UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 25 maja 2021 roku znak (...) skorygował podstawę obliczenia emerytury M. K., ustalając wysokość na kwotę(...) zł i pomniejszając następnie o sumę kwot pobranych emerytur za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 1 listopada 2014 roku o kwotę (...) zł. Organ rentowy wskazał, iż w decyzji z dnia 12 stycznia 2021 roku wskazana została błędnie kwota podstawy obliczenia emerytury na (...) zł. W zaskarżonej decyzji przyjął średnią długość życia w wymiarze 244,70 miesięcy i ustalił wysokość emerytury na dzień 1 listopada 2014 roku w kwocie (...) zł (decyzja akta ZUS).

M. K. wniosła odwołanie od decyzji, domagając się ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego bez pomniejszenia sumy kwot uprzednio pobranej emerytury oraz przyjęcia średnie dalszego trwania życia w najbardziej korzystnym wariancie (odwołanie k. 38-39).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, iż decyzja z dnia 25 maja 2021 roku znak (...) jest decyzją zamienną, uchylającą decyzję z dnia 12 stycznia 2021 roku. W pkt II zaskarżonej decyzji z dnia 25 maja 2021 roku skorygowano kwotę podstawy obliczenia emerytury na(...) zł, która została błędnie wykazana w decyzji z dnia 12 stycznia 2021 roku - (...)zł (odpowiedź na odwołanie k. 48-50).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje.

M. K. urodziła się w dniu (...).

Decyzją z dnia 5 listopada 2008 roku znak (...) ZUS Odział w L. ustalił ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 1 października 2008 roku, przyjmując za udowodniony staż ubezpieczeniowy w wymiarze 27 lat 2 miesięcy okresów składkowych i 3 lat okresów nieskładkowych (decyzja k. 26 akt ZUS T. I). Wysokość emerytury wyliczono w systemie zdefiniowanego świadczenia, stosując art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (Dz.U. 2023 poz.1251 tekst jednolity ze zmianami dalej zwaną ustawą emerytalną)(pismo ZUS z dnia 22 kwietnia 2022 roku k. 94). Emerytura była wypłacana ubezpieczonej.

M. K. dnia 18 października 2013 roku wystąpiła z winsokiem emerytalnym (k. 1 akt ZUS T.IV). ZUS Odział w L. dnia 12 listopada 2013 roku wydał decyzję, oznaczając przedmiot sprawy „decyzję o przyznaniu emerytury” (k. 8 akt ZUS T.IV). Ustalono wnioskodawczyni świadczenie od dnia 1 października 2013 roku, zwiększając staż pracy. Na dzień 1 października 2013 roku ustalono wysokość emerytury na kwotę (...) zł (decyzja z dnia 12 listopada 2013 roku znak (...) k. 8 akt ZUS T.IV). Wysokość świadczenia podlegała kolejno przeliczeniu wobec kontynuowania zatrudnienia przez uprawioną.

Decyzją z dnia 5 stycznia 2015 roku i dnia 19 stycznia 2015 roku, po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej z dnia 27 listopada 2014 roku ustalono M. K. emeryturę w wieku powszechny od dnia 1 listopada 2014 roku. Wysokość świadczenia ustalona została przy zastosowaniu reguł art. 183 ustawy emerytalnej. Część świadczenia ustalona w trybie art. 26 ustawy została wyliczona przy zastosowaniu art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej - podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur -(...)zł, przyjmując średnie dalsze trwanie życia 244,70 miesięcy. Emeryturę ustalono na kwotę (...)zł (decyzje znak (...) k.9-10,11-12 akt ZUS EN-M). ZUS decyzją z dnia 4 stycznia 2018 roku zwiększył kwotę składek na koncie ubezpieczonej na dzień 31 października 2017 roku o kwotę(...) zł, przyjmując średnie dalsze trwanie życia 225,30 miesięcy (decyzja z dnia 4 stycznia 2018 roku (...) akta ZUS EN-P). Organ rentowy wypłacał wnioskodawczyni emeryturę ustaloną w obniżonym wieku, wskazując, iż jest świadczeniem korzystniejszym dla wymienionej.

Decyzją z dnia 12 stycznia 2021 roku znak (...) ZUS ustalił ponownie wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni, tj. emerytury nabytej w systemie składki zdefiniowanej, stosując zasady wprowadzane ustawą z dnia 19 czerwca 2020 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2020 poz. 1222). Ustalił podstawę obliczenia emerytury, na którą składała się kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego(...)zł, kwota zwaloryzowanych składek (...)zł. Suma powyższych kwot wskazana została błędnie na kwotę(...) zł . (decyzja akta ZUS).

Organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 25 maja 2021 roku wskazał podstawę obliczenia emerytury na dzień 1 listopada 2014 roku na kwotę (...) zł, stanowiąca sumę kwoty zwaloryzowano kapitału początkowego (...)zł i kwoty zwaloryzowanych składek (...) zł, pomniejszając kwotę (...)zł o sumę pobranych wcześniej emerytur(...) zł. Do wyliczenia świadczenia przyjął średnie dalsze trwanie życia 244,70 (dla uprawnionej w wieku (...) i ustalił wysokość emerytury na kwotę(...) zł (decyzja akta ZUS).

Ustaleń faktycznych w sprawie Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o powołane dokumenty, które nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Spór w sprawie ogniskował wobec dwóch zagadnień mających znaczenie dla wysokości świadczenia emerytalnego ustalonego w systemie zdefiniowanej składki: wysokości podstawy obliczenia emerytury poprzez ocenę zasadności zastosowania normy art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej oraz wysokości średniego dalszego trwania życia.

Analizując pierwszy ze wskazanych problemów należy przypomnieć, iż podstawę obliczenia emerytury definiuje art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z powołaną normą podstawę obliczenia emerytury stanowi zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, zwaloryzowana kwota kapitału początkowego określonego, kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie. Zasada ta ulega zmodyfikowaniu normą art. 25 ust. 1 b, który nakazuje pomniejszyć podstawę obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku jeśli ubezpieczony pobrał emeryturę m.in. na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art. 194j ustawy emerytalnej kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w (...), który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 roku, ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i tz. bez pomniejszenia sumy kwot pobranych emerytur. Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia (art. 194j ust. 3 ustawy emerytalnej). Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust. 4 ustawy emerytalnej). W realiach rozpoznawanej sprawy należy uznać, iż wnioskodawczyni spełniła przesłanki określone powołaną normą art. 194 j ustawy emerytalnej.

Wnioskodawczyni urodzona dnia (...), decyzją z dnia 5 lipca 2008 roku miała ustalone prawo do emerytury w trybie art. 46 ustawy emerytalnej, zaś kolejną decyzją z dnia 12 listopada 2013 roku świadczenie to zostało ubezpieczonej przeliczone o dodatkowy okres stażowy, od dnia 1 października 2013 roku. Wnioskodawczyni miała wypłacaną emeryturę ustaloną w wieku obniżonym jako świadczenie korzystniejsze. M. K. na dzień 1 października 2013 roku miała ukończone (...) zatem nie osiągnęła w w/w dacie powszechnego wieku emerytalnego, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2013 roku zgodnie z art. 24 ust. 1 a pkt 4 ustawy emerytalnej tz. (...). Decyzja z dnia 12 listopada 2013 roku nie jest zatem decyzją o ustaleniu prawa do emerytury i nie może rodzić konsekwencji z art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej. Suma pobranych świadczeń emerytalnych, tj. emerytury przyznanej ubezpieczonej na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, decyzją z dnia 5 listopada 2008 roku, następnie której wysokość była jedynie przeliczana wielokrotnie, w tym decyzją z dnia 12 listopada 2013 roku, nie może obniżać podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonej (w decyzji kwota pomniejszenia wskazana jest na 21 609,15 zł).

Wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni w prawidłowo wyliczonej kwocie musi ulec zmianie poczynając od dnia 1 listopada 2014 roku, przy sukcesywnym uwzględnieniu następującej kolejno zmiany sumy kwot składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonej wobec kontynuowania zatrudnienia po dniu 1 listopada 2014 roku (pismo ZUS z dnia 16 maja 2023 roku k. 137-138).

Natomiast w zakresie średniego dalszego trwania życia ustawodawca wskazał w art. 26 ust 1 i ust. 6 ustawy emerytalnej, iż zmienna ta ustalana jest na dzień przejścia danego ubezpieczonego na emeryturę, chyba, że korzystniejsze są dla uprawnionego tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął powszechny wiek emerytalny. Zatem ustawodawca ustanowił w art. 26 ust. 1 i ust. 6 ustawy emerytalnej dwie możliwości wyboru stosowania tabel życia, jedną z daty zrealizowania swojego prawa do świadczenia, co następuje wraz ze złożeniem wniosku o emeryturę, bowiem tak należy rozumieć określenie „przejścia na emeryturę”, zaś drugą - w dacie osiągnięcia wieku emerytalnego i co ważne w realiach rozpoznawanej spawy zasad tych przepis art. 194 j nie zmienił.

Wnioskodawczyni powszechny wiek emerytalny obowiązujący zgodnie z art. 24 ust. 1 w wersji obowiązującej od dnia 1 stycznia 2013 roku do dnia 1 października 2017 roku - (...) ukończyła dnia 21 października 2013 roku i w tym czasie zgodnie z tablicą średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn z dnia 26 marca 2013 roku średnie dalsze trwanie życia wynosiło - 253,00 miesięcy (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn M.P. 2013 poz. 193), natomiast w dniu nabycia prawa do emerytury powszechnej w oparciu o wniosek z dnia 27 listopada 2014 roku obwiązała tablicę średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn z dnia 26 marca 2014 roku (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2014 roku w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn M.P. 2014 poz. 245). Dla ubezpieczonej, która w tym czasie ukończyła(...) średnie dalsze trwanie życia, zgodnie ze wskazaną tablicą wynosi 244,70 miesięcy, jest korzystniejsze niż w wariancie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Należy podnieść, iż żadnego znaczenia w tej mierze nie ma fakt kontynuowania w tym czasie zatrudnienia przez wnioskodawczynię, czy składanie w kolejnych datach wniosków o przeliczenie świadczenia.

Emeryturę w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko (jedynie) raz w dniu nabycia prawa do świadczenia. Tak ustalona raz emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 czerwca 2022 r. III AUa 57/21 LEX nr 3397890, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 marca 2022 r. III AUa 479/21 LEX nr 3436632, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2015 r. III UZP12/15 LEX nr 1962536, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2019 r. III UK 179/18 OSNP 2020/5/48). Skoro zatem kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz to, jeżeli w kolejnych okresach ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie i wnosiła o przeliczenie świadczenia, wysokość przyznanego świadczenia emerytalnego decyzją z dnia 5 stycznia 2015 roku może ulec tylko zwiększeniu w trybie art. 108 ust. 1 ustawy emerytalnej. Wówczas organ rentowy winien dokonać przeliczenia świadczenia emerytalnego ustalonego decyzją pierwotną tz. powiększy kwotę emerytury wyliczoną tą decyzją o sumę dodatkowo zgromadzonych składek po dniu nabycia prawa, dzieląc tę kwotę przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury. Oznacza to, iż organ rentowy nie jest uprawniony do wydania decyzji, w oparciu o wniosek o przeliczenie, ustalając wysokość świadczenia tak jakby czynił to po raz pierwszy, przyznając ubezpieczonej prawo do emerytury i ustalając wysokość świadczenia przy przyjęciu średniego dalszego trwania życia za każdym razem w innym wymiarze co do całości świadczenia tak jak to uczynił w decyzjach z dnia 19 czerwca 2015 roku (243,50 miesięcy), z dnia 4 stycznia 2018 roku (225,30 miesięcy). W sytuacji kiedy następuje: przyznanie świadczenia emerytalnego, zawieszenie jego wypłaty z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, trwanie stosunku pracy, a następnie złożenie wniosku o przeliczenie emerytury (niezależnie od faktu zawieszenia świadczenia) skutkować powinno przeliczeniem wysokości emerytury, ale nie poprzez ustalenie wysokości świadczenia tak jak byłaby przyznawana po raz pierwszy, lecz tylko z odwołaniem się do decyzji pierwotnej, przyznającej ubezpieczonej prawo do świadczenia i ustalającej wysokość tego świadczenia, i z uwzględnieniem składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej po dacie, od której przyznano świadczenie po raz pierwszy w trybie art. 108 ust. 2 ustawy emerytalnej. I wówczas średnie dalsze trwanie życia zostanie przyjęte z daty złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia, ale tylko co do tej doliczanej kwoty (sumy kwot zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury), a nie całości podstawy wymiaru świadczenia służącej do ustalenia wysokości emerytury w decyzji pierwszorazowej. Mając na względzie powyższą argumentacje niezrozumiałe jest przyjęcie średniego dalszego trwania życia w kolejnych decyzjach o różnych wielkościach co do całości podstawy obliczenia emerytury. Wobec takiego stanu prawnego średnie dalsze trwanie życia w decyzji zaskarżonej jest przyjęte w prawidłowej wysokości, i zgodnie z wnioskiem uprawnionej w najkorzystniejszym wariancie.

Dodatkowo należy wskazać, iż nieprawidłowe było stosowanie dla ustalenia wysokości emerytury wnioskodawczyni mechanizmu określonego art. 183 ustawy emerytalnej wobec jednoznaczniej treści normy art. 183 (vide np. decyzje z dnia 5 stycznia 2015 roku, z dnia 19 stycznia 2015 roku, dnia 19 czerwca 2015 roku).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE