje o fakcie dokonanych inspekcji przez osoby kontrolujące. Po całym miesięcy dyrektor zatwierdzał przebieg wszystkich inspekcji czy obyły się zgodnie z planem. Każdej indywidualnie inspekcji nie zatwierdzano (zeznania świadka A. M. k. 1035v - 1034 e - protokół (...) (...) zeznania powódki k. 858 - 859 e - protokół (...) (...) zeznania powód J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...)

Powódka była też kierowana do czynności służbowych dokonywanych poza terenem jednostki. Wówczas każdorazowo były one wykonywane w pełnym umundurowaniu służbowym i na pisemne polecenie Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w W.. Powódka poza teren jednostki wyjeżdżała przede wszystkim samochodem służbowym, rzadziej prywatnym. Jednostkę można było opuścić tylko za zgodą Dyrektora Aresztu, w formie przepustki. Przez bramę wyjeżdzał sam kierowca, funkcjonariusze musieli przejść przez biuro przepustek (zestawienie kontroli generalnych k. 52 - 55 dokumentacja zlecająca udział w kontrolach i raporty kontroli nieplanowanych k. 56 – 471; zeznania świadka T. Ż. k. 488v – 499 e – protokół (...) (...)Wyjścia prywatne poza jednostkę prywatne podlegały odpracowaniu, lub odliczeniu. Powódka często opuszczała stanowisko pracy w celach prywatnych. W okresie o 13 lutego 2012r. o 26 stycznia 2016 r., w celach prywatnych powódka zwalniała się ze służby łącznie 75 godzin 28 minut (zestawienie wyjść prywatnych k. 56—58).

Powódka dokonała inspekcji Aresztu, zgodnie z zatwierdzonym przez Dyrektora Aresztu Śledczego w W. B. miesięcznymi planami inspekcji w dniach: 26 października 2010 r., 13 marca 2011 r., 4 i 14 maja 2011 r., 8 i 18 czerwca 2011 r., 2 listopada 2011 r., 28 września 2012 r., 1 października 2012 r., 1 marca 2013 r., 16 czerwca 2013 r., 2 grudnia 2013 r., 1 grudnia 2014 r., 18 stycznia 2016 r. I 15 lutego 2016 r. Powyższe wpisane zostało do książki przebiegu służby. W tych samych dniach inspekcji dokonali też Dyrektor Aresztu lub jego zastępcy. Kierownik D. Ochrony poinformował Dyrektora w formie notatek służbowych, że w danym miesiącu wszyscy wyznaczeni funkcjonariusze dokonali inspekcji, zgodnie z zatwierdzonym wcześniej planem. Notatki zostały przez dyrektora zatwierdzone.

Przeprowadzone inspekcje jednostki i inne czynności służbowe wykonywane przez powódkę w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji w 2015 r przedstawiały się następująco: - inspekcje jednostki łącznie 35 h (07/01, 19/01, 04/02, 09/02, 02/03, 11/03, 02/04, 08/04, 03/07, 09/07, 03/08,03/09, 07/09, 01/10, 09/10, 04/11, 09/11, 07/12, 14/12), - inne imprezy łącznie 35h : wizyta prezydenta (13/01 2h), Wystawa w Galerii Stacja Muranów (16/02), Misterium Męki Pańskiej Mienia (20/03 2h), Alarm ćwiczebny (20/04 dzień wolny 4h), XIX Festiwal Nauki SAPERE AUDE J. (20/09 8h niedziela), Inauguracja Klubu AA (24/10 8 h sobota), Rocznica stanu wojennego - dyżur (13/12 8h niedziela) (zestawienie k. 495-496; zestawienie k. 533-535). Przeprowadzone inspekcje jednostki wykonywane w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji w 2016 r: 8h (04/01, 18/01, 01/02, 15/02). Inne czynności wykonywane w dni wolne od służby, po godzinach pracy administracji poza terenem jednostki w latach 2011 - 2014, za które nie udzielono czasu wolnego od służby łącznie 26h: Plener artystyczny Mienia (06/11 3h), Misterium Męki Pańskiej Mienia (30/03/2012 3h), Mienia ART 2012 (09/12 3h), Misterium Męki Pańskiej Mienia (15/03/2013 3h), Mienia ART 2014 (04/09/2014 3h), XVIII Festiwal Nauki „SAPERE AUDE” J. (20/09/2014 8h sobota), Misterium Męki Pańskiej Mienia (11/04/2014 3h) (zestawienie k. 497; zestawienie k. 533-535).

Dyrektor Generalny Służby Więziennej powołał komisję do przeliczenia czasu pracy powódki. Komisja składała się z 3 członków. Powódka nie była wzywana przez Komisję do składania jakichkolwiek wyjaśnień czy dokumentów. Zliczenia godzin przepracowanych ponad czas służby dokonano na podstawie dokumentacji udostępnionej przez kierownika, książki wyjść służbowych, listy obecności, książki kontroli generalnych jednostek penitencjarnych. Wzięto pod uwagę inspekcje zatwierdzone przez dyrektora, wyjazdy i wyjścia służbowe w zakresie których obecność powódki była potwierdzona w dostępnych dokumentach. Pominięto inspekcje, co do których powódka nie odnotowała godziny rozpoczęcia i zakończenia przeprowadzonych inspekcji. Komisja uwzględniła te inspekcje, które były zatwierdzone przez dyrektora, nie uwzględniono inspekcji, które trwały bardzo krótko do 15 minut. Ustalono, że powódka nadpracowała łącznie 427 h i 10 minut. Wykorzystała zwolnienie od zajęć służbowych na tej podstawie w wymiarze 320 godzin w dniu 19 grudnia 2014 r., w okresie od 21 kwietnia 2015 . do 30 kwietnia 2015r. oraz w dniach 6 maja do 18 czerwca 2015 r. (zeznania świadka T. Ż. k. 488v – 499 e – protokół (...) (...) oraz k. 653v - 654v e - protokół (...) (...)i k. 1073 - 1076 e - protokół (...) (...) zeznania powódki k. 858 - 859 e - protokół (...) (...) zeznania powód J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...); sprawozdanie 52-53).

W miesiącu kwietniu, maju i czerwcu 2015 r. Dyrektor Aresztu Śledczego w W. – B. udzielił jej dni wolnych od służby tylko za przeprowadzone inspekcje jednostki w dni ustawowo wolne od służby, ale tylko za okres pełnienia służby w Areszcie Śledczym w W. – B. w latach 2010 – 2014 i częściowo w 2015 r. Rozkazem dziennym nr (...) z dnia 5 maja 2015 r. dni wolne powódce udzielono od 6 maja do 18 czerwca 2015 r. Nie otrzymała ekwiwalentu pieniężnego za przeprowadzone inspekcje jednostki pełniąc służbę zastępcy kierownika działu penitencjarnego w Zakładzie Karnym w W. – B. oraz za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar w Areszcie Śledczym w W. – B..

W dniu 30 grudnia 2016 r. powódka złożyła skargę do Dyrektora Aresztu Śledczego w W. – B.. Załączyła wykaz pełnionej służby ponad ustawowy wymiar na dyżurach oraz delegacjach służbowych w Areszcie Śledczym w W. B. w latach 2011 – 2015 oraz wykaz przepracowanych inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji w latach 2015 – 2016. Wskazała, że w 2015 r. wypracowała 70 godzin czasu wolnego od służby za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar, a w 2016 r. – 8 godzin (skarga k. 10)

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Aresztu Śledczego w W. – B. pismem D/K.101.10.2017.TŻ z dnia 3 lutego 2017 r. Wskazał, że nie przysługuje jej prawo do ekwiwalentu pieniężnego bowiem w okresie od 1 lipca 2001 r. do 12 sierpnia 2010 r. pełniła ona służbę na stanowiskach zastępcy kierownika i kierownika działu penitencjarnego. Na mocy zaś Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 września 1997 r. zasad udziela wolnego od służby nie stosuje się wobec kierowników jednostki i ich zastępców oraz kierowników oddziałów, działów i służb w jednostkach organizacyjnych i ich zastępców służby funkcjonariuszy Służby Więziennej (pismo D/K.101.10.2017.TŻ k. 15 - 16

W dniu 15 lutego 2017 r pisemnie zwróciła się z prośbą do Dyrektora Zakładu Karnego W. – B. o przesłanie zestawienia dokonanych przez nią inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni świąteczne i ustawowo wolne od pracy w okresie od 1 lipca 2001 r. do 1 sierpnia 2009 r. oraz zwróciła się do Dyrektora Aresztu Śledczego w W. B. o przesłanie zestawienia dokonanych inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz w dni świąteczne i ustawowo wolne od pracy w okresie od 1 sierpnia 2009 r. do 12 sierpnia 2010 r. W obu przypadkach odmówiono sporządzenia zestawienia (pismo k. 17; pismo k.18; pismo k. 19; pismo k. 20).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, w tym przede wszystkim planów inspekcji, książek przebiegu służby, notatek służbowych Kierownika D. Ochrony, zeznań świadków: T. Ż. k. 488v – 499 e – protokół (...) (...), k. 653v - 654v e - protokół (...) (...) oraz k. 1073 - 1076 e - protokół (...) (...), P. S. k. 489 – 489v e – protokół (...) (...) P. K. (1) k. 663-664 e - protokół (...) (...) A. P. k. 676 - 677 e - protokół (...) (...) A. M. k. 1035v - 1034 e - protokół (...) (...) C. Ś. k. 1036v - 1037 e - protokół (...) (...) oraz na podstawie zeznań powódki k. 858 - 859 e - protokół (...) (...) zeznań powódki J. M. k. 1044 - 1045 e - protokół (...) (...)oraz na podstawie opinii biegłego k. 774-776, opinii uzupełniającej nr 2 k. 824-828 oraz przesłuchania biegłego k. 799-799v e - protokół (...) (...)

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków w zakresie w jakim były one zgodne z dokumentami złożonymi do akt sprawy. Świadek T. Ż. objął stanowisko po powódce, gdy odeszła na emeryturę. Jako jeden z członków komisji dokonywał zliczenia godzin pracy powódki na podstawie udostępnionej dokumentacji wewnątrzpracowniczej. Zeznał, na temat składu komisji, sposobu jej prac, dokumentów na podstawie których naliczano czas wolny od służby, a jakie dokumenty pomijano. Wskazał, że poza inspekcjami generalnymi powódka przeprowadzała inspekcje nieplanowane i niezlecone przez pracodawcę. Brano pod uwagę jedynie inspekcje zatwierdzone przez dyrektora. Jego zeznania w tym zakresie nie znalazł potwierdzenia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie. Świadek P. S. współpracował z powódką. Zeznał na temat zasad odbywania inspekcji u pozwanego. Świadek P. K. (1) wpółpracował z powódką od grudnia 2016 r. Zeznał, że nie przysługiwały pieniądze za nadgodziny, można było odbierać dni wolne. Wskazał, że zdarzały się przypadki ustnie wydanego polecenia inspekcji przez Dyrektora. Nie było obowiązku odnotowania kto i o jakiej godzinie odbył inspekcję - tą okoliczność, poza świadkiem Ż. potwierdzili wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie. Świadek L. Ś., który w okresie objętym rozstrzygnięciem pełnił funkcję Dyrektora Aresztu Śledczego, zeznał że zatwierdzał plan inspekcji w których ujęta była powódka, że nie wyrażał zgodny na inspekcje funkcjonariusza jeśli nie był do niej wyznaczony. Potwierdził, że sam odbywał inspekcje poza grafikiem. Nie zapoznawał się z wynikami prac komisji. Zeznał, że mogło się zdarzyć ze zatwierdzał inspekcje powódce do których nie była wyznaczona. Tolerował to i nie interesowało go co dalej. Nie pamiętał dlaczego odmówił jej wypłaty nadgodzin. Świadek M. złożyła istotne zeznania na temat zasad przeprowadzani i raportowania odbytych inspekcji. Zeznania świadka A. P., radcy prawnego, nic nie wniosły.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki w całości bowiem były one spójne, logiczne i korespondowały z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Są d zwa żył, co następuje:

Powódka w niniejszym postępowaniu dochodziła od pozwanego zapłaty ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny od służby za okres od 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010r. kwoty 26 532 zł (za 603 h) i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie należności w okresie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty oraz za okres od 123 sierpnia 2010r. do 26 lutego 2016 r. tj. 10 354,52 zł brutto i odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie należności w okresie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty - łącznie kwoty 36 886,52 zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2016 r. do dnia ich zapłaty.

Zgodnie z art. 137 ust 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o służbie więziennej (DZ. U. nr 79 poz 523), w brzmieniu obowiązującym w okresie zatrudnienia powódki, funkcjonariusz zwolniony ze służby, który przed dniem zwolnienia nie wykorzystał czasu wolnego od służby za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar otrzymuje ekwiwalent pieniężny, nie więcej jednak niż za 3 lata. Zgodnie z ust 2 ekwiwalent za każdą rozpoczętą godzinę niewykorzystanego czasu wolnego od służby ustala się w wysokości 1/21 miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkiem o charakterze stałym należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym.

Rozpoznając sprawę ponownie, w pierwszej kolejności Sąd przystąpił do ustalenia czy żądanie pozwu mieści się w ramach czasowych określonych przez art 137 ust 1 powołanej ustawy.

Przepis art 226 ust 1 powołanej ustawy przewiduje trzyletni termin na przedawnienie roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych. Termin ten liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli treści przepisów art 226 ust 1 i art 137 ust 1 zestawimy, należy przyjąć że w realiach niniejszej sprawy termin ten rozpoczyna swój bieg od daty zwolnienia powódki ze służby tj. od dnia 26 lutego 2016 r. Warunkiem bowiem koniecznym do ubiegania się o ekwiwalent pieniężny przysługujący funkcjonariuszowi za pełnioną służbę ponad ustawowy wymiar jest zakończenie służby. Funkcjonariuszowi, który w służbie pozostaje roszczenie takie nie przysługuje (vide uzasadnienie do wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 7 stycznia 2016 r. IV P 58/15).

Sąd ponownie dokonał analizy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23.02.2010r., sygn. akt K 1/08, w którym to Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy o Policji, w części obejmującej słowa "nie więcej jednak niż za ostatnie 3 lata kalendarzowe" jest niezgodny z art. 66 ust. 2 w związku z art. 2 Konstytucji. Zaskarżone unormowanie prawne przewidywało, że policjant zwalniany ze służby otrzymuje ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe lub dodatkowe oraz za niewykorzystany czas wolny od służby przyznany na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy o Policji, nie więcej jednak niż za ostatnie 3 lata kalendarzowe. Trybunał Konstytucyjny wyraźnie jednak wskazał, że kwestią odmienną, pozostającą poza granicami zaskarżenia - a zatem poza sferą orzekania Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie - jest ocena konstytucyjności unormowań regulujących uwarunkowania dochodzenia roszczeń z tytułu stosunku służby w Policji (oraz związanych ze stosunkiem tej służby roszczeń pochodnych), w tym - kwestie zakresu i terminów przedawnienia tych roszczeń. Przedawnienie roszczeń zostało w art 226 ust 1 ustawy uregulowane analogicznie jak instytucja przedawnienia w kodeksie pracy, przy czym odnosi się on wyłącznie do roszczeń majątkowych, których katalog został wyliczony w sposób wyczerpujący. Przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza że termin przedawnienia nie może być skracany lub wydłużany wolą stron. Przepis ogranicza pod względem czasowym skuteczność dochodzonego roszczenia majątkowego. Przedawnienie roszczenia oznacza, że objętego nim świadczenia nie można już dochodzić przed Sądem. W przypadku podniesienia zarzutu przedawnienia, jak w niniejszej sprawie, zgłoszone powództwo podlega oddaleniu nie jako nieistniejące, ale jako niekorzystające z ochrony prawnej. Roszczenie o ekwiwalent za niewykorzystany czas wolny jest roszczeniem pieniężnym, przewidzianym w treści powołanego przepisu, a zatem ulega przedawnieniu (vide wyrok Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 4 lipca 2016 r. VP 173/15).

Wobec uznania przez Sąd, że niniejsze przepisy znajdują zastosowanie w przypadku powódki i roszczenie uległo przedawnieniu za okres dochodzony przed 27 lutego 2013 r. Sąd nie badał merytorycznie powództwa za okres od 1 lipca 2001 r. do 27 lutego 2013 r., oddalając je z uwagi na upływ terminu przedawnienia.

Do rozpoznania pozostała kwestia roszczeń obejmujących ekwiwalent pieniężny za pełnioną służbę ponad ustawowy wymiar za pozostały okres czasu tj. od dnia 27 lutego 2013r. do 26 lutego 2016 r.

Sąd rozpoznanie w tym zakresie rozpoczął od ustalenia czy powódka pełniła służbę ponad ustawowy wymiar czasu pracy. W związku z powyższym Sąd przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe i dokonał wnikliwej, wszechstronnej oceny zarówno dokumentów złożonych do akt sprawy, w tym planów inspekcji, wydruków książek przebiegu służby, zestawienia wyjść powódki w celach prywatnych, notatek urzędowych, a także zeznań świadków i powódki.

Sąd ustalił, że powódka bezspornie pracowała w jednozmianowym systemie w wymiarze przeciętnie 40 godzin tygodniowo, osiem godzin dziennie, od poniedziałku do piątku. Powódka z racji zajmowanego stanowiska bezspornie była wyznaczana do przeprowadzania inspekcji jednostki po godzinach pracy administracji oraz do innych czynności w dni ustawowo wolne od pracy i inspekcje te / czynności zlecone wykonywała. Zgodnie zarządzeniem nr (...) dyrektor, komendant Centrum Ośrodka, komendant ośrodka odpowiednio określali termin inspekcji i sposoby jej przeprowadzenia w podległej jednostce. Inspekcje planowano z miesięcznym wyprzedzeniem, plan inspekcji każdorazowo zatwierdzał Dyrektor Aresztu. Pozwany twierdził, że powódka nie wykazała wystarczająco faktu odbywania inspekcji, bowiem nie odnotowywała godzin jej rozpoczęcia i zakończenia. Tymczasem jak zeznała powódka, ale i co wynika z dokumentów złożonych do akt sprawy wyniki inspekcji odnotowywano w książce przebiegu służby dowódcy zmiany lub dyżurnego ośrodka. Kto, kiedy i w jaki sposób dokonuje inspekcji określa § 73 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. W sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. 2015 póz 548) Przepisy nie przewidywały natomiast obowiązku zapisywania przez funkcjonariusza w jakich godzinach te czynności przeprowadził. W planach inspekcji nie ma podanych wyznaczonych dat dokonania inspekcji. Dyrektor mógł wyznaczyć kilku funkcjonariuszy do inspekcji, a każdy z wyznaczonych funkcjonariuszy miał obowiązek przeprowadzić inspekcje co najmniej dwa razy w miesiącu i taki wariant przyjęła powódka do swoich wyliczeń. Powódka wykonywała je w dni powszednie po godzinach pracy administracji, dwa razy w miesiącu. Pozwany kwestionował, aby we wszystkie dochodzone przez powódkę dni inspekcja była jej przez Dyrektora zlecana, by była ona planowa. Pozwany nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów, na potwierdzenie swojego stanowiska. Sąd uznał, za wiarygodne zatem wyliczenia powódki oraz udokumentowane wpisami do książki przebiegu służby oraz planami inspekcji, a także własnymi wyliczeniami odbytych inspekcji. Powódka zaprzeczyła, aby wykonywała inspekcje poza planem inspekcji, a pozwany nie wykazał, że były to inspekcje nieplanowe. Miedzy innymi świadek A. M. opisała procedurę tworzenia planu inspekcji, zasad ich odbywania i wyznaczania do nich fukcjonariuszy, a także procedurę raportowania i potwierdzania przebiegu przez Dyrektora na koniec miesiąca wszystkich inspekcji. Zeznał o tym również, świadek Ś. ówczesny dyrektor. Potwierdzili też, że nie ma przepisu nakazującego wpisywanie godzin przeprowadzonej inspekcji, a takie zarzuty w stronę powódki były kierowane. Komisja zliczająca odbyte inspekcje i należny ekwiwalent nie brała pod uwagę natomiast inspekcji bez określonych przez powódkę godzin, czy krótkich, czy też ich zdaniem niezleconych. Zarzucano, że nie doszło do wypracowania narodzin bowiem inspekcje te były przeprowadzone dni, w których inspekcji dokonywał inny pracownik wyznaczony zgodnie z planem inspekcji. W świetle przeprowadzonego postępowania dowodowego fakt, że w książce przebiegu służby odnotowane były dwie inspekcje: powódki i dyrektora nie świadczy o powyższym, bowiem dyrektor mógł wykonywać inspekcje poza planem wedle własnego uznania, a jego raport i podpis zawsze były jako drugie. Powódka pierwsza dokonywała wpisu w rubryce 6 raportów (książki przebiegu służby), a dopiero pod jej podpisem znajdowały się kolejne podpisy Dyrektora lub jego zastępcy jako drugiego funkcjonariusza dokonującego inspekcji w tym dniu.

Zgodnie z art 120 ust 1 ustawy o Służbie więziennej, czasem służby jest czas, w którym funkcjonariusz pozostaje w dyspozycji przełożonego w jednostce organizacyjnej lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania zadań służbowych, w tym również związanym z uczestnictwem w szkoleniu lub doskonaleniu zawodowym oraz odbywaniem podróży służbowych.

Powódka wyznaczana była również i kierowana do innych czynności służbowych poza terenem jednostki. Wyjazdy te miały charakter służbowy i dotyczyły głównie udziału w imprezach okolicznościowych, uroczystościach, na które powódka kierowana była jako reprezentacja jednostki. Każdorazowo podróżowała ona samochodem służbowym, rzadziej prywatnym w pełnym umundurowaniu. Powódka przedstawiła dokładny wykaz godzin i uroczystości w jakich wzięła udział natomiast argumenty pozwanego dyskredytujące obecność powódki w tych dniach w czynnościach służbowych nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym. Czynności te wykonywane były na pisemne polecenie Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w W., powódka podpisywała stosowny dokument, otrzymywała przepustkę.

Sąd zważył, że mylny jest pogląd pozwanego, że Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości nr 52/97/CZSW z dnia 5 września 1997 r. w sprawie zasad ustalania rozkładu czasu służby funkcjonariuszy Służby Więziennej nie pozostaje w sprzeczności z art 32 ust 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o służbie więziennej. Zgodnie z § 7 ust 2 i 3 ww. Zarządzenia w zamian za pełnioną służbę poza rozkładem czasu służby funkcjonariuszowi udziela się w tym samym wymiarze czasu wolnego od służby. Przepisów tych nie stosuje się wobec kierowników jednostki i ich zastępców oraz kierowników oddziałow, działów i służ w jednostkach organizacyjnych i ich zastępców.

Wykładnia art 15 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służba w Milicji obywatelskiej, ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o uposażeniu żołnierzy, ustawy o Policji, ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji, urzędu Ochrony państwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych rzeczypospolitej Polskiej ustawy o służbie więziennej oraz ustawy o Inspekcji Celnej (DZ.U. nr 81 póz 877) prowadzi do wniosku, że akty wydawane na podstawie upoważnień ustawowych zmienianych niniejszą ustawą zachowują moc do czasu ich zastąpienia przez akty wydane na podstawie niniejszej ustawy. Niewątpliwie zarządzenie nie stanowi źródła prawa w wykładni przepisów konstytucyjnych. Jest to akt prawa wewnętrznego.

Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 20 stycznia 2006 r. I OSK 766/05 zarządzenie Ministra Sprawiedliwości nr 52/97/CZSW z dnia 5 września 1997 r. w sprawie zasad ustalania rozkładu czasu służby funkcjonariuszy Służby Więziennej stało się aktem normatywnym wewnętrznym i nie mogło stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej. Brak jest zatem podstaw by oceniać i dokonywać ustaleń dotyczących wynagrodzenia funkcjonariuszy za pracę w godzinach nadliczbowych w oparciu o zarządzenie, które nie mogło stanowić podstawy do przyjęcia jak należy rozumieć unormowanie zawarte w art 32 ust 1 ustawy o Służbie Więziennej, że czas służby funkcjonariusza jest określony wymiarem jego obowiązków, z uwzględnieniem prawa do wypoczynku. W związku z powyższym należało przyjąć, że osoby pełniące funkcje kierownicze, jak powódka były uprawnione do wynagrodzenia z tytułu nadgodzin. Podobny pogląd wyraził Sąd Rejonowy w Słupsku i Sąd Rejonowy w Choszcznie w powołanych już wcześniej wyrokach odpowiednio z dnia z dnia 7 stycznia 2016 r. IV P 58/15 z dnia 4 lipca 2016 r. VP 173/15 rozpoznając sprawy funkcjonariuszy o nadgodziny za wykonane inspekcje.

Powódka wnosiła kilkukrotnie o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia pełnej dokumentacji z książki przebiegu służby dowódcy zmiany Aresztu Śledczego w W. B. w dniach, w których powódka dokonała inspekcji jednostki pełniąc służbę kierownika działu penitencjarnego w okresie od 1 września 2010 r. do dnia 26 lutego 2016 r., nie tylko pierwszych stron raportów z przebiegu służby zmiany. Podnosiła ze na kolejnych stronach winny być informacje o fakcie dokonanych inspekcji przez osoby kontrolujące. Wpis taki dokonywał dowódca zmiany. Pozwany pełnej dokumentacji w tym zakresie nie przedstawił. Zgodnie natomiast z przyjętą linią orzeczniczą, w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika o wynagrodzenie obowiązuje ogólna reguła procesu, że powód powinien udowodnić słuszność swych twierdzeń w zakresie zgłoszonego roszczenia, z tą jedynie modyfikacją, iż niewywiązywanie się przez pracodawcę z obowiązku rzetelnego prowadzenia dokumentacji, powoduje dla niego niekorzystne skutki procesowe wówczas, gdy pracownik udowodnił swoje twierdzenia przy pomocy innych środków dowodowych niż ta dokumentacja.

Stanowisko pozwanego w dużej mierze opierało się na sprawozdaniach komisji powołanej do zliczenia nadpracowanych godzin przez powódkę. Komisja tymczasem, jak wynika z zeznań świadka Ż., opierała się wyłącznie na wybiórczych wpisach. Uznali też, że nie wynika z nich, że wszystkie inspekcje były zlecone przez przełożonego, że powódka wykonywała też inspekcje nieplanowe nie podlegające rozliczeniu. Powyższe nie znalazło potwierdzenia w materiale dowodowym, a powódka stanowczo zaprzeczyła, by przeprowadzała inspekcje poza wyznaczonym planem inspekcji. Funkcjonariusze wyznaczeni przez Dyrektora jednostki do przeprowadzenia inspekcji mieli obowiązek dokumentowania tego faktu w książce przebiegu służby dowódcy zmiany. Powódka dokonywała wszystkich zaplanowanych inspekcji zgodnie z zatwierdzonymi przez Dyrektora Aresztu grafikami i udokumentowała te w książkach przebiegu służby dowódcy zmiany. Co do delegacji związanych z wyjściami służbowymi poza teren jednostki, pozwany nie uwzględnił wyjazdów powódki, wskazując że nie były one objęte poleceniami wyjazdów służbowych czyli delegacjami. Powyższe rownież nie jest zgodne z ustalonym w sprawie stanem faktycznym, co Sąd zważył powyżej. Jak już wskazano wcześniej, każdorazowo opuszczała jednostkę na polecenie Dyrektora aresztu, w postaci stosownych dekretacji umieszczanych na wpływających pismach od różnych instytucji i jednostki nadrzędnej. Każdorazowo powódka wyjeżdżała z jednostki w godzinach pracy administracji, samochodem służbowym razem z jednych z zastępców dyrektora aresztu. Zawsze otrzymywała od dyrektora przepustkę, którą przekazywała funkcjonariuszowi pełniącemu służbę przy bramie wjazdowej do jednostki. Bez tego dokumentu nie została by wypuszczona na zewnątrz jednostki.

Uznając co do zasady słuszność roszczeń powódki, celem wyliczenia należności Sąd postanowieniem z dnia 2 października 2018 r. - jeszcze przy pierwszym rozpoznaniu sprawy - dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów na okoliczność należności powódki z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres czasu od dnia 1 stycznia 2015 r. do 26 lutego 2016 r. z uwzględnieniem czasu wolnego udzielonego wykorzystanego czasu wolnego od służby (postanowienie k. 594). Sąd przy rozstrzyganiu pominął jednak dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, ekonomii i analizy finansowej przedsiębiorstwa z dnia 14 lutego 2019 r. bowiem wyliczenia w niej zawarte nie uwzględniały zaświadczenia o wynagrodzeniu powódki z ostatniego okresu zatrudnienia (opinia biegłego k.606 - 626).

Postanowieniem z dni 25 marca 2021 r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego z zakres rachunkowości i finansów na okoliczność należności powódki z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od dnia 1 stycznia 2005 r. do 26 lutego 2016 r. z uwzględnieniem udzielonego wykorzystanego czasu wolnego od służby przy założeniu wysokości wynagrodzenia powódki wynikającego z zaświadczenia o wynagrodzenie z dnia 15 stycznia 2021 r. (postanowienie k. 767). W dniu 10 maja 2021 r. biegły z zakresu rachunkowości złożył opinię. Wskazał, że z uwagi na brak danych źródłowych za lata 2005 - 2010 nie jest możliwe dokonanie analizy liczby godzin pracy powódki w tym okresie i potwierdzenia przez biegłą rzeczywistej ilości przepracowanych godzin przez powódkę na rzecz pozwanego, która by wynikała z dokumentów. Biegła podała, że powódka wskazywała na 67 godzin inspekcji przeprowadzonych w tym czasie oraz przepracowanych 67 razy w dni świąteczne i dni ustawowo wolne od pracy, co po przeliczeniu po 8 godzin daje łącznie 603 godzin. 67 dni x 8 h + 67 godzin= 603 godziny. Wyliczenia te biegła przyjęła za podstawę swojej opinii uzupełniającej. Ostatecznie przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd pominął opinię biegłego w tym zakresie uznając, że należności powódki za ten okres uległy przedawnieniu.

Za okres od sierpnia 2010 r. do lutego 2016 r. biegły oparł wyliczenia o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy tj. zestawienie ilości przepracowanych godzin w poszczególnych dniach i miesiącach. Stawka dzienna wyliczona została w oparciu o zaświadczenie o wynagrodzeniu z dnia 15 stycznia 2021 r., którego powódka nie kwestionowała. Stawkę dzienną biegła obliczyła według wzoru: 7 392 : 21= 352 zł/dzień tj 44 zł/h. Biegła przedstawiła dwie wersje wyliczeń. Wersja nr I bez odejmowania wyjść prywatnych od czasu pracy tj. 235,33 h na kwotę 10 354, 22 zł brutto oraz wersja nr II po odjęciu wyjść prywatnych od czasu pracy tj 118,20 h tj. kwota 5 200, 80 zł brutto. Przy założeniu natomiast, że w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 12 sierpnia 2010 r. powódka przepracowała 603 h i nie uzyskała czasu wolnego za ten okres to należność z tytułu ekwiwalentu biegła wyliczyła na kwotę 26 532 zł brutto. Zgodnie z wnioskami biegłego należność powódki z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od dnia 1 stycznia 2005 r. do 26 lutego 2016 r. wynosiła 36 886,52 zł brutto przy założeniu, że nie należy odejmować od przepracowanych godzin wyjść prywatnych. Natomiast należność powódki za okres od 1 stycznia 2005 r. do 26 lutego 2016r., uwzględnieniem udzielonego wykorzystanego czasu wolnego od służby według wyliczeń biegłej wynosi 31 732,80 zł brutto przy założeniu, że godziny wyjść prywatnych należy odejmować od przepracowanych godzin wg wyliczenia: 5 200,80 zł + 26 532 zł (opinia biegłego z z okresu rachunkowości k. 774-776). Powódka nie wnosiła uwag do opinii. Sąd przesłuchał dodatkowo biegłego na rozprawie w dniu 27 września 2021 r. ( k. 799 - 799v). Biegły skorygował opinię uzupełniającą. Podał, że we wnioskach opinii uzupełniającej od kwoty 36 886, 52 zł należy odjąć 10 354,52 zł aby otrzymać 26 532 zł czyli kwotę należną z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny. Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd pominął również opinię główną biegłego w zakresie przedawnionego okresu i nie czynił ustaleń na jej podstawie.

Sąd dopuścił jeszcze dow ó d z opinii uzupełniającej biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność wyliczenia należności pow ó dki z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od dnia 27 tego 2013 r. do 26 lutego 2016 r. Z uwzględnieniem czasu wolnego od służby z uwzględnieniem wyjść prywatnych i bez ich uwzględnienia, przy założeniu wysokości uposażenia pow ó dki z zaświadczenia z dnia 15 stycznia 2021 r. (postanowienie k. 799v).

W opinii uzupełniającej z dnia 11 października 2021 r. biegły wskazał, że zgodnie z zestawieniem przepracowanych godzin przez powódkę (załącznik nr 1 do opinii) w okresie od 27 lutego 2013 r. do 26 lutego 2016 r. (3 lata przed ustaniem służby) powódka przepracowała 65 h 25 minut po godzinach pracy administracji oraz 88 godzin w soboty i święta, razem 153h i 25 minut. Z raportów z tego okresu (załącznik nr 2 do opinii) wynika że powódce udzielono w okresie od 19 grudnia 2014 r. do 18 czerwca 2015 r. 304 godziny wolne od służby. Z akt sprawy nie wynika jednak za jakie dni udzielono czasu wolnego i czy nie był to okres sprzed 3 lat od dnia zaprzestania pracy powódki. Stawka dzienna nadal przyjęta została przez biegłego w wysokości 44 zł/h. W wersji I należność powódki z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystanie czasu wolnego od służby za okres od 27 lutego 2013 r. do 26 lutego 2016 r. Wynosi 6 750,35 zł brutto przy założeniu, ze godziny wyjść prywatnych nie należy odejmować od przepracowanych godzin. Należność powódki natomiast z tytułu ekwiwalentu za ten okres przy założeniu, iż godziny wyjść prywatnych należy odejmować od przepracowanych godzin wynosi 0 zł. (opinia uzupełniającą nr 2 k. 824-828). Powódka nie kwestionowała wyliczeń biegłego. Podnosząc, że wyliczenia jedynie za okres od dnia 27 lutego 2013 r. do 26 lutego 2016 r. tj. za ostatnie 3 lata służby nie znajdują umocowań prawnych i stoi w sprzeczności z art 137 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o służbie więziennej. Opinia uzupełniająca złożona w dniu 11 października 2021 r. w wersji II w zakresie wyliczeń biegłego i wniosków legła u podstaw rozstrzygnięcia w sprawie. Sąd uznał bowiem, ze wyjścia prywatne należy uwzględnić i odjąć od przepracowanych godzin. Okoliczność ta była między stronami w zasadzie niesporna, że powódka z wyjść tych korzystała. Pozwany natomiast udowodnił wymiary godzin za pomocą złożonej dokumentacji i wpisów samej powódki. Kwestię prawną związaną z wykładnia przepisu art 137 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o służbie więziennej Sąd rozstrzygnął na wstępie i opisał w pierwszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu przedstawiona opinia wraz z opiniami ją uzupełniającymi była zgodna z wymogami art. 285 k.p.c., tj. zawierała uzasadnienie i była wyczerpująca. Opinia biegłego była logiczna, spójna, nie budziła zdaniem Sądu wątpliwości z punktu widzenia metodologii, poprawności, rzetelności i prawidłowości rozumowania. Była jasna, wyczerpująca i wewnętrznie niesprzeczna.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie słuszności na podstawie art 102 k.p.c. Zgodnie z ww. przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Sąd odstąpił od obciążenia powódki kosztami zastępstwa procesowego w zakresie oddalonego powództwa. Zastosowana zasada słuszności stanowi wyjątek od ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl której strona przegrywająca spór sądowy ponosi jego koszty, w tym koszty reprezentacji strony przeciwnej w toku procesu. Jednak w wyjątkowych przypadkach, ze względów słuszności, sąd może odstąpić od tej zasady i zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Odstąpienie od ogólnych reguł rozliczania kosztów procesu ze względów słuszności jest rozwiązaniem o wyjątkowym charakterze, wymagającym proporcjonalnego wyważenia interesów stron postępowania w świetle okoliczności sprawy. Decyzja o odstąpieniu od ogólnej zasady ponoszenia kosztów sądowych przez stronę przegrywającą proces jest suwerennym uprawnieniem sądu. Ma charakter dyskrecjonalny. Oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości a także analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy. Sąd, który rozpoznaje sprawę merytorycznie i ma osobistą styczność ze stronami procesu, może nabrać przekonania – kierując się własnym poczuciem sprawiedliwości, że w okolicznościach sprawy właściwym jest zastosowanie zasady słuszności (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 marca 2020 r., sygn. akt: I ACa 86/19 i z dnia 17 stycznia 2020 r., sygn. akt: I ACa 504/19). Przypadki, w których może dojść do odstąpienia od obciążenia strony przegrzewającej proces jego kosztami są wyjątkowe. Konieczne jest również zaistnienie takich okoliczności, które mają swoje źródło w przebiegu samego postępowania, a które powodują, iż zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. W przypadku powódki Sąd uznał, że występując z roszczeniem powódka nie miała świadomości, że jej roszczenie cześciowo się przedawniło, tym bardziej że obiecano jej przy przeniesieniu, że wszystko zostanie rozliczone.W przypadku przeniesienia miedzy jednostkami miała prawo przypuszczać że pracodawca jej to wynagrodzi. Nadto ekwiwalent materializuje się po rozwiązaniu stosunku służbowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji.

Przewodniczący:	Sędzia Iwona Dzięgielewska
Protokolant:	Anna Zarębska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE