Sygn. akt I Ns 210/24
Dnia 14 października 2024 r.
Sąd Rejonowy w Szczytnie, I Wydział Cywilny,
w składzie następującym:
Przewodniczący: |
sędzia Marcin Borodziuk |
|
Protokolant: |
sekretarz sądowy Agnieszka Zegartowska |
po rozpoznaniu w dniu 09 października 2024 r. w Szczytnie na rozprawie
sprawy z wniosku K. P.
z udziałem G. P.
o zniesienie współwłasności
I. dokonuje zniesienia współwłasności następujących nieruchomości:
1. lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w S., o pow. 64,90 m 2, dla którego prowadzona jest księga wieczysta nr (...), wraz z udziałem (...) w prawie własności nieruchomości wspólnej, dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), o wartości 435.000 złotych,
2. lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w S., o pow. 71,34 m 2, dla którego prowadzona jest księga wieczysta nr (...), wraz z udziałem (...) w prawie własności nieruchomości wspólnej, dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), o wartości 469.000 złotych,
3. niezabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...) w L., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), o pow. 0,2848 ha, o wartości 200.000 złotych,
przy czym nieruchomości te opisano w księgach wieczystych jako przedmiot wspólności majątkowej małżeńskiej, która została między stronami zniesiona umową o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dnia 31 października 2018 roku,
- w ten sposób, że:
a) prawo własności nieruchomości opisanych w pkt I.1 i I.3 przyznaje na rzecz wnioskodawcy K. P.,
b) prawo własności nieruchomości opisanej w pkt I.2 przyznaje na rzecz uczestniczki G. P.;
II. zasądza od wnioskodawcy K. P. na rzecz uczestniczki G. P., tytułem dopłaty, kwotę 83.000 (osiemdziesiąt trzy tysiące) złotych, płatną w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia w sprawie, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi zapłaty;
III. oddala żądanie wnioskodawcy dotyczące rozliczenia nakładów na nabycie nieruchomości opisanych w pkt I postanowienia;
IV. ustala, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.
Sygn. akt I Ns 210/24
postanowienia z dnia 14 października 2024 roku
Wnioskodawca K. P. wniósł o zniesienie łączącej go z G. P. współwłasności trzech nieruchomości – dwóch lokali mieszkalnych w S. przy ul. (...), o numerach 28 i 36, jak również niezabudowanej nieruchomości gruntowej nr 1/264 położonej w L.. Wartość lokalu mieszkalnego nr (...) ocenił na 469.000 złotych, lokalu nr (...) na 435.000 złotych, a nieruchomości niezabudowanej na 200.000 złotych.
W uzasadnieniu wskazał, że uczestniczka pozostawała w związku małżeńskim z jego ojcem M. P.. Wnioskodawca jest jego jedynym spadkobiercą. Przedmiotowe nieruchomości zostały nabyte wspólnie przez spadkodawcę i uczestniczkę, ale łączył ich ustrój rozdzielności majątkowej. M. P. ze sprzedaży innej nieruchomości, nabytej jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z uczestniczką, uzyskał kwotę 2.280.000 złotych, i przeznaczył ją na zakup przedmiotowych nieruchomości.
W piśmie przygotowawczym z 09 października 2024 roku wnioskodawca zażądał przyznania na swoją rzecz wszystkich trzech nieruchomości, oraz zasądzenia na swoją rzecz od uczestniczki kwoty 736.931,50 złotych (pkt 4 i 5 przedmiotowego pisma).
W odpowiedzi na wniosek uczestniczka G. P. zgodziła się na zniesienie współwłasności, jednakże nie w sposób wskazany przez wnioskodawcę. Istnienie pomiędzy nią a zmarłym małżonkiem rozdzielności majątkowej nie stało na przeszkodzie nabyciu opisanych we wniosku nieruchomości na współwłasność. Intencją M. P. był zakup nieruchomości wspólnie z żoną, tak aby również ona dysponowała do nich prawem własności. Wobec braku odmiennych ustaleń pomiędzy małżonkami należy przypuszczać, iż stali się współwłaścicielami w częściach równych – mimo zawartego w aktach notarialnych sformułowania, że nabycie miało nastąpić do majątku wspólnego. Uczestniczka zażądała przyznania na swoją rzecz prawa własności lokalu nr (...) w budynku przy ul. (...) w S., oraz wniosła o przyznanie pozostałych nieruchomości na rzecz wnioskodawcy.
Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:
W dniu 26 października 2018 r. M. P. i G. P. zawarli związek małżeński. Następnie 31 października 2018 r. przed notariuszem A. B. zawarli umowę o ustanowienie w ich małżeństwie ustroju rozdzielności majątkowej.
(bezsporne, a ponadto umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej z 31.10.2018 r., rep. A nr 4596/2018, k. 25)
W dniu 06 maja 2020 r. przed notariuszem A. K. G. P. i M. P. nabyli w drodze umowy sprzedaży prawo własności niezabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...), położonej w L.. W akcie notarialnym oświadczyli, że nabycia dokonali z majątku objętego wspólnością ustawową.
(bezsporne, a ponadto umowa sprzedaży z 06.05.2020 r., rep. A 1600/2020, k. 9-10)
Następnie w dniu 03 sierpnia 2022 roku G. P. i M. P. przed notariuszem A. K. zawarli dwie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży, dotyczące lokali nr (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) w S.. W obu tych umowach wymienieni oświadczyli, że nabycia dokonywali z majątku objętego wspólnością ustawową.
(bezsporne, a ponadto umowy sprzedaży zawarte 03.08.2022 r., k. 11-20)
Postanowieniem z dnia 14 marca 2024 roku, sygn. akt I Ns 417/23, Sąd Rejonowy w Szczytnie stwierdził, że spadek po M. P., zmarłym 24 listopada 2023 roku w P., którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu były B., nabył na podstawie testamentu notarialnego z 30.05.2018 r. w całości syn K. P..
(dowód: postanowienie z 14.03.2024 r., sygn. akt I Ns 417/23, k. 7)
Wartość rynkowa lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w S. wynosi 469.000 złotych, a wartość położonego w tym samym budynku lokalu nr (...) wynosi 435.000 złotych. Nieruchomość niezabudowana położona w L. ma wartość 200.000 złotych.
(bezsporne)
Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o bezsporne twierdzenia stron, wsparte jedynie uzupełniająco treścią dokumentów urzędowych w postaci orzeczenia tutejszego Sądu oraz aktów notarialnych. Z ich treści jednoznacznie wynika fakt, że mimo zawarcia umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez M. P. i uczestniczkę, oboje stawali do aktów notarialnych i nabywając kolejne nieruchomości oświadczali każdorazowo, że uczynili to za środki pochodzące z ich majątku wspólnego.
Dokonując ustaleń faktycznych Sąd ostatecznie nie opierał się na dokumentach w postaci umowy sprzedaży przez M. P. nieruchomości z 15 lipca 2022 roku, czy też w postaci wyciągu z rachunku bankowego M. P.. Wobec faktu, że z uczestniczką łączył go ustrój rozdzielności majątkowej, a przedmiotem sprawy nie był podział majątku wspólnego, podnoszone przez wnioskodawcę w oparciu o te dokumenty fakty, nie miały ostatecznie znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Sąd uzupełniająco dopuścił dowód z przesłuchania stron, który to dowód pozwolił poznać motywacje przyświecające uczestniczce i M. P. przy nabywaniu trzech nieruchomości, jak również obecny stan posiadania tych rzeczy. Okoliczności ustalone w drodze tego dowodu, wobec rozbieżnych stanowisk wnioskodawcy i uczestniczki, miały znaczenie głównie dla samego sposobu zniesienia współwłasności przedmiotowych nieruchomości.
Sąd pominął wniosek dowodowy uczestniczki zmierzający do przesłuchania w charakterze świadka notariusza A. K.. Dowód ten był co do zasady dopuszczalny w postępowaniu cywilnym. Oświadczenia zawarte w akcie notarialnym mogą być oświadczeniami woli lub wiedzy. Charakter danego oświadczenia przesądzać będzie o możliwości prowadzenia postępowania dowodowego co do treści złożonych oświadczeń. Ograniczenia dowodowe przewidziane w art. 247 k.p.c. dotyczą bowiem wyłącznie dokumentu urzędowego obejmującego czynność prawną, nie dotyczą natomiast oświadczeń wiedzy w nim zawartych. Dowodzenie niezgodności z prawdą takiego oświadczenia wiedzy może być zatem przeprowadzone wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2014 roku, II CSK 460/13, LEX nr 1493916). Oświadczenia co do pochodzenia środków na zakup nieruchomości nie są oświadczeniami woli, a oświadczeniami wiedzy nieskładającymi się na treść czynności prawnej. Nie są więc objęte ograniczeniami dowodowymi.
Sąd uznał jednak, że dowód ten dotyczyć miał okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, albowiem fakt złożenia przez małżonków zgodnych oświadczeń dotyczących nabycia nieruchomości za środki pochodzące z majątku wspólnego nie był w niniejszej sprawie sporny. Jeżeli zaś chodzi o pozostałe okoliczności wskazane we wniosku dowodowym, które dotyczyły ważności czynności prawnych, to kwestia ta należy do sfery oceny prawnej, której sąd dokonuje w sposób samodzielny. Przesłuchanie tego świadka w sposób niewątpliwy nie wniosłoby zatem istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności.
Wyjaśnienie podstawy prawnej postanowienia:
Wniosek zasługiwał na uwzględnienie co do zasady. Sąd podzielił jednak stanowisko uczestniczki co do sposobu zniesienia współwłasności.
Zgodnie z art. 210 § 1 k.c., każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.
W niniejszej sprawie niewątpliwie nie zachodziła sytuacja, w której zastosowanie mogłyby znajdować przepisy dotyczące podziału majątku wspólnego małżeńskiego (art. 567 k.p.c.). Ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej łączył uczestniczkę z M. P. przez zaledwie 5 dni i pomiędzy nią a wnioskodawcą niesporny był fakt, że w tym krótkim okresie nie zgromadzili oni jakiegokolwiek wspólnego majątku.
Z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe stało się ustalenie konsekwencji stanu faktycznego, w którym pomimo zawarcia umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej, małżonkowie nabywali nieruchomości oświadczając, że czynią to ze środków pochodzących z majątku wspólnego.
W orzecznictwie podnosi się, że nabycie rzeczy do majątku osobistego małżonka musi wynikać z oświadczenia tego małżonka oraz z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1985 roku, III CRN 119/85, OSP 1986/9/185, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 roku, II CKN 1194/00, LEX nr 52375, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 roku, IV CKN 1721/00, LEX nr 78276).
Podkreślić należy jednak, że dotyczy to sytuacji, w których istnieje ustrój wspólności majątkowej i doszło do nabycia majątku wspólnego. Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, ustanawiającej rozdzielność majątkową, skutkuje bowiem tym, że małżonkowie mogą nabywać majątek wyłącznie do swoich majątków osobistych, i nie powstaje trzecia masa majątkowa.
Złożenie w akcie notarialnym obejmującym umowę sprzedaży (błędnego) oświadczenia o tym, z jakiego majątku dokonywane miało być nabycie nieruchomości, nie zmieniło ustroju rozdzielności majątkowej obowiązującej w małżeństwie na wspólność ustawową. Jakkolwiek czynność ta miała miejsce przed notariuszem, to dokonywanie jej przy udziale osoby trzeciej (zbywcy) oraz w formie oświadczenia wiedzy o pochodzeniu środków pieniężnych, wyklucza możliwość uznania, aby wolą M. P. i G. P. była zmiana umowy z 31 października 2018 r. – zwłaszcza wobec braku jakiegokolwiek odniesienia się do jej treści, a wręcz zatajenia faktu jej zawarcia przed notariuszem A. K..
Nie budzi wątpliwości Sądu, że mimo treści oświadczeń składanych przy kolejnych aktach notarialnych, zawierane przez małżonków umowy były ważne. Oświadczenie o pochodzeniu środków pieniężnych nie stanowi bowiem oświadczenia woli, i to takiego które rzutowałoby na sytuację prawną podmiotów trzecich (zbywców). Zawarte umowy były wadliwe jedynie w stosunku wewnętrznym, istniejącym pomiędzy M. P. i G. P.. W aspekcie zewnętrznym nie budzi wątpliwości, że doprowadziły one do nabycia trzech nieruchomości, mając zwłaszcza na uwadze, że zgodnie z art. 47 1 k.r.o., małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.
Przepisy regulujące status majątku nabywanego przez małżonków z perspektywy ustroju majątkowego małżeńskiego nie są przy tym istotnymi postanowieniami umowy sprzedaży nieruchomości. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wyrażono zasługujący na podzielenie pogląd, że określenia przynależności przez sąd konkretnego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego albo osobistego nie może przesądzać ocena przesłanek tłumaczenia oświadczeń woli oraz badania zgodnego zamiaru stron i celu umowy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 2 marca 2012 r., II CSK 363/11, niepubl. i orzecznictwo przywołane w jego uzasadnieniu oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/07, niepubl.).
Nie jest jednak tak, że przedmiotowe oświadczenie, w sytuacji istnienia rozdzielności majątkowej między małżonkami, jest całkowicie pozbawione doniosłości prawnej. Fakt, że było ono obarczone błędem, nie wyklucza wspólnego nabycia nieruchomości, zwłaszcza w sytuacji, w której oboje małżonkowie każdorazowo oboje stawali do aktów notarialnych, a M. P. nie uchylał się od skutków prawnych oświadczenia wiedzy złożonego pod wpływem błędu (art. 65 1 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i 2 oraz art. 88 k.c.). Fakt, że do nabycia nieruchomości w takich okolicznościach doszło trzykrotnie, przemawia za uznaniem że małżonkowie z rozmysłem kupowali nieruchomości wspólnie, jednak ze skutkiem ich nabycia do majątków odrębnych. Zgodnie bowiem art. 31 § 1 zdanie drugie k.r.o., przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
W sytuacji, w której w małżeństwie wymienionych obowiązywał ustrój rozdzielności majątkowej, nie budzi wątpliwości że mogła pomiędzy nimi powstać jedynie współwłasność w częściach ułamkowych. Nic przy tym nie wskazuje na to, aby przy nabyciu nieruchomości małżonkowie zamierzali uwzględnić stosunek, w jakim partycypowali finansowo w cenie nabycia nieruchomości. Przeciwnie, skoro nabywcy powoływali się na wspólność „bezudziałową”, a nabycie lokali nastąpiło niespornie za pieniądze pochodzące z majątku osobistego M. P., to w takim ujęciu nie sposób byłoby określić udziału uczestniczki, w sytuacji gdy nabycie nastąpiło niewątpliwie także na jej rzecz.
W ocenie Sądu w tej sytuacji udziały małżonków w przedmiotowych nieruchomościach wynoszą po 1/2 części. Do takiej konstatacji skłania przede wszystkim treść art. 197 k.c., zgodnie z którym domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. W najnowszym orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że w takich sytuacjach konieczne jest zastosowanie tego właśnie
przepisu, na zasadzie odesłania z art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c. w drodze analogii (wyrok SN z dnia 8 lutego 2024 r., (...), LEX nr 3670369).
Do analogicznych wniosków skłania określone w art. 43 § 1 k.r.o. domniemanie równości udziałów w przypadku ustania wspólności majątkowej. Jakkolwiek w niniejszej sprawie majątek wspólny nie powstał, to sytuacja, w której małżonkowie jako strona umowy wbrew obowiązującemu ich ustrojowi rozdzielności wskazywali, że nabywają nieruchomości za środki ze wspólnego majątku, nie jest wcale odległa od sytuacji, w której ustrój wspólności przestał ich obowiązywać. W obu tych sytuacjach istnieją bowiem wyłącznie majątki osobiste małżonków.
Przechodząc do dalszych kwestii stwierdzić należy, że zgodnie z art. 622 § 2 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli spełnione zostanie wymaganie, o którym mowa w art. 621, a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.
Mając na względzie, że co do lokalu nr (...) w budynku przy ul. (...) w S., oraz nieruchomości położonej w L., wnioskodawca i uczestniczka zgodnie oświadczali, że mają one zostać przyznane na rzecz wnioskodawcy, Sąd był ich stanowiskiem związany. W tym zakresie pkt I ppkt a) i b) odpowiadają treści zgodnego wniosku.
Osobnego omówienia wymaga rozstrzygnięcie o zniesieniu współwłasności w części dotyczącej nieruchomości stanowiącej lokal nr (...) przy ul. (...) w S.. Ostatecznie zarówno wnioskodawca, jak i uczestniczka, wnosili o przyznanie tego lokalu na swoją rzecz.
Jak wynika z art. 623 k.p.c., jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia w oparciu o zgodny wniosek, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.
Nie budziło wątpliwości, że dokonywanie podziału lokalu mieszkalnego o pow. 71 m 2 na dwie odrębne nieruchomości byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Ponadto wnioski wnioskodawcy i uczestniczki co do samego sposobu zniesienia współwłasności można uznać za zgodne – różnili się tylko co do tego, komu z nich ma zostać przyznana przedmiotowa nieruchomość.
Zgodnie z art. 212 § 2 k.c. rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
W okolicznościach niniejszej sprawy podkreślić należy, że to uczestniczka nabywała lokal nr (...) z przeznaczeniem na zamieszkanie w nim, i od czasu jego nabycia wymieniona faktycznie w nim mieszka. Wnioskodawca nie mieszka w S. i nawet nie planuje się przeprowadzać. Mieszkanie miałoby mu służyć na bliżej nieokreślony cel inwestycyjny. W niniejszej sprawie Sąd przyznał mu dwie inne nieruchomości, a przyznanie mu także trzeciej nieruchomości, o najwyższej wartości, powodowałoby po jego stronie obowiązek poniesienia spłaty na rzecz uczestniczki. Tymczasem w sytuacji przyznania lokalu nr (...) uczestniczce, wartości nieruchomości względnie bilansują się.
W tych warunkach rozstrzygnięto, jak w pkt I postanowienia.
Zgodnie z art. 212 § 1 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Ponadto, jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych (§ 3).
Wnioskodawcy przypadły w podziale nieruchomości o łącznej wartości 635.000 złotych, a uczestniczka otrzymała nieruchomość o wartości 469.000 złotych. Łącznie przedmiotowe nieruchomości warte są 1.104.000 złotych, a każdy ze współwłaścicieli powinien otrzymać, stosownie do ich udziałów w nieruchomościach, odpowiednik kwoty 552.000 złotych. W tych warunkach to wnioskodawca powinien uiścić na rzecz uczestniczki dopłatę w kwocie 83.000 złotych. W ocenie Sądu termin trzech miesięcy, liczony od daty uprawomocnienia się postanowienia, jest dla uczestnika wystarczający dla
uiszczenia takiej kwoty. W niniejszej sprawie przyznane mu zostały dwie nieruchomości, które niewątpliwie dają mu zdolność pozyskania środków na ten cel. Ponadto wnioskodawca na rozprawie zeznał, że w ramach działu spadku po matce otrzymał kwotę 500.000 złotych, wobec czego może zostać określony jako osoba w dobrej sytuacji majątkowej. W niniejszej sprawie nie powoływał się na jakiekolwiek trudności finansowe, które mogłyby stać na przeszkodzie niezwłocznemu uiszczeniu spłaty na rzecz uczestniczki.
Z uwagi na powyższe rozstrzygnięto, jak w pkt II.
Zgodnie z art. 618 § 1 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.
Wyliczenie w art. 618 § 1 k.p.c. spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu o zniesienie współwłasności jest wyczerpujące i tylko sprawy, które zaliczają się do jednej z trzech kategorii, mogą być objęte toczącym się postępowaniem o zniesienie współwłasności (uchwała SN z 12.10.1973 r., III CZP 56/73, OSNCP 1974/7–8, poz. 125). Prezentowany jest także pogląd, że spory dotyczące rozliczeń pomiędzy współwłaścicielami w związku z poniesieniem przez każdego z nich ceny nabycia rzeczy bądź udziałów we współwłasności rzeczy co do zasady nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu o zniesienie współwłasności (postanowienie SN z 28.04.2021 r., III CZ 6/21, LEX nr 3219995).
W niniejszej sprawie wnioskodawca wskazywał na poniesienie przez swojego poprzednika prawnego nakładu na nieruchomości, związanego z ich nabyciem „z majątku osobistego”, z odwołaniem się do treści art. 33 pkt 10 k.r.o. (k. 50-51). Tego rodzaju żądanie, z punktu widzenia koncepcji tzw. roszczenia procesowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2017 r., IV CSK 112/16, LEX nr 2261011), ostatecznie mieści się w kategorii spraw określonych w art. 618 § 1 k.p.c., jako żądanie zapłaty z tytułu nakładów. Żądanie to było jednak bezzasadne.
Ponownie podkreślenia wymaga okoliczność, że małżonkowie P. przed ustanowieniem rozdzielności majątkowej nie zgromadzili majątku wspólnego. Dysponowali oni osobnymi masami majątkowymi, a nabycie nieruchomości w żaden sposób nie wiązało się ze wzbogaceniem lub zubożeniem majątku wspólnego, który nie istniał. W tych okolicznościach niezrozumiałe jest odwoływanie się przez wnioskodawcę do art. 33 pkt 10 k.r.o., który to przepis dotyczy przecież sytuacji, w których obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Norma ta nie stanowi przy tym materialnoprawnej podstawy do żądania zapłaty, lecz co najwyżej do zainicjowania sporu o własność w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. Tego rodzaju żądanie nie zostało jednak w niniejszej sprawie zgłoszone.
Nic nie wskazuje przy tym na to, aby małżonkowie nabywając nieruchomości, mieli umówić się na uiszczenie jakiejkolwiek części ich ceny przez uczestniczkę. Tego rodzaju okoliczności nie zostały przez wnioskodawcę wykazane w rozumieniu art. 6 k.c. Z przeprowadzonego dowodu z przesłuchania stron wynika przy tym jednoznacznie, że dla małżonków przy nabywaniu lokali było oczywiste, że cena zostanie uiszczona przez wnioskodawcę, a mimo tego zdecydowali się na wspólne nabycie nieruchomości, stając wspólnie do aktów notarialnych. Takie postąpienie wskazuje na to, że umowy sprzedaży zawarte między zbywcami a M. P. i G. P., zawierały w sobie element darowizny udziału w nieruchomości, dokonanej pomiędzy samymi małżonkami, co wyklucza obowiązek dokonywania jakichkolwiek wzajemnych rozliczeń między uczestniczką i następcą prawnym jej męża.
Z uwagi na powyższe orzeczono, jak w pkt III postanowienia.
W pkt IV Sąd na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalił, ze wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Zasadą jest bowiem, że w sprawach tzw. działowych między uczestnikami domagającymi się podziału, nie ma sprzeczności interesów niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011/7-8/88).