UZASADNIENIE

M. C. 18 lipca 2023 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 6 czerwca 2023 r., nr (...).

Decyzji organu ubezpieczona zarzuciła:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie z naruszeniem granic swobodnej oceny dowodów, że umowa o pracę zawarta 12 sierpnia 2022 r. ma charakter pozorny,

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 83 § 1 k.c. poprzez błędną subsumpcję polegającą na przyjęciu, że umowa o pracę z 12 sierpnia 2022 r. została zawarta dla pozoru i w konsekwencji ustalenie, że jest nieważna;

3. błędne ustalenie stanu faktycznego co do sytuacji ubezpieczonej w związku z rzeczywistym wykonywaniem czynności pracowniczych;

4. naruszenie art. 7 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie, a mianowicie organ z urzędu miał dążyć do wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy;

5. naruszenie art. 77 k.p.a. oraz art. 79a § 1 k.p.a. w związku z art. 10 § 1 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie, mianowicie organ nie umożliwił wypowiedzenia się co do zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności organ nie uprzedził odwołującej się, że jego zdaniem część przesłanek zależnych od strony nie została spełniona lub wykazana co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony;

6. naruszenie art. 29 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie chorobowy i macierzyństwa poprzez dokonanie nieprawidłowej wykładni art. 22 § 1 k.p. polegające na uznaniu, że zaistniały przesłanki wskazujące na pozorność umowy;

7. naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 6 ust.1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskutek uznania, że zawarcie umowy o prace spowodowało sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego.

Mając powyższe zarzuty na względzie ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej prawa do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku chorobowego od 20 marca 2023 r. do 17 marca 2024 r. Równocześnie odwołująca wniosła o przeprowadzenie szeregu dowodów na okoliczność wykazania jej twierdzeń.

W uzasadnieniu odwołania M. C. wskazała, że organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję na podstawie całkowicie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonał sprzecznych ze stanem faktycznym ustaleń, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w razie choroby i macierzyństwa od 1 października 2020 r., wobec czego brak jest możliwości przyznania jej prawa do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego pomimo zgłoszonej przez nią niezdolności do pracy.

Ubezpieczona wskazała, że 2 lutego 2020 r. rozpoczęła prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, w ramach której prowadziła szkolenia cukiernicze oraz piekarskie. 1 października 2020 r. podjęła współpracę w ramach umowy zlecenia z A. K.. W ramach tej współpracy ubezpieczona prowadziła szkolenia dla pracowników A. K. w (...). W pierwszym kwartale 2022 r. ubezpieczona z uwagi na trudną sytuację materialną zmuszona była zamknąć swój lokal. Po zamknięciu lokalu, zaproponowała A. K., że będzie w ramach umowy zlecenia tworzyć receptury, komponować smaki, tworzyć przepisy, piec i sprzedawać do cukierni (...) swoje wyroby cukiernicze. Pracę tą wykonywała w swoim domu oraz w siedzibie zleceniodawcy. Wielkość zamówień była różna w poszczególnych miesiącach.

A. K. była jedynym zleceniodawcą ubezpieczonej. M. C. wskazała, że z uwagi na planowaną ciąże, w połowie 2022 r. zdecydowała się na poszukiwanie pracy na pełen etat w oparciu o umowę o pracę - co uznała za bezpieczniejsze rozwiązanie w perspektywie planowanego powiększenia rodziny. Po tym jak złożyła wypowiedzenie umowy zlecenia płatnikowi składek 31 lipca 2022 r. uzasadniając je poszukiwaniem zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę. A. K. zaproponowała jej pracę na pełen etat na stanowisku szefa cukierni. Ubezpieczona zgodziła się na tę propozycję i 12 sierpnia 2022 r. podpisała z A. K. prowadzącą indywidualną działalność gospodarczą pod firmą (...) umowę o pracę na czas określony na stanowisku szefa cukierni, w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 6000 zł brutto miesięcznie. Ubezpieczona wskazała, że wraz z zawarciem umowy o pracę zakres jej obowiązków uległ zmianie, ponieważ przejęła część obowiązków które wcześniej wykonywała A. K.. Od czasu podpisania umowy o pracę do jej obowiązków należało koordynowanie pracy cukierni, nadzór nad innymi pracownikami, kontrola produkcji towarów itp. Wyniki pracy rozliczała z pracodawcą. Ponadto M. C. wskazała, że nie miała możliwości zawieszenia ani zamknięcia prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, która nie przynosiła jej zysków, ponieważ 4 lutego 2020 r. zawarła z Fundacją Agencji (...) w S. umowę pożyczki, w której zobowiązała się do prowadzenia działalności przez okres 36 miesięcy, pod rygorem zwrotu pożyczki wraz z odsetkami w wypadku zaprzestania prowadzenia działalności.

Ubezpieczona podkreśliła, że praca jaką wykonywała podczas zatrudnienia w oparciu o umowę zlecenia znacząco się różniła od pracy jaką wykonywała w późniejszym okresie czasu w oparciu o umowę o pracę. W dalszej części uzasadnienia ubezpieczona powołała się na przepis art. 22 § 1 k.p. wskazując, że relacja jaka panowała pomiędzy nią a A. K. spełniała wszystkie wymagania przewidziane przez przepisy kodeksu pracy. Następnie ubezpieczona odwołując się do przepisu art. 83 § 1 k.c. i powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazała, że organ rentowy w uzasadnieniu swojej decyzji koncentrował się na pobocznych okolicznościach które nie mają znaczenia dla istnienia wady oświadczenia woli zdefiniowanej w art. 83 § 1 k.c. Ponadto, M. C. powołując się na przepisy kodeksu postępowania administracyjnego wskazała, że organ nie działał zgodnie z przepisami k.p.a. ponieważ pomimo posiadania w aktach sprawy dowodów spełnienia przez wnioskującą wszelkich przesłanek do uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego i chorobowego wydał niekorzystną dla ubezpieczonej decyzję (odwołanie z 29 czerwca 2023 r. k. 5- 78 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od ubezpieczonej na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że z akt sprawy wynika, że M. C. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od 1 stycznia 2020 r. i rozpoczęła w ramach prowadzonej działalności gospodarczej współpracę z A. K.. Następnie płatnik składek 6 września 2022 r. dokonał zgłoszenia za okres od 1 września 2022 r. wskazując jako tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym stosunek pracy z wynagrodzeniem 6000 zł brutto. M. C. została zatrudniona na stanowisku szefa cukierni (stanowisko utworzone z chwilą zatrudnienia M. C.). Ponadto organ rentowy wskazał, że M. C. nie zawiesiła, ani nie zakończyła prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Płatnik wypowiedzenie umowy zlecenia, na podstawie którego zakończył współpracę z M. C. przedłożył dopiero wraz z odwołaniem. Organ rentowy podkreślił, że M. C. jest niezdolna do pracy od 24 grudnia 2022 r. Płatnik składek za 3 z 4 zatrudnionych pracowników od sierpnia 2022 r. odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru 301,50 zł. Pracownikom tym zmniejszono podstawę wymiaru wynagrodzenia oraz wymiar czasu pracy do 0,125 etatu. Zakres obowiązków dla M. C. zarówno na podstawie umowy zlecenia (zawartej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) jak i umowy o pracę jest praktycznie taki sam, tj. wykonywanie usług szkoleniowych. Ponadto organ rentowy podkreślił, że na miejsce M. C. nie został zatrudniony nowy pracownik. Powołując się na orzecznictwo organ rentowy zaznaczył, że dopiero realizacja stosunku pracy tzn. wykonywanie pracy rodzi stosunek ubezpieczeniowy i związane z nim prawa i obowiązki. W przypadku, gdy nie dojdzie do realizacji stosunku pracy, nie można mówić o zaistnieniu stosunku ubezpieczeniowego. Mając na względzie powołane na wstępie przepisy oraz okoliczności sprawy, Oddział zaskarżoną decyzją ustalił, że M. C. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 1 października 2020 r., następnie decyzją z 11 sierpnia 2023 r. zmienił datę początkową, od której ustalił okres niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na 1 września 2022 r. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z 16 sierpnia 2023 r. k.79-80 a.s.).

M. C. wniosła odwołanie od decyzji wydanej 11 sierpnia 2023 r., w której organ rentowy zmodyfikował datę, od której ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek. W decyzji z 11 sierpnia 2023 r. organ wskazał, że w decyzji z 6 czerwca 2023 r. jako datę, od której ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniom społecznym została podana data 1 października 2020 r., jednak poprawną datą jest 1 września 2020 r. zgodnie z podpisaną umową o pracę wskazująca na dzień rozpoczęcia pracy. Odwołująca zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s., art. 6 ust. 1 pkt. 1 u.s.u.s., art. 8 ust. 1 u.s.u.s., art.11 ust. 1 u.s.u.s., art. 12 ust. 1 u.s.u.s., art. 13 pkt 1 u.s.u.s. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. w zw. z art. 22 § 1 k.p. poprzez zakwestionowanie w zaskarżonej decyzji prawdziwości i mocy wiążącej umowy o pracę, mimo braku przesłanek do takiej konstatacji i pomimo tego, że sporna umowa została ważnie zawarta, wprowadzona w życie i faktycznie wykonywana, a w konsekwencji oparcie rozstrzygnięcia na błędnych wnioskach o nieważności przedmiotowej umowy jako pozornej, która zmierzała wyłączenie do uzyskania dla pracownika wyższych świadczeń oraz zarzucił naruszenie art. 7 k.p.a., art. 75 § 1 k.p.a. art. 77 § 1 k.p.a. art. 80 k.p.a., art. 81a § 1 k.p.a. poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w wyniku czego organ rentowy, że umowa o pracę jest nieważna i pozorna podczas gdy została ona ważnie zawarta, wprowadzona w życie i była faktycznie wykonywana. Mając powyższe zarzuty na względzie pełnomocnik odwołującej wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie, że M. C. podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 września 2022 r. z podstawą wymiaru składek 6000 zł brutto a ewentualnie o uchylenie powyższej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ rentowy. W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik ubezpieczonej powołał się na tożsame okoliczności, na które powoływała się ubezpieczona w odwołaniu z 29 czerwca 2023 r. (odwołanie z 18 września 2023 r. k.3-63 a.s sygn. VII U 1501/23).

Zarządzeniem z 6 listopada 2023 r. sprawę tę połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VII U 1262/23 (zarządzenie z 6 listopada 2023 r. k.64 a.s. sygn. VII U 1501/23).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. C., urodzona (...), od 2 lutego 2020 r. prowadziła własną działalność gospodarczą M. C. Akademia (...) z Jajem zajmującą się prowadzeniem szkoleń z zakresu piekarnictwa i cukiernictwa oraz produkcją pieczywa i świeżych wyrobów ciastkarskich i ciastek (wydruk z (...) k. 14 a.r.)

A. K. prowadzi działalność gospodarczą Hrabina A. K. - wypiek cukierniczy, piekarski i garmażeryjny. Siedziba firmy zarejestrowana jest na ul. (...) w W., a pracownia jest na ul. (...). Część wypieków jest robiona na miejscu, a część zamawiana. W sklepie na ogół jest jedna osoba i jedna osoba do pomocy, a w pracowni zatrudnione są trzy osoby. Ubezpieczona M. C. od 1 października 2020 r. współpracowała na zasadzie umowy zlecenia z A. K. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...). Ubezpieczona prowadziła szkolenia grupowe i indywidualne. M. C. początkowo zajmowała się szkoleniem A. K. i pracowników zatrudnionych u niej w zakresie cukiernictwa i garmażerii. Wynagrodzenie M. C., kiedy była zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia nie było stałe iw każdym miesiącu różniło się w zależności od ilości zamówień i pracy. Przed założeniem własnej działalności gospodarczej ubezpieczona pracowała w restauracji. Ponieważ ubezpieczona planowała założenie rodziny i potrzebowała stabilnej pracy zgłosiła się do A. K. z informacją, że chciałaby zrezygnować z pracy i poszukiwać zatrudnienia na umowie o pracę. Płatnik składek A. K. zdecydowała się na podpisanie umowy o pracę z ubezpieczoną i zatrudnienie jej na stanowisku szefa cukierni. Ubezpieczona M. C., mimo zawarcia umowy prowadziła dalej działalność gospodarczą, ponieważ 4 lutego 2020 r. zawarła z Fundacją Agencji (...) w S. umowę pożyczki, w której zobowiązała się do prowadzenia działalności przez 36 miesięcy, pod rygorem zwrotu pożyczki wraz z odsetkami. Ubezpieczona w dalszym ciągu spłaca pożyczkę. Płatnik składek podjął decyzję o zatrudnieniu M. C., ponieważ była ona doświadczonym pracownikiem, współpracowała z A. K. przez dwa lata, zatem znała specyfikę firmy i miała doświadczenie w tym zakresie (umowa zlecenia zawarta przez płatnika składek z ubezpieczoną z 1 października 2020 r. k. 15 a.s., aneksy do umowy zlecania k.18-34 a.s., umowa pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej z 4 lutego 2020 r. k.61-78 a.s., faktury wystawione przez ubezpieczoną w okresie od 30 października 2020 r. do 31 sierpnia 2022 r. k.35-57 zeznania M. K. k.110 a.s., zeznania A. K. k.112 a.s., zeznania M. C. k.109 a.s.).

Ubezpieczona posiadała orzeczenie lekarskie z 16 sierpnia 2022 r. stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku szefa cukierni, w którym jako datę następnego badania wskazano 16 sierpnia 2025 r. Ubezpieczona odbyła szkolenie z zakresu BHP 2 września 2022 r. i (zaświadczenie lekarskie k.34 a.r., karta szkolenia BHP k. 36 a.r.).

12 sierpnia 2022 r. A. K. prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...) podpisała z M. C. umowę o pracę na czas określony od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. na stanowisku szefa cukierni w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 6000 zł brutto. W ramach zawartej umowy do obowiązków ubezpieczonej należało koordynowanie pracy wewnętrznej cukierni oraz współdziałanie z innymi pracownikami, sprawowanie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań poszczególnych pracowników, obiegiem dokumentacji wewnętrznej i zewnętrznej w zakresie (...), kontroli temperatur w lodówkach, zamówienia towarów, kontroli towarów, kontroli produkcji oraz wyprodukowanych produktów, optymalizacji kosztów wytwarzanych produktów, przestrzeganie przez podległych pracowników porządku i dyscypliny pracy, przestrzeganie zasad i przepisów bhp oraz przepisów przeciwpożarowych, szkolenie pracowników w zakresie nowości, zwiększanie sprzedaży w sklepie poprzez polecanie klientom, eksponowanie wypieków i ich dekorowanie, produkcja wypieków świątecznych oraz zapewnianie w ciągłej produkcji wyrobów cukierniczych, w tym: nowości cukierniczych 6 sztuk w miesiącu, modelowanie tortów oraz torty okazjonalne ( umowa o pracę z 12 sierpnia 2022 r. k. 57 a.r., ogólny zakres obowiązków k. 58 a.r. ).

Ubezpieczona pracowała po 8 godzin dziennie od godziny 7:00 do 15:00. W związku z zaleceniem lekarza 24 grudnia 2022 r. udała się na zwolnienie lekarskie. 20 marca 2023 r. urodziła syna. 26 marca 2023 r. wniosła o udzielenie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni od 20 marca 2023 r. Równocześnie wniosła o udzielenie urlopu rodzicielskiego, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w wymiarze 32 tygodni (wniosek z 26 marca 2023 r. k. 49 a.r.).

W chwili zawierania umowy M. C. wiedziała, że jest w ciąży - dowiedziała się o ciąży na przełomie czerwca i lipca, jednak nie poinformowała o tym pracodawcy, ponieważ obawiała się czy utrzyma ciążę z uwagi na okoliczność, że ciąża okazała się być zagrożona. Podczas podpisywania umowy A. K. nie wiedziała, że ubezpieczona jest w ciąży - ubezpieczona poinformowała ją o tym po I trymestrze - w październiku. Ubezpieczona nie miała przeciwwskazań do pracy, ponieważ otrzymała leki wspomagające rozwój płodu, a z uwagi na fakt, że cierpi na otyłość wysiłek fizyczny był dla niej wskazany. Ubezpieczonej zależało na stabilnej pracy, od czasu podpisania umowy o pracę – pracowała w stałych godzinach od 7:00 do 15:00, wcześniej, gdy była zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia nie miała wyznaczonych godzin pracy, przyjeżdżała jednie co jakiś czas w ustalone dni i godziny. Podczas zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę ubezpieczona nadzorowała pracę pracowników, rozliczała ich z wykonanych zadań - czego wcześniej nie robiła. M. C. przejęła dużą część obowiązków, które wcześniej wykonywała A. K.. Wcześniej nie było stanowiska szefa cukierni, ponieważ zajmowała się tymi zadaniami A. K.. Odkąd M. C. poszła na zwolnienie jedna osoba przejęła obowiązki M. C. w zakresie wypieków, a A. K. zajęła się zamówiami i social mediami. Odkąd ubezpieczona przeszła na zwolnienie w cukierni zrezygnowano z robienia tortów i tortów stylizowanych. Obecnie zatrudniony pracownik, który zajmuje się wypiekami został wcześniej przeszkolony przez M. C.. A. K. przejęła większość obowiązków po odejściu M. C. i częściej jest w firmie, a w weekendy zajmuje się robieniem wypieków. Z części usług jakie wykonywano, kiedy była zatrudniona ubezpieczona zrezygnowano - w tym z dekoracji tortów oraz wykonywania figurek z cukru (zeznania M. K. k.110 a.s., zeznania A. K. k.112 a.s., zeznania M. C. k.109 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. 14 kwietnia 2023 r. zawiadomił A. K. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) o wszczęciu postępowania w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy u pracę u w/w płatnika składek. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 6 czerwca 2023 r., w której stwierdził, że M. C. jako pracownik płatnika składek Hrabina A. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 października 2022 r. Kolejno organ rentowy decyzją z 11 sierpnia 2023 r. zmienił decyzję z 6 czerwca 2023 r. w ten sposób, że stwierdził, że M. C. jako pracownik u płatnika Hrabina A. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 września 2022 r. (zawiadomienie z 14 kwietnia 2023 r k.16 a.r.k. 20 a.r. zawiadomienie z 12 maja 2023 r. o zakończeniu postępowania k. 144 a.r., k. 148 a.r. a.r., decyzja z 6 czerwca 2023 r. k. 151 a.r., decyzja z 11 sierpnia 2023 r. k. 162 a.r.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy (w tym w aktach rentowych i akt kontroli doraźnej) oraz zeznań świadka M. K., płatnika składek A. K. i ubezpieczonej M. C..

Zdaniem sądu, dokumenty, w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia,
są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z treści tych dokumentów okoliczności należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Z kolei w zakresie wykonywanej przez odwołującą się pracy jej zeznania oraz zeznania A. K. i R. K. korespondują ze sobą oraz ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Wyjaśnili oni charakter wykonywanych przez ubezpieczoną czynności, intencje związane z zawarciem umowy oraz faktyczne potrzeby płatnika składek w zakresie obowiązków wykonywanych przez ubezpieczoną. Zeznania przesłuchanych osób potwierdziły, że ubezpieczona po zawarciu umowy o pracę wykonywała inne czynności niż będąc wcześniej zatrudnioną w oparciu o umowę zlecenia u płatnika składek. Z powyższych względów sąd uznał materiał dowodowy zgromadzony w sprawie za kompletny i wystarczający do wydania orzeczenia kończącego postępowanie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej M. C. było uzasadnione.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu czy M. C. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Hrabin A. K..

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia odwołującej ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

Przenosząc zaprezentowane poglądy orzecznictwa na toczący się spór w rozpatrywanej sprawie sąd zważył, że nie zaszły okoliczności wskazujące na nieważność umowy o pracę. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie kwestionował tego, że ubezpieczona wykonywała faktycznie pracę na rzecz płatnika składek, jednak kwestionował to, że wykonywała ją w warunkach umowy o pracę. Organ rentowy wskazał, że w jego ocenie ubezpieczona wykonywała pracę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że strony wykazały, że odwołująca świadczyła pracę na rzecz płatnika składek w oparciu o umowę o pracę w spornym okresie czasu. Strony udowodniły to za pomocą źródeł osobowych w tym zeznań ubezpieczonej jak i płatnika składek złożonych w toku postępowania przed organem rentowym jak i zeznań świadków przeprowadzonych przed Sądem. Ponadto zgromadzone w aktach sprawy dokumenty jak orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do pracy, karta szkolenia bhp, listy obecności, wiadomości e-mail, wydruki rozmów przez komunikator internetowy również potwierdziły, że ubezpieczona faktycznie wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę z 12 sierpnia 2022 r.

Ponadto, wykazane zostało jak doszło do zatrudnienia ubezpieczonej w oparciu o umowę o pracę, która wcześniej współpracowała z płatnikiem składek w oparciu o umowę zlecenia. Ubezpieczona posiadała odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w branży cukierniczej do objęcia przedmiotowego stanowiska. M. C. posiadała dużą wiedzę w zakresie cukiernictwa i piekarnictwa co skłoniło płatnika składek do zatrudnienia jej na stanowisku szefa cukierni w oparciu o umowę o pracę. Jak zostało wykazane w toku postępowania M. C. zależało na stabilnym zatrudnieniu w związku z planowanym założeniem rodziny, co skłoniło płatnika składek A. K. do zmiany formy zatrudnienia M. C.. W konsekwencji sąd zważył, że zarzuty organu rentowego, jakoby stanowisko ubezpieczonej zostało stworzone jedynie w celu uzyskania przez nią tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz umożliwienie jej prawa do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa jest niezasadne, gdyż ubezpieczona i płatnik składek logicznie umotywowali swoje działania związane z zawarciem umowy o pracę.

W zakresie wynagrodzenia należnego ubezpieczonej należy wskazać, że wbrew twierdzeniu organu rentowego nie było ono takie samo jak przed zatrudnieniem ubezpieczonej w oparciu o umowę o pracę. Podczas gdy ubezpieczona pracowała w oparciu o umowę zlecenia z A. K. to jej wynagrodzenie różniło się zależnie od miesiąca i ilości zamówień jakie były w danym miesiącu. Co do zasady wynagrodzenie ubezpieczonej, gdy pracowała w oparciu o umowę zlecenia wahało się w granicach 5000 zł brutto, jednak jak wynika z wystawianych faktur były również miesiące, w których wynagrodzenie było znacznie wyższe, tj. np. w styczniu 2022 r. wyniosło 9000 zł brutto, co wynikało z większej ilości zamówień. Po zmianie formy zatrudnienia i podczas pracy w oparciu o umowę o pracę ubezpieczona miała stałe wynagrodzenie w wysokości 6000 zł brutto. M. C. wykonywała swoje obowiązki pod nadzorem i kierownictwem A. K., która kontrolowała pracę ubezpieczonej.

Organ rentowy wskazywał, że po zaprzestaniu świadczenia przez ubezpieczoną pracy na rzecz płatnika składek nie zatrudniono nikogo na jej zastępstwo. Również w tym zakresie wykazano, że obowiązki M. C. przejęła częściowo A. K. oraz inny pracownik, który został odpowiedzialny za wypieki. Jak wynika z ustaleń poczynionych w toku postępowania, po przejściu na zwolnienie chorobowe M. C. nie został zatrudniony nowy pracownik, ponieważ znacznie spadły obroty z prowadzonej działalności. Ponadto płatnik składek oraz M. K. wskazali, że oczekują na powrót ubezpieczonej, ponieważ jest ona dla nich wartościowym pracownikiem.

W ocenie sądu, istotne w sprawie było wystąpienie wszystkich elementów koniecznych dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Wbrew stanowisku prezentowanego przez ZUS, zgromadzony materiał dowodowy w szczególności ze źródeł osobowych, a także z dokumentów w postaci list obecności, konwersacji na komunikatorze M. potwierdził wykonywanie pracy przez ubezpieczoną. Dowodem wskazującym na ten fakt są zeznania świadków oraz odwołującej się i płatnika składek. Wobec powyższego należy uznać, że od dnia nawiązania stosunku pracy M. C. wykonywała zadania w zakresie powierzonego jej stanowiska pracy. W ocenie sądu, ubezpieczona wykazała, że faktycznie wykonywała obowiązki pracownicze za wynagrodzeniem. Płatnik składek, świadkowie i ubezpieczona zgodnie wskazali, że wykonywała ona obowiązki związane z prowadzeniem cukierni. Ubezpieczona nadzorowała pracę pracowników, nadzorowała całą cukiernię- przyjmowała towary, miała kontakt z klientami, ustalała szczegóły odnośnie wypieków, nadzorowała pracę pracowników, rozliczała ich z tego co zrobili. W toku przeprowadzonego postępowania zostało wykazane, że praca wykonywana przez ubezpieczoną przed zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę różniła się. M. C. będąc wcześniej zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia nie zajmowała się kontrolą pracowników, nie była odpowiedzialna za ich nadzorowania, nie miała wyznaczonych godzin pracy i przychodziła do pracy nieregularnie.

Sąd zważył, że rzeczywiście odwołująca była w ciąży w momencie zawarcia umowy, jednak brak jest zasad, które ograniczałyby możliwości zatrudnienia kobiety w ciąży. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego bądź też podwyższenie świadczeń związanych z nadchodzącym macierzyństwem i potencjalnym okresem niezdolności do pracy, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem; przeciwnie, jest to postępowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 6.02.2006 r., III UK 156/05).

Zdaniem sądu, z materiału dowodowego jasno wynika, że sporna umowa była faktycznie realizowana. W rozpoznawanej sprawie istotne jest to, że strony przystąpiły do realizacji umowy o pracę. Wbrew twierdzeniom organu rentowego nie wystąpiły żadne okoliczności, które mogłyby potwierdzać pozorność umowy, a tym samym jej nieważność.

Należy zauważyć, że organ rentowy wykonując swoje obowiązki w zakresie kontrolowania rodzaju i charakteru współpracy płatnika składek i ubezpieczonej na etapie postępowania kontrolnego mógł mieć uzasadnione wątpliwości co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonej, które doprowadziły do wydania takiej decyzji. Jednak w toku postępowaniu sądowym wszelkie wątpliwości zostały wyeliminowane - przede wszystkim doszło do ustalenia, że M. C. faktycznie wykonywała obowiązki na rzecz swojego pracodawcy, a zakres i rozmiar tych obowiązków odpowiadał obowiązkom jakie w umowie zostały zakreślone, a sposób w jaki nawiązano współprace tj. wcześniejsza współpraca pomiędzy podmiotami gospodarczymi i brak rozwiązania przez ubezpieczoną swojej działalności gospodarczej zostało jasno wyjaśnione. Ubezpieczona wykonywała pracę pod kierownictwem A. K. i ze wszystkimi rygorami umowy o pracę oraz obowiązkami i uprawnieniami obu stron. Sąd po przeanalizowaniu dokumentacji przedstawionej przez strony w toku postępowania doszedł do wniosku, że A. K. miała możliwości finansowe do zatrudnienia M. C. w oparciu o umowę o pracę. Jej działalność gospodarcza była wystarczająco rozwinięta i przynosiła dostateczny przychód, aby zatrudnić M. C., zwłaszcza w świetle okoliczności jakie podała A. K. tj., że poza prowadzeniem działalności gospodarczej pracowała również zawodowo i miała możliwość rozwijania i nadzorowania swojej działalności gospodarczej.

Wobec powyższych ustaleń sąd stwierdził, że odwołanie było uzasadnione, co skutkowało jego uwzględnieniem i stosowną zmianą skarżonej decyzji, o czym sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł w punkcie I wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Kwotę 180 zł na rzecz odwołującej sąd zasądził od organu rentowego się na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE