UZASADNIENIE

Decyzją z 13 stycznia 2023 r., znak (...)-2008, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego M. M.. Jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 157 797,09 zł. Jako podstawę wymiaru kapitału początkowego przyjęto kwotę 1 167,42 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresu od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r. w (...) Spółce akcyjnej w Z. na budowie eksportowej. Odmówił uwzględnienia wynagrodzenia wynikającego z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...)7 złożonego przez tę spółkę, uznając, że w tym okresie ubezpieczony był pracownikiem Zakładu (...) – H. W.. Za ten okres przyjęto minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tamtym czasie.

W związku z decyzją o ponownym ustaleniu kapitału początkowego została również wydana decyzja z 8 lutego 2023 r. o przeliczeniu emerytury od 1 listopada 2022 r.

Odwołanie od powyższych decyzji złożył M. M. kwestionując prawidłowość rozstrzygnięcia organu rentowego w zakresie jego pracodawcy i wysokości wynagrodzenia w spornym okresie.

W uzasadnieniu wskazał, że 30 czerwca 1986 roku jego umowa o pracę zawarta z H. W. rozwiązała się na skutek wypowiedzenia. W związku z tym świadectwo pracy wystawione przez tego pracodawcę jest błędne. Od 30 czerwca 1986 r. jego jedynym pracodawcą był (...), który oddelegował go na budowę eksportową.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, w uzasadnieniu podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Począwszy od 6 września 1984 r. M. M. był pracownikiem H. W., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Zakład (...) w P..

Niesporne

H. W. oddelegował pracownika do pracy spawacza w Hucie (...) w R.. M. M. miał trudności z porozumieniem się ze swoim pracodawcą, w związku z czym poprosił o rozwiązanie umowy o pracę. 31 marca 1986 r. otrzymał pisemne oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę. Trzymiesięczny okres wypowiedzenia upłynął 30 czerwca 1986 r.

Dowód:

- wypowiedzenie w oryginale – k. 23

- przesłuchanie ubezpieczonego – k. 62.

Jeszcze 31 marca 1986 r. M. M. złożył podanie o zatrudnienie do (...). Następnie przeszedł szkolenie BHP, odnowił uprawnienia spawalnicze i złożył własne próbki spawalnicze do (...). Poprzedni pracodawca – H. W. nie miał niczego wspólnego z tymi czynnościami, ani nie delegował go do (...).

W dniu 30 czerwca 1986 r. M. M. zawarł umowę o pracę z (...).

Kurs i przygotowanie spawalnicze trwały dwa miesiące, po czym M. M. wyjechał – jako pracownik (...) – na budowę eksportową elektrowni atomowej w S. w Niemieckiej Republice Demokratycznej.

Przez cały okres budowy eksportowej otrzymywał dodatek eksportowy. Jego przełożeni dokonywali wpisów w Książce spawacza w części „Przebieg pracy spawalniczej”, każdorazowo używając przy tym pieczątki o treści „ (...), ul. (...), (...)-(...) Z., B. KKW S.”:

- od 30.06.86 do 31.10.89 – spawanie elektryczne ręczne w elektrowni atomowej w S. w NRD

- od 1.11.89 do 31.07.1990 – spawanie elektryczne ręczne w (...)/IMO L. oraz KKW S..

W okresie zatrudnienia w (...) zawarł dwa aneksy do umowy o pracę: 1 stycznia 1989 r. oraz 2 stycznia 1990 r. Każdy z nich nosił w nagłówku pieczątkę (...) i odnosił się do umowy o pracę z dnia 18 czerwca 1986 r.

16 lipca 1990 r. (...) wystawił M. M. dokument o nazwie „Ocena przydatności pracownika zatrudnionego na budowie eksportowej”. W jego treści wpisano, że od 30 czerwca 1986 r. jest pracownikiem delegowanym przez (...) do pracy na budowie eksportowej KKW S..

Z dniem 15 czerwca 1990 r. (...) wypowiedział umowę o pracę ubezpieczonego, ze względu na zmianę środków płatniczych w kraju zatrudnienia.

(...) Spółka akcyjna w Z. wystawiła M. M. świadectwo pracy za okres pracy od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r., na stanowisku spawacza, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Dowód:

- przesłuchanie ubezpieczonego – k. 62

- K. spawacza w oryginale – k. 61

- aneks do umowy o pracę z 1 stycznia 1989 r. – k. 23

- aneks do umowy o pracę z 2 stycznia 1990 r. – k. 23

- Ocena przydatności pracownika zatrudnionego na budowie eksportowej – k. 23

- wypowiedzenie umowy o pracę z 4 czerwca 1990 r. – k. 23

- świadectwo pracy wydane przez (...) SA 22 października 1996 r. – 23.

(...) Spółka akcyjna w Z. 20 października 2022 r. złożyła do ZUS zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...)7 M. M., wykazując w nim wynagrodzenie za lata 1986-1990

Dowód:

- przesłuchanie ubezpieczonego – k. 62

- zaświadczenie (...)7 z 20 października 2022 r. - k. 60-61 pliku I akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego okazało się uzasadnione.

Przedmiotem postępowania była decyzja ZUS z dnia 13 stycznia (...)., którą organ rentowy ustalił M. M. wysokość kapitału początkowego, pomijając okres zatrudnienia od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r. w (...) Spółce akcyjnej w Z. (oraz jej poprzednika prawnego (...)) i towarzyszące mu wynagrodzenie za pracę na budowie eksportowej. Organ rentowy błędnie ustalił, że w tym okresie ubezpieczony był pracownikiem H. W., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Zakład (...) w P.. W konsekwencji kolejną decyzją z 8 lutego 2023 r. ZUS na tej podstawie przeliczył emeryturę ubezpieczonego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. w poz. 1251 - dalej jako ustawa emerytalna) dla osób objętych nowymi zasadami obliczania emerytur, które podlegały ubezpieczeniu przed wejściem w życie ustawy, kiedy nie było jeszcze obowiązku ewidencjonowania składek na indywidualnych kontach, ustalany jest kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W odniesieniu do postępowania dotyczącego ustalania kapitału początkowego należy przywołać art. 175 ust. 1 zdanie 2 ustawy emerytalnej, w myśl którego postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jak i wysokości przychodów).

Z kolei na mocy § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

W § 22 ust. 1 cytowanego rozporządzenia wskazano, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: 1) legitymacja ubezpieczeniowa; 2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Postępowanie w sprawach emerytalnych jest dwuetapowe. Przed organem rentowym sprawa ma charakter administracyjno-prawny (organ rentowy stosuje przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego), natomiast na etapie postępowania odwoławczego staje się sprawą cywilną, rozpoznawaną na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Podstawowym celem tego postępowania jest zaś rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności spornych. Według art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Wynika z tego, iż każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i celowe. Sąd nie jest też związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984 r., III UZP 48/84. LEX nr 14630; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., OSNP 2000 /11/439; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95).

Zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Należy mieć na uwadze, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17 poz. 655).

Ustalając stan faktyczny tej sprawy Sąd oparł się o treść dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych ubezpieczonego, ale przede wszystkim na tych złożonych przez ubezpieczonego w toku procesu, których autentyczność nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny i jako takie mogły być podstawą ustaleń faktycznych sądu. Z tymi dokumentami korespondowały zeznania ubezpieczonego, które na podstawie bezpośredniej obserwacji sąd uznał za spontaniczne i wiarygodne.

Wynikało z nich, że w 1986 r. ubezpieczony miał trudności z porozumieniem się ze swoim pracodawcą, w związku z czym poprosił o rozwiązanie umowy o pracę. 31 marca 1986 r. otrzymał pisemne oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę, a okres wypowiedzenia upłynął 30 czerwca 1986 r., co potwierdza przesłuchanie ubezpieczonego oraz dokument wypowiedzenia.

Świadectwo pracy wystawione przez ówczesnego pracodawcę, na którym oparł się organ rentowy, zawierało błędną datę końcową okresu zatrudnienia.

Wynika to przede wszystkim z szeregu dokumentów, które wykazują przebieg zatrudnienia ubezpieczonego u kolejnego pracodawcy, czyli w (...) w okresie od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r., gdy świadczył pracę na budowie eksportowej elektrowni atomowej w S. w Niemieckiej Republice Demokratycznej:

- K. spawacza (w oryginale) wykazująca wpisy z części „Przebieg pracy spawalniczej”, gdzie dwukrotnie przełożeni używając pieczątki o treści „ (...), ul. (...), (...)-(...) Z., B. KKW S.” wykazali pracę od 30.06.86 do 31.10.89 na budowie elektrowni atomowej w S. w NRD oraz od 1.11.89 do 31.07.1990 na budowie w (...)/IMO w L. oraz elektrowni w S.,

- dwa aneksy do umowy o pracę: z 1 stycznia 1989 r. oraz z 2 stycznia 1990 r., z których każdy zawierał w nagłówku pieczątkę (...) i odnosił się do umowy o pracę z czerwca 1986 r.

- „Ocena przydatności pracownika zatrudnionego na budowie eksportowej” z 16 lipca 1990 r., gdzie pracodawca zaznaczył, że od 30 czerwca 1986 r. ubezpieczony był pracownikiem delegowanym przez (...) do pracy na budowie eksportowej KKW S.

- wypowiedzenie umowy z dniem 15 czerwca 1990 r. dokonane przez (...)

- świadectwo pracy za okres pracy od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r. wystawione przez (...) SA w Z..

Wszystkie te dokumenty są zupełnie zbieżne z opisem zatrudnienia zawartym w zeznaniach ubezpieczonego. W żadnym z nich nie ma mowy o zatrudnieniu u H. W. lub o delegowaniu przez tegoż. Wynika z nich bez wątpienia, że w spornym okresie ubezpieczony był pracownikiem (...) i to ten pracodawca delegował go na budowę eksportową do NRD.

W rezultacie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do uwzględnienia przy ustalaniu wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego okres pracy od 30 czerwca 1986 r. do 31 lipca 1990 r. w (...). Organ rentowy powinien uwzględnić więc wynagrodzenie ubezpieczonego w latach 1986-1990 wykazane przez (...) S.A. w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...)7 z 20 października 2022 r. (k. 60-61 pliku I akt rentowych) zarówno przy wyliczaniu kapitału początkowego, jak i przy przeliczeniu emerytury.

SSR del. Konrad Kujawa

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. Sądowy Renata Kępińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE