UZASADNIENIE

Powód (...), działający przez profesjonalnego pełnomocnika, domagał się zasądzenia od pozwanego Sądu Rejonowego w (...)kwoty 27 222,66 zł tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za lata 2021-2022, w tym także dodatkowego wynagrodzenia rocznego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot wymagalności każdorazowo wypłacanego przez pozwanego wynagrodzenia oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od DNIA uprawomocnienia się orzeczenia do dnia Zapłaty.

W uzasadnieniu powód podał, że jest sędzią (...) W latach 2021-2022 pełnił jednocześnie funkcję (...) (...) W okresie objętym pozwem jego wynagrodzenie kształtowało się odpowiednio: w 2021r. oraz do dnia 2 czerwca 2022 r. w stawce czynnej (mnożnik 2,36), od dnia 3 czerwca 2022 r. w stawce piątej (mnożnik 2,50). Nadto we wskazanych okresie przysługiwał mu dodatek za długoletnią pracę w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatek funkcyjny: w 2021 r. oraz do 4 czerwca 2022 r. z zastosowaniem mnożnika 0,35 podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, podwyższony 0 10% w związku z jednoczesnym pełnieniem więcej niż jednej funkcji, od 20 czerwca 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. (1 1 dni) z zastosowaniem mnożnika 0,3 podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, od 1 lipca 2022 r. do 31 lipca 2022 r. z zastosowaniem mnożnika 0,35 podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, od I sierpnia 2022r. do końca roku 2022r. z zastosowaniem mnożnika 0,35 podstawy ustalania wynagrodzenia zasadniczego, podwyższony 0 10% w związku z jednoczesnym pełnieniem więcej niż jednej funkcji. Powód podniósł, iż jego "nagrodzenie w roku 2022 ustalono błędnie przyjmując, jako jego podstawę przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. w oparciu o art. 8 ust 1 i 2 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. zamiast prawidłowo - zgodnie z art. 91 S Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. — Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 217 ze zm., dalej jako: p.u.s.p.). Powód podał, że z komunikatu Prezesa GUS z dnia 1 1 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5024,48 zł (plus 26 zł, razem 5050,48 zł), podczas, gdy ogłoszone przez Prezesa GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. przeciętne "nagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł. Z powyższego zatem wynika, że zastosowanie do ustalenia wynagrodzenia powoda w 2022 r. art. 8 ust 1 i 2 ustawy okołobudżetowej z 2022 r., zamiast zasady wyrażonej w art. 91 S Ic PrUSP spowodowało, że zostało mu wypłacone niższe wynagrodzenie. Tożsama sytuacja miała miejsce w 2021 r., którym ustawodawca odstąpił od zastosowania zasady wyrażonej w art. 91 S Ic PrUSP i ustalił wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych obowiązującą w 2021 r. w oparciu o art. 12 ust I ustawy okołobudżetowej z 2021 r. Zdaniem powoda wynagrodzenie mu wypłacane nie stanowiło wynagrodzenia godziwego ani wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi powierzonych mu obowiązków. Nadto powód odniósł, iż za lata 2021 i 2022 przysługiwało mu dodatkowe wynagrodzenie roczne, które w konsekwencji ustalenia o "płaty wynagrodzeń w 2022 r., jak i 2021 r. w nieprawidłowej, zmniejszonej wysokości również wypłacone zostało w nieprawidłowej, zmniejszonej wysokości.

Powód podkreślił, że rolą tzw. ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz "łącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej. W ocenie powoda jego wynagrodzenie w latach 2021-2022, ustalone w oparciu o przepisy ustaw okołobudżetowych z 2021 i 2022 r., nie odpowiadało „godności urzędu sędziego” jak również zakresowi jego obowiązków (art. 78 ust 2 Konstytucji). Nadto zdaniem powoda na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy zostało naruszone zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nie zaistniały również przesłanki uzasadniające zastosowanie odstępstwa od zasady ochrony praw słusznie nabytych. Powód wskazał, że w związku z brakiem jakiegokolwiek uzasadnienia w projektach ustawy okołobudżetowych obejmujących w/w lata konieczności i zasadności wprowadzenia przedmiotowych zmian, stwierdzić należy, że doszło do nagłego wycofania się przez państwo z zasady kształtowania "nagrodzeń sędziów, które miało charakter całkowicie arbitralny. Powód podniósł również, że skoro ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac sędziów, to owo zamrożenie winno dotyczyć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, bądź też nie powił o ono dotyczyć żadnej z w/w władz. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, tj. zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust 2 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na powyższe pozwany Sąd Rejonowy (...) wniósł o

oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nagrodzenie powoda zostało ustalone oraz wypłacone w latach 2021 i 2022 w prawidłowej wysokości zgodnej z art. 91 SIC ustawy o ustroju sądów powszechnych oraz art. 8 ust. i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 202 Ir. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022. Pozwany podał, że brak podwyższenia wynagrodzenia za rok 2021 był związany z nadzwyczajną sytuacją powstałą w związku z rozprzestrzeniem się epidemii Sars-CoV-2 i ogłoszeniem od 4 marca 2020r. stanu epidemii. Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego pozwany wskazał, że zasada ochrony praw nabytych nie zakazuje prawodawcy wprowadzania zmian w przepisach prawnych, na et takich, które skutkowałyby pogorszeniem sytuacji adresatów prawa, o ile przemawia za t m inna wartość konstytucyjna, której w danych okolicznościach należy przyznać pierwszeństwo.

Zdaniem pozwanego art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej nie narusza zasady ochrony praw słusznie nabytych. Pozwany załączył do odpowiedzi a pozew wyliczenie różnic w "nagrodzeniu "płaconym powodowi a wynagrodzeniem zaliczonym bez uwzględnienia regulacji okołobudżetowych. Nadto pozwany wskazał, że uznał dochodzone przez powoda roszczenie uzasadnione, co do zasady. Podkreślił, że strona pozwana nie kwestionuje prawidłowości zawartych w pozwie obliczeń dotyczących wysokości wynagrodzenia powoda.

Sąd ustalił, że powód (...) w dniu 1 października 1999r. został mianowany aplikantem sądowym etatowym w okręgu Sądu Okręgowego (...). Po odbyciu aplikacji złożył egzamin sędziowski z wynikiem ogólnym dobrym i z dniem 3 czerwca 2002 r. Minister Sprawiedliwości mianował powoda na stanowisko asesora sądowego z powierzeniem czynności sędziowskich w Sądzie Rejonowym w (...)Następnie z dniem 3 czerwca 2004r. powodowi powierzono pełnienie czynności sędziowskich w Sądzie Rejonowym w (...)W dniu 30 listopada 2005r. (...) został powołany na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w (...) Z dniem 5 czerwca 2018r. powód został delegowany przez Ministra Sprawiedliwości do pełnienia funkcji wiceprezesa Sądu Rejonowego w (...) na okres czterech lat. Od dnia 29 marca 2020 r. Minister Sprawiedliwości powierzył powodowi funkcję Przewodniczącego Wydziału (...) na okres pełnienia funkcji Wiceprezesa Sądu Rejonowego (...) W okresie od 22 czerwca 2020r. na okres roku powód został delegowany do pełnienia obowiązków sędziego w Sądzie Apelacyjnym (...)W okresie od dnia 3 listopada 2020 r. do czasu powołania prezesa Sądu Rejonowego (...)powód pełnił funkcję prezesa tego Sądu.

Z dniem 20 czerwca 2022 r. powód został ponownie powołany do pełnienia funkcji Wiceprezesa Sądu Rejonowego (...) zaś od dna 1 lipca 2022 r. ponownie powierzono mu funkcję Przewodniczącego (...)na okres pełnienia funkcji Wiceprezesa (...) Wynagrodzenie zasadnicze powoda od dnia 1 styczni2020 r. wyniosło 1 1 420,61 zł miesięcznie, tj. w czwartej stawce przy zastosowaniu mnożnika 2,36 przy podstawie ustalenia wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 4839,24 zł, tj. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Od dna 29 marca 2020 r. powód otrzymywał dodatek funkcyjny z tytułu pełnienia funkcji Przewodniczącego (...) w Sądzie Rejonowym(...)w kwocie 1694,00 zł z zastosowaniem mnożnika 0,35 podstawy ustalenia "nagrodzenia zasadniczego .

W 2021 r. wynagrodzenie powoda również ustalono na ww. podstawie, z kolei od dnia 1 stycznia 2022 r. podstawę wynagrodzenia powoda stanowiło wynagrodzenie z drugiego kwartału 2020 r. ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, które tym razem wynosiło 5050,48 zł. Stąd wysokość wynagrodzenia zasadniczego powoda wyniosła 1 1 919,13 zł miesięcznie, tj. w czwartej stawce przy zastosowaniu mnożnika 2,36. W zw•ązku z powyższym ustalono również nową wysokość dodatku funkcyjnego na kwotę 1944,00 zł, tj. z zastosowaniem mnożnika 0,35 i podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 5 050,48 zł oraz podwyższenia jego wysokości 0 10%. Powód otrzymywał również dodatek za wysługę lat, wypłacany na dotychczasowych zasadach.

Dodatkowo od 3 czerwca 2022 r., z związku z nabyciem uprawnień do kolejnej stawki awansowej, wysokość wynagrodzenia zasadniczego powoda wyniosła 12 626,20 zł, tj. w piątej stawce przy zastosowaniu mnożnika 2,50. Wysokość dodatku funkcyjnego pozostała bez zmian. Od 1 lipca 2022 r. powód otrzymał również dodatek funkcyjny z tytułu pełnienia funkcji przewodniczącego wydziału w wysokości 1768,00 zł z zastosowaniem mnożnika 0,35 podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, który od dnia 1 sierpnia 2022 r. został podwyższony 0 10%

Począwszy od dnia 1 stycznia 2023 r. za podstawę liczenia uposażenia przyjęto kwotę 5444,42 zł i wobec tego płaca zasadnicza wyniosła (...),05 miesięcznie, zaś dodatek funkcyjny kwotę 2096,00 zł, tj. z zastosowaniem mnożnika 0,35 oraz podwyższeniem 0 10%

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny. Strony nie kwestionowały przeprowadzonych dowodów. Sąd również nie znalazł podstaw, aby podważać moc dowodową któregokolwiek z przeprowadzonych dowodów, które wzajemnie ze sobą korelowały i pozostawały wewnętrznie spójne. Rozstrzygnięcia wymagała natomiast kwestia prawna, czy „zamrożenie” wynagrodzenia powoda, jako sędziego miało oparcie w obowiązujących przepisach.

Zgodnie z art. 91 Ic ustawy — prawo o ustroju sądów powszechnych podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 u ławy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem S Id. Z kolei tenże art. 91 S Id stanowi, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w S Ic, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia "nagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Regulacja ta miała zapobiegać realnemu zmniejszeniu wartości uposażenia, w sytuacji kiedy to przeciętne "nagrodzenie jest niższe, niż analogiczne, ogłoszone w roku poprzedzającym.

Ustawowa regulacja wynagrodzeń sędziowskich wynika z zasady niezawisłości sędziowskiej, a więc ma zapobiec wywieraniu jakiejkolwiek presji na pracę orzeczniczą sędziego. Sędzia nie jest bowiem wynagradzany, czy też premiowany w zależności od efektów swojej pracy, lecz za pełnienie urzędu jako takiego. Sędzia nie może bowiem kierować się przy orzekaniu perspektywą otrzymania dodatkowego wynagrodzenia, którego wysokość byłaby uzależniona od decyzji przełożonego. Sędziemu nie przysługuje także dodatkowe "nagrodzenie za pracę w wymiarze przekraczającym normy czasu pracy określone w Kodeksie pracy (por. K. Gonera, Status pracowniczy sędziego. Czy sędzia jest pracownikiem, w: R. Piotrowski (red.), Pozycja ustrojowa sędziego, Warszawa 2015, rozdział 5. Wynagrodzenie).

Obecny model kształtowania wynagrodzeń sędziów stanowi konsekwencję wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56, poz. 459). Jego istotę można sprowadzić do iloczynu przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedzającego i stosownego mnożnika. Wcześniej był to podlegający waloryzacji iloczyn kwoty bazowej i owego mnożnika. W nowej koncepcji ustawodawca przyjął więc nie waloryzację, lecz koncepcję progresywnego wynagrodzenia. Oczywistym pozostaje, że celem tych przepisów było uniezależnienie wysokości świadczeń od wahań koniunktury gospodarczej, w tym przejści0¹yvych trudności finansowych kraj

Za niesporne Sąd I instancji uznał to, że od początku 2021 r. ustawodawca postępuje w sprzeczności z tak ustalonymi zasadami. Pierwszy wyłom stanowiło unormowanie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r. poz. 2400). Wtedy to określono, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w 2021 r. stanowić będzie przeciętne miesięczne "nagrodzenie w drugim kwartale 2019 r., ogłaszane w trybie i na podstawie wcześniej przedstawionej. W kolejnych latach ustawodawca konsekwentnie odstępował od zasady wyrażonej w art. 91 S Ic p.u.s.p., ustalając w art. 8 ust. 1 ustawy dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji usta^ł" budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2445), że podstawę kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2022 przyjęte zostało przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału roku 2020. Następnie w ustawie z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. z 2022, poz. 2666), ustawodawca wskazał w art. 8 ust. 1, że w 2023 r. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 S Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. — Prawo o ustroju sądów powszechnych, stanowi kwota w wysokości 5 444,42 zł. Stało się tak w sytuacji, kiedy wartość przeciętnego miesięcznego "nagrodzenia w drugim kwartale 2022 r. "nosiła 6 156,25 zł (zob. komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2022 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2022 r.).

Istnieje więc oczywista sprzeczność ustawowej regulacji z art. 91 Ic p.u.s.p. a trzema kolejnymi ustawami okołobudżetowymi dotyczącymi realizacji ustawy budżetowej na rok 2021, 2022 oraz 2023. W pierwszej kolejności należało więc rozstrzygnąć tę kolizję.

Wprowadzając odstępstwa od systematycznego, corocznego kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału roku poprzedzającego, ustawodawca nie dokonał przy tym żadnej zmiany unormowania art. 91 S Ic p.u.s.p., ani też nie zawiesił formalnie jego mocy obowiązującej. W sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu, zgodnie z zasadą lex posterior derogat legi priori (por. uchwałę SN z dnia 27 maja 1993 r., I PZP 12/03; wyroki SN: z dnia 12 kwietnia 1994 r., 1 PRN 12/94; z dnia 21 czerwca 1994 r., 1 PRN 38/94).

Sąd także podkreślił, że ustawy okołobudżetowe są w systemie źródeł prawa aktami posiadającymi tożsamą moc, jak zwykłe ustawy. Odmienne ich usytuowane lub przypisanie im innego znaczenia, wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej. Tym samym każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 19 4 r., K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39).

Nie oznacza to jednak, iż norm wskazanych w ustawach okołobudżetowych, a które przewidują odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 91 S Ic p.u.s.p. nie można ocenić w kontekście zgodności z Konstytucją.

Sąd nie powinien stosować przepisu, o ile w jego ocenie, nie jest zgodny z Konstytucją. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury sędziowie są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami, a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu także, gdy zdarzenie miało miejsce w dacie jego obowiązywania. Z kolei odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (zob. m. in. wyrok NSA z dnia 16 października 2009 r. I OSK 52/09; cz też wyrok SN z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01). Sąd ma nie tylko prawo, ale i obo iązek orzekania na podstawie przepisów, które mają swoje umocowanie w Ustawie Zasadniczej. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że „skoro Konstytucja jest naj ^lNYższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji RP), zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy. W tym przypadku nie chodzi więc o przeprowadzanie przez Sąd Najwyższy - "w zastępstwie" Trybunału Konstytucyjnego - oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o „odmowę zastosowania" przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP” (zob. wyrok SN z dnia 27 lipca 2016 r., III KRS 46/12).

Sędziowie to jedyna w Polsce grupa zawodowa, której wynagrodzenie reguluje bezpośrednio ustawa zasadnicza, tj. art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Norma a wielokrotnie była poddana analizie Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził w szczególności, że z uregulowań konstytucyjnych wynika nie tylko nakaz kształtowania przez ustawodawcę wynagrodzeń sędziów na poziomie korespondującym z ich godnością, ale ponadto zakaz ustanawiania takich przepisów, które nadawałyby wynagrodzeniom sędziowskim kształt kolidujący z zasadą godności urzędu, np. poprzez uznaniowe ustalanie wysokości wynagrodzenia poszczególnych sędziów przez władze administracyjne (zob. np. postanowienie TK z dnia 28 marca 2000 r., P 12/98, OTK 2000, Nr 2, poz. 67 oraz orzeczenie TK z dnia 14 marca 1995 r., K 13/94). Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny wskazał na kilka kryteriów oceny regulacji dotyczących wynagrodzeń sędziowskich. Po pierwsze, poziom wynagrodzenia sędziego powinien znacząco przekraczać poziom przeciętnej płacy w sferze budżetowej; po drugie, wynagrodzenia sędziów powinny wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą niż pozostałe wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej; po trzecie wynagrodzenia sędziowskie powinny być szczególnie chronione oraz po czwarte, wynagrodzenia sędziów nie powinny być obniżane w drodze regulacji normatywnych (zob. wyroki TK z dnia: 4 października 2000 r., P 8/00, OTK 2000, Nr 6, poz. 189; 18 lutego 2004 r., K 12/03, OTK-A 2004, Nr 2, poz. 8). Powyższe twierdzenia Trybunału pokazują, że niebezpodstawnie wynagrodzenie sędziów musi podlegać szczególnej regulacji i szczególnej ochronie normatywnej. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko, że niezawisłość sędziowska nie będzie w sposób należyty zagwarantowana. Nie ulega zatem wątpliwości, że wynagrodzenie sędziów powinno być ukształtowane na takim poziomie, aby mogli oni skoncentrować się całkowicie na sprawowaniu swojego urzędu. Właśnie dlatego niezbędne jest zabezpieczenie ich właściwego statusu materialnego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. (K 1/12, OTK-A 2012 Nr 1 1 poz. 134) zwracał uwagę, że sposób ustalania wynagrodzenia sędziego jako wartości systemowej nie może być uzależniony od decyzji jawiących się jako nacisk na sędziów. O ile art. 178 ust. 2 Konstytucji RP nie jest źródłem praw podmiotowych sędziów, jak wskazuje Trybunał, nie chodzi w nim bowiem o ochronę interesów konkretnych osób piastujących urzędy sędziowskie, lecz o zobowiązanie państwa do określonego działania — zapewnienia sędziom wynagrodzenia spełniającego określone warunki. Dla ego też władze ustawodawcza i wykonawcza mają obowiązek stworzenia stabilnego mechanizmu "nagradzania sędziów którego działania — bez zaistnienia szczególnie ważnych przyczyn — nie wolno zakłócać. W orzeczeniu tym trybunał określił ponadto nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

-: wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość — zarówno wobec całej tej grupy zawodowej — ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy; wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej ; wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej; w trudnej sytuacji budżetu państwa "nagrodzenia sędziów powinny być bardziej — niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej — chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami; niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia);
-: niedopuszczalne jest wybiórcze przerzucanie skutków niewydolności systemu finansów państwa na pewne grupy pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza gdy równocześnie inne grupy zawodowe nie zostały owym „zamrożeniem” dotknięte, a nawet zagwarantowano im wzrost wynagrodzeń.

W ocenie sądu nie zachodzą żadne okoliczności zezwalające ustawodawcy na modyfikację zasady określania wynagrodzeń sędziowskich za pomocą regulacji ustaw okołobudżetowych. Sytuacja finansowa państwa przedstawiana przez władze państwowe określono jako bardzo dobrą, zaś ustawodawca nie wyjaśnił właściwie powodów ingerencji w zasadę określoną w art. 9 Ic p.u.s.p.

Warto w tym miejscu podnieść, że obniżeniu "nagrodzenia sędziego określonego w ustawie — Prawo o ustroju sądów powszechnych towarzysz ł wzrost płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (na skalę przekraczającą znacznie koszty regulacji płacy sędziów). Dla przykładu należy wskazać, ze na mocy Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 2164) zwiększono wysokość wynagrodzenia m.in.: Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, Wiceprezesa Rady Ministrów, Wicemarszałka Sejmu, Wicemarszałka Senatu, Wiceprezesa Rady Ministrów, ministrów, wiceministrów, Prezesa NIK, Prezesa IPN. Zwiększeniu uległo również wynagrodzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei zgodnie z dyspozycją art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1834) wynagrodzenie Prezydenta składa się obecnie z wynagrodzenia zasadniczego odpowiadającego 9,8-otności kwoty bazowej oraz dodatku funkcyjnego odpowiadającego 4,2-krotności kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa, z tym że kwota bazowa jest corocznie waloryzowana o wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego (średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń)” , co oznacza wzrost wynagrodzenia Prezydenta o ok. 40% .

Rzekome ograniczenia budżetowe nie przeszkodziły w przyjęciu blisko trzy miesiące przed ustawą okołobudżetową rozwiązań zawartych w ustawie z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw, która zmieniła ustawę z dnia 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1282). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1960) weszły już w życie z dniem 1 listopada 2021 r. Ze wskazaną datą we zły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia ww. osób decydując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999r. o kształtowani wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 110, poz. 1255 z zm.). Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł przekroczyć 7-krotności kwoty bazowej. W ustawie budżetowej na rok 2021 kwota ta została określona na poziomie 1 789,42 zł. Oznacza to wzrost maksymalnego wynagrodzenia 0 60% z 12.525,94 zł na 20.041,50 zł. Konsekwencją powyższych zmian ustawowych jest wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Weszło ono w życie, podobnie jak ustawa nowelizująca, z dniem 1 listopada 2021 r. Określa ono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego (kwota w złotych) wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego (kwota w złotych). Przykładowo dla wójta czy burmistrza w gminie do 15 000 mieszkańców określono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 10 250 zł, zaś maksymalny poziom dodatku funkcyjnego na poziomie 3 150 zł.

W latach 2021-2022 kontynuowano ponadto płatność tzw. 13 emerytur, w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U. z 2020 r. poz. 321 ze zm.). Co więcej, kontynuowano rozwiązanie dotyczące tzw. 14 emerytury w oparciu o ustawę z dnia 26 maja 2022 r. o kolejnym w 2022 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytur i rencistów (Dz.U. z 2022 r. poz. 1358). Jak wynika z oficjalnych danych rządowych koszt 13 i 14 emerytury w 2022 r. wyniósł prawie 25 mld złotych, niezależnie od kosztów wynikających z ustawowej waloryzacji rent i emerytur.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikacje wynagrodzeń płac sędziów, zdaniem Sądu analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej. Z kolei dyskryminacja oznacza nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych. Co więcej, ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK m.in. konieczność ochrony równowagi budżetowej (zob. "roki TK z dnia: 20 stycznia 2010 r., K 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12), a które tylko pozornie stanowiły uzasadnienie do ukształtowania wynagrodzeń sędziów w sposób odmienny od zasad określonych w p.u.s.p.

Ustawodawca posługuje się nimi nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia innym osobom. Ponadto prawodawca z wyjątku uczynił regułę, gdyż ustawowe obniżenie uposażeń sędziom nastąpiło w trzech kolejnych latach.

Sąd Rejonowy wskazuje ponadto, iż wprowadzone regulacje naruszają wynikającą z istoty demokratycznego państwa prawnego zasadę ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego prawa oraz zasadę ochrony praw słusznie nabytych, a więc naruszają art. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce.

Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zasada ta ma więc podstawowe znaczenie dla normatywnej treści klauzuli państwa prawnego i stanowi podstawę obowiązywania innych zasad ko konstytucyjnych. Zasada zaufania uznana została za fundament państwa pra^wnego. Według Trybunału Konstytucyjnego zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, nazywana także zasadą lojalności państwa względem obywateli, jest jedną z najważniejszych zasad pochodnych, wynikających z zasady demokratycznego państwa prawnego (zob. np. wyrok TK z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99). Wykazuje ona pewne podobieństwo do znanej z prawa prywatnego i prawa międzynarodowego zasady dotrzymywania umów, a równocześnie „w ustrojach demokratycznych stanowi wykładnik roli państwa i oparcie dl wszystkich stosunków między nim a obywatelami” (tak M. Wyrzykowski, Uwaga do art. 1, s. 35; wyrok TK z dnia 19 listopada 2008 r., KP 2/08, OTK-A 2008, Nr 9, poz. 157).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego: „W dotychczasowym orzecznictwie TK ugruntowane zostało stanowisko, iž art. 2 Konstytucji obejmuje również zasadę ochrony zaufania do państwa i ustanowionego przez nie prawa. Jest ona jak podkreślano we wcześniejszych orzeczeniach oczywistą cechą demokratycznego państwa prawnego, bowiem "demokratyczne państwo prawne oznacza państwo, w kórym chroni się zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa". Zasada ta oznacza przede wszystkim konieczność ochrony i respektowania praw słusznie nabytych i ochrony interesów w toku (por. m.in. orzeczenie TK z dnia 2 marca 1993 r., K 9/92, OTK 1993, Nr 1, poz. 6), ale obejmuje jednocześnie zakaz tworzenia przez ustawodawcę takich konstrukcji normatywnych, które są niewykonalne, stanowią złudzenie prawa i w konsekwencji jedynie pozór ochrony tych interesów majątkowych, które są funkcjonalnie związane z treścią ustanowionego prawa podmiotowego” (wyrok z dnia 19 grudnia 2002 r., K 33/02, OTK-A 2002, Nr 7, poz. 97). Tezy powyższe zostały wielokrotnie powtórzone pod rządami obowiązującej Konstytucji RP (zob. m. in. wyroki TK z dnia: 25 listopada 1997 r., K 26/97, OTK 1997, Nr 5-6, poz. 64; 13 kwietnia 1999 r., K 36/98, OTK 1999, Nr 3, poz. 40).Co więcej, ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK m.in. konieczność ochrony równowagi budżetowej (zob. "roki TK z: 20 stycznia 2010 r., K 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12), a której to przesłanki zabrakło w przypadku kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w sposób odmienny od reguły przyjętej w art. 91 Ic p.u.s.p. Sąd nie zgadza się z uzasadnieniem strony pozwanej, iż brak podwyższenia wynagrodzenia za 202 Ir. był związany z nadzwyczajną sytuacją powstałą w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii Sars-CoV-2. Sąd nie neguje nadzwyczajności sytuacji powstałej w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii i ogłoszeniem od 4 marca 2020r. stanu epidemii, niemniej nie można zgodzić się, że wystąpienie stanu epidemii uzasadnia samo przez się dokonanie zmian w systemie wynagrodzeń sędziowskich w drodze ustaw epizodycznych i to w sposób niezgodny z Konstytucją RP, w braku zagrożenia przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia, o którym mowa w art.216 ust.5 Konstytucji

Przyjmując wprost oficjalne wskaźniki ogłaszane przez Ministra Finansów danych o zadłużeniu zgodnie z art.38 ustawy o finansach publicznych, kwota państwowego długu publicznego wyniosła w 2020r. 43.6% ( vide obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 maja 2020 r.w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych), w 202 Ir. 47,8 % ( vide obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 24 maja 2021 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych), w 2022r. 43,8% ( vide obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 25 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych), nie ma mowy o zagrożeniu przeoczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia.

Sam fakt epidemii nie może stanowić samodzielnej podstawy do „zamrożenia” płac sędziowskich, jeśli za tym faktem nie podąża trudna sytuacja finansowa państwa, zagrażająca równowadze budżetowej ( zaznaczenia przy tym wymaga, iż musi być to sytuacja nie tylko trudna, ale i zagrażająca równowadze budżetowej ), a na et w takiej sytuacji nie należy przypominać, iż jak wskazał TK „w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej —chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami”. W konsekwencji, nawet jeśli przyjąć, iż takowa trudna sytuacja budżetu państwa w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii wystąpiła, to właśnie wynagrodzenia sędziów powinny być w tej sytuacji bardziej chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami, czego jednak nie uczyniono. Takie same argumenty należy podnieść w stosunku do argumentów pozwanego odnośnie kryzysu wywołanego wojną na Ukrainie.

Oceniając zatem art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 r., art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 oraz art. 8 ust. 1 usta okołobudżetowej na rok 2023 przez pryzmat zgodności z Konstytucją, Sąd Rejonowy staje na stanowisku, iż przepisy te pozostają sprzeczne z ustawą zasadniczą, w tym w szczególności z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji RP i zasadna staje się odmowa zastosowania ww. unormowań. Sąd jednocześnie z całą mocą podkreśla, iż odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z konstytucją jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem sądu. Zapatrywanie pozwanego, iż Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej byłoby słuszne, gdyby obie regulacje były zgodne z konstytucją.

Żądanie powoda podlegało uwzględnieniu, Sąd odmówił zastosowania art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2023 r. art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. oraz art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r., które są niezgodne z Konstytucją RP i ustalił wynagrodzenie w oparciu o art. 91 Ic p.u.s.p. Ponadto konsekwencją wypłaty przez pozwanego wynagrodzenia zasadniczego powodowi w zmniejszonej wysokości było również pomniejszenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1690 z zm.). Również w tym u powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Wynagrodzenie należne na rzecz powoda stanowiło różnicę między wynagrodzeniem wypłaconym za wskazany okres a wynagrodzeniem ustalonym na podstawie przepisów p.u.s.p. zgodnie z niekwestionowanym wyliczeniem przedstawionym przez stronę pozwaną. Sąd przyznał powodowi należność z tytułu wynagrodzenia za pracę za lata 2021-2022 oraz wynagrodzenia dodatkowego za lata 2021-2022 na podstawie wyliczenia służb księgowych pozwanego sądu, tj. kwotę 27 192,94 zł (k. 135). W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w punkcie IV sentencji wyroku.

O odsetkach ustawowych orzeczono w myśl art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p. mając na względzie faktycznie wypłacone przez pracodawcę zaniżone wynagrodzenie w poszczególnych miesiącach. Natomiast dodatkowe "nagrodzenie roczne, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, wypłaca się nie później, niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego nastĘpującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie, a więc odpowiednio do dnia 3 marca 2022 r. i 31 marca 2023 r. Tym samym od dni kolejnych pracodawca pozostawał w opóźnieniu.

Sąd w punkcie II orzeczenia nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie kwoty 15 567,73 zł. Zgodnie bowiem z art. 477² S I Kodeksu postępowania cywilnego zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej Wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono w punkcie III wyroku na podstawie art. 97 i 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 623 ze zm.). Obie strony procesu były z mocy prawa zwolnione od ponoszenia kosztów sądowych (art. 94 i art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy), a zatem w tej sytuacji brak jest podstaw do obciążania którejkolwiek ze stron tymi kosztami, które musiał w związku z tym ponieść Skarb Państwa.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pk V wyroku na podstawie art.98 kpc w zw. z S9 ustl pkt 2 w zw z S2 ust.5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 12 ust. I ustawy okołobudżetowej na rok 2021 i art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 oraz naruszenie przepisów prawa materialnego tj. nieuwzględnienie, że art. 178 ust. 2 Konstytucji jest zamieszczony w rozdziale 8 Konstytucji i zawiera wyłącznie sformułowanie, że Sędziom zapewnia się wynagrodzenie zgodnie z interpretacją TK z dnia 12.12.2012 r. i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, względnie uchylenie wyroku i przekazania do ponownego rozpoznania.

Pozwany nadal stoi na stanowisku, że reguły dotyczące wynagrodzeń sędziów za 2021 r. i 2022 r. miały unormowanie w rozwiązaniach ustawowych.

Pozwany nadal podnosi argumenty zawarte w odpowiedzi na pozew, tj. że zgodnie z którym wynagrodzenie powoda za rok 2021 i 2022 zostało ustalone oraz wpłacone w prawidłowej wysokości, zgodnej z obowiązującymi przepisami, w tym art. 91 S Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku— Prawo o ustroju sądów powszechnych (zwanej dalej: „Prawem o ustroju sądów powszechnych”) oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (zwanej dalej: „ustawą okołobudżetową”).

Zgodnie z treścią art. 91 S Ic Prawa o ustroju sądów powszechnych, podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne' wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej

Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem S Id. Brak podwyższenia wynagrodzenia za rok 2021 był związany z nadzwyczajną sytuacją powstałą w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii Sars-CoV-2 i ogłoszeniem od 4 marca 2020 stanu epidemii (rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020-Dz.U.2020 poz.433).

Natomiast wynagrodzenie za rok 2022 zostało czasowo zmodyfikowane treścią art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej, zgodnie z którym, w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Podstawa, o której mowa w zdaniu poprzedzającym, została zwiększona o kwotę 26 zł (art. 8 ust. 2 ustawy okołobudżetowej).

W ocenie pozwanego sytuacja związana z rozprzestrzenianiem się epidemii SARSCOV-2 i ogłoszeniem stanu epidemii od dnia 4.03.2020 r. i późniejsze konsekwencje związane z obowiązkami państwa, celem zapobieżenia kryzysowi gospodarczemu, uprawniały do działań ograniczające "datki budżetowe.

Według stanowiska prezentowanego przez Trybunał Konstytucyjny, nie istnieje konstytucyjne prawo sędziego do wynagrodzenia w określonej wysokości. Po pierwsze art. 178 ust. 2 Konstytucji jest zamieszczony w rozdziale VIII Konstytucji, regulującym pozycję ustrojową sądów, nie zaś w jej rozdziale II dotyczącym wolności i praw obywateli, a po drugie, użyte w nim sformułowanie „sędziom zapewnia się "nagrodzenie” (a nie „sędziowie mają prawo do wynagrodzenia”). Świadczy to o tym, że przepis ten nie ustanawia prawa podmiotowego sędziów, lecz obowiązek państwa - władz wykonawczej i ustawodawczej polegający na zapewnieniu sędziom odpowiedniego wynagrodzenia, w celu stworzenia im właściwych warunków funkcjonowania i niezależności od tych dwóch władz. Podmiotowe prawo sędziego do "nagrodzenia w określonej wysokości wynika z ustawy zwykłej (vide: "rok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku, sygn. akt: K 1/12, Legalis).

Na kanwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku (sygn. akt: K 1/12), Trybunał Konstytucyjny nie podzielił stanowiska wnioskodawcy co do tego, że od dnia ogłoszenia komunikatu GUS istniało prawo podmiotowe (roszczenie) sędziów do odpowiednio podwyższonego wynagrodzenia, z odroczoną w czasie - do 1 stycznia 2012 r. możliwością jego realizacji. Prawo sędziów do podwyższonego wynagrodzenia nie powstało w dacie ogłoszenia komunikatu ani żadnej innej przed I stycznia 2012 r. W ww. "roku Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że na gruncie kodeksu pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną (art. 80 zdanie pierwsze KP) i - jeżeli jest płatne raz w miesiącu - wypłaca się je z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego (art. 85 S 2 KP). Wobec braku odmiennych przepisów PrUSP i SNU - nie można przyjąć, że wynagrodzeniem sędziów rządzą odmienne reguły. W świetle powyższego, Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawo sędziego do wynagrodzenia, w wysokości wynikającej z przepisów prawa, powstaje po przepracowaniu określonego czasu (z reguły miesiąca kalendarzowego), czego nie zmienia stosowana niekiedy praktyka "płaty wynagrodzeń przed końcem miesiąca kalendarzowego. W tej sytuacji, prawo do wynagrodzenia za styczeń (i za kolejne miesiące) 2012 r., sędziowie nabyli z chwilą przepracowania tego miesiąca, a o wysokości tego wynagrodzenia decydowały obowiązujące w danym momencie przepisy prawa, w tym zaskarżonej ustawy okołobudżetowej. Gdyby ustawa ta nie „zamroziła” wynagrodzeń sędziów, każdy z nich nabywałby prawo do podwyższonego (obliczonego z uwzględnieniem wyższej podstawy) wynagrodzenia po przepracowaniu kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych roku 2012.

Zasada ochrony praw nabytych nie zakazuje prawodawcy wprowadzania zmian w przepisach prawnych, nawet takich, które skutkowałyby pogorszeniem sytuacji adresatów prawa (wyrok z 22 grudnia 1997 r., sygn. K 2/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 72), o ile przemawia za tym inna wartość konstytucyjna, której w danych okolicznościach należy przyznać pierwszeństwo. Wartością tą jest w szczególności wielokrotnie już przywoływana konieczność zachowania równowagi budżetowej i zapobieganie nadmiernemu zadłużeniu państwa (vide: "roku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku, sygn. akt: K 1/12, Legalis; podobnie: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 1997 roku, sygn. akt: K 22/96, Legalis, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 stycznia 2010 roku, sygn. akt: Kp 6/09, Legalis, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2000 roku, sygn. akt: K 9/00, Legalis, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 kwietnia 2002 roku, sygn. akt: K 21/01, Legalis).

Zdaniem TK: w warunkach recesji gospodarczej ( . . . ) państwo może być zmuszone zmienić obowiązujące regulacje prawne na niekorzyść, dostosowując zakres realizacji praw socjalnych do warunków ekonomicznych" (tak np. wyr. z: 22.6.1999 r., K 5/99, OTK 1999, Nr 100 i 24.4.2006 r., P 9/05, OTK-A 2006, Nr 4, poz. 46). W wyr. z 12.12.2012 r. (K 1/12, OTK-A 2012, Nr 1 1, poz. 13) TK przypomniał, że ze względu na konieczność utrzymania równowagi budżetowej i zdolności państwa do' wywiązywania się z jego obowiązków dopuszczalna jest zarówno ingerencja w sferę praw nabytych (tak np. wyr. z: 9.4.2002 r., K 21/01, OTK-A 2002, Nr 2, poz. 17 i 20.1.2010 r., KP 6/09, OTK-A 2010, Nr 1, poz. 3), jak i ustanowienie przepisów niekorzystnie, ingerujących w treść ukształtowanych stosunków prawnych (tak np. "r. z 17.12.1997 r., K 22/96, OTK 1997, Nr 5—6, poz. 71), a także mniej korzystne zasady waloryzacji świadczeń z ubezpieczeń społecznych (tak np. "r. z 22.10.2001 r., SK 16/01, OTK 2001, Nr 7, poz. 214 i 24.4.2006 r., P 9/05, OTK-A 2006, Nr 4, poz. 46). Trybunał Konstytucyjny przyznawał zachowaniu równowagi budżetowej pierwszeństwo przed ochroną praw nabytych w odniesieniu do przejściowego zniesienia indeksacji i waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (orzecz. z 30.11.1993 r., K 18/92, OTK 1993, Nr 2, poz. 41 i „r. z 17.11.2003 r., K 32/02, OTK-A 2003, Nr 9, poz. 93), zawieszenia podwyżki płac pracowników państwowych szkół wyższych (wyr. z 18.1.2005r., K 15/03, OTK-A 2005, Nr 1, poz. 5), ograniczenia uprawnień kombatanckich (wyr. Z 9.3.2004 r., K 12/02, OTK-A 2004, Nr 3, poz. 19), zawieszenia wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wyr. z

31.1.2006 r., K 23/03, OTK-A 2006, Nr 1, poz. 8), ograniczenia uprawnień gwarantowanych w dawnym systemie emerytalno-rentowym (wyr. z 20.11.2001 r., SK 15/01, OTK-A 2001, Nr 252) oraz ograniczenia lub zniesienia ulg podatkowych (orzecz. z 12.1.1995 r., K 12/94, OTK 1995, Nr 6, poz. 2 i 27.2.2002 r., K 47/01, OTK-A 2002, Nr 1, poz. 6), a także przejściowego ograniczenia subwencji dla partii politycznych (wyr. TK z 20.1.2010 r., KP 6/09, OTK-A 2010, Nr 1, poz. 3) (vide: Konstytucja RP. Tom 1. Komentarz do art. 1-86 pod red. prof. dr hab. Marek Safian, dr hab. Leszek Bosek, prof. UW).

Pełnomocnik powoda złożył odpowiedź na apelację, w której wniósł oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej i o zasądzenie od Pozwanego: Sądu Rejonowego(...) na rzecz powoda: (...), kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku, do dnia zapłaty. Pozwany nie zakwestionował ustaleń faktycznych poczynionych na gruncie Wyroku. Spór na gruncie niniejszej sprawy jest zatem sporem wyłącznie co do prawa, zaś jego istota sprowadza się do zbadania, czy przepisy art. 12 ust. 1 Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. mogły stanowić podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów w roku 2021 i 2022. W ocenie Pozwanego wynagrodzenie Powoda (oraz jego pochodna w postaci dodatkowego wynagrodzenia rocznego) zostało w roku 2021 i 2022 wypłacone prawidłowo, bowiem zgodnie z art. 12 ust. 1 Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r, zaś odstąpienie od zastosowania mechanizmu wynagrodzenia progresywnego określonego w art. 91 S Ic PrUSP „było związane z nadzwyczajną sytuacją powstałą w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii Sars-CoV-2 i ogłoszeniem od 4 marca 2020 stanu epidemii” (str. 2 Apelacji)

Odnosząc się do powyższego, wskazania wymaga, że Sąd na gruncie Wyroku w sposób całkowicie prawidłowy wskazał, że przedmiotowe przepisy Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. (jakkolwiek późniejsze w stosunku do przepisów PrUSP, a zatem — mogące potencjalnie je zastępować zgodnie z ogólną regułą kolizyjną lex posterior derogat legi priori) nie mogły stanowić podstawy odejścia od mechanizmu "nagradzania sędziów ustalonego na gruncie PrUSP, z uwagi na ich niezgodność z przepisami Konstytucji RP. W efekcie — jako całkowicie prawidłowe uznać należy ustalenie wynagrodzenia (oraz jego pochodnych) Powoda za rok 2021 i 2022 w oparciu o przepis art. 91 S Ic PrUSP, czego konsekwencję stanowiło zasądzenie na rzecz Powoda kwoty 27.192,94 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od stycznia 2021 r. do grudnia 2022 r. oraz wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021 r. i 2022 r. (pkt I. Wyroku). Wyrok w pełni odpowiada prawu, o czym świadczą następujące argumenty.

Sąd na gruncie Wyroku w sposób prawidłowy wskazał, że przepisy art. 12 ust. 1 Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. „pozostają sprzeczne z ustawą zasadniczą, w tym w szczególności z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji RP i zasadna staje się odmowa zastosowania ww. unormowań” (str. 14 uzasadnienia Wyroku).

Strona powodowa w pełni podziela powyższe stwierdzenie, wskazując, że przepisy art. 12 ust. 1 Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. z całą pewnością winny zostać uznane — również przez Sąd odwoławczy — za sprzeczne z:

1) wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP (zasada demokratycznego państwa prawnego) zasadą ochrony zaufania do Państwa i stanowionego przez nie prawa, a także — zasadą ochrony praw słusznie nabytych;

1) zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP); oraz

3) nakazem kształtowania wynagrodzeń sędziowskich (skierowanym do władzy ustawodawczej i wykonawczej) w taki sposób, aby odpowiadało ono godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków (art. 178 ust. 2 Konstytucji RP).

Strona powodowa uznaje za zasadne odniesienie się pokrótce do wszystkich wskazanych powyżej aspektów niezgodności z Konstytucją RP przedmiotowych unormowań Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. wskazując, że szczegółowe rozważania zostały w tym zakresie zawarte na gruncie „Pozwu o zapłatę” z dnia 15 maja 2023 r. oraz „Pisma przygotowawczego Powoda repliki na odpowiedź na pozew” z dnia 4 października 2023 r., które Strona powodowa w pełni podtrzymuje oraz odsyła do nich w relewantnym zakresie.

Ad. 1)

Zgodzić się należy z poglądem Sądu wyrażonym na gruncie Wyroku, zgodnie z którym „wprowadzone regulacje naruszają wynikające z istoty demokratycznego państwa prawnego zasadę ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego prawa oraz ochronę praw słusznie nabytych, a więc naruszają art. 2

Konstytucji RP (...) Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce” (str. 12 uzasadnienia Wyroku).

Wskazać bowiem należy, że nagłe i nieuzasadnione odejście od jasnych i utrwalonych ustalonych zasad ustalania wynagrodzenia sędziów, wprowadzonych przed ponad dziesięcioma laty (bowiem wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r., poz. 459)) z całą pewnością jest nie do pogodzenia z ochroną zasady zaufania jednostki do państwa, która zgodnie z powszechnie wyrażanym poglądem stanowi — na gruncie stosunków publicznych — odpowiednik zasady pacta sunt servanda. Działanie Państwa, które w taki sposób wycofuje się z ustalonych uprzednio przez siebie „zasad gry” z całą pewnością nie jest lojalne oraz uczciwe wobec obywateli (w tym przypadku — grupy zawodowej sędziów).

Przedmiotowe działanie Państwa z całą pewnością pozostaje także niezgodne z zasadą ochrony praw słusznie nabytych. Strona powodowa konsekwentnie przyznaje, że zasada powyższa nie ma charakteru absolutnego, podkreślając jednocześnie, że wskazywana przez Pozwanego wartość konstytucyjna (w postaci konieczności zachowania równowagi budżetowej i zapobiegania nadmiernemu zadłużeniu Państwa) dla uzasadnienia ingerencji w słusznie nabyte prawa sędziów (w postaci klarownego i jednoznacznego mechanizmu ich wynagradzania określonego w art. 91 S Ic PrUSP) nie może zostać uznana za rzeczywiście istniejącą (a tym bardziej — wystarczającą), o czym będzie jeszcze szerzej mowa w dalszej części niniejszej Odpowiedzi.

Ad. 2)

Odejście od ustalonego w PrUSP mechanizmu progresywnego wzrostu wynagrodzeń sędziowskich w roku 2021 i 2022 odbyło się także z naruszeniem zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

W tym zakresie Strona powodowa wskazuje, że w pełni podziela argumentację przytoczoną w powyższym zakresie przez Sąd, który wskazał, że „Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikację płac sędziów, zdaniem Sądu analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej” (str. 12 uzasadnienia Wyroku).

W realiach przedmiotowej sprawy nie sposób uznać, że „zamrożenie” "nagrodzeń sędziowskich dokonane na gruncie Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. nie naruszało konstytucyjnej zasady równości, obejmującej nakaz jednakowego traktowania podmiotów podobnych charakteryzujących się posiadaniem tej samej cechy relewantnej (w tym wypadku jest to pobieranie

wynagrodzenia ze środków budżetu Państwa). Jako całkowicie sprzeczne z istotą zasady równości winno być uznane odstąpienie od mechanizmu progresywnego wzrostu wynagrodzenia przedstawicieli zawodu sędziego jako grupy zawodowej pobierającej "nagrodzenia ze środków budżetu Państwa przy jednoczesnym wzroście wynagrodzenia przedstawicieli władzy wykonawczej oraz ustawodawczej — które jak prawidłowo wskazał Sąd — nastąpiło na skalę przekraczającą znacznie koszty regulacji płacy sędziów. Strona powodowa odsyła w powyższym zakresie do wywodów poczynionych przez Sąd w odniesieniu do:

•: wzrostu wynagrodzeń osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (m.in. Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, Wiceprezesa Rady Ministrów, Wicemarszałka Sejmu, Wicemarszałka Senatu, ministrów, wiceministrów, Prezesa NIK, Prezesa IPN); wzrostu wynagrodzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
•: wzrostu wynagrodzeń przedstawicieli organów władzy samorządowej, które w pełni podziela oraz uznaje za zasadne.

Nie sposób przy tym uznać, że wartością konstytucyjną, która legła u podstaw owego zróżnicowania podstaw wynagradzania sędziów była konieczność ochrony równowagi budżetowej, która — z całą pewnością — nie była zagrożona, o czym świadczy chociażby fakt wypłaty dodatkowych emerytur (tzw. 13 i 14 emerytur). Jak wskazano na gruncie Wyroku (odwołując się do oficjalnych danych rządowych) „koszt 13 i 14 emerytury wyniósł prawie 25 mld złotych, niezależnie od kosztów wynikających z ustawowej waloryzacji rent i emerytur” (str. 1 1 uzasadnienia Wyroku).

Ad. 3)

Wreszcie — nie budzi wątpliwości, że odstąpienie od mechanizmu ustalania wynagrodzenia sędziowskiego dokonane na podstawie przedmiotowych ustaw okołobudżetowych, odbyło się z naruszeniem art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

Strona powodowa nie kwestionuje, że przepis art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, którego adresatem są władze ustawodawcza oraz Wykonawcza, nie tworzy po stronie sędziów prawa podmiotowego do wynagrodzenia w określonej wysokości. Kwestia powyższa nie jest jednak relewantna z punktu widzenia przedmiotu niniejszego postępowania, dla którego istotne jest ustalenie, czy wprowadzone na gruncie art. 12 ust. 1 Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. odstąpienie od mechanizmu wynagradzania sędziów ustalonego na gruncie PrUSP

odpowiadało standardowi określenia wynagrodzenia sędziowskiego na takim poziomie, aby odpowiadało ono godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków — tj. pod kątem zgodności z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

Miarodajne w powyższym zakresie są konkluzje sformułowane na gruncie przytoczonego przez Pozwanego (także w treści zarzutu) wyroku TK z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt: K 1/12, w treści którego wskazano, że aby wynagrodzenie sędziowskie mogło zostać uznane za odpowiadające godności urzędu sędziego oraz zakresu obowiązków sędziego winno spełniać szereg warunków nazwanych w wyroku „warunkami brzegowymi”, do których to „warunków brzegowych” TK zaliczył m.in. wymaganie, aby:

wynagrodzenia sędziów były kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość (co stanowi wypadkową zasady niezawisłości sędziowskiej) - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie wysokości wynagrodzenia od indywidualnej oceny ich pracy; wynagrodzenia sędziów w dłuższym okresie czasu wykazywały tendencję wzrostową nie mniej szą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej ; w trudnej sytuacji budżetu Państwa wynagrodzenia sędziów były bardziej niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami; wynagrodzenia sędziów nie były obniżane w drodze normatywnej, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji RP (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia wynoszącego 3/5 wartości rocznego PKB).

Jak bowiem wskazano w powyższym orzeczeniu „Te granice, czy też «warunki brzegowe» wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, który w obecnym składzie w pełni akceptuje tę linię orzeczniczą”.

Nie sposób uznać, aby ukształtowane na gruncie Ustawy okołobudżetowej z 2021r. oraz Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. wynagrodzenie sędziowskie — jako ukształtowane w sposób całkowicie uznaniowy oraz bezpodstawny (przy braku wystąpienia przesłanki przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia, na co wskazał Sąd na str. 13 14 uzasadnienia Wyroku) — odpowiadało powyższym „warunkom brzegowym”. Nie doszło także do dochowania wymogu zapewnienia szczególnej ochrony wynagrodzeniu sędziów, którzy — jak prawidłowo wskazano na gruncie Wyroku są jedyną grupą zawodową, których wynagrodzenie zostało uregulowane w unormowaniach Konstytucji RP.

Podstawą obniżenia wynagrodzenia sędziów dokonanego w roku 2021 i 2022 nie może być wskazywana przez Pozwanego „nadzwyczajna sytuacja powstała w związku z rozprzestrzenianiem się epidemii SarsCo V-2 i ogłoszeniem od 3 marca 2020 stanu epidemii”, a także „późniejszymi konsekwencjami związanymi z obowiązkami państwa, celem zapobieżenia kryzysowi gospodarczemu” (str. 2 i 3 uzasadnienia Wyroku), gdyż jak wskazano w Wyroku — co Strona powodowa w pełni podziela „nie można zgodzić się, że wystąpienie stanu epidemii uzasadnia samo przez się dokonanie zmian w systemie wynagrodzeń sędziowskich w drodze ustaw epizodycznych i to w sposób niezgodny z Konstytucją RP, w traku zagrożenia konstytucyjnego limitu zadłużenia, o którym mowa w art. 216 ust. 5 Konstytucji RP” (str. 13 uzasadnienia Wyroku). Zgodzić się także należy, że „Sam fakt epidemii nie może stanowić samodzielnej podstawy do «zamrożenia» płac sędziowskich, jeżeli za tym faktem nie podąża trudna sytuacja finansowa państwa, zagrażająca równowadze budżetowej (zaznaczenia przy tym wymaga, iż musi być to sytuacja nie tylko trudna, ale i zagrażająca równowadze budżetowej” (str. 14 uzasadnienia Wyroku).

Strona powodowa w pełni podziela zapatrywanie przyjęte na gruncie Wyroku, zgodnie z którym wskazywana przez Pozwanego konieczność ochrony równowagi budżetowej „tylko pozornie stanowiła uzasadnienie do ukształtowania wynagrodzeń sędziów w sposób odmienny od zasad określonych w p. u.s.p.” (str. 12 uzasadnienia Wyroku).

Pozwany nie wykazał na gruncie Apelacji, żeby Sąd dopuścił się naruszenia przytoczonych na wstępie przepisów prawa materialnego. Konsekwencją zaś wykazanej na gruncie Wyroku niezgodności z Konstytucją RP (art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 178 ust. 2) art. 12 ust. 1

Ustawy okołobudżetowej z 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 Ustawy okołobudżetowej z 2022 r. była odmowa zastosowania przez Sąd przedmiotowych przepisów ustaw okołobudżetowych, do czego Sąd miał nie tylko prawo, ale i obowiązek („Sąd jednocześnie z całą mocą podkreśla, iż odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z konstytucją jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem sądu. Zapatrywanie pozwanego, iż Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej byłoby słuszne, gdyby obie regulacje były zgodne z konstytucją” (str. 14 uzasadnienia Wyroku).

Wyrok winien zatem zostać uznany za w pełni prawidłowy i odpowiadający prawu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 kodeksu postępowania cywilnego z dnia 7 lipca 2023 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, dalej KPC) zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

Na wstępie wskazać należy, że w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Wydał przy tym trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji obejmująca dokonaną przez ten sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

W związku z tym, wobec pełnej aprobaty dla motywów prawnych, którymi kierował się Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Według art. 91 § 1c PrUSP podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem § 1d. W celu zapobiegania realnemu zmniejszeniu wartości wynagrodzenia, w sytuacji w której to przeciętne wynagrodzenie jest niższe, niż ogłoszone w roku poprzedzającym, przyjmowana jest podstawa ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (§ 1d). Z kolei art. 91 § 2 PrUSP stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w §lc. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy.

Sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 100§2 PrUSP|).

Ustawodawca, tak w przypadku 2021 r., jak i 2022 r. zastosował podobny mechanizm prawny ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziego. Zarówno w 2021r., jak i w 2022r. wynagrodzenia sędziów tylko częściowo były ustalane według reguły opisanej w art. 91 § 1c PrUSP, której centralnym elementem jest przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego (odpowiednio 2020 i 2021r.). Ten element został odmiennie określony w ustawach okołobudżetowych na rok 2021 i 2022., gdzie wskazano, że podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenie jest odpowiednio przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2019 (a więc nie roku poprzedniego, czyli 2020) oraz przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2020 (a więc nie roku poprzedniego, czyli 2021) powiększone o 26,00 zł. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca wprowadzając odstępstwa od kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, nie zawiesił mocy obowiązującej przepisu 91 § 1c PrUSP, nie uchylił go ani nie dokonał jego zmiany. W systemie prawa obowiązywały zatem we wskazanych latach dwie normy prawne, które odmiennie kształtowały wysokość przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego podstawę ustalenia wynagrodzenie sędziego.

Podkreślić należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej, o ile jednak obie regulacje były zgodne z konstytucją.

Pytania prawne dotyczące wysokości ustalania wynagrodzeń sędziów za rok 2023r. |zostały skierowane do rozpoznania do Trybunału Konstytucyjnego (K 1/23). Wyrokiem z dnia 8 listopada 2023r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej . Wskazane przepisy ustanawiały podobny mechanizm waloryzacji, jak te przepisy, które są relewantne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W tej sytuacji nie budzi żadnych wątpliwości, że Sąd I instacnji miał obowiązek zbadać samodzielnie zgodność wymienionych wcześniej przepisów ustaw okołobudżetowych (na lata 2021 i 2022) z Konstytucją. Przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Musi do tego dochodzić, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi, a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017r., I UK 325/16, LEX nr 2389585). Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza więc kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Istota tego stanowiska bazuje na twierdzeniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Kolejny argument na rzecz możliwości dokonania samodzielnej oceny sprawy przez Sąd, został wskazany także przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2021r., LEX nr 3232398. W powołanym orzeczeniu Sąd przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko zostało zajęte w orzeczeniach Sądu Najwyższego (vide: m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17, OSNC-ZD 2018 Nr 4, poz. 69 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18 LEX nr 3226141 ).

Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie. Na doraźne modyfikowanie mechanizmu kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów ustawami okołobudżetowymi wypowiadał się już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 października 2000r. (sygn. P 8/00) i z dnia 12 grudnia 2012r. (sygn. K 1/12), jak i aktualnie w sprawie I K 1/23 (wyrok z 8.11.2023r.). W orzeczeniach generalnie nie zakwestionowano możliwości stosowania tego typu mechanizmu przez ustawodawcę, lecz określono kryteria, w oparciu o które należy badać zgodność z Konstytucją zastosowanych doraźnych rozwiązań prawnych. Zauważyć należy że art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w tym znaczeniu, że jego przedmiot regulacji został skonsumowany. Ustawy miały charakter epizodyczny i ich cel został zrealizowany. Dotyczyły one tylko roku 2021 i 2022 r. Wraz z ich upływem utraciły one moc, bo nie ma już przedmiotu regulacji, do którego się one odnosiła. W tym właśnie sensie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. (vide: np. postanowienie TK z 1.12.2021 r., U 1/21, OTK-A 2021, nr 70).

Sąd Najwyższy w wyroku z 8.02.2023 r. ( II PSKP 25/22, LEX nr 3518317) wskazał, że w przypadku, gdy ukształtowany system ochrony prawnej, pozbawia jednostkę prawa do ochrony jej praw i wolności konstytucyjnych w ramach toczącego się postępowania sądowego, w szczególności braku możliwości zgłoszenia przez sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP, to sąd rozpoznający sprawę w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisem konstytucyjnym i ustawowym nieusuwalna w drodze dopuszczalnych metod wykładni, zobowiązany jest do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna, że jest on niezgodny z Konstytucją RP. Zarówno Sąd I instancjji, jak i Sąd Okręgowy podzielają ten pogląd.

Zgodnie z art. 178 ust. 2 Konstytucji sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

W przywołanym wyroku z dnia 4 października 2000r. (P 8/00) Trybunał Konstytucyjny, na tle innego, aczkolwiek analogicznego stanu prawnego (art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 1994 r., nr 7, poz. 25 ze zm.), wskazał, że nakazana przez art. 178 ust. 2 Konstytucji adekwatność wynagrodzeń sędziowskich do godności urzędu wręcz wyklucza uznaniowe, nie oparte na precyzyjnych regulacjach generalnych, ustalanie indywidualnych stawek wynagrodzenia. Uchybiałoby godności urzędu sędziowskiego ustalanie wysokości wynagrodzeń sędziów de casu ad casum, w drodze uznaniowej, a być może i arbitralnej, konkretyzacji ogólnej zasady konstytucyjnej w stosunku do poszczególnych sędziów (zważywszy na wielce prawdopodobną w takiej sytuacji możliwość występowania rozbieżności w orzecznictwie co do wysokości stawek). Niedopuszczalne byłoby też ustalanie indywidualnych stawek wynagrodzenia sędziów przez sięganie, w drodze analogii, do unormowań dotyczących innych grup zawodowych.

Nie sposób uznać za godziwe, wynagrodzenia, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Wynagrodzenie otrzymywane od stycznia 2021r. nie jest ponadto adekwatne do posiadanych przez sędziów kwalifikacji (i konieczności ich stałego podnoszenia), zakresu obowiązków i odpowiedzialności (orzekanie o sprawach mających kluczowy wpływ na życie obywatela, funkcjonowanie społeczeństwa), ilości pracy (nienormowany czas pracy, który jest określony wymiarem przydzielonych sędziemu zadań), a także nie rekompensuje rygorystycznych ograniczeń w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz nie sprzyja budowaniu prestiżu urzędu sędziego,

Należy również dodać, że sędziowie od stycznia 2022r. ponoszą negatywne skutki postępującej inflacji, a także zmian wynikających z wprowadzenia Polskiego Ładu. Owe negatywne skutki nie zostały sędziom w żaden sposób zrekompensowane, dlatego biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, a także fakt, że zarobki sędziów wzrastają wolniej aniżeli w przypadku innych grup zawodowych, zamrożenie wynagrodzeń sędziów stanowi przejaw oczywistej szykany wobec tej grupy zawodowej.

Nie ulega wątpliwości, że norma ustrojowa wyrażona w art. 178 ust. 2 Konstytucji jest nakierowana na umocnienie pozycji władzy sądowniczej w systemie organów państwowych i zagwarantowanie sędziom takich warunków pracy i wynagrodzenia, które mają służyć prawidłowemu sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W demokratycznym państwie prawnym dobrze działający wymiar sprawiedliwości jest gwarancją i warunkiem funkcjonowania rządów prawa. Ustrojodawca zakłada, że wymiar sprawiedliwości będzie funkcjonować prawidłowo, gdy warunki pracy sędziów oraz ich wynagrodzenia będą adekwatne do godności urzędu sędziego i zakresu jego obowiązków. Trzeba podkreślić, że sędziowie sądów powszechnych i szczególnych są jedyną kategorią zawodową, której wynagrodzenia stanowią przedmiot wyraźnej regulacji konstytucyjnej. Wypływa stąd obowiązek właściwych organów państwa szczególnej troski o kształtowanie należytego poziomu tych wynagrodzeń, także w relacji do wynagrodzeń innych funkcjonariuszy publicznych.

Trybunał zaznaczył, że badając, czy prawodawca nie przekroczył wyznaczonych mu przez konstytucję granic swobody regulacji, trzeba zwrócić natomiast uwagę na pewne obiektywne układy odniesienia:

· po pierwsze, takim układem jest poziom przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej. Skoro zawód sędziego jest wyróżniany konstytucyjnie w stosunku do innych profesji, to trzeba przyjąć, że poziom wynagrodzenia sędziowskiego, także na szczeblu sędziego sądu rejonowego, powinien znacząco przekraczać poziom przeciętnej płacy w sferze budżetowej;

·po drugie, wynagrodzenia sędziów w ogóle, jak również wynagrodzenia poszczególnych kategorii sędziów sądów równorzędnych (w tym sędziów sądów rejonowych i asesorów sądowych) powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać nie mniejszą tendencję wzrostową niż przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze budżetowej;

po trzecie, w razie trudności budżetu państwa wynagrodzenia sędziowskie powinny być szczególnie chronione przed nadmiernie niekorzystnymi wahaniami;

po czwarte, wynagrodzenia sędziów nie powinny być obniżane w drodze regulacji normatywnych.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012r.. sygn. K 1/12 wskazał, iż w ustawie okołobudżetowej znalazło się uzasadnienie, że zamrożenie wynagrodzeń podyktowane jest koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. W założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2012, zostało przewidziane „zamrożenie” funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co zostało umotywowane jako działania niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz przeciwdziałania przekroczeniu II progu ostrożnościowego. „Zamrożenie” wynagrodzeń sędziów uznano przy tym za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych. Koszty działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu rozdzielono przy tym pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Co ważne, prezentowano wówczas także inne działania oszczędnościowe, mające zapewnić stabilność finansów publicznych.

Istotne było również to, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do PKB wyniosła 54,9%. Nadto, ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, stosownie do art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. i objęła Polskę tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Sytuacja kraju była monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12).

Jednocześnie, w omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy:

- wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;

- wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami; -

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił przy tym, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazał, że „zamrożenie” może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. „Zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem "dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej.”(vide: uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12).

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 listopada 2023r. (I K 1/23), kluczowa dla istoty sprawy jest analiza każdego z wyżej wymienionych warunków w odniesieniu do przedmiotu kontroli. Zasady wynagradzania sędziów sformułowane w ustawie okołobudżetowej na 2023r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Trybunał podkreślił, że już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. Podkreślił także, że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz ustawy o Trybynale Konstytucyjnym. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była "tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji . Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość.

Zauważyć należy, iż uzasadnienie założeń budżetowych na lata 2021 i 2022, nie wskazywało na realne zagrożenia równowagi finansów publicznych, które mogłyby stanowić podstawę do „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Jednocześnie wiele działań władzy ustawodawczej i wykonawczej świadczyło o braku ekonomicznego uzasadnienia swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego skutkiem było znaczne zwiększenie mnożników kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021r. zwiększono natomiast wartość uposażenia Prezydenta RP o około 40 %.

Przyjęto także nowe rozwiązania ustawie z dnia 21 listopada 2021r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Na mocy wymienionej nowelizacji znacznie zwiększono wartość uposażeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych.

Kontynuowano płatności tzw. 13 emerytur na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2020r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów oraz zgodnie z unormowaniem ustawy z dnia 26 maja 2022r. wprowadzono dodatkowe roczne świadczenie pieniężnym dla emerytów i rencistów -14 emeryturę.

Należy wyjaśnić, że Sąd orzekający nie neguje przywołanych rozwiązań płacowych. Powyższe wskazanie świadczyć ma natomiast o braku uzasadnionych podstaw do swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021- 2022 roku, albowiem ustawodawca nie zaplanował programów oszczędności dla wszystkich podmiotów uzyskujących świadczenia z budżetu a tylko „zamrożenie” wynagrodzeń dotknęło sędziów i prokuratorów.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce. Dostrzegając jej ogólnikowość i konieczność wykładni przez organy stosujące Konstytucję, zanegować jednak należy, aby była ona dowolna. Zakłada ona swoiste minimum i wyrażające ją formuły prawne. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 r. w sprawie k.p. 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (zob.m.in. wyrok k.p. 2/08, cz. III, pkt 5.2 oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31/10, cz. III, pkt 5.3; 28 lutego 2012 r., K 5/11, cz. III, pkt 4.1; 13 czerwca 2013 r., K 17/11, cz. III, pkt 7.1). Co więcej ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK m.in. konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej (zob. wyroki TK z: 20 stycznia 2010 r., k.p. 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12). W kontekście zaś poruszanego wcześniej wątku pytania prawnego do TK, wskazać trzeba, że powyższą zasadę uwzględniać musi również cały proces stosowania prawa.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 r. w sprawie P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

W tym miejscu warto dodać, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia sędziów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez Sędziów. Zgodnie bowiem z art. 86 § 1-3 PrUSP sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego. Sędziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego. Sędzia nie może: 1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, 2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, 3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, 4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego, 5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Mając na względzie powołane normy konstytucyjne, należało przyjąć, że zastosowane w 2021 roku i w 2022 roku odstępstwo od zasady określonej w art. 91 § 1c PrUSP, które wynika z art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r.i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nie spełniało kryteriów określonych przepisami art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. Rozwiązanie przyjęte w ustawie okołobudżetowej wskazuje na znaczną niekonsekwencję ustawodawcy, który tylko w odniesieniu do sędziów i prokuratorów odchodzi od dotychczasowych zasad płacowych, ustawodawca nie argumentuje swojej decyzji wobec tej grupy zawodowej, nie wskazuje na spełnienie żadnego z kryteriów rozpatrywanych w orzeczeniach TK z 4 października 2000 r., P 8/00 czy 12 grudnia 2012 r., K 1/12. Skoro Ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac sędziów w spornym okresie to owo zamrożenie winno dotknąć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (które jak już było wcześniej wspomniane stanowią wraz z władzą sądowniczą jedną konstrukcję) bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, tj. zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez wyjaśnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

W tym miejscu należy wyjaśniać, że sąd miał na uwadze, że w 2022 r. rozpoczęła się wojna w Ukrainie, która mogła przynieść niekorzystne zmiany ekonomiczne, jednak w momencie uchwalenia ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, tego konfliktu nikt nie mógł przewidzieć ani tym bardziej wziąć pod uwagę przy uchwaleniu ustawy okołobudżetowej. Wybuch wojny nie zmienił także w roku 2022, przyjętych w 2021 r. zasad korzystniejszego wynagradzania dla wymienionych już w uzasadnieniu przedstawicieli władzy ustawodawczej, prezydenta, organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. Nie wstrzymano dodatkowych świadczeń dla emerytów. To pozwala na ocenę, że nie było ekonomicznego, zagrażającemu równowadze budżetowej uzasadnienia zmiany zasad wynagradzania sędziów nie tylko w dacie uchwalenia ustawy okołobudżetowej, ale także w trakcie 2022 r.

Dodatkowo należy wyjaśnić, że wątpliwości budzi ponadto zgodność art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. i art. 12 ust 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. przepisami art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm.), dalej jako TUE, oraz z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. U. UE. C. z 2007 r. Nr 303, str. 1 z późn. zm.), dalej jako KPP. Przepis art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE kreuje obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie „środków” niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej. W celu jej realizacji istotne jest zapewnienie obywatelowi dostępu do ,,niezawisłego” sądu w rozumieniu art. 47 akapit drugi KPP. Jak wskazuje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pojęcie „niezawisłości” oznacza między innymi, że sąd wypełnia swe zadania w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej, ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia ( por. wyrok z dnia 19 września 2006 r., Wilson, C 506/04, EU:C:2006:587, pkt 51, a także z dnia 16 lutego 2017 r., Margarit Panicello, C 503/15, EU:C:2017:126, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). TSUE wskazuje przy tym, że nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowi (obok nieusuwalności sędziów) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań (por. wyrok z dnia 19. września 2006 r., C-506/04, pkt 51, z 27 lutego 2018 r., C-64/16, pkt 45; z 24 czerwca 2019 r., C-619/18, ECLI:EU:C:2019:531, pkt 75).

W wyroku z dnia 27 lutego 2018 roku w sprawie C-64/16 TSUE stwierdził, iż artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE należy interpretować w ten sposób, że zasada niezawisłości sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie stosowaniu wobec członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego, Portugalia) ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń, takich jak przepisy, których dotyczy sprawa w postępowaniu głównym, związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii Europejskiej. Przepisy te przewidywały ograniczone obniżenie wysokości wynagrodzenia w różnych proporcjach, zależnie od poziomu tego wynagrodzenia. Objęły one nie tylko członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego), ale – szerzej - różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym, w tym przedstawicieli władz ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Nie można zatem rzeczonych przepisów postrzegać w ten sposób, że zostały one ustanowione konkretnie wobec członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego). Przeciwnie, mają one raczej charakter przepisów ogólnych, mających spowodować, że wszyscy członkowie krajowej służby publicznej będą mieć udział w oszczędnościach podyktowanych wymogami zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetowego państwa portugalskiego (…). W tych okolicznościach rozpatrywanych w sprawie w postępowaniu głównym przepisów dotyczących obniżenia wynagrodzeń nie można uważać za środki naruszające niezawisłość członków Tribunal de Contas (trybunału obrachunkowego) ( wyrok TS z 27.02.2018 r., C-64/16, ASSOCIAÇAO SINDICAL DOS JUÍZES PORTUGUESES. v. TRIBUNAL DE CONTAS, ZOTSiSPI 2018, nr 2, poz. II-395).

Przenosząc powyższe rozważania na realia rozpatrywanej sprawy zmiana wynagrodzeń sędziowskich w 2021 r i w 2022 r. miała odmienny charakter. Pominięto przedstawicieli władz ustawodawczej i wykonawczej, którym nie tylko nie obniżono uposażeń, ale przeciwnie – polepszono ich dotychczasowe warunki płacowe.

Prawodawstwo unijne ma pierwszeństwo przed krajowymi normami rangi ustawowej. Oznacza to, że sądy mają obowiązek oceny zgodności prawa krajowego z prawem unijnym i w razie stwierdzenia jego sprzeczności, odmowy zastosowania przepisu prawa państwa członkowskiego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoich judykatach wielokrotnie wskazywał, że w przypadku przepisów krajowych państw członkowskich, prawo traktatowe oraz wydawane na jego podstawie akty pochodnego prawa unijnego wywołują skutek polegający na tym, że normy unijne (od momentu wejścia w życie) automatycznie wykluczają stosowanie jakichkolwiek niezgodnych z nimi norm prawa krajowego (wyrok TSUE z 19 czerwca 1990 r. w sprawie C-213/89, ECLI:EU:C:1990:257).

Mając powyższe na uwadze, należało ocenić , iż rozwiązanie przyjęte na mocy art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r., nie spełnia warunków o których mowa w art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi TSUE.

Odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z Konstytucją RP jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem Sądu. Wskazane przepisy art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. stanowiące podstawę wypłacanych powódce uposażeń (w roku 2021 i 2022) są sprzeczne z omówionymi wyżej przepisami art. 178 ust. 2, art. 32 i art. 2 Konstytucji RP oraz wskazanymi wyżej przepisami unijnymi, dlatego Sąd odmówił ich zastosowania w niniejszej sprawie. Sąd nie pozbawia ustawodawcy prawa do kształtowania wynagrodzenia osób zatrudnionych w szeroko rozumianej sferze publicznej, w tym sędziów. Zdaniem Sądu, wprowadzenie jednak ewentualnych zmian winno nastąpić w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej (z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych), nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty swej jednorazowe regulacje okołobudżetowe. A zatem uposażenie powódki w okresie spornym winno być ukształtowane zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 91 PrUSP w zw. z art. 100 PrUSP, a nie ustawami epizodycznymi, którymi władza ustawodawcza w sposób arbitralny określiła wynagrodzenie nie gwarantujące sędziom konstytucyjnego prawa do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi obowiązków, a tym samym naruszają one gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej (…) przepisy te naruszają też zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023r. (I K 1/23)). Powyższe stanowisko ma już ugruntowany charakter w orzecznictwie (por. m.in. wyrok SR w Toruniu z 9.10.2023 r., IV P167/23; wyrok SR w Inowrocławiu z 6.02.2023 r. IV P219/22; wyroki SO w Sieradzu z 10.01.2024 r. IV Pa 36/23 i z 7.12.2023 r. IV Pa 27/23; wyrok SO w Częstochowie z 2.11.2023 r. IV Pa 39/23, wyrok SO w Zielonej Górze z 28.12.2023 r. IV Pa 59/23)

W rezultacie powyższych rozważań Sąd uznał za uzasadnione wyrównanie uposażenia powódce. Wobec tego, iż wysokość żądania za poszczególne miesiące nie była kwestionowana (albowiem wbrew twierdzeniom pozwanego przedstawione przez niego wyliczenia pokrywają się z określonymi w pozwie kwotami roszczeń) Sąd w pkt 1 sentencji zasądził łączną kwoty dochodzoną pozwem 18 646, 07 zł z wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 lipca 2023 r. (tj. dnia wniesienia pozwu). Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. mając na uwadze wskazane w obowiązujących u pozwanego w 2021 i w 2022 r. Regulaminie pracy daty płatności wynagrodzenia za pracę.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, określając koszty zastępstwa w oparciu o art. § 2 pkt 5 w zw. § 9 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów (pkt 2).

W punkcie 3 sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 477 2 § 1 k.p.c. nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 10 278, 55 zł, odpowiadającej kwocie średniego miesięcznego uposażenia powódki.

O kosztach sądowych orzeczono w pkt 4 na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążenia nimi pozwanego mając na uwadze okoliczności sprawy i charakter sporu wymagający przeprowadzenia postępowania sądowego.

Jakkolwiek w orzecznictwie i literaturze wypowiadane są tezy, że sądy i inne organy stosowania prawa nie mają kompetencji do orzekania o niekonstytucyjności przepisu ustawy i odmowy jego stosowania (przede wszystkim wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r., P 4/99, OTK 2001 nr 1, poz. 5, a także przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2002 r., V CKN 1456/00, LEX nr 57237; z dnia 16 kwietnia 2004 r., I CK 291/03, OSNC 2005 nr 4, poz. 71; to jednak w świetle nowszych poglądów prezentowanych w orzecznictwie oraz doktrynie, odnoszących się do problematyki będącej przedmiotem zaskarżenia możliwość odmowy zastosowania przez sąd przepisu ustawy, który uznał za niezgodny z Konstytucją RP, jest dopuszczalna (pod pewnymi warunkami).

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017r., I UK 325/16, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 nr 2, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1998r., I PKN 90/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 6; z dnia 20 sierpnia 2001r., III RN 189/00, OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 130; z dnia 8 stycznia 2009r., I CSK 482/08, LEX nr 491552; z dnia 8 października 2015 r., III KRS 34/12, OSNP 2016 nr 11, poz. 103 oraz z dnia 17 marca 2016r., III KRS (...), LEX nr 2288953 i powołane w nich orzecznictwo).

Również w doktrynie wyróżniono różne wzorce zachowania sądu w związku ze stwierdzeniem sprzeczności przepisu ustawy z Konstytucją RP. Podnosi się, że decyzja o odmowie zastosowania przepisu ustawy uwarunkowana jest wpływem zaistniałej sprzeczności (nieuzgadnialności) na rozstrzygnięcie konkretnej sprawy, będącej przedmiotem rozpoznania przez sąd. Jeśli konsekwencją zastosowania niezgodnego z Konstytucją RP przepisu ustawy byłoby wydanie niesprawiedliwego rozstrzygnięcia, to sąd - stosownie do stopnia własnego przekonania i realnych możliwości procesowych (zwłaszcza w zakresie możliwości orzeczniczych TK) - podejmie decyzję o: (1) wystąpieniu do TK z pytaniem prawnym co do zgodności przepisu ustawy z Konstytucją, lub (2) o odmowie zastosowania niezgodnego z Konstytucją przepisu ustawy i rozstrzygnięciu sprawy w oparciu o bezpośrednie zastosowanie przepisów Konstytucji. Decyzja sądu zależeć powinna od przekonania składu orzekającego co do: (1) sprzeczności normy ustawowej z normą konstytucyjną, (2) wpływu owej sprzeczności na kształt rozstrzygnięcia w indywidualnym akcie stosowania prawa.

Co ważne, a co zdaje się uszło uwadze pozwanego, brzmienie art.8 ust. 2 Konstytucji, który uznawany jest za podstawę prawa sądu do przeprowadzenia tzw. kontroli rozproszonej zgodności normy z Konstytucją, nie daje podstaw do uznania, iż prawo to zależy do tego czy norma podlegająca ocenie obowiązuje czy też nie? Określa natomiast obowiązek bezpośredniego stosowania norm konstytucyjnych. Kładzie zatem nacisk na to czy norma stosowana - (w domyśle przez sąd powszechny) nie jest sprzeczna z normą konstytucyjną. Norma stosowana może być natomiast normą obowiązującą aktualnie lub obowiązującą w dacie, w której powstało zagadnienie wymagające rozstrzygnięcia. Wydaje się zatem, iż wskazywane przez apelanta ograniczenie uprawnienia do kontroli rozproszonej jedynie do aktów prawnych, które nie mogą być poddane kontroli przez Trybunał Konstytucyjny, nie znajduje uzasadnienia i oparcia w obowiązujących przepisach.

Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją, a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania. Pozwala ponadto na badanie konstytucyjności prawa w różnorodnych sprawach, odmiennych okolicznościach faktycznych, co znacznie poszerza zakres oceny konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny bada bowiem zgodność z Konstytucją w sposób abstrakcyjny i w zakresie wniosku, co istotnie zawęża pole działania tego organu. Kontrola rozproszona stwarza także możliwość interpretacji Konstytucji oraz ustaw z uwzględnieniem szerokiego spektrum wiedzy specjalistycznej sądów w poszczególnych działach prawa, a tym samym poszerza perspektywę rozumienia Konstytucji

W ocenie Sądu Okręgowego, z uwagi na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa, jakimi są orzeczenia sądowe - odmowa zastosowania przepisu ustawy może jednak nastąpić wyłącznie w wypadku, gdy sąd rozpoznający sprawę nie ma wątpliwości co do niezgodności danego przepisu z Konstytucją RP, a sprzeczność ma charakter oczywisty, inaczej mówiąc, gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu.

Sytuacja taka może zachodzić zwłaszcza wówczas, gdy porównywane przepisy ustawy i Konstytucji RP dotyczą regulacji tej samej materii i są ze sobą sprzeczne, a norma konstytucyjna jest skonkretyzowana w stopniu pozwalającym na jej samoistne zastosowanie, gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną, jak norma objęta już wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, gdy Trybunał stwierdził niekonstytucyjność określonej normy prawnej zamieszczonej w przepisie tożsamym, który nie podlegał rozpoznaniu przed Trybunałem, gdy sposób rozumienia przepisu ustawy wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2023r. 268/22, wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 stycznia 2009r., I CSK 482/08; z dnia 17 marca 2016r., V CSK 377/15, uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2006r., I 2/06, oraz wyroki tego Sądu z dnia 24 września 2008r., I OSK, oraz z dnia 18 grudnia 2013 r., I36/13).

Wskazać w tym miejscu należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023r. wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021r. i ustawy okołobudżetowej na 2022r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2022, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 – 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację w tym zakresie, uznając brak potrzeby ponownego cytowania stanowiska Sądu Rejonowego.

Powyższa teza prowadzi do wniosku, że Sąd I instancji – będąc uprawnionym do zbadania zgodności z Konstytucją przepisu, na podstawie którego ustalono wysokość wynagrodzenia powódki w okresie październik-grudzień 2022 roku, a w konsekwencji do zajęcia stanowiska w kwestii niezgodności tego przepisu z ustawą zasadniczą ze skutkiem w postaci jego niezastosowania - nie naruszył art.8 ust.2 Konstytucji RP ani art.178 ust.1 Konstytucji RP

Rekapitulując wskazać należy, że żaden z zarzutów zawartych w apelacji nie znalazł potwierdzenia w stanie prawnym niniejszej sprawy.

Z tego względu – na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację oddalił.

SSO Ewa Krakowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE