UZASADNIENIE

Pozwem z 14 marca 2012 r. (...) Izba Lekarska wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Zdrowia kwoty 221.101 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 października 2010 r. do dnia zapłaty z tytułu szkody wynikającej z poniesienia kosztów czynności administracyjnych związanych z realizacją przez powoda zadań zleconych z zakresu administracji państwowej w 2007 r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 28.800 zł. W uzasadnieniu powód wskazał, że na podstawie umowy z dnia 30 sierpnia 2007 r. zobowiązał się wykonać w okresie od 1 stycznia 2007r. do dnia 31 grudnia 2007 r. czynności określone w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. z 2005r., Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Czynności te - to zadania przejęte przez okręgowe izby lekarskie, które uprzednio były wykonywane przez organy administracji państwowej. Jak wskazuje powód otrzymał od Ministra Zdrowia kwotę 160.662 zł na pokrycie kosztów zadań zleconych z zakresu administracji państwowej, jednakże rzeczywiste koszty wyniosły łącznie 381.763 zł. Powód wyjaśnił, że przekazane na ten cel środki nie wystarczyły na pokrycie tych wydatków i z własnych środków pokrył różnicę pomiędzy wysokością przekazanej dotacji , a rzeczywistym kosztem realizacji zleconych zadań, w wysokości 221.101 zł .

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Zdrowia wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. W uzasadnieniu pozwany podniósł, że powód dobrowolnie poniósł wydatki traktowane obecnie przez niego jako szkoda, przy czym jego zdaniem charakter tych wydatków powoduje, że nie można ich uznać za niezbędne i bezpośrednio związane z wykonywaniem zadań zleconych, a więc brak jakichkolwiek powodów, aby kosztami tymi obciążać Skarb Państwa. Ponadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda na podstawie art. 442¹ § 1 k.c., a także wskazał, że nie została spełniona żadna z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 417 § 1 k.c.

Wyrokiem z dnia 19 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Podstawę wydanego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania Sądu Okręgowego.

Umową z dnia 30 sierpnia 2007 r. nr (...) zawartą pomiędzy Ministrem Zdrowia (zleceniodawca) a Okręgową Izbą Lekarską z siedzibą w P. (zleceniobiorca) na podstawie art. 60 ustawy z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich w związku z art. 106 ust 2 pkt 1 lit b ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (D.U. Nr 249, poz. 2104) strony w § 1 ustaliły, że zleceniobiorca wykona w okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. czynności określone w ustawie, które były wykonywane przez organy administracji państwowej, zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy. Minister Zdrowia zobowiązał się przekazać na ten cel kwotę 160.662 zł. Na podstawie § 3 umowy Okręgowa Izba Lekarska zobowiązała się do składania Ministrowi Zdrowia sprawozdań z realizacji umowy, w nieprzekraczalnych terminach: za okres 1.01.2007 r. - 30.06.2007 r. – w ciągu 14 dni od daty podpisania umowy; za okres 1.07.2007 r. -31.12.2007 r. – do 15.12.2007 r.; zaś zadania wymienione w § 2 ust.1 pkt 3-8, zakończone w okresie od 15.12.2007 r. do 31.12.2007 r. miały zostać wykazane w sprawozdaniu do dnia 15.01.2008 r. Wskazana w § 2 pkt 1 umowy, kwota 160.662 zł przekazywana była – w ratach – na podstawie sprawozdań finansowych oraz merytorycznych, składanych przez powoda w ww. terminach. Strony zastrzegły, że Okręgowa Izba Lekarska otrzyma od zleceniodawcy środki finansowe na realizację czynności określonych w § 1 umowy, w kwocie zaplanowanej na ten cel w budżecie Ministra Zdrowia na 2007 r. w dziale 851 Ochrona (...), Rozdział 85195 - Pozostała działalność. Uchwałą nr (...) (...) z 26 października 2007 r. ustalono koszty czynności przejętych od organów administracji państwowej. W dniu 14 września 2007 r. powód przekazał sprawozdanie finansowe za okres od 1.01.2007 r. do 30.06.2007 r. na formularzach stanowiących załącznik do umowy nr (...) z dnia 30.08.2007 r. na przekazanie dotacji środków publicznych w 2007 r. za działalność przejętą od administracji państwowej. W dniu 6 grudnia 2007 r. powód przekazał sprawozdanie finansowe za okres od 1.07.2007 r. do 31.12.2007 r. W dniu 14 stycznia 2007 r. powód przekazał sprawozdanie (uzupełnienie rozliczenia) za okres od 1.07.2007 r. do 31.12.2007 r.

Łączna rzeczywista wartość zadań wyniosła 381.763 zł, a składały się na nią koszty poniesione przez W. Izbę Lekarską w związku z:

a) wykonywaniem zadań określonych w zał. nr (...) do umowy przez okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej – w kwocie 173.592,17 zł;

b) wykonywaniem zadań określonych w zał. nr(...) do umowy przez okręgowy sąd lekarski – w kwocie 114.329,84 zł;

c) prowadzeniem rejestru lekarzy i związanych z tym czynności określonych w zał. nr (...) do umowy – w kwocie 59.711,92 zł

d) prowadzeniem rejestru lekarzy i związanych z tym zadań określonych w zał. nr (...) do umowy – w kwocie 34.129,50 zł .

W dniu 17 grudnia 2010 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego Warszawa Śródmieście w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty dochodzonej pozwem , jednak do zawarcia ugody pomiędzy stronami nie doszło.

Podstawą poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych były dowody z dokumentów złożonych do akt, jak również zeznania świadków: M. M. , J. C. , M. G. i przesłuchanego w charakterze strony powodowej K. K. . Sąd oddalił na podstawie art. 227 k.p.c. wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego – jako powołany na okoliczności, które nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu w całości.

Powód domagał się zapłaty kwoty 221.101 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 października 2010 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania , dochodzonego na podstawie art. 417 § 1 k.c. Jego zdaniem poniesiona szkoda, której naprawienia się domaga, stanowi wysokość wydatków dokonanych przez W. Izbę Lekarską na pokrycie kosztów zadań zleconych z zakresu administracji państwowej. Szkodę tę spowodowało nieprzyznanie przez Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Zdrowia, wystarczających środków na realizację zadań , o których mowa w art. 60 ustawy o izbach lekarskich. Zgodnie z art. 60 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich, obowiązującym od 26 maja 1989 r. do 1 stycznia 2010 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 30, poz. 158 z poen. zm.), izby lekarskie miały otrzymywać z budżetu Państwa środki na pokrycie kosztów czynności określonych w ustawie, które dotychczas były wykonywane przez organy administracji państwowej. Zakres tych zadań został ostatecznie określony w umowie stron . Zarówno zakres przekazanych zadań jak i przyznana kwota dotacji nie były pomiędzy stronami sporne.

Stosownie do treści art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Odpowiedzialność na podstawie tego przepisu jest uzależniona od wykazania następujących przesłanek: bezprawnego zachowania władzy publicznej przy wykonywaniu powierzonych czynności, szkody, związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a szkodą. Niewykazanie choćby jednej z nich skutkuje oddaleniem powództwa. Powód zasadności swego roszczenia upatrywał w naruszenia przez Ministra Zdrowia przepisów prawa w ,,zawarciu umowy na przekazanie dotacji ze środków publicznych i sposobu jej rozliczenia w 2007 r., w której refundacja dotyczy tylko części poniesionych kosztów”. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że powód nie udowodnił żadnej z koniecznych przesłanek odpowiedzialności z art. 417 § 1 k.c. Dotacja Skarbu Państwa na określone cele pochodziła z sum budżetowych Skarbu Państwa . Budżet jako instytucja finansów publicznych, w sensie ekonomicznym jest zasobem gromadzonych a następnie rozdzielanych środków pieniężnych. Gromadzenie to, a następnie rozdysponowywanie odbywa się na podstawie rocznego planu budżetowego znajdującego podstawę prawną w art. 219 ust 2 Konstytucji RP i ustawie o finansach publicznych. Jedną z zasad budżetowych jest zasada równowagi budżetowej, tj. zasada dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Na wydatki budżetowe składają się m. in. dotacje i subwencje – co wynika z art. 106 ust 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych. Dotacją jest świadczenie określone w sposób władczy przez Państwo i zgodnie z zasadami przyjętymi w budżecie . Niewątpliwie dotacje powinny być przyznane w takiej wysokości , aby zapewnić realizację danego zadania. Z drugiej jednak strony budżet jest planem dochodów i wydatków, które powinny być wzajemnie równoważne, a co za tym idzie plan ten determinuje wysokość uzyskanych , a następnie podlegających rozdysponowaniu środków pieniężnych. Powód nie wykazał , aby przyznana dotacja celowa była mniejsza , niżby to wynikało z zapisów ustawy budżetowej , bo tylko w takiej sytuacji byłoby hipotetycznie możliwe uznanie, że pozwany, wbrew zapisom ustawy budżetowej, nie przeznaczył na określone cele środków zagwarantowanych tą ustawą . Ponadto W. Izba Lekarska zawarła z pozwanym umowę w dniu 30 sierpnia 2007 r., kiedy to znana była praktycznie całkowita wysokość kosztów poniesionych na realizację zdań. Zawierając umowę z dnia 30 sierpnia 2007 r. wiedziała więc, że zagwarantowana nią kwota 160.662 zł nie wystarczy na pokrycie wydatków, gdyż ze złożonego przez nią sprawozdania finansowego za okres 1.10.2007 r. – 30.06.2007 r. wynika, że już za ten okres wydatki wyniosły 175.834 zł. Zatem powód , podpisując umowę , godził się na uzgodnioną kwotę dotacji w związku z powierzeniem mu zleconych zadań, a nadto godził się na pokrycie części kosztów tych zadań z własnych środków. Samo ustalone przez strony brzmienie załącznika nr (...) do umowy, wprowadzającego wzór sprawozdania finansowego świadczy, że nie wszystkie koszty ponoszone przez izbę lekarską w związku z realizacją zadań będą pokrywane z dotacji, skoro zostały na to przewidziane dwie odrębne rubryki (,,koszty ponoszone przez izbę związane z realizacją zadań” i ,,kwota przeznaczona na realizację zadań z dotacji budżetowych w 2007 r.”). Ze złożonego sprawozdania finansowego za okres 1.01.2007 r. – 30.06.2007 r. wynika, że na poszczególne zadania powód rozpisał łącznie jedynie kwotę 80.331 zł, mimo że według tego sprawozdania koszty ponoszone przez izbę związane z realizacją zadań były wyższe – 175.834 zł, zaś otrzymana dotacja w kwocie 160.662 zł pozwalałaby na pokrycie tych kosztów w większym zakresie.

Powód był obowiązany do wykonywania zleconych mu ustawą zadań. Warunkiem ewentualnej odpowiedzialności Skarbu Państwa z tego tytułu było wykazanie, że powód prawidłowo i racjonalnie gospodarował otrzymanymi środkami na podstawie podpisanej przez Skarb Państwa umowy i mimo to nie mógł wywiązać się z powierzonych mu obowiązków. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał, że wszelkie czynności jakie wykonywał były racjonalne , a ich koszty znajdowały odzwierciedlenie w prawidłowej gospodarce powierzonymi środkami. Z przedstawionych przez powoda dowodów nie wynika nawet , aby próbował w jakikolwiek sposób wpływać na sposób prowadzenia tych zadań (ograniczać je czy zmniejszać koszty z tym związane).

Wobec tego, iż W. Izba Lekarska nie udowodniła bezprawnego zachowania Skarbu Państwa oraz szkody zbędne było dokonywanie oceny przesłanki adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a szkodą.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i 108 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu a także art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Skarbu Państwa .

Apelację od wyroku wywiódł powód ,zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 221.101 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 października 2010 r. do dnia zapłaty, jak również zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości czterokrotności stawki minimalnej, tj. 28.800 zł, uzasadnionej niezbędnym nakładem pracy pełnomocnika i stopniem zawiłości sprawy, a nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w pierwszej i drugiej instancji.

Apelacja została oparta na następujących zarzutach :

I. naruszenia prawa materialnego przez :

1. błędną wykładnię art. 60 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich i bezpodstawne przyjęcie, że znaczenie tego przepisu pozostawia Skarbowi Państwa swobodę co do wysokości przekazywanych izbom lekarskim środków na pokrycie czynności uprzednio realizowanych przez organy administracji państwowej, podczas gdy przepis wyraźnie obliguje do przekazania środków ,,na pokrycie kosztów", a nie na ich częściowe pokrycie;

2. błędną wykładnię art. 417 § 1 k.c. skutkującą:

- bezpodstawnym przyjęciem, że po stronie powodowej nie wystąpiła szkoda, pozwanemu nie można zarzucić bezprawności przy wykonywaniu powierzonych mu czynności, a nadto bezprawnością działania strony pozwanej byłoby tylko przyznanie dotacji celowej mniejszej niż wynikałoby to z zapisów ustawy budżetowej, podczas gdy bezprawnością działania jest przekazanie środków niepokrywających kosztów wykonywania zleconych czynności i zmuszanie strony powodowej do finansowania tych czynności ze środków własnych i w związku z tym oparcie rozstrzygnięcia również na podstawie art. 219 ust. 2 Konstytucji oraz art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych.

II. naruszenia prawa procesowego:

1. art. 233 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów w zakresie przyjęcia, że powód nie wykazał wysokości szkody oraz racjonalności ponoszonych kosztów, podczas gdy powód przedstawił dokumenty na okoliczność wysokości poniesionej szkody, racjonalności kosztów , które poniósł oraz na to, że koszty te nie były wygórowane;

2. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez oddalenie powództwa przy wykazaniu przez powoda zarówno poniesienia szkody, jak i jej wysokości oraz pomimo tego, że pozwany nie sprostał ciężarowi dowodu i nie zakwestionował wysokości poniesionej przez powoda szkody oraz nie przedstawił dowodów kwestionujących wysokość tej szkody;

3. art. 278 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu analizy ekonomicznej i rachunkowości na okoliczność wydatków związanych z realizacją zadań zleconych z zakresu administracji rządowej w 2007 r. oraz zasadności tych wydatków.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna, a zaskarżony wyrok odpowiada prawu, chociaż z innych przyczyn niż zostały wskazane w jego uzasadnieniu.

Apelacja pełna cum beneficio novorum polega na tym, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Ma zatem obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego .Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny). Przez spełnianie nieograniczonych funkcji rozpoznawczych spełnia się kontrolny cel postępowania apelacyjnego; rozpoznanie apelacji ma (powinno) doprowadzić do naprawienia wszystkich błędów sądu pierwszej instancji, ewentualnie także błędów stron (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2009 r., III UK 54/09, Lex nr 602073). Sąd drugiej instancji , rozpoznający sprawę na skutek apelacji, nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, mająca moc zasady prawnej , OSNC 2008/6/ 55).

Wynikające z art. 321 k.p.c. związanie sądu przy wyrokowaniu żądaniem ( ne eat iudex ultra petita partium) jest wyrazem obowiązywania w postępowaniu cywilnym zasady dyspozytywności, zgodnie z którą to powód decyduje nie tylko o wszczęciu postępowania, ale także o zakresie rozstrzygnięcia sprawy. Określone w pozwie żądanie jest zindywidualizowane przytoczonymi przez powoda okolicznościami faktycznymi (art. 187 k.p.c.). Natomiast powód zgodnie z zasadą iura novit curia nie ma obowiązku przytoczenia podstawy prawnej dochodzonego roszczenia, ale może to uczynić. Przyjęcie przez sąd innej podstawy rozstrzygnięcia , niż wskazana przez strony , nie stanowi wyjścia poza granice żądania, wynikające z art. 321 § 1, gdyż w sposób niekwestionowany działa w procesie cywilnym zasada da mihi factum, dabo tibi ius. Wystąpienie powinności sądu oparcia rozstrzygnięcia na innej podstawie prawnej niż wskazana przez powoda może wynikać z okoliczności konkretnej sprawy . Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda jako podłoże jego żądań, nie wiążą sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, bowiem konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy do sądu ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2003 r., V CKN 115/01, Lex nr 407051 i z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, Lex nr 420867).

Jak prawidłowo wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku powód jako podstawę prawną dochodzonego w pozwie roszczenia odszkodowawczego wskazywał art. 417§ 1 k.c. , natomiast w zakresie podstawy faktycznej odwoływał się do naruszenia przez Ministra Zdrowia przepisów prawa w ,,zawarciu umowy na przekazanie dotacji ze środków publicznych i sposobu jej rozliczenia w 2007 r., w której refundacja dotyczy tylko części poniesionych kosztów”. Niewykonanie zobowiązania samo przez się nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu przepisów regulujących odpowiedzialność ex delicto. Taka jego kwalifikacja jest uzasadniona tylko wtedy, gdy jednocześnie następuje naruszenie obowiązku powszechnego, ciążącego na każdym podmiocie. W takim wypadku kodeks cywilny dopuszcza zbieg roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i roszczenia z tytułu czynu niedozwolonego, pozostawiając poszkodowanemu wybór jednego z tych roszczeń (art. 443 k.c.). Wspomniany wybór, który może być dokonany przez samo wskazanie faktów uzasadniających żądanie pozwu, ma dla poszkodowanego doniosłe konsekwencje ze względu na istotne różnice zachodzące pomiędzy reżimem prawnym odpowiedzialności kontraktowej i reżimem prawnym odpowiedzialności deliktowej. Dotyczy to faktów konstruujących podstawę odpowiedzialności oraz rozkładu ciężaru dowodu i terminu przedawnienia. Utożsamianie każdego naruszenia cudzych praw z czynem niedozwolonym przekreśliłoby sens podziału źródeł zobowiązań i rodzaju odpowiedzialności. Wierzyciel stosunku obligacyjnego wynikającego z umowy jest jednocześnie poszkodowanym z tytułu czynu niedozwolonego tylko wówczas, gdy określone zdarzenie powodujące szkodę stanowi nie tylko niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika jego powinności, określonych w stosunku zobowiązaniowym, ale jednocześnie narusza ogólne, obowiązujące powszechnie, wszystkich i zawsze, nakazy i zakazy wynikające z norm prawa, zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów i to bez względu na istniejący między stronami stosunek zobowiązaniowy oraz jego zakres ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., I CSK 687/12, Lex nr 1388222, wyrok Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 1974 r., I PR 415/73, OSN 1975/4/95; wyrok Sądu Najwyższego 3 czerwca 1981 r., IV CR 18/81, LEX nr 8331; wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1997 r., III CKN 202/97, OSN 1998/3/42).

Wskazana przez powoda szkoda nie jest następstwem takiego działania lub zaniechania sprawcy, które stanowiłoby samoistne, tzn. niezależne od zakresu istniejącego zobowiązania, naruszenie ogólne obowiązującego przepisu prawa bądź zasad współżycia społecznego. W tej sytuacja brak jest podstaw do zakwalifikowania działania pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Zdrowia na podstawie przepisów regulujących odpowiedzialność deliktową, w tym art. 417§ 1 k.c. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym apelację nie podziela tym samym stanowiska odmiennego wyrażonego w zbliżonym stanie faktycznym przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 listopada 2012 r., sygn.akt I ACa 512/12.

Stosownie do treści art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Sens normatywny art. 56 k.c. polega na rozszerzeniu zakresu skutków czynności prawnej .Na tle art. 56 k.c. trzeba więc odróżnić skutki czynności prawnej wyrażone w samej czynności prawnej, czyli w konstytuujących ją oświadczeniach woli, od innych następstw tej czynności wyznaczonych ustawami, zasadami współżycia społecznego lub ustalonymi zwyczajami, które łącznie określają treść stosunku prawnego. Wspomniane inne następstwa czynności prawnej powstają z mocy art. 56 k.c., choćby nie były przez strony zamierzone. Ustawą w rozumieniu art. 56 k.c. są przepisy powszechnie obowiązującego prawa wynikające ze źródeł wskazanych w art. 87 Konstytucji RP, a zakres oddziaływania ustawy na skutki czynności prawnej zależy od charakteru konkretnej normy prawnej. Normy bezwzględnie obowiązujące kształtują skutki czynności prawnej nawet wbrew odmiennej woli stron wyrażonej w oświadczeniach woli, a normy względnie obowiązujące wchodzą w grę tylko w braku odmiennej woli stron i uzupełniają treść złożonych przez nie oświadczeń woli ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2014 r., II CSK 251/13, Lex nr 1448390).

Skoro mocą art. 60 ustawy z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich powód miał obowiązek wykonywania czynności , które poprzednio były wykonywane przez organy administracji państwowej, a pozwany miał z kolei obowiązek przekazania z budżetu państwa środków finansowych na pokrycie kosztów tych czynności , to koszty wykonanych w ramach przymusu ustawowego czynności zgodnie z art. 56 k.c., należy włączyć do skutków, jakie wywołuje umowa zawarta pomiędzy stronami ( por. podobnie orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące kosztów świadczeń ponadlimitowych z.o.z np. wyroki z dnia 3 listopada 2004 r., III CK 546/03, Lex nr 182096 i z dnia 12 marca 2009 r., V CSK 272/08, Lex nr 530613) .

Zarówno w judykaturze , jak również w doktrynie dominuje stanowisko, które sąd odwoławczy w pełni podziela, iż co do zasady w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wierzycielowi służy w pierwszej kolejności roszczenie o wykonanie zobowiązania w naturze, zgodnie z zasadą realnego wykonania zobowiązania . Tak długo więc, jak strony łączy więź zobowiązaniowa, a świadczenie jest możliwe do spełnienia – wierzycielowi przysługuje przede wszystkim roszczenie o spełnienie świadczenia przez dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania, przy czym może on także celem wymuszenia wykonania zobowiązania skorzystać z drogi sądowej, jak również może dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu egzekucyjnym. Dopiero gdy uzyskanie świadczenia na drodze przymusu będzie niemożliwe, a jednocześnie nie zajdą jakiekolwiek przyczyny, określone prawem, skutkujące wygaśnięciem zobowiązania – wówczas naruszenie zobowiązania uprawniało będzie wierzyciela do żądania naprawienia szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 515/07, Lex 395257, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1985 r., III CZP 64/85, OSNC 1986/11/171, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 listopada 2008 r., I ACa 595/08, Lex 491179., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 435/08, Lex nr 527121).

W sytuacji, gdyby koszty czynności (wykonywanych w ramach realizacji przez izby lekarskie obowiązku ustawowego) byłyby większe niż otrzymane na ten cel środki finansowe w kwocie ustalonej w umowie łączącej strony, to powodowi przysługiwałoby co do zasady, roszczenie o wykonanie umowy, a nie roszczenie odszkodowawcze. Umowę z dnia 30 sierpnia 2007 r. nr (...) należy zakwalifikować , jako umowę zlecenia, o czym świadczą m.in. użyte przez strony nazewnictwo - wprost nawiązujące do tego typu umowy ( zleceniodawca i zleceniobiorca) oraz odwołanie w sprawach nieuregulowanych do przepisów kodeksu cywilnego. W judykaturze w przypadku umów , zawieranych pomiędzy organami administracji rządowej , a podmiotami, którym mocą ustawy zostały przekazane do realizacji określone zadania, uprzednio wykonywane przez administrację , przyjmuje się, iż pomiędzy organem administracji rządowej, którego zadania zostały przekazane jako zlecone, a podmiotem , któremu je przekazano , powstaje stosunek o treści odpowiadającej umowie zlecenia w rozumieniu art. 734 i nast. k.c.( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2004 r., II CK 64/03, Lex nr 172798) .

Pozwany w toku procesu, powołując się na art. 442 ¹§ 1 k.c., zgłosił zarzut przedawnienia. Skuteczność zarzutu przedawnienia nie jest związana z poprawnym powołaniem przepisu prawa materialnego decydującego o terminie przedawnienia roszczenia objętego sporem. Samo podniesienie zarzutu przedawnienia jest wystarczające dla konieczności jego rozpoznania i nakazuje rozważenie przez sąd, jaki jest termin przedawnienia określonego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., IV CSK 1/07, Lex nr 274225) . Przepis art. 751 k.c. jest przepisem szczególnym wobec art. 118 k.c. Wprowadza on dla wskazanych w nim roszczeń z umowy zlecenia oraz umów o świadczenie usług, nieuregulowanych innymi przepisami, krótszy - dwuletni termin przedawnienia. W pozostałym zakresie roszczenia z umowy zlecenia, a także z umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami (art. 750 k.c.), podlegają przedawnieniu z upływem terminów wskazanych w art. 118 k.c. Szczególny - dwuletni termin przedawnienia określony w art. 751 k.c., dotyczy wszelkich wskazanych w nim roszczeń, również tych, które są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Pierwsza kategoria roszczeń, które ulegają przedawnieniu z upływem dwóch lat, określona jest w art. 751 ust. 1 k.c. i obejmuje roszczenie o wynagrodzenie za spełnione czynności (art. 735 § 2 k.c.i art. 744 k.c.), roszczenie o zwrot poniesionych wydatków (art. 742 k.c.) oraz roszczenie z tytułu zaliczek (art. 743 k.c.).Roszczenie powoda , bezspornie należy do tej kategorii , gdyż obejmuje żądanie zwrotu poniesionych wydatków. Zastosowanie art. 751 ust. 1 k.c. ograniczone zostało przez ustawodawcę do roszczeń o wynagrodzenie i zwrot wydatków przysługujących osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju. Zatem stwierdzenie, że roszczenia dochodzone przez stronę powodową podlegają przedawnieniu na podstawie art. 751 ust. 1 k.c., wymaga oceny, czy roszczenia te dotyczą czynności, które strona powodowa pełni stale lub też czy wykonuje je w zakresie działalności przedsiębiorstwa. Pojęcie stale oznacza wykonywanie czynności w sposób powtarzalny. Wykonując czynności zlecone mocą ustawy , W. Izba Lekarska czyni to w sposób stały. Oznacza to, że roszczenia dochodzone przez stronę powodową podlegają przedawnieniu na podstawie art. 751 ust. 1 k.c.

Ostateczne rozliczenie umowy powód przesłał pozwanemu w dniu 14 stycznia 2008 r. ( a nie jak błędnie podano w uzasadnieniu wyroku , że 14 stycznia 2007 r. ). Pozwany Skarb Państwa stosownie do treści § 3 ust. 4 środki finansowe za zadania zrealizowane w danym okresie sprawozdawczym, powinien przekazać zleceniobiorcy w terminie 10 dni po zatwierdzeni poszczególnych sprawozdań. Z kolei zleceniobiorca powinien dokonać weryfikacji i zatwierdzenia wykonanych zadań w terminie 10 dni od dnia otrzymania sprawozdania (ust. 3). Zatem najpóźniej w dniu 4 lutego 2008 r. roszczenie powoda o zwrot poniesionych wydatków stało się wymagalne, a dwuletni termin przedawnienia upłynął w dniu 4 lutego 2010 r..Nie doszło więc do przerwania biegu przedawnienia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c. , skoro wezwanie do próby ugodowej zostało złożone dopiero w dniu 17 grudnia 2010 r.

Zauważyć należy również , iż skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia jest wystarczające do oddalenia powództwa bez potrzeby ustalenia, czy zachodzą wszystkie inne przesłanki prawnomaterialne uzasadniające jego uwzględnienie, a ich badanie w takiej sytuacji staje się zbędne (por. uzasadnienie uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r. III CZP 84/05, OSNC 2006/7-8/114 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 653/09, Lex nr 741022). Zatem rozstrzygniecie o oddaleniu powództwa , przy przyjęciu, iż podstawę prawną wyroku stanowią art. 117 § 2 k.c. w zw. z art. art. 751 ust. 1 k.c. odpowiada prawu.

Uznając apelację za bezzasadną Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu. Rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło w oparciu o art.98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art.99 k.p.c., art.. 108§ 1 k.p.c. i art.391§ 1 k.p.c. , art. 11 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa oraz § 12 ust.1 pkt 2 i § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu . Sąd odwoławczy zasądził od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu państwa kwotę 5 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Na podstawie art.350§ 3 k.p.c. z urzędu sprostowano niedokładność w komparycji zaskarżonego wyroku poprzez wskazanie siedziby powoda.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE