UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wniosła o zasadzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 242.250 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 października 2012 r. oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu powódka powołała się na łączącą strony umowę franczyzy, na mocy której pozwana zobowiązała się do dostarczenia wielofunkcyjnego portalu internetowego, składającego się z pakietu startowego i podręcznika operacyjnego. Powódka zobowiązała się uiścić opłatę wstępną w wysokości 150.000 zł netto w dwóch transzach – 75.000 zł za otrzymanie pakietu startowego i 75.000 zł w terminie 12 miesięcy od jego przekazania. Pozwana w dniu 12 grudnia 2011 r. wystawiła fakturę opiewającą na 92.250 zł tytułem opłaty za P. Startowy i powódka ją zapłaciła, przy czym do chwili obecnej ani P. Startowy ani podręcznik nie zostały powódce wydane. Powódka rozwiązała w trybie natychmiastowym umowę, wzywając pozwaną do zwrotu nienależnie zapłaconej kwoty i kary umownej w wysokości 150.000 zł w związku z niewywiązaniem się z umowy przez pozwaną. Pozwana nie uiściła powyższej kwoty pomimo wielokrotnych wezwań do zapłaty.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 października 2011 r. pomiędzy pozwaną (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S. a powódką (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. zawarta została umowa franczyzy. Wskazano w niej, że pozwana posiada markę (...), a powódka wyraziła chęć prowadzenia (...) (...)t.

Pozwana przyznała powódce na okres obowiązywania umowy – 10 lat P. Startowy oraz prawo do wykorzystania systemu i znaków w celu prowadzenia działalności (...) (pkt 3.3.1). P. miał zostać wydany powódce w nienaruszalnym terminie 40 dni od dnia wniesienia wstępnej opłaty franczyzowej (pkt 3.1.2). P. Startowy oznaczał elementy Systemu zawierające Znaki, Projekt, specyfikację funkcjonalną, powierzchniową oraz wyposażenia poszczególnych klas i standardów (...), a także M. (...)D.

Pozwana zobowiązała się także do udostępnienia w terminie 7 dni od podpisania umowy Podręcznika Operacyjnego (pkt 6.1), opisującego funkcjonowanie i procedury stosowane przy prowadzeniu franczyzy (...), a także wyposażenie oraz wygląd Lokalu, który miał zostać udostępniony powódce na okres 10 lat.

W zamian za przyznanie prawa do korzystania z (...) w (...) oraz wydanie P. Startowego powódka zobowiązała się zapłacić pozwanej jednorazową opłatę wstępną w wysokości 150.000 zł netto. Opłata wstępna płatna miała być w następujący sposób: kwota w wysokości ½ całości wartości opłaty wstępnej - po podpisaniu umowy (za wydanie P. (...); pozostała kwota w wysokości ½ całości wartości opłaty - nie później niż w terminie 12 miesięcy od przekazania powódce P. Startowego (pkt. 14.1).

Zgodnie z treścią pkt. 17.5.1 ppkt a powódka była uprawniona do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym, doręczając pozwanej pisemne wypowiedzenie, jeżeli pozwany nie wydał P. Startowego i/lub nie udostępnił domen (...). W myśl natomiast pkt 17.5.2. w takim przypadku pozwana była zobowiązana do uiszczenia na rzecz powódki kary umownej. Kara umowna miała równowartość opłaty wstępnej, określonej w pkt. 14.1 umowy i miała być płatna w terminie 14 dni od otrzymania pisemnego wezwania (definicje z pkt. 1).

Dowód:

- umowa franczyzy k. 33

W dniu 12 grudnia 2011 r. pozwana wystawiła fakturę VAT nr (...), na mocy której obciążyła powódkę kwotą 92.250 zł (75.000 zł netto) tytułem opłaty za P. Startowy. Powódka uregulowała należność stwierdzoną fakturą w dniu 13 grudnia 2011 r.

Dowód:

- faktura VAT k. 18

- potwierdzenie wykonania przelewu k. 19

Pozwana nie dostarczyła powódce pakietu startowego z elementami 3D. Pozwana nie ukończyła bowiem systemu 3D ze względu na rozbieżność pomiędzy konstrukcją własnego systemu i technologiami nowego wykonawcy .

Pozwana w dniu 30 sierpnia 2012 r. zwróciła się do powódki o zawarcie aneksu do umowy franczyzy. Proponowane zmiany dotyczyły m. in. wysokości opłat franczyzowych i terminu ich wniesienia. Pozwana przekazała również powódce projekt protokołu zdania P. Startowego z dnia 30 sierpnia 2012 r.

Powódka nie wyraziła zgody na podpisanie aneksu i protokołu, wskazując na brak pewności co do możliwości faktycznej sprzedaży usług za pośrednictwem systemu i oczekując na przedstawienie szczegółowych rozwiązań.

Dowód:

- analiza przedsiębiorstwa k. 85-96

- e-mail pozwanej z dnia 30.08.2012 r. k. 97

- projekt aneksu do umowy k. 98-99

- projekt protokołu zdania k. 100

- e-mail powódki z dnia 30.08.2012 r. k. 101

- umowa sprzedaży udziałów k. 102

- wydruk z 8.11.2011 r. k. 103

W piśmie z dnia 16 października 2012 r. powódka, powołując się na pkt. 17.5.1 umowy franczyzy z dnia 30 października 2011 r. i fakt niewykonania umowy, rozwiązała umowę w trybie natychmiastowym. Wezwała pozwaną do zwrotu kwoty 92.250 zł jako nienależnej z uwagi na niewydanie pakietu startowego w formie umożliwiającej rozpoczęcie działalności, a także do uiszczenia kary umownej w wysokości 150.000 zł na podstawie pkt. 17.5.2 umowy franczyzy.

Powódka ponownie kierowała do pozwanej wezwania do zapłaty kwoty 242.250 zł. Pochodziły one z dnia 23 listopada 2012 r., 10 grudnia 2012 r. oraz 11 marca 2013 r. Ostatnie z podanych pism nie zostało odebrane przez pozwaną.

Dowód:

- pismo powódki z dnia 16.10.2012 r. z dowodem nadania k. 21

- potwierdzenia odbioru k. 20, 22, 24, 26

- pismo powódki z dnia 23.11.2012 r. z potwierdzeniem nadania k. 23

- pismo powódki z dnia 10.12.2012 r. z potwierdzeniem nadania k. 25

- pismo powódki z dnia 11.03.2013 r. z potwierdzeniem nadania k. 29

- koperta k. 28

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd uwzględnił powództwo jedynie w części, a mianowicie co do kwoty kary mownej w wysokości 150.000 zł.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową, Strona pozwana nie kwestionowała ich treści, zaś Sąd również nie powziął wątpliwości co do ich prawdziwości.

Sąd oddalił wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 299 k.p.c. jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Taka okoliczność nie miała miejsca w niniejszej sprawie, bowiem na podstawie przedstawionych dokumentów możliwe okazało się odtworzenie przebiegu współpracy stron, jej warunków, a także termin i sposób wykonania zobowiązania przez pozwaną. Nadto, ostatnie z powołanych okoliczności, przynajmniej częściowo, okazały się niesporne pomiędzy stronami.

Wniosek o przesłuchanie stron był przy tym spóźniony w świetle art. 207 §6 kpc; pozwana nie złożyła bowiem – mimo nałożonego na nią zobowiązania - odpowiedzi na pozew i nie uprawdopodobniła, by niezłożenie tej odpowiedzi, a co za tym idzie - także niezgłoszenie w odpowiedzi wniosku dowodowego nastąpiło bez jej winy. Podkreślenia przy tym wymaga, że wniosek taki nie został nawet zgłoszony na pierwszym posiedzeniu, ale dopiero w dniu 2 kwietnia 2014 r.; zaplanowany czas tego posiedzenia nie uwzględniał dowodu z przesłuchania stron.

W tym miejscu odnieść należy się do postanowienia Sądu z dnia 18 czerwca 2014 r., na mocy którego Sąd nie dopuścił do udziału w sprawie r. pr. P. J. w charakterze pełnomocnika strony pozwanej. Pełnomocnictwo zostało podpisane przez jednego z członków zarządu pozwanej M. J., przy czym w rejestrze przedsiębiorców jako uprawnieni do reprezentacji łącznej (w przypadku zarządu wieloosobowego) figurują dwaj członkowie zarządu lub członek zarządu wraz z prokurentem. Z rejestru nie wykreślono drugiego członka zarządu J. S., którego oświadczenie o rezygnacji złożono na wezwanie sądu. Powyższy dokument, datowany na 8 listopada 2013 r. adresowany jest do spółki (...), znajduje się na nim również podpis prezesa zarządu M. J. z adnotacją „przyjęto 9.11.2013 r.”. sąd uznał jednak, że brak jest podstaw do uznania, że skutecznie została złożona rezygnacja. Z wyjaśnień złożonych na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 r,. wynika, że pismo zawierające oświadczenie o rezygnacji zostało po prostu wręczone drugiemu członkowi zarządu – M. J., nie zostało ono skierowane do Zgromadzenia Wspólników ani nawet (wbrew treści samego pisma) do wspólnika.

Skutkowało to uznaniem że M. J. nie jest uprawniony do jednoosobowej reprezentacji pozwanej, a co za tym idzie nie mógł skutecznie udzielić pełnomocnictwa w jej imieniu.

Przechodząc do merytorycznej oceny powództwa Sąd uznał, że powództwo o zapłatę kary umownej z uwagi na zaniechanie wydania powódce P. Startowego, zasługuje na uwzględnienie. Takie stanowisko uzasadnione jest zarówno postanowieniami umowy łączącej strony (a mianowicie pkt. 17.5.1 a, jak i 17.5.2), jak również znajdowało oparcie w przepisach kodeksu cywilnego – w art. 483 k.c.

Zgodnie z treścią art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W orzecznictwie wskazuje się, że kara umowna jest cywilnoprawną sankcją za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Pełni ona funkcję zarówno represyjną, jak i kompensacyjną, stanowiąc surogat odszkodowania. Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Zastrzeżenie kary umownej powoduje modyfikację ogólnych reguł odpowiedzialności w tym sensie, że dla zaistnienia obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie tylko dwóch przesłanek pozytywnych. Pierwszą z nich jest istnienie skutecznego postanowienia umownego, z którego wynika obowiązek świadczenia kary umownej, drugą – niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania lub obowiązku, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (tak też Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, red. A. Rzetecka – Gil, Lex/el. 2011 i cytowana tam literatura; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2005r., sygn. II CK 420/04, Lex nr 301769; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005r., sygn. V CK 869/04, Lex nr 150649).

Odnosząc się do pierwszej z powołanych powyżej okoliczności Sąd uznał, że kara została przewidziana skutecznie w umowie stron,. Umowa franczyzy precyzowała w sposób jednoznaczny w jakich sytuacjach, przy spełnieniu jakich przesłanek powodowa spółka będzie mogła żądać zapłaty tej kary umownej od pozwanej. W punkcie 17.5.1 i 17.5.2. przewidziano uprawnienie franczyzobiorcy (powódki) do rozwiązania umowy, za którym to uprawnieniem szło również uprawnienie do żądania zapłaty kary umownej. Podstawą do rozwiązania umowy i zapłaty tej kary umownej było, jak przewiduje ppkt a pkt. 17.5.1, niewydanie P. Startowego lub nieudostępnienie przez franczyzodawcę (pozwaną) D. lokalnych. O tym, czy P. Startowy został faktycznie wydany i co się na niego składało, również decydowały warunki przewidziane w umowie franszyzy, którą powódka dołączyła do akt. Wskazano w niej, że P. Startowy oznacza elementy Systemu zawierające znaki, Projekt, specyfikację funkcjonalną, powierzchniową oraz wyposażenia poszczególnych klas i obiektów, a także M. (...)D.

Jeżeli zaś chodzi o wykonanie zobowiązania przez pozwaną w zasadzie niesporne pomiędzy stronami jest, że w określonym w umowie terminie P. Startowy w rozumieniu nadanym umową stron, nie został wydany stronie powodowej. Prezes zarządu pozwanej M. J. podnosił, że P. ten został faktycznie przekazany powódce w dniu 30 sierpnia 2012 r. Przyznał jednak, że wówczas były problemy z funkcjonowaniem pakietu, co potwierdziła strona powodowa wskazując, że nie działał system (...), w związku z czym protokół przekazania nie został podpisany. Nie był to zatem system pełny i funkcjonalny.

W niniejszej sprawie, brak jest jakiegokolwiek dowodu, aby P. Startowy w rozumieniu jak w pkt. 1 umowy franczyzy został przekazany powódce. W szczególności nie ma podstaw do przyjęcia, aby stosownie do brzmienia pkt. 3.1.2 umowy franczyzy został jej przekazany w terminie 40 dni od momentu uiszczenia opłaty w wysokości 92.250 zł. Powódka dokonała wpłaty powołanej kwoty w dniu 13 grudnia 2011 r., co wynika z potwierdzenia przelewu na k. 19. Ostatecznie okoliczności, że po upływie 40 dni od wskazanego terminu ten pakiet nie został przekazany, nie kwestionowała sama strona pozwana, utrzymując że przekazanie pakietu nastąpiło później, a mianowicie w sierpniu 2012 r. Pozwana nie przedstawiła protokołu przekazania tego pakietu, ani też innego dokumentu potwierdzającego fakt wydania rzeczy. Nie może zaś umknąć uwadze fakt, że to rzeczą strony pozwanej było wykazanie w niniejszym postępowaniu, że faktycznie zaoferowała go powódce, a odmowa przyjęcia pakietu przez stronę powodową była nieuzasadniona. Pozwana winna tym samym wykazać, że po jej stronie istniała gotowość wydania takiego pakietu, który spełniał wymogi przewidziane umową, był kompletny i funkcjonalny, umożliwiał powódce podjęcie działalności zgodnie z umową, a jedynie z przyczyn leżących po stronie powodowej nie doszło do jego przyjęcia. Wynika to z konstrukcji art. 471 k.c. , prowadzącej do wniosku, że powódka (wierzyciel) nie musi udowadniać, że wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (przede wszystkim z winy dłużnika). Zgodnie bowiem z domniemaniem zawartym w pkt. 471 k.c. niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązana następuje na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Na dłużniku natomiast ciąży obowiązek wykazania, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności Takich okoliczności strona pozwana w tym postępowaniu nie wykazała. Zgromadzony materiał dowodowy nie daje natomiast podstaw do przyjęcia, aby powódka bezpodstawnie odmawiała przyjęcia świadczenia, zgodnego z umową.

Trzeba również wskazać, że z przedłożonego przez powódkę e-maila pozwanej z dnia 30 sierpnia 2012 r. wynika co prawda, że pozwana podjęła kroki mające na celu przekazanie powódce P. Startowego po upływie 40-dniowego terminu wykonania umowy w tym zakresie. Z uwagi na przekroczenie powołanego terminu, aby doszło do skutecznego przekazania przedmiotu umowy konieczne okazało się podpisanie aneksu przez stronę powodową. Sporządzenie aneksu do umowy franczyzy spowodowane było tym, że pozwana pozostawała w zwłoce z przekazaniem przedmiotu umowy, a nadto przedmiot ten nie posiadał wszystkich parametrów określonych umową, miał zmniejszoną funkcjonalność. W tej sytuacji jedynie od woli strony powodowej zależało, czy wyrazi zgodę na zmianę warunków umowy czy też nie. Powódka nie miała zaś takiego obowiązku. W przypadku zaś, gdy powódka nie wyrażała zgody na ograniczenie świadczeń ze strony pozwanej, strony związane były dotychczasowymi postanowieniami, a zatem tymi przewidzianymi w umowie z dnia 30 października 2011 r., także w zakresie terminu spełnienia świadczenia i przedmiotu świadczenia. Skoro zatem umowa przewidywała, że P. Startowy obejmował także model (...), to również uzasadnione było oczekiwanie strony powodowej, że też w tej technologii system będzie to funkcjonował.

Jak już była mowa wcześniej, w zasadzie poza sporem pozostawała okoliczność, że gotowy do wydania w sierpniu 2012 r. P. Startowy nie działał prawidłowo w technologii (...). Pozwany nie negował podnoszonej przez powódkę okoliczności, jakoby w podanej dacie nie działały „linki” do systemu. Ponadto okoliczność powyższa potwierdzały wnioski analizy przedsiębiorstwa pozwanej, sporządzonej 4 czerwca 2013 r. przez spółkę (...). Uznanie zaś, że praca systemu w technologii (...) nie była możliwa, musi skutkować przyjęciem że pozwana nie wykazała, aby faktycznie doszło do wydania pakietu startowego. W tej sytuacji uzasadnione było żądanie zapłaty kary umownej, która w świetle umowy była równa opłacie wstępnej, jaką powódka była zobowiązana uiścić na rzecz pozwanej. Z tych względów w tej części, co do kwoty 150.000 zł, Sąd powództwo uwzględnił.

Sąd nie uwzględnił powództwa w zakresie żądania zapłaty kwoty 92.250 zł tytułem zwrotu połowy opłaty wstępnej (75.000 zł netto), określonej w pkt. 14. 1 umowy stron. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że strona powodowa w piśmie z dnia 16 października 2012 r. zawarła oświadczenie o rozwiązaniu umowy franczyzy z dnia 30 października 2011 r.. W ten sposób zrealizowała uprawnienie przysługujące jej stosownie do pkt 17.5.1 ww. umowy. Podkreślenia wymaga fakt, że powódka nie odstąpiła od umowy, lecz rozwiązała ją w drodze wypowiedzenia. Jest to zatem inna sytuacja niż ta, określona w art. 494 k.c., który to dotyczy sytuacji, w której strona odstępuje od umowy wzajemnej. Jedynie wówczas aktualizuje się po obowiązek zwrotu drugiej stronie wszystkiego, co otrzymała na mocy umowy. Takie uregulowanie jest związane z tym, że odstąpienie od umowy wywołuje skutek ex tunc, a umowę traktuje się, jakby nigdy nie była zawarta.

W niniejszym stanie faktycznym umowa z dnia 30 października 2011 r. została zaś rozwiązana zgodnie z jej postanowieniami, wywołując skutek ex nunc. Umowy franczyzy nie można w omawianej sytuacji traktować jako niezawartej . Brak jest tym samym podstaw do przyjęcia, że strony obowiązane są wzajemnie zwrócić przekazane świadczenia.

Reasumując pozwana nie jest zobowiązana do zwrotu uiszczonej opłaty z uwagi na rozwiązanie umowy.

Po wtóre, nie sposób uznać uzyskanego w wykonaniu umowy wzajemnej świadczenia za świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 i nast. k.c. Nie ziściła się bowiem żadna z przesłanek, wynikających z powołanego przepisu – nie odpadła podstawa świadczenia, powódka była zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanej, umowa franczyzy jest ważna, a jedynie została rozwiązana .

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał nadto, że skoro powódka żąda zapłaty kary umownej, nie może jednocześnie żądać zwrotu opłaty wstępnej. Co do zasady bowiem kara umowna stanowi surogat odszkodowania, stanowi zryczałtowane odszkodowanie za to, że nie doszło do wykonania umowy. Kara umowna pełni m.in. funkcję kompensacyjną, jej celem jest pokrycie tych strat, jakie powódka poniosła w związku z tym, że oczekiwała realizacji umowy przez pozwaną. Do powyższych strat należy zaliczyć także wniesioną opłatę wstępną. Ta strata mieści się zatem w karze umownej w wysokości 150.000 zł. Z tych względów w zakresie żądania zapłaty kwoty 92.250 zł Sąd powództwo oddalił.

Rozstrzygniecie o kosztach znajduje podstawę w treści art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. W związku z tym, że powództwo zostało uwzględnione w 62% (150.000 zł z 242.250 zł), w takiej też części Sąd zasądził od pozwanej koszty procesu poniesione przez stronę powodową. Łącznie powódka poniosła koszty w wysokości, 19.330 zł, na które składa się opłata od pozwu w wysokości 12.113 zł (k. 2, 38), 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (k. 31) oraz 7.200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika (ustalone na podstawie §6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, t. jedn. Dz. U. 2013 rok, poz. 490). 62% tej kwoty to 11.985 zł, stąd powyższa kwota została zasądzona na rzecz powódki.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE