UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia 15 lipca 2022 roku znak: (...) z urzędu ponownie ustalił wartość kapitału początkowego A. N. na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie (...)zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru w kwocie(...)zł ustaloną w decyzji z dnia 22 sierpnia 2017 roku o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, okresy składkowe w wymiarze 21 lat, 9 miesięcy i 3 dni oraz nieskładkowe w wymiarze roku, 3 miesięcy i 26 dni, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 68,66 %, a także średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy (decyzja, k. 24-25 akt ZUS KPU).

Kolejno Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia 19 lipca 2022 roku przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 lipca 2022 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie(...)zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości (...) zł, suma pobranych kwot emerytur, tj. (...) zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 195,50 miesięcy. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (...)zł. Tym samym od dnia 1 września 2022 roku świadczenie wyniosło(...) zł brutto (decyzja, k. 7 akt ZUS).

Odwołanie od powyższych decyzji złożył A. N. wnosząc o ich zmianę poprzez uwzględnienie do ustalenia wartości kapitału początkowego całego okresu zatrudnienia, w tym 6 lat i 11 miesięcy okresu dodanego, co przełoży się na wysokość jego świadczenia. Ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonych decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Skarżący zaskarżonym decyzjom zarzucił błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez ustalenie kapitału początkowego z pominięciem niektórych okresów zatrudnienia uwzględnionych w decyzji z dnia 22 sierpnia 2017 roku w przedmiocie ustalenia kapitału początkowego, co w konsekwencji doprowadziło do przyznania świadczenia w zaniżonej wysokości (odwołanie k. 4-5).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonych decyzji wskazując jednocześnie, że wnioskodawca od dnia 1 lipca 2017 roku uprawniony był do wcześniejszej emerytury, która została ustalona w oparciu o kapitał początkowy, z zastosowaniem zwiększenia wynikającego z art. 185 ust. 1 ustawy emerytalnej, którego treść przywołał (odpowiedź na odwołanie k. 11-11v).

W toku dalszego postępowania wnioskodawca podtrzymał dotychczasowe stanowisko i zgłoszone roszczenia domagając się przyjęcia wyższego stażu ubezpieczeniowego zgodnie z decyzją z 2017 roku w wymiarze 6 lat i 11 miesięcy (protokół z rozprawy, k. 27v).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje.

A. N. urodził się w dniu (...).

Na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 24 sierpnia 2017 roku ustalano wnioskodawcy zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 lipca 2017 roku, tj. od miesiąca nabycia uprawnień do emerytury w kwocie(...)zł brutto. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie (...)zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości (...)zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze(...) miesięcy. Organ rentowy wskazał jednocześnie, że emerytura ma charakter zaliczkowy, zaś decyzja ostateczna zostanie wydana po zakończeniu postępowania wyjaśniającego dotyczącego nieprawidłowości w rozliczeniach i okresach podlegania ubezpieczeniu emerytalnego na indywidualnym koncie (decyzja, nienumerowane karty t. II akt ZUS).

Dnia c organ rentowy z urzędu ponownie ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie (...)zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie (...) zł, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 128,61%. ZUS przyjął okresy składkowe w wymiarze 21 lat, 9 miesięcy i 3 dni oraz okres dodany 6 lat, 11 miesięcy – w sumie 28 lat, 8 miesięcy i 3 dni, okresy nieskładkowe w wymiarze roku, 3 miesięcy i 26 dni, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku, a także okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 68,66% oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy (decyzja, k. 21-22 akt ZUS KPU).

Następnie, w związku z zakończeniem postepowania wyjaśniającego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia 7 lutego 2018 roku przeliczył emeryturę wnioskodawcy od dnia 1 lipca 2017 roku, tj. od daty od której przyznano świadczenie w kwocie (...)zł (decyzja, nienumerowane karty t. II akt ZUS).

Świadczenie to było corocznie waloryzowane ( decyzja o waloryzacji emerytury, k. 34-43).

Dnia 11 lipca 2022 roku A. N. złożył wniosek o emeryturę (wniosek, k. 1-3v akt ZUS).

W wyniku jego rozpoznania organ rentowy wydał zaskarżone w niniejszej sprawie decyzje (decyzja, k. 7 akt ZUS, decyzja, k. 24-25 akt ZUS KPU).

Do wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

1) okresy składkowe:

- od dnia 1 października 1975 roku do dnia 30 listopada 1987 roku;

- od dnia 11 stycznia 1988 roku do dnia 16 lutego 1988 roku;

- od dnia 7 marca 1988 roku do dnia 31 października 1991 roku;

- od dnia 12 listopada 1991 roku do dnia 19 lutego 1992 roku;

- od dnia 20 lutego 1992 roku do dnia 1 czerwca 1992 roku;

- od dnia 3 czerwca 1992 roku do dnia 17 grudnia 1992 roku;

- od dnia 18 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku.

2) okresy nieskładkowe:

- od dnia 2 czerwca 1992 roku do dnia 2 czerwca 1992 roku;

- od dnia 22 czerwca 1992 roku do dnia 17 grudnia 1992 roku;

- od dnia 3 lutego 1993 roku do dnia 9 lutego 1993 roku;

- od dnia 15 kwietnia 1993 roku do dnia 15 kwietnia 1993 roku;

- od dnia 12 sierpnia 1993 roku do dnia 12 sierpnia 1993 roku;

- od dnia 6 grudnia 1993 roku do dnia 6 grudnia 1993 roku;

- od dnia 17 marca 1994 roku do dnia 17 marca 1994 roku;

- od dnia 31 marca 1994 roku do dnia 31 marca 1994 roku;

- od dnia 1 kwietnia 1994 roku do dnia 3 kwietnia 1994 roku;

- od dnia 11 kwietnia 1994 roku do dnia 25 kwietnia 1994 roku;

- od dnia 26 kwietnia 1994 roku do dnia 7 maja 1994 roku;

- od dnia 18 lipca 1994 roku do dnia 18 lipca 1994 roku;

- od dnia 23 stycznia 1995 roku do dnia 23 stycznia 1995 roku;

- od dnia 11 września 1995 roku do dnia 14 września 1995 roku;

- od dnia 28 września 1995 roku do dnia 28 września 1995 roku;

- od dnia 18 stycznia 1996 roku do dnia 29 lutego 1996 roku;

- od dnia 21 marca 1996 roku do dnia 21 marca 1996 roku;

- od dnia 13 lipca 1996 roku do dnia 23 lipca 1996 roku;

- od dnia 17 czerwca 1998 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku

Łącznie okresy składkowe wyniosły 21 lat, 9 miesięcy i 3 dni, zaś okresy nieskładkowe 1 rok, 3 miesiące i 26 dni, zaś kapitał początkowy wnioskodawcy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 68,66% (współczynnik proporcjonalny) – 201,18 zł;

(261 miesięcy okresów składkowych x 1,3%) / 12 x 1 570,19 zł (podstawy wymiaru) = 444,05 zł;

(15 miesięcy okresów nieskładkowych x 0,7%) / 12 x 1 570,19 zł (podstawy wymiaru) = 13,82 zł, co po zsumowaniu dało kwotę 659,05 zł. Kwota ta następnie została pomnożona przez okres 209 miesięcy, co dało wynik 137 741,45 zł (pismo wydziału emerytalno – rentowego, k. 16-16v).

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów. Stan faktyczny ustalony jak wyżej nie był sporny. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 23 maja 2023 roku na podstawie art. 235² § 1 pkt. 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy A. N. w przedmiocie dopuszczenia opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości jako nieistotny dla rozstrzygnięcia. Wnioskowany dowód z opinii biegłego byłby niezbędny wyłącznie w sytuacji, gdyby Sąd dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd musiałby zasięgnąć specjalistycznej wiedzy, np. zachodziłaby konieczność wykonania skomplikowanych działań rachunkowych. Tymczasem w sprawie niniejszej wnioskodawca co prawda wskazywał na błędy organu rentowego w zakresie przyjęcia niższego stażu ubezpieczeniowego w stosunku do uprzednio wydanej decyzji w przedmiocie ponownego ustalenia kapitału początkowego z dnia 22 sierpnia 2017 roku, co miało przełożenie na wysokość przyznanej emerytury wobec osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Jednocześnie wnioskodawca nie wykazał żadnych okresów mających być podstawą do zwiększenia stażu poza okresami uznanymi przez ZUS. Spór w sprawie sprowadzał się jedynie do oceny prawnej, a ta jest rolą Sądu orzekającego.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Przechodząc do oceny prawnej stanu faktycznego należy przypomnieć, iż

bezspornym w sprawie pozostawało, że wnioskodawca od dnia 1 lipca 2017 roku uprawniony był do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. W chwili nabycia tego uprawnienia ukończył 60 lat. Nie było również kwestionowanym, że wnioskodawca wobec osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego nabył prawo do emerytury powszechnej od miesiąca złożenia wniosku, tj. od dnia 1 lipca 2022 roku.

Wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy jakie pobierał na podstawie decyzji z dnia 24 sierpnia 2017 roku i z dnia 7 lutego 2018 roku ustalona została w zgodnie z art. 185 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (Dz.U. 2023, poz. 1251 tekst jednolity ze zmianami, zwana dalej ustawą emerytalną). Ubezpieczony nabył bowiem prawo do emerytury w trybie art. 184 ustawy emerytalnej. A zatem, zgodnie z w/ powołanym art. 185 ust. 1 przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym określonym w art. 184 ustawy, kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24 ustawy (co najmniej 65 lat dla mężczyzn), a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy art. 173 ust. 3-6. Inaczej rzecz ujmując, celem ustalenia wysokości wnioskodawcy emerytury w obniżonym wieku ZUS przyjął, zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej, także staż uzupełniający w wymiarze 6 lat 11 miesięcy. Nie jest to okres faktycznie przebyty przez wnioskodawcę .

Natomiast inne zasady prawne obowiązują dla ustalania wysokości emerytury w systemie składki zdefiniowanej, dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku i nabywającymi prawo w powszechnym wieku emerytalnym zgodnie art. 24 ustawy emerytalnej. Wysokość emerytur w systemie składki zdefiniowane ustalana jest na podstawie art. 25 i 26 ustawy emerytalnej. Składnikami świadczenia są dwa składniki stanowiące „podstawę obliczenia emerytury”: suma zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalanego na podstawie art. 174 ustawy emerytalnej, kwota zwaloryzowanych składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego po dniu 1 stycznia 1999 rok oraz wskaźnik średniej długości życia. Sumę dwóch składników wymienionych jako pierwsze dzieli się przez wskaźnik średniej długości życia. Obowiązujący stan prawny nie daje możliwość przyjęcia do ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym do wysokości emerytury innego okresu ubezpieczeniowego niż faktycznie przebytego, zgodnie art. 6, 7 ustawy emerytalnej w zw. z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej. Innymi słowy, wyjątkowa regulacja z art. 185 ust. 1 ustawy emerytalnej nie ma zastosowania dla ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego w wieku powszechnym, nabywanym zgodnie z art. 24 ustawy emerytalnej.

Kolejnym zagadnieniem wymagającym rozważenia jest sposób ustalenia wysokości „podstawy obliczania emerytury” dla ubezpieczonych pobierających emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, ustaloną zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy, przed dniem ustalenia emerytury w wieku powszechnym. Kwestia ta została uregulowana w przepisie art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej. Regulacja ta została wprowadzona została jako obowiązująca od dnia 1 stycznia 2013 roku i stanowi, iż suma zwaloryzowanego kapitału początkowego jest pomniejszana o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wiąże się z wcześniejszą realizacją prawa do emerytury i tym samym skonsumowaniem części kapitału składkowego (wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie: z dnia 9 marca 2022 roku III AUa 1089/21 LEX 3333145; 28 marca 2018 roku III AUa 840/17 LEX nr 2472480). Wnioskodawca realizując swe prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym uczynił to w stanie prawnym stanowiącym, iż ustalenie wysokości podstawy obliczenia emerytury następuje, zgodnie z dyspozycją normy art. 25 1 b ustawy emerytalnej, zatem winien liczyć się z konsekwencjami prawnymi w zakresie ustalenia wysokości przyszłego świadczenia (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2023 roku I USK 159/22 LEX nr 3575111; z dnia 18 lipca 2023 roku III USK 427/22 LEX nr 3583244).

Mając na względzie powyższe ustalenia i argumenty natury prawnej Sąd Okręgowy na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE