UZASADNIENIE

W dniu 15 lutego 2023r. M. B. (1), działając poprzez profesjonalnego pełnomocnika, złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 5 stycznia 2023r., numer (...), którą organ rentowy stwierdził, że podstawę wymiaru składek M. B. (1) na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) od 1 września 2022r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. stanowi kwota 4.250,00 zł brutto w przeliczeniu na okres miesiąca.

Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie, że od 1 września 2022r. podstawę wymiaru składek na jej ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy stanowi kwota 8.500,00 zł w przeliczeniu na okres miesiąca. W uzasadnieniu odwołania wskazała, że z zaskarżonej decyzji wynika, że w ocenie organu rentowego obejście prawa w niniejszej sprawie polegało na tym, że rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę z dnia 1 września 2022r. było stworzenie dla ubezpieczonej warunków do pozyskania przez nią statusu pracowniczego rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w związku ze zbliżającym się macierzyństwem. W związku z tym wysokość podstawy wymiaru składek należało uznać również za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, albowiem narusza ona zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz zasadę nieuprawnionego uszczuplenia środków funduszu ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczona zanegowała prawidłowość ustaleń faktycznych, jakich dokonał organ rentowy i wyciągniętych na ich podstawie wniosków, wskazując, że będąc zatrudnioną u płatnika składek (...) sp. z o.o. w W., świadczyła pracę na jego rzecz, została włączona do działalności pracodawcy i podporządkowana jego poleceniom co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, a jej wynagrodzenie nie odbiegało istotnie od wysokości wynagrodzeń uzyskiwanych przez inne osoby, zatrudnione na tym samym stanowisku i legitymujące się podobnymi kwalifikacjami zawodowymi. Ubezpieczona zaznaczyła także, że z inicjatywą zawarcia z nią umowy o pracę wystąpił płatnik składek. Jeśli chodzi zaś o kwotę 4.250 zł brutto, jaką organ rentowy przyjął w zaskarżonej decyzji za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w przeliczeniu na okres miesiąca, to została ona ustalona poniżej minimalnego wynagrodzenia na stanowisku fizjoterapeuty, ustalonego przepisami ustawy z dnia 8 czerwca 2017r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2022r. poz. 2139) (odwołanie ubezpieczonej M. B. (1) – k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że M. B. (1) została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 1 września 2022r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W złożonych dokumentach rozliczeniowych ZUS RCA płatnik składek wykazał podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 0,00 zł za 09/2022, 7.366,68 zł za 10/2022, 0,00 zł za 11/2022. 27 września 2022r. ubezpieczona M. B. (1) stała się niezdolna do pracy. W toku postępowania wyjaśniającego w zakresie ustalenia prawidłowości zgłoszenia ubezpieczonej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ustalonych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia, płatnik składek podał, że M. B. (1) świadczyła pracę od dnia 1 września 2022r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku fizjoterapeuty. Wykonywanie przez ubezpieczoną obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę nadzorował koordynator fizjoterapii oraz dyrektor placówki. Według wyjaśnień płatnika składek zaproponował on przekształcenie dotychczasowej umowy (...), zawartej pomiędzy M. B. (1) a (...) sp. z o. o., w umowę o pracę. Dodatkowo płatnik składek wyjaśnił, że zatrudnia kilku fizjoterapeutów w ramach różnych form zatrudnienia. Ubezpieczona w toku prowadzonego postępowania wyjaśniającego wskazała natomiast, że świadczyła pracę na rzecz płatnika składek (...) sp. z o. o. od dnia 1 września 2022r., przy czym od dnia 27 września 2022r. jest niezdolna do pracy w związku z ciążą.

Organ rentowy zaznaczył, że z analizy indywidualnego konta ubezpieczonej wynika, że w okresie od dnia 1 marca 2022r. do dnia 31 sierpnia 2022r. zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych – emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Z powyższego tytułu pobierała zasiłki chorobowe w okresach od 2 maja 2022r. do 4 maja 2022r., od 19 maja 2022r. do 20 maja 2022r., od 12 lipca 2022r. do 29 lipca 2022r. oraz 16 sierpnia 2022r.

W ocenie organu rentowego M. B. (1), nawiązując z płatnikiem składek umowę o pracę, miała świadomość, że w najbliższym czasie będzie korzystała ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, co stało się przyczyną zmiany formy współpracy, zmiany tytułu ubezpieczeń oraz podniesienia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Około cztery tygodnie od nawiązania pomiędzy stronami stosunku pracy, ubezpieczona stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą, co wskazuje, że wynagrodzenie w zawartej umowie o pracę zostało uzgodnione wyłącznie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Organ rentowy zaznaczył również, że nie kwestionuje świadczenia pracy na rzecz płatnika składek przez M. B. (1), kwestionuje natomiast wysokość ustalonej pomiędzy stronami podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. W związku z tym do ustalenia podstawy wymiaru składek przyjął kwotę wynagrodzenia fizjoterapeuty na tym samym lub co najmniej podobnym stanowisku pracy. W ocenie organu rentowego celem zawarcia pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek umowy o pracę począwszy od 1 września 2022r. było stworzenie dla jednej ze stron umowy, tj. M. B. (1), warunków do uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w wysokości znacznie wyższej niż gwarantowana wysokość tych świadczeń wypłacanych z tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą (odpowiedź na odwołanie – k. 11-12 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jest podmiotem leczniczym prowadzącym przedsiębiorstwo pod nazwą Klinika (...) w W. w zakresie m.in. stacjonarnego i całodobowego świadczenia zdrowotnego, innego niż szpitalne. Dyrektorem placówki jest M. P.. Klinika współpracuje z wieloma dyplomowanymi fizjoterapeutami, a kandydatów do pracy na to stanowisko pozyskuje w drodze naboru, po zamieszczaniu ogłoszeń w internecie. Fizjoterapeuci współpracują z kliniką w oparciu o różne umowy, głównie świadczą usługi fizjoterapii w ramach działalności gospodarczej, a z kliniką rozliczają się za przepracowane godziny, według przyjętej stawki za godzinę pracy, która w zależności od doświadczenia fizjoterapeuty, określona była w przedziale od 40 zł do 60 zł za godzinę pracy w dzień powszedni. W latach 2021-2022 miesięczne wynagrodzenie fizjoterapeutów – w zależności od liczby przepracowanych godzin – wynosiło od kilkuset złotych miesięcznie do ponad 10.000 zł miesięcznie. Natomiast wynagrodzenie brutto zatrudnionych na umowę o pracę wynosiło w tym czasie: neurologopedy – maksymalnie 9.000 zł, opiekuna medycznego – maksymalnie 6.000 zł, kierownika administracyjnego – maksymalnie 8.500,38 zł i psychologa – maksymalnie 8.000,24 zł ( bezsporne, a ponadto zeznania M. P. – k. 108 verte – 109 a.s.; protokół przesłuchania M. P. – nienumerowana karta akt rentowych; informacja o wysokości wynagrodzenia osób zatrudnionych u płatnika w latach 2021 -2022 – k. 74-77 a.s.).

M. B. (1) ma wykształcenie wyższe, jest magistrem fizjoterapii. Od 1 marca 2022r. prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą (...), w ramach której, w oparciu o umowę nazwaną (...), świadczyła na rzecz Kliniki (...) usługę medyczną w zakresie fizjoterapii. Umowa ta, zawarta w dniu 1 marca 2022r., określała warunki współpracy, m.in. - w myśl § 4 umowy – M. B. (1), jako usługobiorca, była uprawniona do wynagrodzenia w wysokości 45 zł brutto za godzinę pracy. W wyniku zawarcia kolejnego kontraktu z dnia 1 czerwca 2022r. współpraca pomiędzy Kliniką (...) była kontynuowana na dotychczasowych zasadach. Zmianie uległa tylko wysokość wynagrodzenia, którego stawka wzrosła do kwoty 50 zł brutto za godzinę. W późniejszym czasie, na podstawie aneksu do kontraktu z dnia 1 lipca 2022r. stawkę tę podwyższono do 55 zł brutto za godzinę pracy. Ubezpieczona nie miała określonych godzin pracy. Liczba przepracowanych godzin zależała od zapotrzebowania i liczby pacjentów (kontrakt pomiędzy F. M. B. a (...) sp. z o.o. z dnia 1 marca 2022r. – k. 44 – 46 a.s.; kontrakt z dnia 1 czerwca 2022r. – k. 39 – 42 a.s.; aneks do kontraktu – k. 43 a.s.; faktury wystawione przez F. M. B. dla (...) sp. z o.o. - k. 88-90 a.s.; protokół przesłuchania M. B. (1) – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania M. B. (1) – k. 129 v a.s.).

W czerwcu 2022r. dyrektor Kliniki (...) zaproponował fizjoterapeutom współpracującym dotychczas z Kliniką w oparciu o umowy cywilnoprawne, zatrudnienie w ramach umowy o pracę na stanowisku fizjoterapeuty. Propozycja taka była wynikiem kadrowego zapotrzebowania placówki w celu zapewnienia pacjentom odpowiedniej opieki, co wiązało się z koniecznością pozyskania pracowników dostępnych w pełnym wymiarze czasu pracy, codziennie w stałych godzinach i wyeliminowania rotacji pracujących, na co pozwalała kondycja finansowa placówki, która w roku 2021 osiągnęła dochód w kwocie 419.215,65 zł (zeznania świadka M. P. – k. 108 verte - 109 a.s.; protokół przesłuchania M. P. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania M. T. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania A. C. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania K. P. – nienumerowana karta akt rentowych; deklaracja CIT - 8 za rok 2021 płatnika składek – k. 63-66 a.s.; sprawozdanie finansowe – k. 67-73 a.s.).

Z grupy fizjoterapeutów współpracujących z Kliniką, którym zaproponowano umowę o pracę, propozycję przyjęły dwie osoby – jedną z nich była M. B. (1). Odpowiadały jej warunki zatrudnienia, ponieważ wynagrodzenie, które zaproponowano, w przeliczeniu na liczbę godzin, było porównywalne do stawki godzinowej, jaką otrzymywała świadcząc na rzecz Kliniki usługi w ramach kontraktu (zeznania M. B. (1) – k. 129 verte a.s.; protokół przesłuchania M. B. (1) – nienumerowana karta akt rentowych; faktury wystawione przez F. M. B. dla (...) sp. z o.o. - k. 88-90 a.s.; deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA – k. 91-107 a.s.).

Klinika (...) skierowała M. B. (2) na badanie wstępne do lekarza medycyny pracy, który w dniu 29 sierpnia 2022r. wydał orzeczenie o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy. Do zawarcia umowy o pracę doszło w dniu 1 września 2022r. M. B. (1) została zatrudniona na czas określony do 1 grudnia 2022r., w pełnym wymiarze czasu pracy, a wysokość wynagrodzenia określono na kwotę 8.500 zł brutto (orzeczenie lekarskie – nienumerowana karta akt rentowych). Pracodawca, ustalając wskazaną wysokość wynagrodzenia, brał pod uwagę zarobki dotychczas osiągane przez M. B. (1) w przebiegu współpracy b2b z Kliniką (...), a także jej doświadczenie i dotychczasową współpracę. Z tego powodu – z uwagi na większe doświadczenie – druga z fizjoterapeutek, która zdecydowała się na zawarcie umowy o pracę z Kliniką, otrzymała kwotę wyższą w porównaniu do wynagrodzenia, jakie ustalono dla M. B. (1). (zeznania M. B. (1) – k. 129 a.s.; protokół przesłuchania M. B. (1) – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania świadka M. P. – k. 108 verte - 109 a.s.; protokół przesłuchania M. P. – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania świadka P. P. – k. 121 verte a.s.; protokół przesłuchania P. P. – nienumerowana karta akt rentowych).

Ubezpieczona w dniu 1 września 2022r. odbyła szkolenie wstępne i przystąpiła do wykonywania czynności na stanowisku fizjoterapeuty. W dniu 8 września 2022r. płatnik składek dokonał zgłoszenia M. B. (1) do ubezpieczeń społecznych na druku ZUS ZUA od 1 września 2022r. (umowa o pracę z dnia 1 września 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych; druk ZUS ZUA – nienumerowana karta akt rentowych; karta szkolenia wstępnego – nienumerowana karta akt rentowych).

M. B. (1) wykonywała czynności z umowy o pracę na rzecz Kliniki (...) w okresie od 1 września 2022r. do 27 września 2022r. W tym czasie świadczyła pracę codziennie, w dni robocze, w godzinach od 8:00 do 15:35, a obecność w miejscu pracy poświadczała podpisem na liście obecności . Do obowiązków M. B. (1) określonych w umowie o pracę należało prowadzenie rehabilitacji, współpraca z lekarzami oraz terapeutami, udzielanie instruktażu rodzicom i opiekunom pacjentów w zakresie ćwiczeń, prowadzenie dokumentacji w zakresie określonym przez wymagane prawem przepisy, prowadzenie dokumentacji medycznej, udział w przygotowaniu i realizowaniu prac badawczych kliniki, udział w szkoleniach klinicznych, udział w obchodach zespołu terapeutycznego kliniki oraz konsyliach, wykonywanie poleceń przełożonego z zakresie zadań przekazanych do realizacji. Pracę fizjoterapeutów w Klinice (...), w tym pracę ubezpieczonej, nadzorował koordynator P. P. oraz dyrektor placówki M. P. (umowa o pracę z dnia 1 września 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych; lista obecności za wrzesień 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych; grafik pracy za wrzesień 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania świadka M. P. – k. 108 verte - 109 a.s.; protokół przesłuchania M. P. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania M. B. (1) – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania M. B. (1) – k. 129 verte a.s., protokół przesłuchania M. T. – nienumerowana karta akt rentowych; zeznania świadka P. P. – k. 121 verte a.s.; protokół przesłuchania P. P. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania A. C. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania P. K. – nienumerowana karta akt rentowych; protokół przesłuchania K. P. – nienumerowana karta akt rentowych).

Badanie ginekologiczne USG, jakiemu w dniu 28 września 2022r. poddała się M. B. (1), ujawniło pęcherzyk ciążowy z widocznym zarodkiem oraz krwiak podkosmówkowy w jamie macicy. M. B. (1) zaprzestała świadczenia pracy w związku ze zwolnieniem lekarskim od dnia 28 września 2022r. (bezsporne, opis badania USG – nienumerowana karta akt rentowych).

W związku z dokonanym przez płatnika składek zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych i zaprzestaniem świadczenia pracy przez ubezpieczoną po niespełna 4 tygodniach od zawarcia umowy, organ rentowy powziął wątpliwość co do zasadności zgłoszenia M. B. (1) do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy i w związku z tym wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające. Pismami z 9 listopada 2022r. zawiadomił płatnika (...) sp. z o.o. i M. B. (1) o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia M. B. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z urzędu – nienumerowane karty akt rentowych).

W toku postępowania uzyskano wyjaśnienia złożone przez płatnika składek, ubezpieczoną oraz inne osoby wykonujące usługi fizjoterapii w Klinice. Zgromadzono także dokumenty kadrowo-płacowe, w tym: kontrakty dotyczące świadczenia usługi fizjoterapii, umowę o pracę wraz z wynikającym z niej zakres obowiązków, orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na stanowisku fizjoterapeuty, zaświadczenie o odbyciu szkolenia wstępnego, zestawienie wynagrodzeń dla fizjoterapeutów placówki, a także grafik pracy i listę obecności za wrzesień 2022r. Pismami z 16 grudnia 2022r. powiadomiono płatnika i ubezpieczoną o zakończeniu postępowania wyjaśniającego (pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 grudnia 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych).

W oparciu o powyższe w dniu 5 stycznia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 1009 z późn. zm.) art. 58 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022r. poz. 1360 z późn. zm.), wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) M. B. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. stanowi od 1 września 2022r. kwota 4.250,00 zł brutto w przeliczeniu na okres miesiąca (decyzja z dnia 5 stycznia 2022r. – nienumerowana karta akt rentowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, w tym na podstawie protokołów przesłuchania dyrektora Kliniki (...) i osób będących fizjoterapeutami w tej Klinice oraz w oparciu o dowody osobowe w postaci zeznań świadków: P. P. i M. P., a także ubezpieczonej M. B. (1).

Uwzględnione dokumenty w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, gdyż korespondują ze sobą oraz z osobowymi źródłami dowodowymi. Organ rentowy nie kwestionował ich autentyczności i treści – z wyjątkiem danych dotyczących wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, a zatem okoliczności wynikające z tych dokumentów, należało uznać za mogące stanowić podstawę ustaleń.

Sąd dał wiarę również zeznaniom powołanych w sprawie świadków i ubezpieczonej. Świadkowie – dyrektor Kliniki (...) oraz koordynator fizjoterapeutów - będący przełożonymi M. B. (1), opisali zadania, jakie wykonywała ubezpieczona, okoliczności zawarcia z nią umowy o pracę oraz zasady ustalenia wysokości wynagrodzeń w Klinice, a także ich wysokość w odniesieniu do zatrudnionego personelu. Ich zeznania we wskazanym zakresie były spójne, znajdując odzwierciedlenie w dokumentach, w tym w protokołach przesłuchań, które przeprowadził ZUS w postępowaniu wyjaśniającym. Z tego względu Sąd zeznaniom świadków, podobnie jak dokumentom oraz spójnym z nimi zeznaniom ubezpieczonej, dał wiarę.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Spór powstały w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii wysokości wynagrodzenia M. B. (1) – jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne – wynikającego z umowy o pracę łączącej ubezpieczoną z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Zgodnie ze stanowiskiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wyrażonym w zaskarżonej decyzji, ustalenie przez strony stosunku pracy wynagrodzenia w wysokości 8.500 zł brutto było niezgodne z zasadami współżycia społecznego oraz równego traktowania ubezpieczonych. Ze stanowiskiem tym nie zgodziła się M. B. (1), która powołała się na brak celowego podwyższenia należnego jej wynagrodzenia, wskazując, że wynagrodzenie z umowy o pracę miało nawiązywać do kwoty, jaką otrzymywała uprzednio, świadcząc usługi na rzecz Kliniki (...), a także na okoliczność, że inni fizjoterapeuci pracujący w Klinice otrzymywali wynagrodzenie w porównywalnej wysokości.

Okolicznością, która pozostawała poza sporem, był fakt wykonywania pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek oraz wynikający z tego faktu tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. Sąd również nie miał wątpliwości we wskazanym zakresie. Z art. 22 k.p. wynika, że umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. W realiach analizowanej sprawy wszystkie elementy stosunku pracy, do jakich odwołuje się wskazany przepis, zostały spełnione. Materiał dowodowy, zgromadzony już na etapie postępowania wyjaśniającego, potwierdził wykonywanie pracy przez M. B. (1) w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem w zamian za wynagrodzenie.

Jeśli chodzi zaś o wysokość podstawy wymiaru składek, ustalonej w ramach stosunku pracy łączącego strony, co stało się w sprawie sporne, to na wstępie wskazać należy, że organ rentowy, kwestionując jej wysokość, skorzystał z przysługującego mu prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353^{(
1)} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać – w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia, albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13).

Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z dnia 5 czerwca 2009r., I UK 19/09, LEX nr 515697).

Dokonując rozważań we wskazanym zakresie, należy pamiętać, że na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt. 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy systemowej. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, na co wskazuje art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 2647 ze zm.). Z tego względu dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w dalszej kolejności prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W konsekwencji przepis art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz. U. z 2023r. poz. 728 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 roku, I PKN 465/99). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 k.p., który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika oraz jego kompetencji.

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych, której należało dokonać z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonej), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych powziął wątpliwości co do rzeczywistych przyczyn ustalenia wynagrodzenia na poziomie zadeklarowanym w umowie o pracę z 1 września 2022r., dlatego jako adekwatne do wykonywanej pracy i godziwe ustalił wynagrodzenie M. B. (1) w wysokości 4.250 zł. Z kolei ubezpieczona i płatnik składek wskazywali na zasadność takiej kwoty wynagrodzenia, jaką ustalono podczas zawierania umowy o pracę.

W rozpatrywanej sprawie powodem przeprowadzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, był fakt ciąży ubezpieczonej i wystąpienia w związku z tym z wnioskiem o zasiłek chorobowy. Trzeba jednak pamiętać, że w orzecznictwie akcentuje się, że sam fakt podjęcia pracy przez kobietę w ciąży czy też zatrudnienie kobiety w takim stanie nie stanowi naruszenia prawa. Jednak ustalenie wysokości jej wynagrodzenia na znacznym, zawyżonym poziomie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05). Podkreśla się przy tym, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08).

Mając na względzie zaprezentowaną argumentację, Sąd w rozpatrywanej sprawie dokonał ustaleń faktycznych odnośnie charakteru pracy ubezpieczonej, zakresu jej obowiązków, intensywności wykonywanych zadań oraz innych kwestii, które mają wpływ na wysokość wynagrodzenia. Po dokonaniu ich analizy, Sąd stwierdził, że niezgodnie z prawem została wydana zaskarżona decyzja, a stanowisko ubezpieczonej jest uzasadnione.

Rację ma ubezpieczona, wskazując, że organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, nie uwzględnił przepisów ustawy z 8 czerwca 2017r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 2139). Zgodnie z tymi przepisami wynagrodzenie m.in. fizjoterapeutów uzależnione jest od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej oraz od współczynnika odpowiadającego posiadanemu tytułowi naukowemu i specjalizacjom. Minimalne wynagrodzenie fizjoterapeuty oraz zatrudnionych na innych stanowiskach wymienionych w ustawie ustala się jako iloczyn współczynnika pracy określonego w załączniku do ustawy i kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Zgodnie z ww. ustawą współczynnik dla fizjoterapeuty z tytułem magistra wynosi 1,02 a według Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego
z dnia 9 lutego 2022r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2021r. (Monitor Polski 2022r., poz. 175) – przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej w 2021r. wynosiło 5.662,53 zł. Od 1 lipca 2022r. najniższe wynagrodzenie dla magistra fizjoterapeuty bez specjalizacji stanowiła więc kwota 5.775,78 zł. To z kolei oznacza, że kwota ustalona w decyzji jest zbyt niska w stosunku do wskazanej kwoty i narusza przepisy powołanej ustawy. Organ rentowy, biorąc pod uwagę powołaną regulację, nie miał prawa, aby podstawę wymiaru składek ustalić poniżej ustawowego minimum. Ponadto, zdaniem Sądu nie było podstaw do tego, by kwotę ustaloną przez strony w umowie o pracę, w ogóle obniżyć. Dokonując analizy w tym zakresie pamiętać trzeba, że ustawa, na jaką Sąd wskazał, określa wynagrodzenie fizjoterapeuty w kwocie minimalnej. Pracodawca może więc ustalić je w kwocie wyższej i tak też było w analizowanym przypadku. Nie wynikało to jednak z tego, że ubezpieczona była w ciąży, a wskazują na to zeznania złożone przez dyrektora Kliniki, koordynatora fizjoterapeutów oraz osoby, które były zatrudnione na takich stanowiskach, jak ubezpieczona. Wszystkie potwierdziły, że w roku 2022 dyrektor M. P. złożył fizjoterapeutom propozycję zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Propozycja ta wynikała z potrzeb kliniki oraz konieczności zapewnienia stałego personelu, który dotychczas rotował. Fizjoterapeuci, zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych, pracowali w Klinice (...) po kilka razy w tygodniu, a dyrektorowi Kliniki zależało, aby personel był stały i dostępny codziennie, według ustalonego grafiku. Taką możliwość dawało zawarcie z fizjoterapeutami umów pracę. Na propozycję nawiązania stosunku pracy przystały jednak tylko dwie osoby – ubezpieczona oraz jej koleżanka, która uzyskała wyższe wynagrodzenie niż M. B. (1). W przypadku ubezpieczonej kwota wynagrodzenia została ustalona na 8.500 zł i była wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia dla osób z tytułem magistra fizjoterapii, jakie wynika z przepisów ustawy z dnia 8 czerwca 2017r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych, jednak nie była rażąco zawyżona. Sąd ocenił, że była adekwatna do zakresu faktycznie powierzonych ubezpieczonej czynności. Uwzględniała jej wykształcenie i doświadczenie zawodowe - wiązała się bowiem z faktem wcześniejszej, kilkumiesięcznej współpracy ubezpieczonej z Kliniką w ramach kontraktu b2b. Ponadto stanowiła wynik dążenia pracodawcy do stworzenia stałej, godziwie wynagradzanej – znacznie ponad ustawowe minimum – kadry fizjoterapeutów celem zmarginalizowania problemu ich rotacji, jaki powszechny był w systemie zatrudnienia w formie kontraktu b2b.

Ponadto Sąd zważył, że okoliczności faktyczne sprawy dostatecznie uzasadniają ocenę, że o poziomie ustalonego w umowie o pracę wynagrodzenia nie przesądziły żadne rodzinne powiązania stron stosunku pracy ani celowe ustalenia pomiędzy nimi, podyktowane chęcią skorzystania z możliwości uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego. M. P. - dyrektor placówki zatrudniającej M. B. (1), zeznał, że w momencie zawierania z nią umowy o pracę nie miał wiedzy o stanie zdrowia ubezpieczonej.

W ocenie Sądu, wynagrodzenie ubezpieczonej odpowiadało także zasadom wynagradzania fizjoterapeutów, obowiązującym u płatnika składek. Trudno te zasady opisać poprzez przywołanie konkretnych kwot, gdyż przed datą zatrudnienia M. B. (1), inni fizjoterapeuci współpracowali z płatnikiem tylko na podstawie umów cywilnoprawnych. Jeśli jednak uwzględni się stawki wynagrodzenia za godzinę pracy, przysługujące w okresie realizacji takich umów (od 40 do 60 zł brutto) i fakt, że ubezpieczona przed zawarciem umowy o pracę miała stawkę 55 zł brutto za godzinę, a następnie ustali się iloczyn takiej stawki i liczby godzin do przepracowania w miesiącu dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, to kwota wynagrodzenia ustalona w umowie z ubezpieczoną będzie nawet trochę niższa od tego iloczynu bądź do niego zbliżona (zależy to od liczby godzin do przepracowania w miesiącu w ramach umowy o pracę).

Oprócz wskazanych okoliczności należy mieć na uwadze, że M. B. (1) była jednym z zaledwie dwóch fizjoterapeutów, którzy zdecydowali się na zmianę formy zatrudnienia. Pozostali fizjoterapeuci pracowali u płatnika składek na podstawie innych umów niż umowa o pracę i nie byli chętni – pomimo, że propozycję taką płatnik wystosował do wielu fizjoterapeutów – do podjęcia współpracy w oparciu o reżim wynikający ze stosunku pracy. Oznacza to, że z perspektywy warunków pracy i płacy, przedstawiona przez płatnika propozycja nie była powszechnie odbierana jako korzystna. Zważając natomiast na okoliczność, że płatnikowi zależało na uspokojeniu rotacji fizjoterapeutów i na stworzeniu stałej kadry, płatnik musiał wyjść z atrakcyjną propozycją odnośnie płacy, tak by fizjoterapeuci, którzy zdecydowaliby się na zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę nie podnieśli straty w porównaniu do poprzedniej formy współpracy z Kliniką. Skutkiem tego ubezpieczona otrzymała propozycję wynagrodzenia, które znacząco nie odbiegało od tego, co mogłaby otrzymać, pracując taką samą liczbę godzin na podstawie umowy (...). W ocenie Sądu, zaproponowane i wypłacane jej wynagrodzenie było uzasadnione i usprawiedliwione opisanymi okolicznościami, szczególnie że płatnika składek stać było na zatrudnienie pracownika z takim wynagrodzeniem. Płatnik składek w toku postępowania sądowego przedstawił dokumenty potwierdzające jego dobrą kondycję finansową w okresie poprzedzającym zatrudnienie ubezpieczonej, a mianowicie deklarację CIT-9 za rok 2021 i sprawozdanie finansowe, z których wynika, że dochód płatnika w 2021r. przekraczał kwotę 400.000 zł. To dawało dyrektorowi Kliniki uzasadnione podstawy, by dążyć do powiększania grona osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, co choć wiązało się ze zwiększeniem kosztów działalności gospodarczej, to z perspektywy przedsiębiorcy było dla niego nadal opłacalne.

Całokształt powyższych rozważań uzasadnia wniosek, że wynagrodzenie ubezpieczonej określone na kwotę 8.500 zł miesięcznie ustalono w nawiązaniu do powszechnej praktyki wynagradzania fizjoterapeutów u płatnika składek, potrzeb ekonomicznych pracodawcy i jego możliwości finansowych, a także nie odbiegało ono od zasad wskazanych w art. 78 § 1 k.p. Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję ustalając, że podstawę wymiaru składek M. B. (1) od 1 września 2022 roku stanowi kwota 8.500 zł brutto miesięcznie.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 99 k.p.c. w zw. art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od organu rentowego – jako strony przegrywającej – na rzecz M. B. (1) kwotę ustaloną adekwatnie do wartości przedmiotu sporu, która w niniejszej sprawie została wskazana przez organ rentowy i wyniosła 15.775,00 zł. W tej sytuacji zasądzeniu na rzecz ubezpieczonej od organu rentowego podlegała kwota 3.600,00 zł, którą Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1935).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE