UZASADNIENIE

Decyzją z 18 kwietnia 2023r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej H. K. ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego, zastosowania wariantu faktycznego, gdyż w okresie od 1 stycznia 1992r. do 31 sierpnia 1994r. u ubezpieczonej występuje przerwa w zatrudnieniu nie spowodowana urlopem wychowawczym udzielonym przez zakład pracy. Gdyby ubezpieczona w tym okresie pracowała mogłaby udokumentować wynagrodzenie z 10 kolejnych lat.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona domagała się obliczenia kapitału początkowego z faktycznego okresu ubezpieczenia, ponieważ nie posiada
10 następujących po sobie lat kalendarzowych, w których podlegała ubezpieczeniom społecznym, ponieważ w latach 1987 - 1988 przebywała na urlopie wychowawczym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Organ rentowy decyzją z 25 lipca 2016r. przyznał ubezpieczonej H. K. ( ur. (...) ) prawo do emerytury od 1 lipca 2006r., której wysokość ustalił w oparciu o art.25 i art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy uwzględnieniu wartości zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Wcześniej decyzją z 22 lipca 2016r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej. Do obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1980r. do 31 grudnia 1989r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 73,32%. W latach 1987 i 1988 przyjęto wskaźnik 0,0%.

Ubezpieczona była zatrudniona:

- od 16 sierpnia 1979r. do 31 lipca 1982r. w (...)
w G.,

- od 2 sierpnia 1982r. do 31 marca 1991r. w (...) Spółce Akcyjnej (...) Zakład (...), w tym od 28 sierpnia 1986r. do 27 sierpnia 1989r. korzystała z urlopu wychowawczego,

- od 1 września 1994r. do 31 sierpnia 2000r. w Szkole Podstawowej Nr (...) w Z..

W okresie od 1 stycznia 1992r. do 31 sierpnia 1994r. ubezpieczona miała przerwę
w zatrudnieniu, która nie była spowodowana urlopem wychowawczym.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów i niekwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie ubezpieczonej H. K. nie zasługuje
na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 174 ust.1 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz.U. z 2023r., poz.1251 ) kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala
się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Zgodnie z art. 15 ust 1 ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

W myśl art.16 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje się lata kalendarzowe następujące po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Z przepisu art.17 ust.1 ustawy emerytalnej wynika, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art.15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust.1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust.2 i 3. Przepis art.15 ust.3 stosuje się odpowiednio.

Zgodnie natomiast z art.17 ust.3 ustawy emerytalnej przepis ust.1 stosuje
się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art.15 ust.1
dla ubezpieczonego, o którym mowa w art.58 ust.1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.

W niniejszym postępowaniu ubezpieczona domagała się obliczenia kapitału początkowego z faktycznego okresu ubezpieczenia, to jest z 10 następujących po sobie lat, lecz z pominięciem lat kiedy przebywała na urlopie wychowawczym.

Rację ma organ rentowy, że takie żądanie ubezpieczonej nie znajduje uzasadnienie
w obowiązujących przepisach.

Z powołanego art.174 ust.3 ustawy emerytalnej wynika wskazuje, że zasady ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego są takie same jak zasady ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent. Ogólne zasady ustalania tej podstawy uregulowane zostały w art.15 ust.1 ustawy, zgodnie z którym podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstaw wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emerytur lub rentę. Przy ustalaniu kapitału początkowego prawo wyboru okresu kolejnych jest ograniczone do lat 1980-1998. Okres ten nie może być dłuższy ani krótszy niż 10 lat i z tego okresu nie mogą
być wyłączone żadne okresy. W szczególności nie są wyłączone okresy, w których zainteresowany nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu i w związku z tym nie osiągał dochodów. Wynika to z art.16 ustawy emerytalnej.

Jeżeli w okresie ostatnich 20 lat występowały przerwy w ubezpieczeniu zainteresowany może wybrać taki okres kolejnych 10 lat, w którym przerwy były najkrótsze.

Wyjątki od tej ogólnej zasady określone są w cytowanych art.17 ust.1 i 3 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z ust.1 art.17, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art.15 ust.1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art.58 ust.1 pkt 1- 4, tj. osób, które w dacie upływu ostatniego dwudziestolecia miały nie więcej niż 30 lat, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W stosunku do takich osób ustawodawca założył, że okres ubezpieczenia od momentu, w którym mogły podjąć zatrudnienie może być ze względu na wiek krótszy niż 10 lat.

Zawarte w tym przepisie zastrzeżenie nie odnosi się jednak do osób, które z różnych przyczyn w kolejnych dziesięciu latach miały przerwy w ubezpieczeniu i ich okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu był krótszy niż 10 lat.

Takim osobom można ustalić podstawę wymiaru na zasadach określonych w art.15 ust.1 w związku z art.16.

Zatem art.17 ust.1 dotyczy osób, które w dniu 31 grudnia 1998r. miały ukończone
nie więcej niż 30 lat i tylko tych, których okres podlegania ubezpieczeniu jest krótszy
niż 10 lat.

Natomiast dla ubezpieczonego, o którym mowa w art.58 ust.1 pkt 5, tj. osób, które
w dniu upływu ostatniego dwudziestolecia miały ukończone więcej niż 30 lat stosuje się art.17 ust.3.

Na podstawie wskazanego przepisu przedstawione powyżej zasady stosuje
się odpowiednio, jeżeli niemożność ustalenia podstawy wymiaru renty w myśl art.15 ust.1 spowodowana jest pełnieniem zastępczej służby wojskowej, odbywaniem czynnej służby wojskowej albo korzystaniem z urlopu wychowawczego.

Przepis ma zastosowanie do osób, których okres ubezpieczenia musiał być krótszy niż 10 lat ze względu na inne okoliczności niż wiek, czyli niezależne od nich przeszkody (zastępcza lub czynna służba wojskowa, urlop wychowawczy). Także w stosunku do tych osób uwzględnia się okres faktycznego podlegania tylko wówczas, gdy nie jest możliwe ustalenie podstawy wymiaru na zasadach ogólnych, a więc nie do wszystkich osób, które kiedykolwiek odbywały służbę wojskową albo korzystały z urlopu wychowawczego.

Gdy ubezpieczony ma możliwość wyboru do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego okresu kolejnych lat kalendarzowych przepisy art.17 ust.1 i 3 nie mają zastosowania. Nie można bowiem wybrać do ustalenia podstawy wymiaru dowolnych lat podlegania ubezpieczeniu mieszczących się w latach 1980-1998 z uwagi na treść art.16 ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 24 stycznia 2013r. III AUa 1007/12 Lex nr 1280881, uchwała Sądu Najwyższego z 13 maja 2004r. III UZP 11/03 OSNP 2004/16/287 ).

W świetle powyższych rozważań żądanie ubezpieczonej nie zasługuje
na uwzględnienie, gdyż bezspornym jest, iż na dzień 31 grudnia 1998r. ubezpieczona legitymuje się okresem ubezpieczenia przekraczającym 10 lat i jak słusznie zauważył organ rentowy, ma możliwość wyboru kolejnych 10 lat kalendarzowych i ustalenia podstawy wymiaru w oparciu o art.15 ust.1 ustawy emerytalnej. Również zdaniem Sądu nie ma podstaw prawnych do ustalenia kapitału początkowego w sumie z 8 lat, czyli z pominięciem lat, w których ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym, ani też – jak wskazała ubezpieczona w odwołaniu - z wybranych 10 lat, to jest: 1979 - 1986 i 1989-1990, ponieważ nie jest to dziesięć lat kolejno następujących po sobie, a taki wymóg wprost wynika
z powołanych przepisów. W konsekwencji powyższego brak jest podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd z mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 2 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji.

(-) Sędzia Grażyna Łazowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE