UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. B. pismem z dnia 12 lipca 2023 r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 czerwca 2023 r., znak: (...), którą odmówiono mu prawa do wypłaty odsetek. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i wydanie wyroku nakazującego wypłatę odsetek za opóźnienie w zapłacie zaległych świadczeń od dnia 1 grudnia 2018 r. oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

Przedmiotowej decyzji ubezpieczony zarzucił błędną wykładnię art. 118 ust. la ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie, że w sprawie organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a także uznanie, że wypłata odsetek może nastąpić wyłącznie w przypadku stwierdzenia przez sąd odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o ustaleniu świadczenia w wysokości zasądzonej wyrokiem.

W uzasadnieniu stanowiska ubezpieczony odniósł się do argumentów, jakie były podstawą odmowy wypłaty odsetek, oceniając je jako nieprawidłowe
i niezgodne z powszechnie obowiązującym prawem, okolicznościami faktycznymi sprawy i orzecznictwem.

Ubezpieczony scharakteryzował, że sprawa pierwotnie dotyczyła kilku decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tj. decyzji z dnia 31 października 2018 r., znak: (...) (...) z dnia 4 stycznia 2019 r. znak: (...) (...) z dnia 27 lutego 2019 r., znak: (...) (...) i z dnia 28 lutego 2019 r. znak: (...), w których organ rentowy nie uwzględnił okresu odbywania przez ubezpieczonego studiów doktoranckich w latach 1974 – 1977 jako okresu składkowego. Ubezpieczony wspomniał, że w wyniku odwołania się od ww. decyzji Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje, ustalając okresy składkowe w sposób, który uwzględnił studia doktoranckie odbyte w okresie od 28 listopada 1974 r. do 28 listopada 1977 r. oraz ustalił wysokość emerytury na kwotę 5.215.68 zł od dnia 1 grudnia 2018 roku. Następnie ubezpieczony wspomniał, że w dniu 27 lutego 2023 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od ww. wyroku Sądu Okręgowego, uznając, że organ rentowy był zobowiązany uwzględnić okres odbywania studiów doktoranckich ustalając okresy składkowe.

W dalszej części uzasadnienia odwołania ubezpieczony odniósł się do twierdzeń organu rentowego, negując je i wskazując, że wbrew stanowisku organu, to on ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oraz że odpowiedzialność organu rentowego nie jest uzależniona od stwierdzenia tego w wyroku przez sąd.

Odnosząc się do pierwszej kwestii tj. nieustalenia przez organ rentowy ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ubezpieczony zauważył, że w trakcie postępowania sądowego fakt odbywania przez niego studiów doktoranckich pozostawał niesporny. Co więcej, dokumenty potwierdzające okoliczność ukończenia studiów zostały dostarczone do organu rentowego przed wydaniem zaskarżonych decyzji, czego organ rentowy nigdy nie kwestionował. Ubezpieczony podniósł, że zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny potwierdziły, że organ rentowy ustalił stan faktyczny, a więc dysponował wszystkimi niezbędnymi dokumentami, jednak dokonał jego wadliwej oceny prawnej. Ubezpieczony podsumował, że wydanie decyzji zgodnej z prawem było możliwe, ponieważ dostarczył wszystkie niezbędne dokumenty, zaś niewydanie jej nastąpiło jedynie dlatego, że organ rentowy błędnie zastosował przepisy prawa, tj. ustawę, która nie obowiązywała w czasie, gdy ubezpieczony był na studiach doktoranckich. W ocenie ubezpieczonego uzasadnionym jest żądanie od organu rentowego zapłaty odsetek od nieprzyznanego w terminie świadczenia w sytuacji, gdy Sąd przyznał prawo do tego świadczenia na podstawie dokumentów już znanych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych.

Odnosząc się do drugiego argumentu podnoszonego przez organ rentowy, mianowicie tego, że odpowiedzialność organu rentowego nie jest uzależniona od stwierdzenia jej w wyroku przez Sąd, ubezpieczony wskazał, że z zapadłych w sprawie wyroków Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyraźnie wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych dopuścił się rażącego błędu w zakresie kwalifikacji prawnej i zastosował ustawę, która nie powinna mieć w sprawie zastosowania. Z tej okoliczności ubezpieczony wywiódł odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji i podkreślił, że oba wyroki zawierają przede wszystkim opis wadliwości działań podjętych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, co oznacza, że odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej niezbędnej okoliczności została stwierdzona przez ww. Sądy. W dalszej części uzasadnienia ubezpieczony podniósł, że za nietrafnością stwierdzenia, że odpowiedzialność organu rentowego jest uzależniona od bezpośredniego stwierdzenia tej okoliczności w wyroku, przemawia także orzecznictwo i wskazał na uchwałę Sądu Najwyższego z 24 marca 2011 r., I UZP2/11, OSNP2011, nr 19-20, poz. 255; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 31 sierpnia 2017 r, III AUa 1093/15, LEX nr 2381503, z których wynika, że brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. (odwołanie od decyzji z dnia 20 czerwca 2023 r., znak: (...) – k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podniósł, że nie wypłacił odsetek, ponieważ Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o ustaleniu świadczenia. Organ rentowy powołał się na treść przepisu art. 118 ustawy emerytalnej, w myśl którego, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. (odpowiedź na odwołanie – k. 24 – 24 v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. w dniu 29 października 2018 r. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o emeryturę. Organ rentowy początkowo przyznał ubezpieczonemu świadczenie w kwocie zaliczkowej, zaś podjął jego wypłatę na mocy decyzji z dnia 11 grudnia 2018 r., znak: (...) ( wniosek z dnia 29 października 2018 r., decyzje z dnia 2 listopada 2018 r. i 11 grudnia 2018 r., k. 1, 20 i 39 tom II a.r.).

Ze względu na wniosek J. B. o emeryturę organ rentowy wydał decyzję z dnia 31 października 2018 r., znak: (...) (...) w której ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 120.810,36 złotych. Do stażu pracy ZUS uwzględnił 13 lat, 9 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i 5 lat okresów nieskładkowych nauki w szkole. Do ustalenia kapitału początkowego nie zaliczył okresów od 20 lipca 1973 r. do 3 września 1973 r. z uwagi na brak dokumentu potwierdzającego wymiar czasu pracy i przerwy w zatrudnieniu oraz od 23 kwietnia 1991 r. do 31 maja 1991 r., ponieważ przebywał wówczas na urlopie bezpłatnym ( decyzja z dnia 31 października 2018 r., tom I a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 4 stycznia 2019 r., znak: (...) (...) ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 157.218,16 złotych. Do okresów składkowych organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu dodatkowo okres prowadzenia przez niego działalności gospodarczej od 1 października 1991 r. do 31 grudnia 1998 r., co spowodowało ich wydłużenie do 21 lat i 27 dni. Obok ponownego nieuwzględnienia okresu od 19 lipca 1973 r. do 3 września 1973 r. i od 23 kwietnia 1991 r. do 31 maja 1991 r. organ rentowy nie uznał okresów od 1 sierpnia 1972 r. do 13 lipca 1972 r. z uwagi na brak świadectwa pracy lub zaświadczenia potwierdzającego okres pracy ubezpieczonego, wymiar czasu oraz czy były odprowadzane składki, a także od 1 lipca 1991 r. do 31 sierpnia 1991 r., ponieważ zakład rozliczał się na podstawie deklaracji bezimiennych, a nie został przedstawiony dokument potwierdzający okres zatrudnienia i wymiar czasu pracy ( decyzja z dnia 4 stycznia 2019 r., tom I a.r.).

Organ rentowy wydał jeszcze decyzję z dnia 27 lutego 2019 r., znak: (...) (...) na mocy, której uwzględnił okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) w Ś. od 19 lipca 1973 r. do 3 września 1973 r. W związku z tym okres składkowy wyniósł 21 lat, 5 miesięcy i 13 dni, zaś okres nieskładkowy w postaci nauki w szkole wyższej 4 lata i 7 miesięcy. Wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 161.159,90 złotych ( decyzja z dnia 27 lutego 2019 r., tom I a.r.).

Jednocześnie decyzją z dnia 28 lutego 2019 r., znak: (...) organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury dla ubezpieczonego na kwotę 4.977,08 złotych ( decyzja z dnia 28 lutego 2019 r., k. 69 tom II a. r.).

Ubezpieczony odwołał się od ww. decyzji, tj. od decyzji z dnia 31 października 2018 roku, znak: (...) (...) z dnia 4 stycznia 2019 r. znak: (...) (...) z dnia 27 lutego 2019 r. znak: (...) (...) i z dnia 28 lutego 2019 r. znak: (...) (odwołanie od decyzji z 31 października 2018 r. – k. 3-4 akt sądowych VII U 79/19, odwołanie od decyzji z 4 stycznia 2019 r. – k. 4-8 akt sądowych VII U 342/19, odwołanie od decyzji z 27 lutego 2019 r. i od decyzji z dnia 27 lutego 2019 r. – k. 2-5 akt sądowych VII U 1112/19).

Zarządzeniem z dnia 22 maja 2019 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę VII U 1112/19 dotyczącą odwołań od decyzji z 27 lutego 2019 r. i decyzji z 28 lutego 2019 r. ze sprawą VII U 79/19 dotyczącą odwołania od decyzji z dnia 31 października 2018 r. (zarządzenie Sądu z dnia 22 maja 2019 r. – k. 17 akt sądowych VII U 1112/19).

Zarządzeniem z dnia 28 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę VII U 342/19 dotyczącą odwołania od decyzji z 4 stycznia 2019 ze sprawą VII U 79/19 dotyczącą odwołania od decyzji z dnia 31 października (zarządzenie Sądu z dnia 28 czerwca 2019 r. – nienumerowana karta akt sądowych VII U 342/19).

W dniu 12 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na skutek odwołań J. B. od ww. decyzji w sprawie VII U 79/19 wydał wyrok, w którym w pkt 1 zmienił decyzje z dnia 31 października 2018 roku, znak: (...) (...) z dnia 4 stycznia 2019 r. znak: (...) (...) oraz z dnia 27 lutego 2019 r. znak: (...) (...) w ten sposób, że ustalił okresy składkowe łącznie na 23 lata, 8 miesięcy i 11 dni, a okresy nieskładkowe na 4 lata, 7 miesięcy oraz stwierdził, że kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 173.810,67 zł. W pkt 2 zmienił decyzję z dnia 28 lutego 2019 r. znak: (...) w ten sposób, że ustalił wysokość emerytury odwołującego J. B. od dnia 1 grudnia 2018 r. na kwotę 5.215,68 zł. W pkt 3 wyroku zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz J. B. kwotę 1.440,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd w wyroku nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie – k. 229 akt o sygn. VII U 79/19.).

Organ rentowy wniósł apelację od ww. wyroku. Sąd Apelacyjny w Warszawie (...) Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 27 lutego 2023 r. oddalił apelację organu rentowego (wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 27 lutego 2023 r. – k.291 akt o sygn. VII U 79/19).

W dniu 9 marca 2023 r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o zapłatę kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, zapłatę zaległych świadczeń od 1 grudnia 2018 r. wraz z należnymi waloryzacjami za kolejne lata oraz zapłatę odsetek za opóźnienia w zapłacie zaległych świadczeń od 1 grudnia 2018 r. (wniosek ubezpieczonego z dnia 9 marca 2023 r. – nienumerowana karta akt rentowych).

W dniu 7 czerwca 2023 r. organ rentowy w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 kwietnia 2021 r. wydał decyzję znak (...), którą ustalił wysokość emerytury i podjął jej wypłatę od 1 grudnia 2018 r. (decyzja organu rentowego z 7 czerwca 2023 r. – nienumerowana karta akt rentowych).

W dniu 20 czerwca 2023 r. organ rentowy, po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia 9 marca 2023 r. wydał decyzję znak (...), którą odmówił wypłaty odsetek.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy odwołał się do przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Organ rentowy wskazał, że wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2021 zmieniono decyzję organu rentowego a w dniu 25 maja 2023 r. Sąd Apelacyjny doręczył Zakładowi wyrok, który został wykonany decyzją z 7 czerwca 2023 r. wraz ze stosownym wyrównaniem za okres od 1 grudnia 2018 r. Organ rentowy wskazał, że decyzja ta została wydana przez organ rentowy przed upływem 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Odsetki nie zostały wypłacone, ponieważ sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o ustaleniu świadczenia w wysokości zasądzonej wyrokiem (decyzja organu rentowego z 20 czerwca 2023 r. – nienumerowana karta akt rentowych).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego z dnia 20 czerwca 2023 r., co zainicjowała przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie – k. 3 – 6 a.s.).

W toku postępowania sądowego ubezpieczony pismem z dnia 11 sierpnia 2023 r. wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność wyliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie zaległych świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, celem potwierdzenia wysokości należnych odsetek i wskazał, że zgodnie z jego wyliczeniami, kwota odsetek na dzień 12 lipca 2023 r. wynosi 12.910.55 zł (pismo ubezpieczonego z dnia 11 sierpnia 2023 r. – k.32 – 34 a.s.).

Pismem z dnia 14 września 2023 r. organ rentowy poinformował Sąd, że w dniu 15 czerwca 2023 r. wypłacił ubezpieczonemu wraz ze świadczeniem za czerwiec 2023 r. należność za okres od 1 grudnia 2018 r. do 31 maja 2023 r.
w kwocie 15.538,06 zł. Organ rentowy poinformował także, że hipotetyczne odsetki za okres od 1 grudnia 2018 r. do 15 czerwca 2023 r. od wypłaconego wyrównania wyniósłby 3.072,36zł, i na tę okoliczność przedłożył dokumenty potwierdzające wyliczenia (pismo organu rentowego z dnia 14 września 2023 r. – k. 39 – 45 a.s.).

Pismem z dnia 11 stycznia 2024 r. ubezpieczony podtrzymał dotychczas prezentowane stanowisko i zanegował prawidłowość wyliczeń kwoty odsetek dokonanych przez organ rentowy (pismo ubezpieczonego z dnia 11 stycznia 2024 r. – k. 54 a.s.).

W dniu 20 lutego 2024 r. Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność matematycznego ustalenia należnych odwołującemu odsetek za opóźnienie w wypłacie różnicy pomiędzy emeryturą w należnej odwołującemu wysokości, a emeryturą faktycznie wypłaconą, przy uwzględnieniu, że dla odwołującego datą wypłaty emerytury jest 20 dzień każdego miesiąca (odsetki za każdy miesiąc od 21 każdego miesiąca), natomiast wyrównanie za okres od grudnia 2018 r. do maja 2023 r. odwołujący otrzymał w dniu 15 czerwca 2023 r. (odsetki do 14 czerwca 2023 r.). (postanowienie Sądu z dnia 20 lutego 2024 r. – k. 59 a.s.).

Biegły sądowy z zakresu rachunkowości w opinii z dnia 28 marca 2024 r. ocenił, że wyliczenie dokonane przez organ rentowy jest prawidłowe. Wskazał, że prawidłowo przyjęta jest podstawa brutto do wyrównaniem świadczenia, jako 15.538,06 zł. i ta podstawa skutkuje naliczeniem odsetek za opóźnienie płatności w wysokości 3.072,36 zł (opinia biegłego – k. 64 – 71 a.s.).

W piśmie z dnia 19 czerwca 2024 r. ubezpieczony wyraził ostateczne stanowisko w sprawie wskazując, że ze względu na brak wystarczających kompetencji do matematycznego ustalenia należnych mu odsetek za opóźnienie w wypłacie różnicy pomiędzy wysokością emerytury należnej a faktycznie wypłaconej, wnosi, aby Sąd rozstrzygnął kwestię wysokości odsetek i zastrzegł, że rozstrzygnięcia tego nie zamierza kwestionować. Jednocześnie ubezpieczony w całości podtrzymał stanowisko, co do odpowiedzialności organu rentowego w błędnym ustalaniu należnej emerytury i wieloletnim jej pomniejszaniu (pismo ubezpieczonego z 19 czerwca 2024 r. – k. 86 a.s).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, a także w aktach Sądu Okręgowego Warszawa – Praga o sygn. VII U 79/19. Zdaniem Sądu są one wiarygodne, nie były zresztą kwestionowane przez strony, dlatego stały się podstawą ustaleń faktycznych przedmiotowej sprawy. Przy ustalaniu faktów sprawy pomocna była także opinia biegłego ds. rachunkowości, pozyskana na okoliczność matematycznego ustalenia należnych odwołującemu odsetek za opóźnienie w wypłacie różnicy pomiędzy wysokością należnej mu emerytury, a emeryturą faktycznie wypłaconą. W ocenie Sądu opinia była rzetelna, sporządzona w sposób fachowy, a przy jej wydaniu biegły uwzględnił wskazane przez Sąd okoliczności, dlatego Sąd nie miał podstaw, by kwestionować opinię biegłego. Zastrzeżeń do opinii biegłego nie miał także ubezpieczony. Pomimo że opinia wskazywała, że dokonane przez organ rentowy obliczenia hipotetycznej kwoty odsetek są prawidłowe, a kwota ta była dużo niższa niż kwota odsetek, o jaką pierwoenie wzmiankował ubezpieczony, to jednak w piśmie z dnia 19 czerwca 2024 r. nie zgłosił zastrzeżeń do opinii, a z treści pisma wynika, że przyjmuje wyliczenia biegłego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego J. B. decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 czerwca 2023 r., znak: (...) zasługuje na uwzględnienie.

Zebrana w sprawie dokumentacja, w szczególności akta rentowe oraz akta sprawy VII U 79/19, które zostały załączone do przedmiotowej sprawy potwierdzają okoliczności przytoczone w obszernym odwołaniu. Organ rentowy nie zgłaszał
w tym zakresie zastrzeżeń. W sprawie nie ma też wątpliwości co do tego, że przed organem rentowym odwołujący się złożył całą dokumentację konieczną do uzyskania prawa do emerytury.

Mając więc to na uwadze stwierdzić należy, że organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W bezpośrednim związku z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozostaje art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Natomiast zgodnie z ustępem 1a art. 118 ustawy w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25.01.2005r. sygn. I UK 159/04 wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07.10.2004r. sygn. II UK 485/03, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.04.2009 r. sygn. I UK 345/08).

Przepis § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.02.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Zaś okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Wprawdzie ani wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2021 r. w sprawie o sygn. VII U 79/19, ani wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 27 lutego 2023 r. w sprawie o sygn. III AUa 821/21 nie zawierały orzeczenia o odpowiedzialności Zakładu, a tym bardziej nie posiadały orzeczenia o należnych odsetkach, to zauważyć należy, że brak zamieszczenia w sentencji wyroku takiego orzeczenia nie pozbawia ubezpieczonego możliwości ubiegania się o odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011r. sygn. I UZP 2/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 listopada 2013 r. sygn. III AUa 317/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 października 2012 r. sygn. III AUa 485/12).

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 marca 2011 r. sygn. I UZP 2/11, w wyniku nowelizacji ustawy emerytalno-rentowej (ustawą z dnia 23.01.2009 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Dz.U. z 2009 r. Nr 42, poz. 338) ustawodawca nie tylko sprecyzował treść art. 118 ust. 1a przez stwierdzenie, że dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądu tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej okoliczności, ale i nałożył na sąd przyznający prawo do świadczenia obowiązek rozstrzygnięcia z urzędu o tej odpowiedzialności, tj. rozstrzygnięcia zarówno stwierdzającego taką odpowiedzialność, jak i jej brak. Niezamieszczenie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji wyroku nie jest jednak równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Należy wskazać, że o winie organu rentowego rodzącej odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia w zakreślonym w ustawie terminie (a w zasadzie - nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu świadczenia) można mówić jedynie wówczas, gdy w oparciu o dostępne temu organowi dowody (w szczególności zgromadzone w aktach rentowych) można jednoznacznie rozstrzygnąć o przysługiwaniu zawnioskowanego świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2013 r. sygn. III AUa 1460/12).

Przeprowadzone na gruncie tej sprawy postępowanie prowadzi do wniosku, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia w prawidłowej wysokości. W sprawie istotne jest, że postępowanie
w sprawie VII U 79/19 wykazało ponad wszelką wątpliwość, że to działanie organu rentowego spowodowało błędne ustalenie wysokości należnego ubezpieczonemu świadczenia.

O słuszności odwołań od czterech decyzji ubezpieczonego i podniesionych w nich zarzutów przesądziły sądy dwóch instancji. Zgodnie zaś z art. 365 § 1 k.p.c., prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2002 r. sygn. V CKN 1110/00). Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r. sygn. I PK 193/10). Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. oznacza zatem, że dana kwestia prawna, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie rozpoznawanej, kształtuje się tak jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym orzeczeniu. Przesądzenie tej kwestii oznacza, że w późniejszym postępowaniu nie może być ona już ponownie badana, a zatem zachodzi konieczność ograniczenia dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem.

Podsumowując, w dniu wydania zaskarżonych w postępowaniu sądowych VII U 79/19 decyzji z Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał wszystkie niezbędne dane pozwalające na wydanie decyzji ustalającej prawidłową wartość kapitału początkowego i prawidłową kwotę emerytury Co więcej, to działania organu rentowego, nie mające związku z jakimkolwiek działaniem ubezpieczonego, doprowadziło do wydania decyzji, które wymagały zmiany.

W obecnym postępowaniu sądowym nie ustalono żadnych nowych przesłanek niezbędnych do ustalenia rzeczywistej wysokości świadczenia emerytalnego, których wykazanie ciążyłoby na ubezpieczonym, a które nie były znane organowi rentowemu. Zatem wszystkie okoliczności niezbędne do wydania przez organ rentowy decyzji z dnia 20 czerwca 2023 roku, znak: (...), były mu znane.

Zatem, Sąd dokonał jedynie analizy materii, którą prawidłowo winien zweryfikować już sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Opóźnienie w przyznaniu świadczenia w prawidłowej wysokości i wypłaceniu świadczenia niższego jest więc następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

Konstatując, Sąd po ustaleniu, że ubezpieczonemu należą się odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczenia, przy ustalaniu ich wysokości oparł się na wyliczeniu przez organ rentowy kwoty 3.072,36, jako kwoty hipotetycznych odsetek. Prawidłowość tych obliczeń zweryfikował biegły sądowy z zakresu rachunkowości i potwierdził, że wyliczenia organu rentowego są rzetelne. Ubezpieczony nie wnosił zastrzeżeń do opinii biegłego.

W tych okolicznościach Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. B. kwotę 3.072,36 zł tytułem odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Sędzia Renata Gąsior

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE