UZASADNIENIE

Decyzją z 14.10.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 14.09.2022 r., odmówił G. K. prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 i art. 49 ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2022r., poz. 1340). ZUS odmówił przyznania emerytury zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ po dniu 31.12.2008 r. wnioskodawca nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Do pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 4 w/w ustawy, ZUS nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu zatrudnienia od 1.01.2009 r. ponieważ pracodawca nie potwierdził, że w tym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych, gdyż nie zgłosił go do ZUS na drukach (...). Zakład odmówił przyznania prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 w/w ustawy, ponieważ na dzień 1.01.2009 r. wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 w/w ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat. ZUS nie uznał do pracy w warunkach szczególnych w myśl art. 49 w/w ustawy okresu zatrudnienia od 2.05.1980 r. do 31.12.2008 r., ponieważ pracodawca nie potwierdził, że wnioskodawca wykonywał prace wymienione w załączniki nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. ZUS przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe tj. 0 lat, 6 miesiące i 15 dni, składkowe tj. 44 lata, 4 miesiące, 22 dni, staż sumaryczny tj. 44 lat, 11 miesięcy, 7 dni, staż w szczególnych warunkach/ charakterze tj. 26 lat, 4 miesiące, 12 dni. Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres pracy od 1.09.1977 r. do 1.05.1980 r. jako uczeń nauki zawodu w (...), ponieważ jest to okres równorzędny z okresami zatrudnienia na kolei art. 44 ustawy FUS i nie jest zaliczany do pracy w warunkach szczególnych. (decyzja – k. 25 akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył wnioskodawca, reprezentowany przez radcę prawnego, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury pomostowej w wyniku uwzględnienia do stażu pracy o szczególnym charakterze okresów zatrudnienia od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. Ubezpieczony podniósł, że jest zatrudniony w (...) SA z/s w W., posiada kwalifikacje uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. Wskazał, że od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. wykonywał prace polegające na budowie, remoncie, usuwaniu awarii; wykonywał przeglądy linii elektroenergetycznych przesyłowych napowietrznych i kablowych do 1 kV oraz powyżej 1 kV do 15 kV; linii elektroenergetycznych oświetlenia terenów (...) oraz oświetlenia ulicznego; urządzeń i instalacji o napięciu znamionowym do 1 kV oraz powyżej 1 kV do 15 kV; wykonywał prace kontrolno- pomiarowe do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV. Wyjaśnił, że od maja 1980 r. pracował w (...) Oddział (...) w Ł. w O. Elektroenergetycznym Pozaklasowym w K. jako elektromonter przy konserwacji oraz usuwaniu awarii w urządzeniach elektroenergetycznych między innymi w liniach napowietrznych niskiego napięcia oraz średniego napięcia. W przeszłości obiekty (...) związane z ruchem kolejowym w większości były zasilane liniami przesyłowymi niskiego napięcia i średniego napięcia, które były wykonane przewodami gołymi nieizolowanymi. Większa część obiektów (...) miała zasilanie z linii niskiego napięcia, które stanowiły ciąg sieci zakładu energetycznego, który zasilał tez innych odbiorców. Wyłączenie takiej linii niskiego napięcia było praktycznie niemożliwe, dlatego większa część robót eksploatacyjnych była wykonywana w warunkach pracy pod napięciem. Ubezpieczony podniósł on oraz inni pracownicy wykonywali prace w słupołazach na słupach żelbetonowych i drewnianych w warunkach pracy pod napięciem w liniach napowietrznych niskiego napięcia takie, jak: wymiana wkładek bezpiecznikowych na przyłączu do obiektu (...), wymiana żarówek w oprawach oświetleniowych, sprawdzanie obecności napięcia w poszczególnych fazach, pomiary napięcia oraz prądu, uzgadnianie faz; w liniach napowietrznych średniego napięcia wykonywano w warunkach pracy pod napięciem takie prace, jak: sprawdzanie obecności napięcia, pomiar napięcia, uzgadnianie faz, pomiar wysokości djp w sieci trakcyjnej 3kV na przejazdach kolejowych. Wnioskodawca podał, że w okresie do 31.12.2008 r. wykonywał taką samą pracę elektromontera, jak wyżej a do jego obowiązków należało utrzymanie napowietrznej sieci trakcyjnej obejmującej jej konserwację, wymianę, naprawy, usuwanie awarii oraz budowę tej sieci. Odwołujący twierdził, że wykonywał prace przy czynnych torach, tj. bez wyłączenia torów z ruchu. Wnioskodawca wyjaśnił, że w okresie pełnienia funkcji zastępcy naczelnika sekcji elektroenergetycznej I klasy, mistrza, technika i zastępcy naczelnika stacji, oprócz wykonywania własnej pracy na stanowisku elektromontera, dodatkowo organizował pracę innym pracownikom, przydzielał im prace, czuwał nad jej wykonywaniem i nad bezpieczeństwem innych pracowników pisał raporty, karty pracy i inną dokumentacje - co jednak zajmowało mu niewiele czasu dziennie. Odwołujący twierdził, że podobnie, jak i inni pracownicy wykonujący taką samą pracę, otrzymywał dodatek do wynagrodzenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Powód podniósł, że pracodawca wystawił mu dwa dokumenty: 1) w dniu 5.07.2022 r. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a także 2) w dniu 1.09.2022 r. zaświadczenie, które potwierdzają, że wykonywał prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem, a więc prace wymienione w poz. 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS, reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. (odpowiedź na odwołanie k. 10-11)

Na rozprawie z 10.02.2023 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, ubezpieczony dodał, że spornym jest okres od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. oraz podał, że od 2017 r. pracuje jako kierownik robót na budowie sieci trakcyjnej, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. ( stanowiska stron - e-prot. z 10.02.2023 r.: 00:00:56, 00:01:32)

W piśmie procesowym z 22.02.2023 r. (data nadania k. 41) pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uwzględnienie do stażu pracy w szczególnym charakterze okresu zatrudnienia od 1.09.1977 r. do 31.12.2009 r. oraz od 1.06.2017 r. do chwili obecnej, podnosząc, że od 2004 r. do końca 2009 r. oraz od 1.06.2017 r. wnioskodawca pracował i nadal pracuje jako kierownik robót budowlanych w (...) K. w Sekcji Zasilania Energetycznego, wykonując prace elektromontera bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem, tj. wymienione w poz. 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. (k. 40)

Na rozprawie z 16.06.2023 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, wnosząc o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. ( stanowiska stron - e-prot. z 16.06.2023 r.: 00:02:02)

Na rozprawie z 12.09.2023 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. ( stanowiska stron - e -prot. z 12.09.2023 r.: 00:01:17,00:02:51)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - G. K. urodził się (...) Posiada wykształcenie średnie techniczne elektryczne. Ma kwalifikacje uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. ( niesporne)

Ubezpieczony złożył w dniu 21.04.2022 r., a następnie ponownie w dniu 14.09.2022 r. wniosek o emeryturę pomostową. ( niesporne)

Zaskarżoną decyzją z 14.10.2022r. ZUS I Oddział w Ł. odmówił G. K. prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 i art. 49 ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2022r., poz. 1340). ZUS odmówił przyznania emerytury zgodnie z art.4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ po dniu 31.12.2008 r. wnioskodawca nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Do pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 4 w/w ustawy, ZUS nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu zatrudnienia od 1.01.2009 r. ponieważ pracodawca nie potwierdził, że w tym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych, gdyż nie zgłosił go do ZUS na drukach (...). Zakład odmówił przyznania prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 w/w ustawy, ponieważ na dzień 1.01.2009 r. wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 w/w ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat. ZUS nie uznał do pracy w warunkach szczególnych w myśl art. 49 w/w ustawy okresu zatrudnienia od 2.05.1980 r. do 31.12.2008 r., ponieważ pracodawca nie potwierdził, że wnioskodawca wykonywał prace wymienione w załączniki nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. ZUS przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe tj. 0 lat, 6 miesiące i 15 dni, składkowe tj. 44 lata, 4 miesiące, 22 dni, staż sumaryczny tj. 44 lat, 11 miesięcy, 7 dni, staż w szczególnych warunkach/ charakterze tj. 26 lat, 4 miesiące, 12 dni.

Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres pracy od 1.09.1977 r. do 1.05.1980 r. jako uczeń nauki zawodu w (...), ponieważ jest to okres równorzędny z okresami zatrudnienia na kolei art. 44 ustawy FUS i nie jest zaliczany do pracy w warunkach szczególnych. (decyzja – k. 25 akt ZUS)

Wnioskodawca posiada świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 4.07.2019 r., w którym zaświadczono, że był zatrudniony w jednostkach organizacyjnych (...) od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a także potwierdzono, że okres ten jest zatrudnieniem na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, zalicza się do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach o którym mowa w § 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz. U. Nr 8 z 1983r. poz. 43 ze zm./. ( świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 4.07.2019 r. k. 5 akt ZUS)

Wnioskodawca posiada zaświadczenie z dnia 23.05.2022 r., w którym potwierdzono, że jest zatrudniony w (...) S.A., na stanowisku Kierownik Robót, w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę od dnia 1.09.1977 r., a od 3.05.1980 r. na czas nieokreślony, a także że nie znajduje się w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, zaś zakład pracy nie znajduje się w stanie likwidacji ani upadłości. ( zaświadczenie k. 8 akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 5.07.2022 r. na podstawie art. 51 Ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r., (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924) zakład pracy zaświadczył, że wnioskodawca był zatrudniony w jednostkach organizacyjnych (...) od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wskazano, że okres zatrudnienia jest zatrudnieniem na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, zalicza się do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach o którym mowa w § 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz. U. Nr 8 z 1983r. poz. 43 wraz z późniejszymi zmianami. ( świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 5.07.2022 r. k. 21 akt ZUS)

G. K. jest zatrudniony w (...) S.A., na stanowisku Kierownik Robót, w pełnym wymiarze czasu pracy. Początkowo był zatrudniony na podstawie umowy o naukę zawodu elektromontera taboru kolejowego od dnia 1.09.1977 r., a po zakończeniu nauki od 2.05.1980 r. został zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony. Przebieg zatrudnienia wnioskodawcy był w (...) S.A następujący:

od 1.09.1977 r. – powód pobierał naukę zawodu - elektromonter taboru kolejowego, na podstawie umowy o naukę zawodu z 1.09.1977 r. i w tym czasie przeszedł specjalistyczne przygotowanie do zawodu na podstawie umowy z 1.02.1980 r.

od 2.05.1980 r. – został zatrudniony na umowę o pracę jako starszy elektromonter,

od 1.07.1983 r. – pracował na stanowisku elektromonter specjalista,

od 1.08.1986 r. – pracował na stanowisku elektromonter linii i urządzeń elektroenergetycznych,

od 1.06.1992 r. – pracował na stanowisku elektromonter urządzeń elektrotrakcyjnych i elektroenergetycznych,

od 1.01.1993 r. – pracował jako specjalista elektromonter urządzeń elektrotrakcyjnych i elektroenergetycznych,

od 1.02.1994 r. – pracował jako starszy specjalista elektromonter urządzeń elektrotrakcyjnych i elektroenergetycznych,

od 1.01.1996 r. – pracował na stanowisku Zastępcy Naczelnika Sekcji Elektroenergetycznej I K.,

od 1.06.1999 r. – pracował na stanowisku mistrza,

od 1.07.2004 r. – pracował na stanowisku Zastępcy Naczelnika Sekcji,

od 1.01.2013 r. – pracował na stanowisku Naczelnika działu ds. pozyskiwania usług i ofertowania,

od 1.05.2017 r. –pracował na stanowisku Inspektora ds. kontroli,

od 1.06.2017 r. pracował jako kierownik robót budowlanych w (...) K. w Sekcji Zasilania Energetycznego

od 1.10.2017 r. – pracował na stanowisku Inspektora ds. Kontroli (...),

od 1.06.2018 r. – pracował na stanowisku Zastępca Kierownika Sekcji,

od 1.11.2018 r. – pracował na stanowisku Kierownika Robót,

od 1.06.2003 r. – pracował na stanowisku Technika.

W okresie od 28.10.1983 r. do 28.10.1985 r. wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową.

W zaświadczeniu z 1.09.2022 r. zakład pracy poświadczył, że G. K. od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. wykonywał następujące prace jako elektromonter: 1) budował, remontował, usuwał awarie, wykonywał przeglądy linii elektroenergetycznych przesyłowych napowietrznych i kablowych do 1kV oraz powyżej 1kV do 15kV; 2) budował, remontował, usuwał awarie, wykonywał przeglądy linii elektroenergetycznych oświetlenia terenów (...) oraz oświetlenia ulicznego; 3) budował, remontował, usuwał awarie, wykonywał przeglądy urządzeń i instalacji o napięciu znamionowym do 1 kV oraz powyżej 1kV do 15kV; a także 4) wykonywał prace kontrolno-pomiarowe do 1 kV oraz od 1kV do 15kV.

W okresie od dnia 2.05.1980 r. (tj. od dnia kiedy wnioskodawca przestał być uczniem) do dnia 31.12.1995 r. (tj. do czasu objęcia przez wnioskodawcę stanowiska zastępcy naczelnika sekcji), powód pracował jako elektromonter w pogotowiu elektroenergetycznym. Od maja 1980 r. pracował w (...) Oddział (...) w Ł. w O. Elektroenergetycznym Pozaklasowym w K. jako elektromonter przy konserwacji oraz usuwaniu awarii w urządzeniach elektroenergetycznych między innymi w liniach napowietrznych niskiego napięcia oraz średniego napięcia. Zajmował się w tym czasie eksploatacją i utrzymywaniem urządzeń elektroenergetyki nietrakcyjnej nie związanej z pociągami, liniami napowietrznymi średniego i niskiego napięcia, utrzymywaniem stacji transformatorowych i urządzeń, które były w tych stacjach. Zajmował się także czynnościami nie związanymi z eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych, np. naprawami sieci kablowych, które zaczęły wchodzić w latach 80-tych, a po 2000 r. liniami niskiego napięcia, oraz czynnościami wykonywanymi przy wyłączonym napięciu, jak np. planowanymi pracami konserwacyjnymi. Wnioskodawca w ok. 80-90% czasu pracy wykonywał czynności przy awariach na liniach napowietrznych, a przez pozostałe 10-20% wykonywał prace na innych liniach a także bez napięcia. Były prace, przy których ze względów bezpieczeństwa trzeba było wyłączyć napięcie. W latach 1985-1996 wykonywał funkcję brygadzisty. Odwołujący pracował na dyżurach pogotowia. Pracował przy usuwaniu awarii w nocy, w niedziele i święta. W godzinach pracy od 7.00 do 15.00 zajmował się usuwaniem awarii, przeglądami, naprawami, wykonywaniem pomiarów. Awarie były codziennie. Teren był rozległy: w kierunku (...) km, w kierunku (...) km, a teren Ł. obejmował 30 km. Sekcja liczyła 30 osób. Wszystkie prace były wykonywane w minimum zespole 2-osobowym. Wnioskodawca zajmował się nie tylko usuwaniem awarii, ale również konserwacją i okresowymi przeglądami, które były pracami zaplanowanymi prowadzonymi przy wyłączonym napięciu według ustalonego harmonogramu. Wnioskodawca zajmował się również oświetleniem, wymianą oświetlenia na zewnątrz, wymianą bezpieczników w szafach niskiego napięcia, utrzymaniem stacji transformatorowych i urządzeń, które były w tych stacjach, utrzymaniem elektrycznego ogrzewania rozjazdu, czynnościami przy suwnicach, w wagonowni, a także wykonywał pracę związaną z utrzymywaniem maszyn w lokomotywowniach i maszynowni, która polegała na usuwaniu awarii przy maszynach znajdujących się w pomieszczeniach maszynowni. Jako brygadzista wnioskodawca przychodził do pracy na godzinę 7.00, otrzymywał od zastępcy sekcji polecenia jakie prace ma wykonywać i sporządzał kartę pracy. Pracownicy po przyjściu do pracy zapoznawali się z kartą pracy, wnioskodawca udzielał im instruktażu i wypełniał dokumentację, co zajmowało mu ok. 30 minut dziennie. Powyższe prace wnioskodawcy potwierdzono w zaświadczeniu z dnia 1.09.2022 r., w którym potwierdzono, że zajmował się nie tylko budową, remontami, usuwaniem awarii i przeglądami linii elektroenergetycznych, ale również „urządzeń i instalacji o napięciu znamionowym do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV", a także „wykonywał prace kontrolno - pomiarowe do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV".

W okresie kiedy wnioskodawca zajmował stanowiska: zastępcy naczelnika sekcji od 1.01.1996 r. do 31.05.1999 r. oraz od 1.07.2004 r., a także mistrza od 1.06.1999 r. do 30.06.2004 r. oraz od 1.06.2003 r. stanowisko technika, powód na tych stanowiskach nie zawsze pracował jako elektromonter bezpośrednio przy usuwaniu awarii. Jako zastępca naczelnika sekcji i mistrz robił to sporadycznie, a ponadto wykonywał na tych stanowiskach również inne czynności, tj. kierował pracami, sprawował nadzór oraz wykonywał prace administracyjno - biurowe.

Powód jako mistrz nie pracował codziennie 8 godzin jako elektromonter. W okresie zatrudnienia na stanowisku mistrza wnioskodawca był wzywany w razie potrzeby do pomocy, gdy była poważna awaria. Jako mistrz odwołujący się nadzorował pracę przy awariach, a ponadto musiał jeszcze także robić pomiary oraz zajmował się dokumentacja.

Powód jako zastępca naczelnika nie wykonywał przez cały czas pracy przy urządzeniach jako elektromonter, a bardziej kierował pracą, pełnił więcej funkcji administracyjnych, wykonywał czynności dotyczące spraw organizacyjnych, organizował pracę, zabezpieczał materiały, sprawdzał obecność, dbał o egzaminy kwalifikacyjne, a nadto zajmował się konserwacją, naprawami, wykonywaniem pomiarów. Wnioskodawca ma uprawnienia do prac pomiarowych na sieciach przesyłowych. Wykonywał pracę na torach czynnych, część linii była między torami. Jako zastępca naczelnika powód przychodził do pracy na godzinę 6.00. Miał w tym czasie swój pokój. Pełnił dyżury domowe. Otrzymywał dodatek funkcyjny. Nie otrzymywał wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach.

Od 1.06.2017 r. wnioskodawca pracuje jako kierownik robót budowlanych w (...) K. w Sekcji Zasilania Energetycznego. Powód jako kierownik robót na budowie zajmuje się budową sieci trakcyjnej. Jedynie część prac wykonuje tam jako elektromonter pod napięciem.

(zeznania powoda e-prot. z 10.02.2023 r.: 00:01:32-00:28:17, 02:03:00 w zw. z e-prot. z 12.09.2023 r. 00:01:44, zeznania świadków e-prot. z 10.02.2023 r.:M. S. – 00:31:35-00:46:21, R. W. 00:48:38- 00:55:48, P. G. -1:52:31-02:01:26 , J. Ś. 00:59:30-01:15:04, S. D. 01:30:21-01:37:50, W. I. 01:17:32-01:26:26, L. K. 01:41:45-01:50:32, zaświadczenie k. 19-20 akt ZUS, dokumentacja dotycząca robót k. 44-66, akta osobowe wnioskodawcy, a w nich: umowa o naukę zawodu k. B/2, umowa o specjalistycznym przygotowaniu do zawodu z 1.02.1980 r. k. B/3, umowa o pracę z 2.05.1980 r. k. B/5, karta charakterystyki stanowiska B1/5, B1/6, B1/7, B1/8, B1/9, wyciąg z książeczki wojskowej, karta osobista pracownika młodocianego, świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej)

Wnioskodawca stanowisko zastępcy naczelnika sekcji zajmował również po 31.12.2008 r. Powód nie został z tego tytułu zgłoszony do (...) przez pracodawcę jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniającą do emerytury pomostowej. ( okoliczności niesporne, zeznania powoda e-prot. z 10.02.2023 r.: 00:01:32-00:28:17, 02:03:00 w zw. z e-prot. z 12.09.2023 r. 00:01:44)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zgromadzonego materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny Sąd odtworzył na podstawie powołanych dokumentów, a także zeznań świadków oraz częściowo wnioskodawcy, tj. w takim zakresie w jakim dowody te stanowiły spójną, logiczną całość, wzajemnie ze sobą korespondując.

Sąd pominął w przeważającym zakresie opinię biegłego specjalisty bhp, albowiem argumentacja biegłego oraz wnioski końcowe w złożonych przez niego opiniach podstawowej i uzupełniającej są rażąco sprzeczne w stosunku do zeznań świadków, którzy razem z wnioskodawcą pracowali w tym samym czasie i mieli wiedzę, na czym konkretnie polegała praca odwołującego i w jaki sposób ją wykonywał, a nawet w stosunku do zeznań samego wnioskodawcy. Poza tym część wniosków końcowych z opinii biegłego jest sprzeczna także z przepisami prawa. Należy podkreślić, że opinia sama w sobie nie stanowi źródła materiału faktycznego sprawy, gdyż materiałem tym są dokumenty, które badał biegły naświetlając i wyjaśniając Sądowi istotne okoliczności z punktu widzenia posiadanych wiadomości specjalnych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 19.12.2006 r., V CSK 360/06, L. ). W n/n sprawie w złożonej opinii biegły pominął szereg faktów wynikających z zeznań świadków i samego wnioskodawcy formułując wnioski końcowe w sposób sprzeczny z tymi dowodami, co słusznie zarzuciła strona pozwana.

W szczególności biegły specjalista z zakresu bhp wskazał, że z relacji świadków oraz powoda wynika, iż G. K., jako elektromonter zajmował się usuwaniem awarii linii napowietrznych, a także, że awarie były codziennie , co powodowało konieczność pozostawania elektromonterów w procedurze codziennych dyżurów domowych oraz, że naprawy linii kablowych były sporadyczne. Natomiast z materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca zajmował się nie tylko usuwaniem awarii i eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych, ale również naprawą sieci kablowych, co potwierdził wnioskodawca oraz świadkowie, a ponadto wynika to również z zaświadczenia pracodawcy z 1.09.2022 r. Sąd miał na uwadze, że świadkowie różnili się w swoich zeznaniach co do procentowego stosunku pomiędzy liniami napowietrznymi a kablowymi w spornym okresie, jednak każdy ze świadków potwierdzili, że wnioskodawca zajmował się też liniami kablowymi i że też zdarzały się na nich awarie. Tymczasem ustawodawca umieścił w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych tylko prace przy liniach napowietrznych, a zatem prac przy eksploatacji linii kablowych nie uznał za prace w szczególnych warunkach ani w szczególnym charakterze. Ponadto wnioskodawca zajmował się też (co sam potwierdza) nie tylko usuwaniem awarii, ale również konserwacją i przeglądami, a zatem pracami zaplanowanymi prowadzonymi przy wyłączonym napięciu według ustalonego harmonogramu. Biegły w uzupełniającej opinii przychylił się też do tego, że wnioskodawca jako elektromonter zajmował się również czynnościami nie związanymi z naprawami i eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych. Wnioskodawca zajmował się również: „oświetleniem, wymianą oświetlenia na zewnątrz, wymianą bezpieczników w szafach niskiego napięcia" zgodnie z zeznaniami świadka R. W., „utrzymaniem stacji transformatorowych i urządzeń, które były w tych stacjach", „utrzymaniem elektrycznego ogrzewania rozjazdu" zgodnie z zeznaniami świadka J. Ś., czynnościami „przy suwnicach, w wagonowni" zgodnie z zeznaniami świadka S. D., „utrzymywaniem maszyn w lokomotywowniach i maszynowni; praca z utrzymywaniem maszyn polegała na usuwaniu awarii przy maszynach; maszyny były w pomieszczeniach" zgodnie z zeznaniami świadka W. I. oraz świadka L. K.. Świadek P. G. zeznał, że wnioskodawca wykonywał planowane, okresowe przeglądy. Biegły w swojej opinii pomija te okoliczność i sprzecznie do treści pkt 17 załącznika nr 2 do ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych przyjął, że w odniesieniu do czynności "wykonywanych przez G. K. na czynnych liniach elektroenergetycznych (...) stanowiących infrastrukturę czynnej transportowej komunikacji kolejowej (w części infrastrukturę krytyczną), należy brać pod uwagę ekstremalnie niekorzystne warunki pracy oraz presję czasu, również przy odłączonym napięciu, co powodowało przerwy w ruchu kolejowym. W tej części opinia biegłego jest niezgodna z treścią poz. 17 załącznika nr 2 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, gdyż wymagane jest, aby m.in. by prace były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach prac pod napięciem. Sąd zważył, że wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach prac pod napięciem, skoro wynika to wprost z zeznań samego wnioskodawcy tj., że 80% awarii było na liniach pod napięciem, a zatem nie wszystkie. Świadkowie M. S. i P. G. zeznali, że „większość" czynności była wykonywana pod napięciem, czyli również nie wszystkie. Świadek R. W. zeznał, że zdarzały się też prace bez napięcia. Świadek J. Ś. zeznał, że były prace, przy których ze względów bezpieczeństwa trzeba było wyłączyć napięcie. Świadek S. D. zeznał, że prace były „przeważnie" pod napięciem. Ponadto wnioskodawca zajmował się też, co zresztą sam potwierdził, nie tylko usuwaniem awarii, ale również konserwacją i przeglądami, a zatem pracami zaplanowanymi, prowadzonymi przy wyłączonym napięciu według ustalonego harmonogramu. Świadek P. G. również zeznał, że wnioskodawca wykonywał planowane, okresowe przeglądy. Tymczasem uprawnienia do emerytury pomostowej nie dotyczą prac przy eksploatacji linii elektroenergetycznych prowadzonych przy wyłączonym napięciu, ponieważ są one wykonywane pod odpowiednim nadzorem, objętym procedurami zapewniającymi bezpieczeństwo pracowników, i nie mają bezpośredniego wpływu na bezpieczeństwo publiczne. Prace te były wykonywane według ustalonego harmonogramu i ewentualne wyłączenia sieci były wcześniej uzgadniane z odbiorcami energii. Ponadto z zeznań świadków i samego odwołującego się wynika, że wnioskodawca jako elektromonter zajmował się również czynnościami nie związanymi z naprawami i eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych. W szczególności Sąd zważył, że wnioskodawca zajmował się również: „oświetleniem, wymianą oświetlenia na zewnątrz, wymianą bezpieczników w szafach niskiego napięcia" jak zeznał świadek R. W., „utrzymaniem stacji transformatorowych i urządzeń, które były w tych stacjach", „utrzymaniem elektrycznego ogrzewania rozjazdu" jak zeznał świadek J. Ś., czynnościami „przy suwnicach, w wagonowni" jak zeznał świadek S. D., „utrzymywaniem maszyn w lokomotywowniach i maszynowni; praca z utrzymywaniem maszyn polegała na usuwaniu awarii przy maszynach; maszyny były w pomieszczeniach" jak zeznał świadek W. I. oraz świadek L. K.. Sąd miał na uwadze, że z zaświadczenia z dnia 1.09.2022r. wynika, że wnioskodawca zajmował się nie tylko budową, remontami, usuwaniem awarii i przeglądami linii elektroenergetycznych, ale również „urządzeń i instalacji o napięciu znamionowym do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV", a także „wykonywał prace kontrolno - pomiarowe do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV".

Ponadto wskazać należy, że z zeznań świadków a także samego wnioskodawcy, wynika, że wnioskodawca pracując na stanowiskach mistrza i zastępcy naczelnika stacji nie zawsze pracował bezpośrednio przy usuwaniu awarii, albowiem na tych stanowiskach kierował także pracą podległych mu pracowników, sprawował nadzór oraz wykonywał prace administracyjno - biurowe . Powyższe potwierdzają zeznania świadka M. S., który zeznał: „Jako mistrz nie pracował 8 godzin jako elektromonter. Jako zastępca kierownika też nie był non stop przy urządzeniach, bardziej kierował pracą". Również świadek J. Ś. zeznał: „Jako zastępca naczelnika pełnił więcej funkcji administracyjnych"; „Więcej wykonywał spraw organizacyjnych. Organizował pracę, zabezpieczał materiały, sprawdzał obecność, dbał o egzaminy kwalifikacyjne". Z kolei świadek S. D. zeznał: „Jako mistrz jak była poważna awaria był wzywany do pomocy (..) jako mistrz musiał jeszcze robić pomiary, dokumentację". Natomiast świadek L. K. zeznał: „Jako brygadzista (...) wykonywał czynności elektromontera w razie potrzeby (...). Uczestniczył w awariach albo nadzorował pracę". Wnioskodawca stanowisko zastępcy naczelnika sekcji zajmował również po 31.12.2008r. i nie został z tego tytułu zgłoszony do (...) co wskazuje, że praca na tym stanowisku również według pracodawcy nie jest pracą w szczególnych warunkach ani w szczególnym charakterze uprawniająca do emerytury pomostowej.

Co się tyczy okresu zatrudnienia jako ucznia (od 1.09.1977r. do 1.05.1980r.) to Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał, że w tym czasie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, ani też, że pracował przy liniach elektroenergetycznych a nie tylko przy taborze kolejowym. Ponadto Sąd zważył, że wnioskodawca jako młodociany pracownik nie mógł wykonywać prac pod napięciem, ponieważ prace przy wszelkich liniach napowietrznych i kablowych będących pod napięciem lub w pobliżu napięcia należały do prac wzbronionych pracownikom młodocianym zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 26.09.1958 r. (Dz. U. 1965, poz. 312 ze zm.). W tym zakresie opinia biegłego z zakresu bhp również nie mogła stanowić podstawy ustalenia, że okres ten był pracą w warunkach szczególnych, skoro prace przy wszelkich liniach napowietrznych i kablowych będących pod napięciem lub w pobliżu napięcia należały do prac wzbronionych pracownikom młodocianym zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 26.09.1958r. (Dz. U. 65, poz. 312 ze zm.). Biegły na stronie 8 swojej opinii stwierdził, że możliwe było wykonywanie przez młodocianego „prac związanych z montażem, demontażem, remontami i konserwacją linii napowietrznych", gdyż w zakresie nauki zawodu elektromontera zezwala się na zatrudnianie młodocianych mężczyzn w wieku powyżej lat 17 przy pracach związanych z montażem, demontażem, remontami i konserwację linii napowietrznych i kablowych, rozdzielni i stacji, transformatorów i nastawni, także na wysokości do 10 m (z wyjątkiem likwidowania awarii, załadunku i wyładunku słupów, kabli i szczudeł, przenoszenia i stawiania słupów, układania kabli nowych obok istniejących, konserwacji słupów środkami grzybobójczymi). Tymczasem wnioskodawca urodził się w dniu (...) a tym samym wiek 17 lat osiągnął dopiero 26.03.1979 r. Zatem ww. zezwolenie możliwe było dopiero od tej daty dla wnioskodawcy. W okresie wcześniejszym zatrudnienia jako uczenia od 1.09.1977 r. do 25.03.1979 r. nie można zatem przyjmować, że wnioskodawca wykonywał taką pracę. Również po osiągnięciu wieku 17 lat od 26.03.1979 r. do 1.05.1980r. nie można tego okresu zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych bo wnioskodawca nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, nie pracował przy liniach elektroenergetycznych tylko przy taborze kolejowym.

W przypadku pracy jako kierownika budowy od 1.06.2017 r. - z samych zeznań wnioskodawcy, a także z zeznań świadka R. W. oraz korelującej z nimi dokumentacji budowlanej, wynika, że ubezpieczono jako elektromonter przy budowie sieci trakcyjnej tylko część czynności wykonywał pod napięcie.

Reasumując - w świetle dostępnych dokumentów oraz zeznań świadków i wnioskodawcy, wynika, że powód nie wykonywał czynności stanowiących pracę z poz. 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych bo ani w okresie pobierania nauki, ani w okresie od 2.05.1980 r. do 31.12.1995 r. ( tj. od daty, kiedy przestał być uczniem do czasu objęcia stanowiska zastępcy naczelnika sekcji), ani od 1.01.1996 r. gdy objął stanowisko zastępcy naczelnika sekcji, a także, gdy pracował jako mistrz, czy technik, ani też od 1.06.2017 r. jako kierownik budowy sieci trakcyjnych – skoro nie zajmował się w w/w okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracą elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

W myśl art. 4 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1340 ze zm.), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 -9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Jakkolwiek w świetle art. 4 pkt 2 i 5 w związku z art. 3 ust. 7 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, do wymaganego stażu przypadającego przed dniem jej wejścia w życie, tj. przed 1 stycznia 2009, wlicza się okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach, to właściwego ograniczenia do zamierzonego przez ustawodawcę kręgu osób uprawnionych do emerytury pomostowej dokonuje konieczność spełnienia przesłanki z art. 4 pkt 6. Wymaganie to spełnia zasadniczą funkcję eliminacyjną, ograniczając ostatecznie prawo do emerytury pomostowej do kręgu osób wykonujących pracę kwalifikowaną jako szczególną w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych ( tak trafnie wyrok Sądu Najwyższego z 25.10.2016 r., II UK 373/15, L.).

Dodać należy, że z wykładni art. 4 ustawy z 2008 roku o emeryturach pomostowych zawiera dodatkowe warunki, aby praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana przed dniem 1 stycznia 1999 roku oraz po dniu 31 grudnia 2008 roku, jednak nie zakreśla ram czasowych odnośnie do stażu 15 lat pracy w tych warunkach. Ten okres 15 lat może więc dotyczyć całego okresu ubezpieczenia, jednak co najmniej jeden miesiąc musi przypadać przed dniem 1 stycznia 1999 r. oraz co najmniej jeden miesiąc po dniu 31 grudnia 2008 roku ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2013 r., I UK 448/12, LEX Nr 1396383). Po dniu 31 grudnia 2008 r. muszą to być prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione wyłącznie w nowych wykazach (praca w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych).

Możliwość uzyskania emerytury pomostowej przez osoby niespełniające warunku z art. 4 pkt 6 przewiduje zaś art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, według którego prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3”, zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych , oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emeryturach i rentach z FUS ( tak trafnie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2020r., I UK 336/19).

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że art. 49 ustawy pomostowej zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 tej ustawy, zwalniając je wprawdzie z konieczności wykonywania po dniu 31.12.2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadzając równocześnie w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o to świadczenie pracownik spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1.01.2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Warunek ten został jasno wyrażony (art. 49 pkt 3 ustawy) i jest zgodny z jej celem. W świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów ( zob. wyroki SN: z 13 marca 2012 r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z 4 września 2012 r., I UK 164/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 185; z 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, LEX nr 1555688; z 4 grudnia 2013 r., II UK 159/13, LEX nr 1405231; z 25 października 2016 r., II UK 373/15, LEX nr 217708; a także postanowienie SN z 21.06.2023 r., (...) 267/22, LEX nr 3573241). Podobne stanowisko w kwestii wykładni art. 49 zostało zaprezentowane w doktrynie prawa ( zob. M. Zieleniecki: Emerytura pomostowa w nowym systemie emerytalnym, Gdańsk 2011, LEX).

Z powołanego wyżej art. 4 ustawy pomostowej wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie tego przepisu, uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże wyłącznie w sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie. Przy spełnieniu warunków formalnych, warunkiem koniecznym jest praca po 31.12.2008r. w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze określonych ustawą o emeryturach pomostowych, wskazana w wykazie prac, stosownie do art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy. Te wskazane w wykazie prace, stosownie do art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych prace w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, są jeszcze bardziej „szczególne”, niż obowiązujące przed 1.01.2009 r.

Prace w szczególnych warunkach, to w myśl art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei, prace o szczególnym charakterze, to w myśl art. 3 ust. 3 w/w ustawy, prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

W myśl ust. 4 i 5 art. 3 za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1, zaś za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3. Zgodnie zaś z ust. 7 art. 3 za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z 16 marca 2021, I (...) 156/21, zgodnie z którym osoby mające możliwość kwalifikowania okresów zatrudnienia na podstawie dotychczasowych przepisów muszą spełnić dodatkowy warunek z art. 4 pkt 6 stawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 1924 ze zm.). Nie nabywają zatem prawa do emerytury pomostowej w oparciu jedynie o okresy pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 53 ze zm.). W konsekwencji osoby te nie są faworyzowane względem osób niekontynuujących „szczególnego” zatrudnienia po 31 grudnia 2008 r. W obu tych grupach bowiem jednym z warunków prawa do emerytury pomostowej jest „szczególne” zatrudnienie w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych ( zob. postanowienie SN z 16.03.2021 r., I (...) 156/21, LEX nr 3220075).

W toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinien być potwierdzony przez zakład pracy stosownym zaświadczeniem, zgodnie z treścią art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych. Ta reguła dowodowa nie obowiązuje jednak przed sądem. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20 lutego 2013 r. „nie można podzielić poglądu, że wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, można dowodzić przed sądem jedynie na podstawie świadectwa pracy wystawionego przez płatnika składek, gdyż przepis art. 51 tej ustawy nie zmienia przepisów kodeksu postępowania cywilnego określającego katalog środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowadniać fakty, z których wywodzi skutki prawne” ( tak SA w Łodzi w wyroku z 20 lutego 2013 r. III AUa 1044/12, LEX nr 1289529).

W niniejszej sprawie wnioskodawca urodził się po dniu 31.12.1948 r., ukończył 60 lat, legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 44 lat, 11 miesięcy, 7 dni.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła zatem ostatecznie posiadania przez wnioskodawcę wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił wnioskodawcy okresów zatrudnienia: od 1.09.1977 r. do 31.12.2008 r. jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej tj. jako pracy uwzględnionej w załączniku nr 1 lub 2 do tej ustawy. Łącznie ZUS uznał, że wnioskodawca legitymuje się stażem w szczególnych warunkach/ charakterze w wymiarze – 26 lat, 4 miesiące, 12 dni, liczonym w okresie od 2.05.1980 r., jednakże w rozumieniu art. 4 ustawy pomostowej, na dotychczasowych zasadach. Zakład stwierdził, że po dniu 1.01.2009 r. wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej, o której mowa w załączniku nr 1 lub 2 do tej ustawy.

W sytuacji odwołującego spór dotyczył wymienionej w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, pod poz. 17 pracy w szczególnym charakterze elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem.

Podkreślić należy, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co powoduje, iż regulacja dotycząca emerytury pomostowej podlega ścisłej wykładni.

Należy także wskazać, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych.

Jednocześnie Sąd zważył, że w orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowymi. Jeżeli zatem pracownik nie otrzymał odpowiedniego dokumentu, poświadczającego jego pracę w szczególnych warunkach, okoliczność tą może on udowadniać przed Sądem, wykorzystując do tego przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego środki dowodowe / por. uchwała SN z 27.05.1985 r. III UZP 5/85; uchwała SN z 10.03.1984 r. III UZP 6/84; wyrok SN z 30.03.2000 r. II UKN 446/99/.

Oznacza to, że nie można podzielić poglądu, że wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, można dowodzić przed sądem jedynie na podstawie świadectwa pracy wystawionego przez płatnika składek, gdyż przepis art. 51 tej ustawy nie zmienia przepisów kodeksu postępowania cywilnego określającego katalog środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowadniać fakty, z których wywodzi skutki prawne /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 20 lutego 2013 r. III AUa 1044/12, LEX nr 1289529/.

Sąd Okręgowy na okoliczność rodzaju i charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę czynności w spornym okresie zatrudnienia przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę złożonej do akt sprawy dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych oraz zeznania wnioskodawcy i zgłoszonych przez niego świadków, a ponadto dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bhp, która jednak z w/w omówionych przyczyn została ostatecznie pominięta, jako sprzeczna z pozostałym materiałem dowodowym.

W przypadku odwołującego nie można w realiach n/n sprawy mówić, że wykonywał w okresie objętym jego żądaniem stale i w pełnym wymiarze czasu, prace w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a mianowicie wymienione pod poz. 17 załącznika nr 2 do w/w ustawy prace elektromontera bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Nie dowodzi tego zebrany w sprawie materiał dowodowy.

W szczególności przypadku okresu zatrudnienia jako ucznia od 1.09.1977 r. do 1.05.1980 r. Sąd uznał, że nie ma możliwości jego uwzględnienia w stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, albowiem w tym czasie wnioskodawca nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy i nie pracował przy liniach elektroenergetycznych tylko przy taborze kolejowym oraz nie mógł wykonywać prac pod napięciem, ponieważ prace przy wszelkich liniach napowietrznych i kablowych będących pod napięciem lub w pobliżu napięcia należały do prac wzbronionych pracownikom młodocianym zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 26.09.1958 r. (Dz.U. 1965, poz. 312 ze zm.). Nie było przy tym możliwe wykonywanie przez powoda jako młodocianego pracownika „prac związanych z montażem, demontażem, remontami i konserwacją linii napowietrznych", gdyż w zakresie nauki zawodu elektromontera zezwala się na zatrudnianie młodocianych mężczyzn w wieku powyżej lat 17 przy pracach związanych z montażem, demontażem, remontami i konserwację linii napowietrznych i kablowych, rozdzielni i stacji, transformatorów i nastawni, także na wysokości do 10 m (z wyjątkiem likwidowania awarii, załadunku i wyładunku słupów, kabli i szczudeł, przenoszenia i stawiania słupów, układania kabli nowych obok istniejących, konserwacji słupów środkami grzybobójczymi). Wnioskodawca urodził się w dniu (...) a zatem wiek 17 lat osiągnął dopiero 26.03.1979 r. Tym samym takie zezwolenie możliwe było dopiero od tej daty dla wnioskodawcy. W okresie wcześniejszym zatrudnienia jako uczenia od 1.09.1977 r. do 25.03.1979 r. nie można zatem przyjmować, że wnioskodawca wykonywał taką pracę. Zdaniem Sądu również po osiągnięciu przez powoda wieku 17 lat, tj. od 26.03.1979 r. do 1.05.1980r. nie można tego okresu zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych jako pracy elektromontera, o której mowa w załączniku nr 2 poz. 17, bo wnioskodawca nie pracował w tym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy, a nadto nie pracował przy liniach elektroenergetycznych tylko przy taborze kolejowym oraz nie mógł wykonywać prac pod napięciem, ponieważ prace przy wszelkich liniach napowietrznych i kablowych będących pod napięciem lub w pobliżu napięcia należały do prac wzbronionych pracownikom młodocianym zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 26.09.1958r. (Dz. U. 1965 r., poz. 312 ze zm.).

W przypadku okresu od dnia 2.05.1980 r. (tj. od daty, kiedy wnioskodawca przestał być uczniem) do dnia 31.12.1995 r. (tj. do czasu objęcia przez wnioskodawcę stanowiska zastępcy naczelnika sekcji), także nie ma możliwości zaliczenia tego okresu do pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 lub 3 ustawy o emeryturach pomostowej. W tym okresie powód jako elektromonter zajmował się także czynnościami nie związanymi z eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych, bo także naprawami sieci kablowych. Ponadto wnioskodawca zajmował się w tym okresie także czynnościami związanymi z awarią lub eksploatacją napowietrznych sieci elektroenergetycznych wykonywanymi przy wyłączonym napięciu, np. planowanymi pracami konserwacyjnymi. Co do napraw dotyczących sieci kablowych Sąd zważył, że świadkowie i wnioskodawca różnili się jedynie w ocenie ustalenia procentowego stosunku pomiędzy wykonywaniem prac przy usuwaniu awarii przy napowietrznych liniach elektroenergetycznych do prac przy usuwaniu awarii przy liniach kablowych. Z zeznań tych jednoznacznie wynika, że powód wykonywał prace przy usuwaniu awarii przy liniach kablowych, co oznacza, że nie został spełniony warunek o wykonywaniu pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy liniach napowietrznych. Ustawodawca nie przewidział jako pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze prac przy eksploatacji linii kablowych. Natomiast w przypadku prac wykonywanych przy liniach napowietrznych dla sprawy istotna była z kolei kwestia wykonywania takich prac pod napięciem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym zakresie wnioskodawca przyznał, że większość awarii było na liniach pod napięciem, a zatem nie wszystkie. Z zeznań świadków M. S., P. G., R. W., J. Ś., S. D. wynika, że prace były „przeważnie" pod napięciem, ale też, że nie zawsze powód wykonywał prace pod napięciem. Ponadto wnioskodawca w swoich zeznaniach potwierdził także, że w/w okresie zatrudnienia zajmował się nie tylko usuwaniem awarii, ale także konserwacją i przeglądami, a zatem pracami zaplanowanymi prowadzonymi przy wyłączonym napięciu według ustalonego harmonogramu. Świadek P. G. zeznał, że wnioskodawca wykonywał planowane, okresowe przeglądy. Oprócz powyższego Sąd zważył, że wnioskodawca zajmował się również innymi czynnościami, jak np.: „oświetleniem, wymianą oświetlenia na zewnątrz, wymiana bezpieczników w szafach niskiego napięcia" jak zeznał świadek R. W., „utrzymaniem stacji transformatorowych i urządzeń, które były w tych stacjach", „utrzymaniem elektrycznego ogrzewania rozjazdu", jak zeznał świadek J. Ś., czynnościami „przy suwnicach, w wagonowni", jak zeznał świadek S. D., „utrzymywaniem maszyn w lokomotywowniach i maszynowni; praca z utrzymywaniem maszyn polegała na usuwaniu awarii przy maszynach; maszyny były w pomieszczeniach", jak z kolei wynika z zeznań świadka W. I. oraz świadka L. K.. Ponadto Sąd zważył, że także w zaświadczeniu z dnia 1.09.2022 r. potwierdzono, że wnioskodawca zajmował się nie tylko budową, remontami, usuwaniem awarii i przeglądami linii elektroenergetycznych, ale również „urządzeń i instalacji o napięciu znamionowym do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV", a także, że „wykonywał prace kontrolno - pomiarowe do 1 kV oraz od 1 kV do 15 kV".

Tymczasem prace wskazane pod poz. 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych dotyczą prac elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Prace elektromonterów muszą więc być wykonywane bezpośrednio przy usuwaniu awarii napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach pod napięciem i eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Nie są tu kwalifikowane jako prace w szczególnym charakterze – jak uważa odwołujący – tylko same prace bezpośrednio przy usuwaniu awarii napowietrznych sieci elektroenergetycznych, bez warunków prac pod napięciem. Przepis wszakże wskazany w poz. 17 załącznika 2 co do warunków pracy pod napięciem dotyczy awarii i eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych. Gdyby dotyczył on usuwania awarii tych sieci bez warunków prac pod napięciem, to po słowach „przy usuwaniu awarii” nie byłby przerwany słowami „oraz eksploatacji”. Poza tym słowa „przy usuwaniu awarii” nie wiadomo czego dotyczyłyby. Tak więc słowa „przy usuwaniu awarii” i „oraz eksploatacji” trzeba czytać łącznie, jako dotyczących napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Prace pod napięciem to wszelkie prace, podczas których pracownik ma kontakt z częściami pod napięciem lub sięga w strefie pod napięciem dowolną częścią ciała albo trzymanymi narzędziami, elementami wyposażenia lub sprzętu. Przy tak rozumianym zapisie poz. 17 załącznika nr 2 wymieniającym prace wykonywane w warunkach szczególnych, w świetle dostępnych dowodów, a zwłaszcza zeznań świadków i wnioskodawcy, nie można zatem zaliczyć okresu od 2.05.1980 r. do 31.12.1995 r. do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Co do pozostałych okresów zatrudnienia od 1.01.1996 r. to również, w ocenie Sądu, nie ma możliwości zaliczenia ich do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, o jakim mowa pod poz. 17 załącznika nr 2 do tej ustawy, albowiem z zeznań świadków wynika, że zakres obowiązków wnioskodawcy wykraczał poza prace pracownika pogotowia energetycznego w okresach kiedy wnioskodawca zajmował stanowiska: zastępcy naczelnika sekcji od 1.01.1996 r. do 31.05.1999 r. oraz od 1.07.2004 r., a także mistrza od 1.06.1999 r. do 30.06.2004 r. Świadkowie zgodnie zeznali, że wnioskodawca pracując na stanowiskach mistrza i zastępcy naczelnika stacji nie zawsze pracował jako elektromonter bezpośrednio przy usuwaniu awarii linii napowietrznych pod napięciem, ale również wykonując na tych stanowiskach pracę: kierował pracami, sprawował nadzór oraz wykonywał prace administracyjno - biurowe. Powyższe wynika chociażby z zeznań świadka M. S., który zeznał, że wnioskodawca: „jako mistrz nie pracował 8 godzin jako elektromonter. Jako zastępca kierownika też nie był non stop przy urządzeniach, bardziej kierował pracą". Świadek J. Ś. także zeznał, że wnioskodawca: „jako zastępca naczelnika pełnił więcej funkcji administracyjnych"; „Więcej wykonywał spraw organizacyjnych. Organizował pracę, zabezpieczał materiały, sprawdzał obecność, dbał o egzaminy kwalifikacyjne". Również świadek S. D. zeznał o pracy wnioskodawcy w ten sposób: „Jako mistrz jak była poważna awaria był wzywany do pomocy (..) jako mistrz musiał jeszcze robić pomiary, dokumentację". Świadek L. K. zeznał zaś: „Jako brygadzista (...) wykonywał czynności elektromontera w razie potrzeby (...). Uczestniczył w awariach albo nadzorował pracę". Z tych względów żaden z okresów zatrudnienia na w/w stanowiskach od 1.01.1996 r. także nie mógł zostać zaliczony do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 lub ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wreszcie nie można uznać, że pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu z poz. 17 załącznika nr 2 do ustawy o emerytury pomostowej, była praca wnioskodawcy jako kierownika budowy od 1.06.2017 r., skoro zarówno z zeznań wnioskodawcy, jak i z zeznań świadka R. W., a także dokumentacji budowlanej wynika, że wykonując na budowach czynności jako elektromonter ubezpieczony budował sieć trakcyjną, gdzie tylko część czynności wykonywał pod napięciem.

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia wszystkich wymaganych przepisami prawa przesłanek do uzyskania prawa do emerytury pomostowej.

Z tych względów, Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., oddalił odwołanie.