UZASADNIENIE

Powód G. S. (1) złożyła 17.11.2023 r. pozew przeciwko Prokuraturze Okręgowej w G. o zapłatę 12 974, 40 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat wskazanych w pozwie. W uzasadnieniu wskazała, że dochodzi różnic pomiędzy wypłaconym jej wynagrodzeniem za okres od 1.01.2021 do 31.12.2021 r. a wynagrodzeniem należnym wyliczonym zgodnie z zasadami określonymi w art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. Z 2022 r. poz. 1247 ze zm.)- dalej jako „ustawa o prokuraturze” .

Postanowieniem z dnia 27.11.2023 r. Sąd, na podstawie art. 194 § 1 kpc w zw. z art. 477 kpc, wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Prokuraturę Rejonową w R.. W związku z tym, iż była to omyłka postanowieniem z dnia 21.12.2023 r. Sąd uchylił w całości postanowienie z dnia 27.11.2023 r. i na podstawie art. 194 § 1 kpc w zw. z art. 477 kpc, wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Prokuraturę Rejonową w Ż..

W odpowiedzi na pozew pozwani: Prokuratura Okręgowa w G. i Prokuratura Rejonowa wŻ. wnieśli o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut braku legitymacji biernej przez Prokuraturę Okręgową w G., wskazując, że powódka jest prokuratorem Prokuratury Rejonowej w R.. W uzasadnieniu podnieśli, że w związku z istniejąca trudną sytuacją międzynarodową (pandemia Covid-19; wojna w Ukrainie , kryzys energetyczny i kryzys uchodźczy itd.) istniał stan poważnego zagrożenia dla równowagi finansów publicznych, a zatem zachodziła potrzeba ochrony konstytucyjnej wartości wynikającej z treści art. 216 Konstytucji RP, a zatem przy ustalaniu wysokości wynagrodzeń prokuratorów słusznie zastosowano przepisy ustaw okołobudżetowych na rok 2021. Przepisy te jako przepisy szczególne i uchwalone później miały pierwszeństwo stosowania w stosunku do art. 123 ust 1 ustawy o prokuraturze .

W piśmie z dnia 8.01.2024 r. powód sprecyzował roszczenie wnosząc o zasądzenie od pozwanych kwoty 6295, 20 zł, a w piśmie z 22.01.2024 r. wniósł nadto o zasądzenie kwoty 535, 09 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1.04.2022 r.( stanowiącej różnicę w tzw. 13- nastce za rok 2021).

Powód w piśmie z dnia 16.02.2024 r. zgodziła się aby w miejsce dotychczasowego pozwanego Prokuratury Okręgowej w G. wstąpiła Prokuratura Rejonowa w Ż..

Sąd ustalił co następuje:

Powód G. S. (2) jest Prokuratorem Prokuratury Rejonowej w Ż. od 15.06.2005 r. (wcześniej była w jednostce asesorem prokuratorskim). Wynagrodzenie powoda kształtuje się w czwartej stawce wynagrodzenia zasadniczego (mnożnik 2,36). Przysługiwał mu dodatek za długoletnią pracę w wysokości 20%.

Zgodnie z regulaminem pracy obowiązującym u pozwanej wynagrodzenie powoda powinno być wpłacane z dołu w ostatnich pięciu dniach danego miesiąca.

Ustawodawca wysokość wynagrodzeń prokuratorów na rok 2021 ustalił w oparciu o art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400; dalej jako „ustawa okołobudżetowa na rok 2021”), tj. przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, które opiewało na kwotę 4.839,24 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosiła 185,24 zł.

W roku 2021 pozwany wynagrodzenie powoda wyliczał następująco: (4839,24 zł x 2,36+20%)= 13 704, 73 zł, a gdyby wyliczono z zastosowaniem przeciętnego wynagrodzenia II kwartale 2020 to wyniosłoby 14229, 32 zł [(5024,48 zł x2,36+20%])

Różnica w wynagrodzeniu roku 2021 wynosiła 524, 59 zł.

Pozwany wypłacił powodowi nagrodę roczną za rok 2021 r. tzw. trzynastkę (według regulaminu wypłacona miała być do końca I kwartału kolejnego roku). Wyliczona przez pozwanego kwota była 13978, 82 zł, a powinna być 14513, 91 zł. Różnica wynosi 535, 09 zł.

Średnie miesięczne wynagrodzenia powoda wynosi 13 704, 73 zł.

( fakty bezsporne, akta osobowe, regulamin pracy k.24, wyliczenia pozwanego k.13, 28, 44)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo co do zasady zasługuje na uwzględnienie.

Okoliczności stanu faktycznego nie były sporne. Strony nie zgadzały się jedynie co do oceny prawnej czy przysługujące powódce wynagrodzenie powinno być ustalono na podstawie art. 123 § 1 w zw. z art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze, czy też dopuszczalne było jego ustalenie według reguł określonych w art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r.

Zgodnie z art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze wysokość wynagrodzenia zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w tych samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych. Stosownie do treści art. 123 § 1 ustawy o prokuraturze podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratura w danym roku stanowi w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461).

Ustawodawca w roku 2021 wynagrodzenia prokuratorów tylko częściowo były ustalane według reguły opisanej w art. 123 § 1ustawy o prokuraturze, której centralnym elementem jest przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego (odpowiednio 2020 i 2021 r.). Ten element został odmiennie określony w ustawach okołobudżetowych na rok 2021 gdzie wskazano, że podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenie jest odpowiednio przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2019 (zamiast 2020). Podkreślenia wymaga, że ustawodawca wprowadzając odstępstwa od kształtowania wynagrodzeń prokuratorskich w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, nie zawiesił mocy obowiązującej przepisu 123 § 1 ustawy o prokuraturze, nie uchylił go ani nie dokonał jego zmiany. W systemie prawa obowiązywały zatem we wskazanych latach dwie normy prawne, które odmiennie kształtowały wysokość przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego podstawę ustalenia wynagrodzenie prokuratora.

Podkreślić należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej o ile jednak obie regulacje były zgodne z Konstytucją .

Pytania prawne dotyczące wysokości ustalania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów za rok 2023 r. zostały skierowane do rozpoznania do Trybunału Konstytucyjnego (w przypadku sędziów – sygn. K 1/23, w przypadku prokuratorów sygn. K 26/23). Wyrokiem z dnia 8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej . Wskazane przepisy ustanawiały podobny mechanizm waloryzacji, jak te przepisy, które są relewantne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z uwagi na to , że Trybunał nie zdarzył w roku 2023 r. rozpatrzyć pytań prawnych dot. wynagrodzeń prokuratorów pytania zostały cofnięte, bo nie było już w tym momencie dopuszczalne badanie tych kwestii.

Trybunał Konstytucyjny ww. wyroku wskazał, iż skutki tego rozstrzygnięcia nie są ograniczone wyłącznie do wynagrodzeń sędziowskich, lecz dotyczą również innych grup zawodowych, których zarobki są ściśle powiązane z wynagrodzeniami sędziów, podnosząc w uzasadnieniu wskazanego wyroku, że ,, zgodnie z art. 124 ustawy o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach sądów powszechnych”. Nadto Trybunał wskazał, iż ustawa okołobudżetowa nie wyłączyła mocy obowiązującej art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze

W tej sytuacji nie budzi żadnych wątpliwości, że Sąd rozpoznający niniejszą sprawę miał obowiązek zbadać samodzielnie zgodność wymienionych wcześniej przepisów ustaw okołobudżetowych (na lata 2021) z Konstytucją . Przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Musi do tego dochodzić, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi, a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX nr 2389585). Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza więc kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Istota tego stanowiska bazuje na twierdzeniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą ( art. 10 ust. 2 Konstytucji ) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości ( art. 175 ust. 1 Konstytucji ). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Do bezpośredniego zastosowania Konstytucji sensu stricto doszło np. w wyroku ówczesnej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (obecnie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 438/99 (OSNAPiUS 2000 Nr 12, poz. 475 z glosą L. Florka, OSP 2000 Nr 11, poz. 174), w którym odmówiono zastosowania w sprawie regulacji ustawowej zawartej w art. 240 § 3 pkt 1 k.p. (por. również wyrok tego sądu z 7 kwietnia 1998 r. w sprawie I PKN 90/98).

Kolejny argument na rzecz możliwości dokonania samodzielnej oceny sprawy przez Sąd, został wskazany także przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2021 r., LEX nr 3232398. W powołanym orzeczeniu Sąd przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko zostało zajęte w orzeczeniach Sądu Najwyższego ( por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17, OSNC-ZD 2018 Nr 4, poz. 69 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18 LEX nr 3226141).

Taka sytuacji w przedmiotowej sprawie wystąpiła. W sprawie doraźnego modyfikowania mechanizmu kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów ustawami okołobudżetowymi wypowiadał się już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 października 2000 r. (sygn. P 8/00) i z dnia 12 grudnia 2012. (sygn. K 1/12), jak i aktualnie w sprawie I K 1/23 (wyrok z 8.11.2023r.). W orzeczeniach generalnie nie zakwestionowano możliwości stosowania tego typu mechanizmu przez ustawodawcę, lecz określono kryteria, w oparciu o które należy badać zgodność z Konstytucją zastosowanych doraźnych rozwiązań prawnych. Zauważyć należy że art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utracił moc w tym znaczeniu, że jego przedmiot regulacji został skonsumowany. Ustawa miała charakter epizodyczny i jej cel został zrealizowany. Dotyczyła ona tylko roku 2021. Wraz z ich upływem utraciła ona moc, bo nie ma już przedmiotu regulacji, do którego się ona odnosiła. W tym właśnie sensie art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ( zob. np. postanowienie TK z 1.12.2021 r., U 1/21, OTK-A 2021, nr 70)- brak zatem podstaw do kierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego odnośnie prawidłowości ustalania wynagrodzeń prokuratorów w latach 2021.

Sąd Najwyższy w wyroku z 8.02.2023 r. ( II PSKP 25/22, LEX nr 3518317) wskazał, że w przypadku, gdy ukształtowany system ochrony prawnej, pozbawia jednostkę prawa do ochrony jej praw i wolności konstytucyjnych w ramach toczącego się postępowania sądowego, w szczególności braku możliwości zgłoszenia przez sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP , to sąd rozpoznający sprawę w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisem konstytucyjnym i ustawowym nieusuwalna w drodze dopuszczalnych metod wykładni, zobowiązany jest do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna, że jest on niezgodny z Konstytucją RP . Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela ten pogląd.

Nie sposób uznać za godziwe, wynagrodzenia, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Wynagrodzenie otrzymywane od stycznia 2021 r. nie jest ponadto adekwatne do posiadanych przez prokuratorów kwalifikacji (i konieczności ich stałego podnoszenia), zakresu obowiązków i odpowiedzialności, ilości pracy (nienormowany czas pracy, który jest określony wymiarem przydzielonych prokuratorowi zadań), a także nie rekompensuje rygorystycznych ograniczeń w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz nie sprzyja budowaniu prestiżu urzędu prokuratora.

Należy również dodać, że prokuratorzy od stycznia 2022 r. ponoszą negatywne skutki postępującej inflacji, a także zmian wynikających z wprowadzenia Polskiego Ładu. Owe negatywne skutki nie zostały prokuratorom w żaden sposób zrekompensowane, dlatego biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, a także fakt, że zarobki prokuratorów wzrastają wolniej aniżeli w przypadku innych grup zawodowych, zamrożenie wynagrodzeń prokuratorów stanowi przejaw oczywistej szykany wobec tej grupy zawodowej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012. sygn. K 1/12 wskazał, iż w ustawie okołobudżetowej znalazło się uzasadnienie, że zamrożenie wynagrodzeń podyktowane jest koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. W założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2012, zostało przewidziane „zamrożenie” funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co zostało umotywowane jako działania niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz przeciwdziałania przekroczeniu II progu ostrożnościowego. „Zamrożenie” wynagrodzeń sędziów uznano przy tym za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych. Koszty działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu rozdzielono przy tym pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Co ważne, prezentowano wówczas także inne działania oszczędnościowe, mające zapewnić stabilność finansów publicznych.

Istotne było również to, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do PKB wyniosła 54,9%. Nadto, ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, stosownie do art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. i objęła Polskę tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Sytuacja kraju była monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12).

Jednocześnie, w omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe, wskazując, że:

- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;

- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił przy tym, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazał, że „zamrożenie” może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. „Zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem "dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej.”(por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12).

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 listopada 2023r. (I K 1/23), kluczowa dla istoty sprawy jest analiza każdego z wyżej wymienionych warunków w odniesieniu do przedmiotu kontroli. Zasady wynagradzania sędziów sformułowane w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Trybunał podkreślił , że już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. Podkreślił także , że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, u.SN oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była "tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych.

Ustawodawca, pomimo rozwiązania przyjętego w art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze konsekwentnie zrównuje przyrost wynagrodzenia prokuratorów z pracownikami innych jednostek sfery budżetowej.

Powyższe rozważania Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego dotyczące wynagrodzeń sędziów bezpośrednio można odnieść do wynagrodzeń prokuratorów gdyż w zamyśle ustawodawcy wynagrodzenia te są powiązane.

Zauważyć należy, iż uzasadnienie założeń budżetowych na lata 2021, nie wskazywało na realne zagrożenia równowagi finansów publicznych, które mogłyby stanowić podstawę do „zamrożenia” wynagrodzeń prokuratorskich. Jednocześnie wiele działań władzy ustawodawczej i wykonawczej świadczyło o braku ekonomicznego uzasadnienia swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń prokuratorskich. Na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego skutkiem było znaczne zwiększenie mnożników kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono natomiast wartość uposażenia Prezydenta RP o około 40 %.

Przyjęto także nowe rozwiązania ustawie z dnia 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Na mocy wymienionej nowelizacji znacznie zwiększono wartość uposażeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych.

Kontynuowano płatności tzw. 13 emerytur na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów oraz zgodnie z unormowaniem ustawy z dnia 26 maja 2022 r. wprowadzono dodatkowe roczne świadczenie pieniężnym dla emerytów i rencistów -14 emeryturę.

Należy wyjaśnić, że Sąd orzekający nie neguje przywołanych rozwiązań płacowych. Powyższe wskazanie świadczyć ma natomiast o braku uzasadnionych podstaw do swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021- 2022 roku, albowiem ustawodawca nie zaplanował programów oszczędności dla wszystkich podmiotów uzyskujących świadczenia z budżetu a tylko „zamrożenie” wynagrodzeń dotknęło sędziów i prokuratorów.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce. Dostrzegając jej ogólnikowość i konieczność wykładni przez organy stosujące Konstytucję , zanegować jednak należy, aby była ona dowolna. Zakłada ona swoiste minimum i wyrażające ją formuły prawne. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 r. w sprawie k.p. 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (zob.m.in. wyrok k.p. 2/08, cz. III, pkt 5.2 oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31/10, cz. III, pkt 5.3; 28 lutego 2012 r., K 5/11, cz. III, pkt 4.1; 13 czerwca 2013 r., K 17/11, cz. III, pkt 7.1). Co więcej ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK m.in. konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej (zob. wyroki TK z: 20 stycznia 2010 r., k.p. 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12). W kontekście zaś poruszanego wcześniej wątku pytania prawnego do TK, wskazać trzeba, że powyższą zasadę uwzględniać musi również cały proces stosowania prawa.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 r. w sprawie P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

W tym miejscu warto dodać, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia prokuratorów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez nich. Zgodnie bowiem z art. 103 § 1 ustawy o prokuraturze Prokurator nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora (§ 2). Prokurator nie może: 1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego; 2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni; 3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą; 4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego; 5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności (§3)

Mając na względzie powołane normy konstytucyjne, należało przyjąć, że zastosowane w 2021 roku odstępstwo od zasady określonej w art. 123 § 1 ustawy o prokuraturze, które wynika z art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r. nie spełniało kryteriów określonych przepisami Konstytucji RP . Rozwiązanie przyjęte w ustawie okołobudżetowej wskazuje na znaczną niekonsekwencję ustawodawcy, który tylko w odniesieniu do sędziów i prokuratorów odchodzi od dotychczasowych zasad płacowych, ustawodawca nie argumentuje swojej decyzji wobec tej grupy zawodowej, nie wskazuje na spełnienie żadnego z kryteriów rozpatrywanych w orzeczeniach TK z 4 października 2000 r., P 8/00 czy z 12 grudnia 2012 r., K 1/12. Skoro Ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac sędziów w spornym okresie to owo zamrożenie winno dotknąć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (które jak już było wcześniej wspomniane stanowią wraz z władzą sądowniczą jedną konstrukcję) bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, tj. zamrożenie wynagrodzeń prokuratorskich przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez wyjaśnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

W stanie faktycznym sprawy pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejście przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej. W systemie konstytucyjnym opartym z na zasadzie podziału władz nie każdy produkt ustawodawcy (ustawa) jest prawem. Ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej jak i materialnej jej treści. Sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości ( art.177 ) mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art.2 i art.7,art.10 Konstytucji .

W realiach sprawy należy odpowiedzieć na pytanie czy cel ustawy budżetowej zawieszającej waloryzacje wynagrodzeń prokuratorów określony jako zachowanie równowagi budżetu państwa jest uzasadniony czy pozorny? Ustawa o prokuraturze w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego prokuratora jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń prokuratora ma charakter gwarancyjny jego statusu a tym samym ochrony formuły jego niezależności. Uchylenie tych gwarancji w zakresie waloryzacji wynagrodzeń w roku 2021 wymaga szczególnego uzasadnienia ustawodawcy. Nie jest zatem wystarczające odwoływanie się do ogólnikowego pojęcia równowagi budżetowej szczególności w okresie szerokiego rozdawnictwa środków finansowych z budżetu państwa. Celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do art.123 §1 ustawy Prawo o prokuraturze ) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję . Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania prokuratorów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy o prokuraturze, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie. Cel ustawy budżetowej zamrażającej kolejny rok prokuratorskie wynagrodzenia okazuje się zatem pozorny, narusza on formułę art.2 Konstytucji . Prawem jest ustawa która realizuje cele uzasadnione a nie jest instrumentem dominacji władzy ustawodawczej i wykonawczej nad organami ochrony prawnej. Odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z Konstytucją RP jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem Sądu. Wskazane przepisy art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. stanowiące podstawę wypłacanych powódce wynagrodzeń (w roku 2021) są sprzeczne z omówionymi wyżej przepisami m.in. art. 32 i art. 2 Konstytucji RP , dlatego Sąd odmówił ich zastosowania w niniejszej sprawie. A zatem wynagrodzenie powódki w okresie spornym winno być ukształtowane zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 123§1 w zw. art. 124 §1 ustawy o prokuraturze a nie ustawami epizodycznymi, którymi władza ustawodawcza w sposób arbitralny określiła wynagrodzenie nie gwarantujące prokuratorom prawa do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi obowiązków, a tym samym naruszają one zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023r. (I K 1/23)). Powyższe stanowisko ma już ugruntowany charakter w orzecznictwie (por. m.in. wyrok SO w Częstochowie z 2.11.2023 r. IV Pa 39/23, wyrok SO w Zielonej Górze z 28.12.2023 r. IV Pa 59/23; wyrok SR w Toruniu z 9.10.2023 r., IV P167/23; wyrok SR w Inowrocławiu z 6.02.2023 r. IV P219/22; wyroki SO w Sieradzu z 10.01.2024 r. IV Pa 36/23 i z 7.12.2023 r. IV Pa 27/23).

Zgodnie z art. 3 kodeksu pracy pracodawca jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna jeśli zatrudniają one pracowników. Pracodawca prokuratora jest jednostka organizacyjna prokuratury, w której pełni on czynności służbowe, co w przypadku prokuratora Prokuratury Rejonowej oznacza, że w stosunku do niego pracodawcą jest właśnie ta jednostka (zob. wyrok SN z 14.10.2004 r. I PK 543/03, wyrok SN z 17.06.2021 r. II PSKP 51/21).

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że Prokuratura Okręgowa w G. nie jest pracodawcą powódki i z tych względów, na podstawie ww. przepisów, Sąd oddalił powództwo przeciwko Prokuraturze Okręgowej w G. (pkt 1 sentencji ) a w pkt 2 odstąpił od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego Prokuratury Okręgowej w G. uznając, że przemawiają za tym okoliczności sprawy, gdyż nie ma jeszcze jednolitego stanowiska w orzecznictwie w zakresie tego kto jest pracodawcą prokuratora Prokuratury Rejonowej i wymagało to w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia przez skład orzekający.

W rezultacie powyższych rozważań Sąd uznał za uzasadnione wyrównanie wynagrodzenia powodowi za rok 2021 (w tym wypłacone mu wynagrodzenie roczne tzw. trzynastkę). Wobec tego, iż wysokość żądania za poszczególne miesiące nie była kwestionowana Sąd w pkt 1 sentencji zasądził łącznie kwotę 6830, 17 zł z wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat wskazanych pozwie (pkt 3). Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. mając na uwadze wskazane w obowiązujących u pozwanego w 2021 w regulaminie pracy daty płatności wynagrodzenia za pracę, w tym datę wypłaty wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki) (pkt 3).

W punkcie 4 wyroku Sąd oddalił pierwotnie omyłkowo sformułowaną przez powoda kwotę roszczenia ponad kwotę zasądzoną.

W pkt 5 sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 477² § 1 k.p.c. nadał wyrokowi w punkcie 3 rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 13 704, 73 zł, odpowiadającej kwocie średniego miesięcznego wynagrodzenia powoda.

O kosztach sądowych orzeczono w pkt 6 na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążenia nimi stron postępowania mając na uwadze okoliczności sprawy i charakter sporu wymagający przeprowadzenia postępowania sądowego, w tym sprostowania przez powoda omyłki wysokości roszczenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE