UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 maja 2024 r.

M. B. wniosła o zasądzenie od (...) spółki z o.o. w W. kwoty 400 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 7 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty. Uzasadniając żądanie wskazała, że żądana kwota stanowi odszkodowanie za opóźniony lot z 6 grudnia 2018 roku z H. do W., którego była pasażerem.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości wskazując na niewykazanie faktu stawienia się przez powódkę do odprawy lotu, a także powołując się na wyłączenie prawa do odszkodowania dla osób podróżujących bezpłatnie.

Wyrokiem z dnia 12 lipca 2019 r., sygn. akt I C 2196/19, Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie oddalił powództwo.

Apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji wniosła powódka, skarżąc go w całości. Orzeczeniu Sądu Rejonowego zarzuciła naruszenie:

I. przepisów prawa materialnego, tj.:

a) artykułu 3 ust. 2 Rozporządzenia nr 261/2004 w związku z art. 205b ust. 3 pkt. 3 z dnia 3 lipca 2002r., w zakresie wykazania legitymacji czynnej, gdyż do pozwu dołączona została potwierdzona rezerwacja na lot;

b) art. 3 ust. 5 rozporządzenia nr 261/2004 zgodnie z którym przewoźnik lotniczy nie będąc związanym umową z pasażerem wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem;

c) błędną wykładnie art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) 261/2004 poprzez przyjęcie, iż do wykazania legitymacji czynnej niezbędne jest wykazanie dowodu na fakt odbycia odprawy.

II. przepisów prawa procesowego, tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego w oparciu o przepisy rozporządzenia (WE) 261/2004 oraz ustawy prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002r. i pominięcie dowodu w postaci potwierdzonej rezerwacji na lot pasażera;

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym szczególności umowy zawartej przez powoda, zasad logiki formalnej co doprowadziło do wyciągnięcia przez Sąd I instancji logicznie niepoprawnego i niezgodnego z doświadczeniem życiowym wniosku o braku legitymacji czynnej i uczestnictwie w locie powoda, podczas gdy zastosowanie przyjętych metod wykładni oraz zasad logicznego rozumowania prowadził do wniosku, iż okoliczności zawarcia umowy przez powoda na realizację usługi turystycznej i treści tejże umowy zawartej z organizatorem wycieczki będącego swoistym rodzajem pośrednika w organizowaniu opóźnionego lotu, determinuje udział powoda w wykupionej imprezie;

c) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie odniesienie się przez Sąd I instancji w treści uzasadnienia do umowy jaką powód zawarł nabywając przelot lotniczy na opóźniony lot realizowany przez pozwanego w drodze umowy zawartej z biurem podróży, co miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, bowiem umową jaką zawarł powód determinuje prawa jak i obowiązki stron i nie wskazanie przez Sąd w treści uzasadnienia podstaw faktycznych rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, w zakresie, w jakim Sąd I instancji nie odniósł się merytorycznie do treści podnoszonych przez powoda zarzutów, wskazując na podstawę oddalenia powództwa zarzutu braku legitymacji czynnej poprzez błędne przyjęcie, iż umowa z biurem podróży nie stanowi wykazania tejże legitymacji;

d) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosku pełnomocnika powoda na podstawie art. 235 § 1 k.p.c. na okoliczność przesłuchania powoda w ramach pomocy prawnej w sytuacji gdy sąd uzna, że legitymacja czynna nie została wykazana w sposób wystarczający.

W oparciu o wskazane wyżej zarzuty, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 400 euro wraz z odsetkami od dnia 07.12.2018 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za II instancje. Z ostrożności procesowej powódka wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania odwoławczego, w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 15 września 2020 r. sygn. akt V Ca 309/20 Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił apelację.

Powyższe orzeczenie zaskarżyła skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia powódka, zarzucając:

1. naruszenie art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 261/2004 w zw. z art. 205b ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. prawo lotnicze w zakresie wykazania legitymacji czynnej, gdyż do pozwu dołączona została potwierdzona rezerwacja na lot;

2. naruszenie art. 3 ust. 5 rozporządzenia nr 261/2004, zgodnie z którym przewoźnik lotniczy niezwiązany umową z pasażerem wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że czyni to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem;

3. błędną wykładnię art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 261/2004 przez przyjęcie, że do wykazania legitymacji czynnej niezbędne jest wykazanie dowodu na fakt odbycia odprawy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 grudnia 2023 r., sygn. akt II CNPP 23/22:

1. stwierdził, że prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 15 września 2020 r., V Ca 309/20, jest niezgodny z prawem;

2. zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz M. B. 450 (czterysta pięćdziesiąt) zł kosztów postępowania skargowego.

Sąd Okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i prowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne, dokonane w sprawie przez Sąd Rejonowy, czyniąc je jednocześnie podstawą swojego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego, ustalił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, które znajdowały odzwierciedlenie w całokształcie zaoferowanego przez strony materiału dowodowego. Niemniej jednak Sąd Rejonowy na podstawie tak przeprowadzonych ustaleń, dokonał błędnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i w tym też zakresie zaskarżone rozstrzygnięcie podlegać musiało zmianie.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie była legitymacja czynna powódki. Legitymacja procesowa czynna to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie. Jest ściśle związana ze strona powodową i oznacza jej uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu. To uprawnienie do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi wypływająca z prawa materialnego. Strona powodowa poszukując ochrony prawnej żądania wskazanego w pozwie odwołała się do przepisów Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U.UE. Z 2004 r. Nr 46, str.1 z późn. zm, dalej jako "Rozporządzenie".

Pozwany wnosząc o oddalenie żądania powódki przede wszystkim negował jej legitymację czynną, wskazując na brak wykazania, że powódka rzeczywiście pojawiła się na odprawie pasażerskiej.

Sąd I instancji uznał, że powódka nie wykazała w wystarczający sposób, iż rzeczywiście była pasażerką lotu (...) w dniu 6 grudnia 2018 r. Wskazać należy, że od momentu orzekania przez Sąd Rejonowy orzecznictwo europejskie wyraźnie wypowiedziało się w kwestii wykazania potwierdzonej rezerwacji lotniczej i przyjęło odmienne stanowisko niż uznane przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku. Co więcej, Sąd Rejonowy błędnie zastosował odwrócony ciężar dowodowy, nakładając na powódkę obowiązek wykazania, że była obecna przy odprawie.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 21 grudnia 2021 r. C-146/20 wskazał, że art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia nr 261/2004 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów należy interpretować w ten sposób, że pasażer posiada "potwierdzoną rezerwację" w rozumieniu tego przepisu, jeżeli organizator wycieczek przekazuje temu pasażerowi, z którym jest związany umową, "inny dowód" w rozumieniu art. 2 lit. g tego rozporządzenia, który zawiera przyrzeczenie przewozu tego pasażera określonym lotem, zidentyfikowanym poprzez wskazanie miejsca i czasu odlotu i przylotu oraz numeru lotu, nawet jeżeli ten organizator wycieczek nie otrzymał od danego przewoźnika lotniczego potwierdzenia czasu odlotu i przylotu dotyczących tego lotu.

Powyższe stanowisko TSUE podzielił również Sąd Najwyższy w wyniku rozpoznania skargi powódki o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W tym miejscu Sąd Okręgowy zaznacza, że zgodnie z przepisem art. 398²⁰ k.p.c., który stosuje się odpowiednio do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia na podstawie art. 424¹² k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Należy zatem podkreślić, że uwzględniając skargę powódki Sąd Najwyższy powołując się na wykładnię zawartą w postanowieniu Trybunału Sprawiedliwości z 24 października 2019 r., C-756/18, wskazał, że pasażerowie, których lot jest znacznie opóźniony, mogą korzystać z prawa do odszkodowania bez konieczności spełnienia wymogu polegającego na wykazaniu w późniejszym czasie, przy żądaniu odszkodowania, że byli obecni przy odprawie opóźnionego lotu, a nadto że to przewoźnik lotniczy zobowiązany jest przedstawić dowody pozwalające na wykazanie, że wbrew twierdzeniom pasażerów, nie zostali oni przewiezieni przy pomocy opóźnionego lotu. W rezultacie następuje tu zmiana rozkładu ciężaru dowodu.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego niniejszej sprawy należy wskazać, że powódka przedstawiła wydruk dokumentu podróży nr (...) oznaczony logiem biura (...). Na dokumencie widnieje informacja o locie (...) z W. do H. w dniu 29 listopada 2018 r. oraz o locie (...) z H. do W. w dniu 6 grudnia 2018 r. (k.5). Postępowanie dowodowe wykazało, że przedmiotowy lot był częścią wycieczki wykupionej przez powódkę. W umowie zawartej z biurem (...) jako przewoźnika wskazano (...).

W ocenie Sądu Okręgowego powyższy wydruk stanowi "inny dowód" w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia nr 261/2004, który potwierdza rezerwację na opóźniony lot. Jednocześnie pozwany nie przedstawił żadnego innego dowodu na okoliczność, że powódka nie została przewieziona przy pomocy opóźnionego lotu, a jak wskazał Sąd Najwyższy w tym zakresie ciężar dowodu spoczywał na pozwanym.

Przedmiotowy lot był opóźniony 15 godzin i 15 minut względem pierwotnego planu, co uprawnia powódkę do dochodzenia odszkodowania od pozwanego przewoźnika.

W myśl art. 5 ust. 3 Rozporządzenia obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Podkreślenia wymaga fakt, iż to na podmiocie, który zamierza się powołać na nadzwyczajne okoliczności, spoczywa obowiązek wykazania, że okoliczności tych w żadnym razie nie można było uniknąć za pomocą dostosowanych do sytuacji środków, to jest środków, które w chwili wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności odpowiadają między innymi warunkom technicznie i ekonomicznie możliwym do przyjęcia przez danego przewoźnika lotniczego (wyrok TSUE z dnia 12 maja 2011 r., C 294/10 i przytoczone tam orzecznictwo). Podmiot ten musi zatem wykazać, że nawet przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w sposób oczywisty nie mógł, bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w tym momencie, uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności skutkowały odwołaniem lotu lub jego opóźnieniem wynoszącym w chwili lądowania na lotnisku docelowym co najmniej trzy godziny.

W badanym stanie faktycznym pozwany nie wykazał, iż zaszły nadzwyczajne okoliczności, które uzasadniałby odstąpienie od zasądzenia odszkodowania na rzecz powódki.

Tym samym Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż zasądził od pozwanego na rzecz powódki 400 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty o czym sąd orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Wobec zmiany wyroku koniecznym była zmiana rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Zgodnie z art. 98 § 1, 1¹ i 3 k.p.c., Sąd Okręgowy zasądził od (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. na rzecz M. B. kwotę 930 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Powyższa kwota została ustalona na podstawie § 2 pkt 3. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Sąd uwzględnił również opłatę sądową od pozwu w wysokości 30 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd orzekł jak w pkt. 2 na podstawie art. 98 § 1, 1¹ i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, wraz z opłatą sądową od apelacji w wysokości 200 zł.

Przewodniczący:	Sędzia Ewa Cylc

Protokolant:	st. sekr. sąd. Agnieszka Skrzeczkowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE