Decyzją z dnia 15 czerwca 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. z urzędu przyznał K. Z. prawo do emerytury od dnia 4 maja 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i ustalił wysokość tego świadczenia na kwotę 3.151,70 zł brutto miesięcznie. Jednocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że w związku z przyznaniem emerytury, dotychczasowe prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem 4 maja 2023 r. (decyzja k 55 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
W odwołaniu od powyższej decyzji z dnia 18 lipca 2023 roku K. Z. zarzucił organowi rentowemu pozbawienie go możliwości zadecydowania czy ubiega się o przyznanie emerytury na swój wniosek czy też wolałby, aby ZUS przyznał mu to świadczenie z urzędu, do czego ma prawo. (odwołanie k 3)
Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 17 sierpnia 2023 r. organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, że ubezpieczony od 1 maja 2022 r. był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej na okres do dnia 31 maja 2023 r., natomiast w dniu 4 maja 2023 r. osiągnął wiek emerytalny, dlatego decyzja jest prawidłowa. (odpowiedź na odwołanie k 4-5)
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
K. Z., urodzony w dniu (...), decyzją z dnia 27 września 2022r., miał przyznane prawo do okresowej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 maja 2022 r. do dnia 31 maja 2023 r. Wysokość świadczenia ustalono na kwotę 3.097,89 zł. (decyzja k 50 -51 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
W dniu 4 maja 2023 r. ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny. (niesporne)
W związku z tym organ rentowy decyzją z dnia 25 maja 2023 r. z urzędu przyznał mu emeryturę w kwocie zaliczkowej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ustalił wysokość tego świadczenia na kwotę 3.133,10 zł brutto miesięcznie. (decyzja k 52-54 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
Następnie zaskarżoną decyzją z dnia 15 czerwca 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. z urzędu przyznał K. Z. prawo do emerytury od dnia 4 maja 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i ustalił wysokość tego świadczenia na kwotę 3.151,70 zł brutto miesięcznie. Jednocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że w związku z przyznaniem emerytury, dotychczasowe prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem 4 maja 2023 r. (decyzja k 55 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
W dniu 31 maja 2023 r. odwołujący wniósł o wstrzymanie emerytury za miesiąc czerwiec 2023 r., wskazując, że wniosek o emeryturę złoży w lipcu 2023 r. (pismo k 58 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
Decyzją z dnia 2 czerwca 2023 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do wstrzymania wypłaty emerytury. (decyzja k 59 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 4.05.2022r.)
Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie powołanych dokumentów, zawartych w aktach organu rentowego, załączonych do akt sprawy), niekwestionowanych przez żadną ze stron.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie jest niezasadne i podlega oddaleniu.
Zgodnie z brzmieniem art. 24a ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz.1251) emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym; emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury.
W myśl natomiast art.101a prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura z Funduszu.
Uregulowania prawne zawarte w art. 24a (w powiązaniu z art. 101a) powołanej ustawy stanowią zatem wyjątek od określonej w art.116 tej ustawy generalnej zasady wszczynania postępowania emerytalno-rentowego na wniosek, przewidując automatyzm w przyznaniu renciście prawa do emerytury z chwilą osiągnięcia przez niego powszechnego wieku emerytalnego.
Powyższe twierdzenie poparte jest orzecznictwem sądowym, zgodnie z którym na podstawie art. 24a cytowanej ustawy emeryturę przyznaje się zamiast renty, co oznacza automatyczne ustanie prawa do renty i obligatoryjne zastąpienie go prawem do emerytury; stanowi o tym także przepis art. 101a wyżej wymienionej ustawy. (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 26 czerwca 2017 r., III AUa 146/17,. wyrok SA w Gdańsku z dnia 20 października 2016 r., III AUa 866/16)
Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że w związku z tym, że K. Z. w dacie ukończenia 65. roku życia była rencistą, ZUS miał obowiązek, wynikający z art. 24a powołanej ustawy, przyznać mu prawo do emerytury zamiast dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy.
Zarówno bowiem prawo do emerytury, jak i prawo do realizacji tego świadczenia, powstaje w terminie w nim określonym, tj. w dacie osiągnięcia przez uprawnionego powszechnego wieku emerytalnego. Organ rentowy nie miał zatem żadnej dowolności w ustalaniu daty przyznania emerytury, o ile osoba uprawniona nie miała wstrzymanej wypłaty renty. Musiał w takiej sytuacji przyznać emeryturę od daty osiągniecia przez rencistę powszechnego wieku emerytalnego. Okoliczność, że ZUS nie wystąpił do odwołującego z zapytaniem o to czy chce wystąpić z wnioskiem o emeryturę, nie miał żadnego znaczenia dla zaskarżonej decyzji, ponieważ obowiązek taki na ZUS nie ciążył.
Przepis ten jest klarowny w swej treści i rodzi obowiązek przyznania przez ZUS automatycznie z urzędu prawa do emerytury renciście od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, bez konieczności złożenia wniosku przez osobę uprawnioną. Przepis ten nie daje osobie uprawnionej możliwości wyboru późniejszej daty, od jakiej emerytura zostanie przyznana – poprzez złożenie wniosku w późniejszym terminie – gdyż jest ona przyznawana z urzędu, od dnia osiągnięcia przez tę osobę powszechnego wieku emerytalnego. Oznacza to konieczność przyznania ubezpieczonemu z urzędu prawa do emerytury od dnia 4 maja 2023 r., nie zaś od daty późniejszej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2018 r., II UK 540/17).
Od zasady określonej w art. 24a ust. 1 ustawy emerytalnej istnieje jeden wyjątek, który wprowadza przepis art. 24a ust. 2 tej ustawy, zgodnie z którym w przypadku wstrzymania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, emeryturę przyznaje się od dnia, od którego podjęto wypłatę renty.
W okolicznościach sprawy niniejszej wykluczona jest możliwość zastosowania przepisu art. 24a ust. 2 ustawy emerytalnej, ponieważ odwołujący nie złożył wniosku o wstrzymanie czy zawieszenie wypłaty renty. To zobowiązywało ZUS do przyznania emerytury z urzędu od dnia 4 maja 2023 r.
Skonstruowane przez wnioskodawcę żądanie odroczenia przyznania emerytury nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie istnieje przepis prawa, który uprawniałby ubezpieczonego, mimo braku złożenia wniosku o wstrzymanie renty, do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury, której wysokość będzie obliczona według zasad obowiązujących w innym miesiącu niż w miesiącu, w którym osiągnął on wiek emerytalny (np. w miesiącu lipcu).
Przepisy ustawy emerytalnej nie regulują tej kwestii, co oznacza, że nie ma prawnych możliwości do uznania stanowiska K. Z. za uzasadnione z tej perspektywy.
Na marginesie wskazać jedynie należy, że w 2020 r. w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)Co-2 ( (...)19) ustawodawca wprowadził epizodyczne rozwiązanie problemu wysokości emerytur rencistów, którzy wiek emerytalny osiągnęli w czerwcu 2020 r. Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)Co-2 (Dz.U. 2020 r. poz. 875 ze zm.) w przypadku ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych waloryzacji składek, o której mowa w art. 25a tej ustawy, dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r., jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Stosownie do art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. przepis ust. 1 stosuje się również do ubezpieczonego, którego wiek uprawniający do emerytury osiągnął po dniu 31 maja 2020 r. W tym miejscu należy z całą mocą podkreślić, że art. 53 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)Co-2 ma charakter epizodyczny i może mieć zastosowanie do obliczenia wysokości emerytury rencisty, któremu z urzędu została przyznana emerytura w związku z osiągnięciem w czerwcu 2020 r. wieku emerytalnego.
Przepis ten nie może mieć zastosowanie do odwołującego, który wiek emerytalny osiągnął trzy lata później - w dniu 4 maja 2023 r.
Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił odwołanie jako bezzasadne.
SSO Paulina Kuźma