Sygn. akt. VIII U 416/24

Uzasadnienie do pkt 2

Decyzją z 13 lutego 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej M. P. wznowienia postępowania w sprawie emerytury. Jako podstawę prawną swej decyzji wskazał art. 83b ustawy systemowej w zw. z art. 149§3kpa. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023r. dotyczy wyłącznie emerytów, którzy zgłosili wniosek o ponowne przeliczenie wysokości emerytury na podstawie art. 17 ustawy z 24 czerwca 2021r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.2023, poz.1621), którym ZUS wydał decyzję odmawiającą ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie tego przepisu. Ponadto wskazał na przekroczenie przez ubezpieczoną terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 145a k.p.a.

Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji, zaznaczając, że w/w wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023r. nie określił okresu czasowego na złożenie wniosku o przeliczenie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił:

Ubezpieczona urodzona (...) jest uprawniona od 20 czerwca 2014r. do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego na podstawie decyzji z 22 lipca 2014r. Wysokość emerytury została określona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15 listopada 2023r., wydanym w sprawie o sygn. akt P 7/22 stwierdził, że art. 17 ustawy z 24 czerwca 2021r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621) w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.) w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W dniu 31 stycznia 2024r. ubezpieczona wniosła o ponowne obliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem TK z 15 listopada 2023r.

W konsekwencji, 13 lutego 2024r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję odmowną.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego. Zgromadzona dokumentacja jest kompletna, a jej wiarygodność nie budzi wątpliwości. Nadto okoliczności faktyczne nie były sporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Niniejsza sprawa została zainicjowana wnioskiem złożonym przez ubezpieczoną M. P. 31 stycznia 2024r., którym wnosiła o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, gdyż powzięła informację o zapadłym wyroku TK o „emeryturach czerwcowych”

W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. (sygn. akt P 7/22) organ rentowy potraktował wniosek ubezpieczonej rozszerzająco jako skargę
o wznowienie postępowania na podstawie art. 145a k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1), przy czym skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (§ 2).

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wszedł w życie 16 listopada 2023r., zatem gdyby przyjąć wykładnię wniosku ubezpieczonej dokonaną przez organ rentowy, to miesięczny termin do złożenia skargi nie został zachowany, gdyż ubezpieczona złożyła wniosek dopiero 31 stycznia 2024r.

Już z tego powodu, gdyby wniosek odwołującej potraktować jako skargę o wznowienie postępowania, jej oddalenie było prawidłowe, bowiem skarga ta była spóźniona. W związku z tym sąd orzekł w pkt 1 sentencji na podstawie art. 477(14)§2kpc. Rozstrzygając o sprawie sąd miał na uwadze, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kognicję sądu ubezpieczeń społecznych określa art. 476 § 2 w zw. z art. 477 ⁹ k.p.c. stąd zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tej decyzji (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 2022 r. III AUa 1214/19 i przytoczony tam pogląd z postanowienia Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2021 r., (...) 33/21).

W pkt 2 sentencji Sąd stosownie do treści art. 477(10)§ 2 k.p.c. przekazał nowe żądanie ubezpieczonej do rozpoznania organowi rentowemu, gdyż wydając zaskarżoną decyzję dotyczącą odmowy wznowienia postępowania w sprawie emerytury, organ nie wydał decyzji w zakresie bezpośredniego wniosku ubezpieczonej.

Ubezpieczona wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego zgodnie z wyrokiem TK dotyczącym „emerytur czerwcowych” złożyła 31 stycznia 2024r. Organ rentowy uznał w/w wniosek za skargę o wznowienie postępowania. Zdaniem Sądu było to zbyt daleko idące potraktowanie pisma ubezpieczonej, co spowodowało, że ZUS nie zajął się bezpośrednio przedmiotowym wnioskiem – według jego dosłownego brzmienia.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 25 maja 1999r. (sygn. akt II UKN 622/98), iż nie jest możliwe merytoryczne rozpoznanie sprawy przez sąd z pominięciem organu rentowego i bez umożliwienia ustosunkowania się przez ten organ, jako powołany do podejmowania decyzji w pierwszej instancji w przedmiocie ewentualnych uprawnień wnioskodawcy. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. W rzeczywistości bowiem, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, nie działa w zastępstwie organu rentowego i nie ustala prawa do świadczeń.

Zgodnie z art. 477(10)§2 kpc, jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.

Poprzez wskazanie jako podstawy zaskarżonej decyzji art. 83b ustawy systemowej w zw. z art. 149§3kpa organ rentowy wyraźnie wskazał, że ocenił wniosek odwołującej jedynie w tym kontekście- tj. jako skargę o wznowienie postępowania. Tymczasem wniosek odwołującej zawierał żądanie ponownego obliczenia emerytury i w tym zakresie nie został przez organ rentowy rozpoznany.

W konsekwencji, Sąd zmuszony był do przekazania żądania ubezpieczonej zgodnie z właściwością Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do merytorycznego rozpoznania.

O nieobciążaniu odwołującej kosztami procesu Sąd orzekł w pkt 3 sentencji na podstawie art. 102 k.p.c., uznając że przemawia za tym zarówno niski dochód odwołującej jak i szczególna materia sprawy rozpoznawanej na skutek odwołania.

(-) SSO Gabriela Sobczyk