UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2023 roku znak (...)/GE Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł. odmówił B. F. (1) prawa do emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2023 r. poz. 208), bowiem nie podlegała ona ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres co najmniej 25 lat. W uzasadnieniu wskazano, że udokumentowany staż pracy w rolnictwie wynosi 20 lat, 11 miesięcy i 29 dni w następujących okresach: od 20 maja 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku, od 1 stycznia 1995 roku do 1 maja 2012 roku oraz od 21 maja 2023 roku do 7 czerwca 2023 roku. Nie zaliczono jej okresów zatrudnienia, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (art. 20 ust. 1 pkt. 3 i ust. 3), ponieważ ubezpieczona urodziła się po dniu 31 grudnia 1948 roku.

[decyzja k. 45-45v. akt KRUS]

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła B. F. (1) reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata zaskarżając decyzję w całości, zarzucając jej naruszenie art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez błędne przyjęcie, że skarżąca nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, podczas gdy właściwa analiza okresu ubezpieczeniowego jednoznacznie wskazuje, że skarżąca posiada okres ubezpieczeniowy wyższy niż wskazany w ustawie. W odwołaniu podkreślono, że od czasu przekazania gospodarstwa rolnego (...) nieprzerwanie opłacała składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, także w czasie, gdy pozostawała w stosunku pracy, co powinno, zdaniem odwołującej także zostać uwzględnione do jej okresu składkowego.

W konsekwencji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni B. F. (1) kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

[odwołanie k. 3-5]

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację tożsamą, jak w zaskarżonej decyzji. Organ dodatkowo wskazał, że B. F. (1) 1 czerwca 2023 roku złożyła wniosek o emeryturę rolniczą. W kwestionariuszu dotyczącym okresów podlegających zaliczeniu do tego ubezpieczenia wnioskodawczyni wskazała okresy:

- od 23 marca 1995 roku do nadal – praca we własnym gospodarstwie rolnym od daty jego nabycia;

- od 1 września 1981 roku do 26 czerwca 1990 roku – zatrudnienie w Związku Ochotniczej Straży Pożarnej Rzeczypospolitej Polskiej;

- od 1 listopada 1991 roku do 31 października 1994 roku – opieka na dzieckiem.

W ocenie Prezesa KRUS zgromadzona dokumentacja medyczna pozwoliła na ustalenie, iż do prawa do emerytury rolniczej B. F. podlegają zaliczeniu następujące okresy pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tego tytułu:

- od 20 maja 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku,

- od 1 stycznia 1995 roku do 1 maja 2012 roku,

- od 21 maja 2023 roku do 7 czerwca 2023 roku,

Łącznie 20 lat 11 miesięcy i 29 dni.

Zdaniem organu nie podlegają natomiast zaliczeniu okresy zatrudnienia od 1 września 1981 roku do 27 kwietnia 1990 roku i od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku – zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 3. i ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Organ podkreślił, że B. F. (1) jest osobą urodzoną po 31 grudnia 1948 roku, a zatem staż zatrudnienia jest okresem podlegania innemu ubezpieczeniu i podlega zaliczeniu wyłącznie do prawa do emerytury z ZUS.

Zdaniem Prezesa KRUS twierdzenie skarżącej jest błędne, ponieważ w okresie zatrudnienia od 2 maja 2012 r. do 20 maja 2023 r. na ¼ etatu w firmie (...) Firma (...), B. F. nie spełniła warunków do podlegania ubezpieczeniu społecznym rolników w myśl przepisów art. 16 ust. 1 i 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Organ wskazał, że fakt niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w powyższym okresie potwierdza decyzja Kasy z 14 czerwca 2023 roku znak (...)-PU.402.358.2023 o ustaleniu ubezpieczenia emerytalno-rentowego oraz wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, która została doręczona w dniu 15 czerwca 2023 roku i nie wpłynął od niej środek zaskarżenia, zatem jest prawomocna.

[odpowiedź na odwołanie k. 7-8v.]

Na rozprawie z 27 lutego 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i oświadczył, że wnosi o zaliczenie okresu od 1 stycznia 1983 roku do 1995 roku, nie jest w stanie wskazać na jakiej podstawie. Wnioskodawczyni wskazała, że nie odwołała się od decyzji z 14 czerwca 2023 roku dotyczącej ustania wobec niej ubezpieczenia społecznego rolników, bo uzyskała taką informację w KRUS w B., że ma czekać na decyzję ostateczną. Wnioskodawczyni wskazała, że czytała dołączone do ww. decyzji pouczenie, ale bez świadomości.

Wnioskodawczyni oświadczyła, że w okresie od 1 stycznia 1983 roku do 1995 roku była zatrudniona na etacie, ale jednocześnie pracowała w gospodarstwie rodziców. Wnioskodawczyni wskazała, że nie była zgłoszona z tego tytułu do ubezpieczeń, nie poinformowała KRUS-u o tym, że podjęła pracę dlatego, że była nieświadoma tego, że ma to zrobić. Wnioskodawczyni wskazała, że o jej pracy od 1983 roku do 1995 roku informowała KRUS, a o okresie od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku nie poinformowała KRUS dlatego, że księgowa w pracy powiedziała, że nie będzie z tym problemu, skoro opłaca składki.

Pełnomocnik Prezesa KRUS wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc, że we wniosku emeryturę wnioskodawczyni wskazała tylko jeden okres od 23 marca 1995 roku.

[końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 27 lutego 2024 roku 00:05:18-00:19:40 – płyta CD – k. 29]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. F. (1) urodziła się w dniu (...) i jest właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego od 23 marca 1995 roku.

[bezsporne, a nadto akt notarialny k. 5-6v. akt KRUS]

Okres pracy wnioskodawczyni wyglądał następująco:

- od 20 maja 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku - praca w gospodarstwie rolnym rodziców – Z. i J. Ż.;

- od 1 września 1981 roku do 27 kwietnia 1990 roku – zatrudnienie w Wytwórni (...) Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej;

- od 1 listopada 1991 roku do 31 października 1994 roku – opieka nad dzieckiem;

- od 23 marca 1995 roku do nadal – praca we własnym gospodarstwie rolnym;

- od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku – zatrudnienie w firmie (...);

[bezsporne, a nadto świadectwa pracy k. 19-21v. akt KRUS, oświadczenie k. 28-28v. akt KRUS]

Wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w następujących okresach:

- od 20 maja 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku,

- od 1 stycznia 1995 roku do 1 maja 2012 roku,

- od 21 maja 2023 roku do 7 czerwca 2023 roku.

[bezsporne]

Decyzją z 14 czerwca 2023 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził, że B. F. (1) ustało ubezpieczenie społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla B. F. (1) od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku. Decyzja ta została doręczona wnioskodawczyni 15 czerwca 2023 roku.

[decyzja wraz potwierdzeniem odbioru k. 42-43v. akt KRUS]

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni nie składała odwołania, wskutek czego decyzja stała się prawomocna.

[bezsporne]

W dniu 1 czerwca 2023 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę rolniczą. W kwestionariuszu dotyczącym okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz okresów podlegających zaliczeniu do tego ubezpieczenia wnioskodawczyni wskazała, że w okresie od 23 lutego 1995 roku do nadal pracuje w gospodarstwie rolnym.

[wniosek k. 1-3 akt KRUS, kwestionariusz k. 4-4v. akt KRUS, świadectwa pracy k. 19-21v. akt KRUS]

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z 7 czerwca 2023 roku ( (...)) wnioskodawczyni przyznano emeryturę powszechną od 20 maja 2023 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

[decyzja ZUS k. 23-24v. akt KRUS]

Do ustalenia prawa i wysokości emerytury powszechnej Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił okres zatrudnienia od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku, jak również okres od 1 września 1981 roku do 26 kwietnia 1990 roku (w tym okres urlopu wychowawczego od 26 kwietnia 1987 roku do 26 kwietnia 1990 roku) oraz okres opieki na dzieckiem od 1 listopada 1991 roku do 31 października 1994 roku.

[pisma ZUS k 35-39 akt KRUS]

[decyzja k. 45-45v. akt KRUS]

Powyższy stan faktyczny – niesporny pomiędzy stronami co do ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach KRUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie czy wydana przez organ rentowy decyzja odmawiająca B. F. (1) prawa do emerytury rolniczej z uwagi na niepodleganie przez nią ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres co najmniej 25 lat była prawidłowa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 90) emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

W myśl art. 20 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1. podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2. prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.

3. od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (art. 20 ust. 2).

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. (ust. 3 art. 20).

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że B. F. (1) urodziła się w dniu (...), a zatem po dniu 31 grudnia 1948 roku.

Organ rentowy ustalił, iż wnioskodawczyni, nie ma wymaganych 25 lat okresów ubezpieczeniowych – udokumentowała jedynie 20 lat, 11 miesięcy i 29 dni w następujących okresach: od 20 maja 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku, od 1 czerwca 1995 roku do 1 maja 2012 roku oraz od 21 maja 2023 roku do 7 czerwca 2023 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy prawidłowo nie zaliczył odwołującej okresu pracy w firmie (...) w okresie od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku.

Przede wszystkim decyzją z 14 czerwca 2023 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził, że B. F. (1) ustało ubezpieczenie społeczne rolników w zakresie ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla B. F. (1) od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku, z uwagi na fakt podlegania przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu społecznemu w ZUS jako pracownik. Należy wskazać, że decyzja ta została wnioskodawczyni prawidłowo doręczona i nie została przez nią zaskarżona pomimo pouczenia jej przez organ rentowy o sposobie i terminie wniesienia odwołania. Powyższa decyzja stała się więc ostateczna i potwierdzała jedynie, że w tym spornym okresie odwołująca była zatrudniona na podstawie umowy o pracę i podlegała ubezpieczeniu w systemie powszechnym z tytułu tego zatrudnienia.

W toku postępowania wnioskodawczyni wskazała również jasno, że o zatrudnieniu od 1983 roku do 1995 roku informowała KRUS, natomiast o spornym okresie zatrudnieniu od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku nie poinformowała KRUS. Tym samym organ rentowy mógł rozważyć kwestię prawidłowości okresów podlegania ubezpieczeniom rolniczym dopiero po powzięciu tej wiadomości. Uwydatnić przy tym trzeba, iż w związku z wystąpieniem przez skarżącą z wnioskiem o emeryturę, pomiędzy ZUS a KRUS rozpoczęła się wymiana informacji. W ramach tejże korespondencji Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zwróciła się do ZUS o podanie okresów ubezpieczenia, jakie zostały uwzględnione przez ten organ przy ustalaniu świadczenia z ZUS. Stosowna informacja ZUS w tym przedmiocie została skierowana do KRUS w pismach z dnia 22 i 31 sierpnia 2023 r. (k. 35-39 a.r. KRUS). Wskazano w nim wprost, że do ustalenia prawa i wysokości emerytury powszechnej Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił okresy zatrudnienia od 2 maja 2012 roku do 20 maja 2023 roku, jak również okres od 1 września 1981 roku do 26 kwietnia 1990 roku (w tym okres urlopu wychowawczego od 26 kwietnia 1987 roku do 26 kwietnia 1990 roku) oraz okres opieki na dzieckiem od 1 listopada 1991 roku do 31 października 1994 roku. Dopiero wówczas KRUS powziął wiadomość o pełnych okresach podlegania przez odwołującą się ubezpieczeniu powszechnemu.

Mając na uwadze powyższe należy dojść do przekonania, że skarżącej, jako urodzonej po 31 grudnia 1948 r., nie zalicza się do okresów wymaganych do emerytury rolniczej okresów podlegania ubezpieczeniu w systemie powszechnym. Wynika to wprost z regulacji zawartej w art. 20 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który w stosunku do osób urodzonych po tej dacie, wyłącza stosowanie ust. 1 pkt 3 tego artykułu, tj. możliwość zaliczenia do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 okresów, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 9 marca 2011 r., III UK 83/10 (LEX nr 1130851) wprowadzenie przez ustawodawcę od dnia 8 stycznia 2009 r., na mocy ustawy z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych, rozwiązania z art. 20 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników realizuje nie tylko odrębność ubezpieczenia społecznego rolników, ale jednocześnie porządkuje relacje między systemem powszechnym i rolniczym. W przeciwnym razie zachodziłby dysonans, gdyż ubezpieczonym urodzonym po 1948 r., tzw. osobom dwuzawodowym, przysługiwałaby emerytura w znacznej części z budżetu państwa, mimo że mogli nie "wypracować" większej emerytury w systemie powszechnym. W systemie powszechnym wysokość świadczeń jest co do zasady ekwiwalentna do ciężarów ponoszonych przez ubezpieczonych i płatników. Taka zależność nie zachodzi natomiast w systemie ubezpieczenia społecznego rolników, w którym większa część świadczenia emerytalnego (od 85 do 95% emerytury podstawowej) finansowana jest ze środków budżetowych. Sąd Najwyższy podniósł nadto, że zasada równości z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP nie stanowi podstawy do znoszenia zróżnicowania ubezpieczonych w systemie rolniczym i powszechnym, gdyż sytuacje tych ubezpieczonych nie są porównywalne.

Skoro bowiem dla skarżącej odniesienie stanowi system powszechny, to nie może pomijać, że już od 1 stycznia 1999 r. doszło do zmiany sytuacji ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., gdyż ich emerytura zależy od zgromadzonej składki (kapitału). Nie ma zatem podstaw, aby w odrębnym systemie ubezpieczenia społecznego rolników, ta sama wiekowo grupa ubezpieczonych mogła uzyskać prawo do emerytury w systemie rolniczym, w którym emerytura w znacznej części nie zależy od składki. Łącznikiem nie może być tu prowadzenie działalności rolniczej, gdyż o ubezpieczeniu społecznym rolników decyduje nierzadko posiadanie niewielkiego areału ziemi. Ponadto sama ustawa z 20 grudnia 1990 r. o usr oparta jest na odrębności ubezpieczenia w systemie powszechnym i rolniczym (art. 5a, art. 7 ust. 1, art. 16 ust. 3) i wskazanym wyżej pierwszeństwie ubezpieczenia w systemie powszechnym. Wobec wprowadzonej reformy systemu powszechnego od 1 stycznia 1999 r. i zmiany sytuacji ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., rozwiązanie z art. 20 ust. 3 ustawy o usr uwzględnia zróżnicowanie wiekowe ubezpieczonych rolników, takie jak w systemie powszechnym i wprowadza jasne kryteria zależności prawa do świadczenia od ubezpieczenia w danym systemie oraz od składki.

A zatem, stosownie do treści art. 20 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, wymienionego okresu nie można było zaliczyć do okresów ubezpieczenia rolniczego.

Niezasadny jest także zarzut strony odwołującej dotyczący niezaliczenia wnioskodawczyni okresu od 1 stycznia 1983 roku do 1995 roku. Jak przyznała sama wnioskodawczyni, w tym okresie nie była ona bowiem zgłoszona do ubezpieczenia społecznego rolników ani jako rolnik (gospodarstwo rolne nabyła dopiero 23 marca 1995 roku), ani jako domownik w rozumieniu art. 2 pkt. 2 ustawy z 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1982 r. nr 40 poz. 268), która obowiązywała do 31 grudnia 1990 roku. Od 1 stycznia 1991 roku nie podlegała ona także ubezpieczeniom społecznym jako domownik w rozumieniu art. 6 pkt. 2 obecnie obowiązującej ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Godzi się przy tym zauważyć, że przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w tym przepisy regulujące problematykę emerytury rolniczej mają charakter unormowań bezwzględnie obowiązujących, co pociąga za sobą konieczność ich ścisłej, a nie rozszerzającej interpretacji, wykluczającej możliwość odwoływania się w tym zakresie do zasad współżycia społecznego.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie.