UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 21 czerwca 2012 r. odmówił M. C. prawa do emerytury.

W odwołaniu od tej decyzji M. C. domagał się przyznania prawa do emerytury. W jego ocenie organ rentowy wadliwie ustalił ilość okresów składkowych i nieskładkowych, a wypracowane przez wnioskodawcę lata pozwalają na przyznanie prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 19 listopada 2013r. oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 15 stycznia 2013 roku M. C. złożył do ZUS wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udowodnione okresy składkowe w wymiarze 4 lat, 4 miesięcy i 8 dni, nieskładkowe – 6 lat oraz uzupełniające 12 lat i 2 miesiące. Okresy nieskładkowe po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych wyniosły 1 rok, 5 miesięcy i 13 dni. Ogółem ZUS uwzględnił 17 lat, 11 miesięcy i 21 dni.

Powyższe okoliczności powodują bezzasadność odwołania. Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3; mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a. W myśl ust. 3 pkt 1 wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie do dnia 31 grudnia 1947 roku wynosi co najmniej 65 lat. Z kolei w myśl art. 28 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3; mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że złożony przez M. C. wniosek z 15 stycznia 2013 roku, po którym zapadła zaskarżona obecnie decyzja, jest kolejnym wnioskiem o przyznanie emerytury. W sprawie VU 695/12 M. C. zaskarżył decyzję ZUS z dnia 11 kwietnia 2012 roku odmawiającej prawa do emerytury i wnosił o zaliczenie tych samych co obecnie okresów według takiego samego jak obecnie złożone zestawienia. Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2012 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił odwołanie od powyższej decyzji. Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację wnioskodawcy.

W ocenie Sądu I instancji okresy składkowe i nieskładkowe zostały ustalone przez ZUS prawidłowo. Okresy te wynoszą łącznie 17 lat, 11 miesięcy i 21 dni. Obecnie również wnioskodawca nie wskazuje żadnych nowych okoliczności, ani dowodów mających wpływ na ustalenie powyższych okresów na zasadzie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W związku z tym ubezpieczony nie spełnia przesłanek do uzyskania emerytury, a tym samym odwołanie podlega oddaleniu z mocy art. 477¹⁴ § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniósł M. C..

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu pominięcie istotnych okoliczności faktycznych dla rozstrzygnięcia sprawy i przyjęcie za pozwanym niższego okresu składkowego i nieskładkowego. Ponadto Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego wskutek niewłaściwej oceny wieku i stanu zdrowia ubezpieczonego.

Mając na uwadze powyższe, wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Już na wstępie należy uwzględnić, że obecnie rozpoznawana sprawa dotyczy prawa do emerytury. Wnioskodawca uprzednio domagał się przyznania takiego świadczenia i wówczas zgłoszony wniosek stanowił przedmiot postępowania sądowego, które zakończyło się wydaniem negatywnego orzeczenia. W sprawie chodzi o decyzję pozwanego z dnia 28 maja 2010r., która została poddana kontroli sądowej. W rezultacie tego procesu Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 lipca 2010 r. sygn. akt V U 760/10 odwołanie oddalił. Także Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 12 października 2010r. oddalił apelację ubezpieczonego.

Powtórnie prawa do emerytury domagał się skarżący w 2012r. Wtenczas pozwany decyzją z dnia 12 kwietnia 2012r. odmówił prawa do emerytury. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 26 czerwca 2012 r. odwołanie oddalił, zaś Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 12 lutego 2013r. w sprawie III AUa 848/12 oddalił apelację ubezpieczonego.

W obu przywołanych sprawach spór koncentrował się wokół zagadnienia związanego ze stażem pracy. Ubezpieczony w obu postępowaniach składach kwestionariusze osobowe i podał tożsame w jego ocenie okresy aktywności zawodowej.

W pisemnych motywach wyroków Sądu Apelacyjnego wskazano, że warunkiem uzyskania emerytury jest legitymowanie się odpowiednim okresem składkowym i nieskładkowym. Najkrótszy okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat, został określony w art. 28 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [Dz. U z 2013 r. poz.1440 tekst jednolity, dalej powoływana jako ustawa emerytalna], przy emeryturze o obniżonym o pięć lat stażu ubezpieczeniowym. Wnioskodawca jednak nie legitymuje się okresem wynoszącym, co najmniej 20 lat, ponieważ wykazał 17 lat 11 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Jak wynika z akt rentowych ubezpieczony po raz kolejny składa wniosek o przyznanie emerytury. Zatem podstawa wszczęcia postępowania w rozpoznawanej sprawie powinna być oceniana przez pryzmat art. 114 ust.1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

W judykaturze Sądu Najwyższego sposób stosowania art. 114 ustawy emerytalnej stanowił przedmiot szeregu wypowiedzi, jak chociażby wyrok SN z dnia 28 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 nr 19, poz. 341; OSP 2006 nr 10, poz. 118, z glosą R. B. oraz z dnia 25 maja 2004 r., III UK 31/04, OSNP 2005 nr 1, poz. 13, a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r., II UK 404/03, OSNP 2005 nr 4, poz. 58. Z drugiej strony również w literaturze można spotkać się z publikacjami dotyczącymi wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. [vide R. B.: W. prawomocnych decyzji rentowych, W. 2007; K. A. [w:] K. A., M. B., B. S.: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, W. 2009; K. A.: Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Pojęcie oraz właściwości postępowań przedsądowych i ochrony cywilnosądowej, W. 2011; R. G.: Uwagi na temat projektu nowelizacji art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (nowa podstawa i przesłanki wzruszalności prawomocnych decyzji rentowych), (...) 2013 nr 11, s.12]

Zatem w sytuacji opisanej w treści art. 114 ustawy emerytalnej obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu Okręgowego była weryfikacja, czy w sprawie pojawiły się określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji 11 kwietnia 2012r. odmawiającej prawa do emerytury, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na zmianę stanowiska w przedmiocie braku prawa do świadczenia. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione (wnioskodawca po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczenia nie przedłożył nowych dowodów ani nie ujawnił okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń) powinna prowadzić do odmowy ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania zasadności żądania w kwestii przyznania prawa do emerytury. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe. Skoro Sąd Okręgowy, a uprzednio organ rentowy doszli do przekonania, że ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dowodów na okoliczność wykazania wyższej liczby okresów składkowych i nieskładkowych, jakie rzeczywiście osiągnął w toku swego zatrudnienia w latach 1963-2001, to do zakończenia sporu wystarczające było powołanie się na brak ustawowych przesłanek wynikających z treści art. 114 ustawy emerytalnej.

Poszerzona analiza materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania wskazuje, że skarżący nie spełnił przesłanek związanych ze złożeniem wniosku w trybie art. 114 ustawy emerytalnej. Po pierwsze, warto podkreślić, iż złożone w toku niniejszej sprawy zestawienie z k-6 jest tożsame z pismem, jakie złożył wnioskodawca na k-8a akt V U 695/12. Nie ma zatem w sprawie innych okresów aktywności zawodowej ubezpieczonego.

Po wtóre, w sprawie nie ujawniono nowych okoliczności. Ten ostatni zwrot oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnoprawnych związanych z ustalaniem przez organ rentowy prawa do emerytur (rent) lub wysokości tych świadczeń. Są to więc określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia i/lub jego wysokości (np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy), a także uchybienia normom prawa procesowego lub materialnego przez organ rentowy, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną zainteresowanych [por. szerszej wyrok SN z dnia 3 lutego 2014 r. w sprawie I UK 322/13]

Wyżej opisanego wymogu nie spełnia załączone do wniosku zaświadczenie gminnego Ośrodka Pomocy (...) w S., z którego wynika że M. C. pobiera stały zasiłek od 2004r. z tytułu posiadanego stopnia o niepełnosprawności. Tego rodzaju dokument nie jest związany z przesłankami otwierającymi drogę do emerytury, bowiem uzyskiwanie stałego zasiłku nie stanowi ustawowego warunku do otrzymania emerytury.

Już z tych względów apelacja nie jest zasadna. Tym niemniej Sąd Apelacyjny uznał za zasadne po raz wtóry wyjaśnić, że ustalona dotychczas liczba okresów składkowych i nieskładkowych jest prawidłowa. Skarżący przedstawiając własne zestawienie okresów niezbędnych do uzyskania prawa do emerytury zapomina o istocie pojęcia okres składkowy. Zgodnie z art. 6 ustawy emerytalnej generalnie za okresy składkowe uznaje się okresy za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne. Tymczasem ubezpieczony nie przedstawił dowodów, które przemawiałby za uznaniem, że prowadził działalność gospodarczą, co pozwoliłoby na jej zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego. Działalność wyplatania koszy nie była bowiem zgłoszona do ubezpieczenia społecznego, ani zarejestrowana w ewidencji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Wnioskodawca nie odprowadzał również składek na ubezpieczenie społeczne z tego tytułu, ani podatków od uzyskiwanych dochodów.

Prawidłowo pozwany ustalił także liczbę okresów nieskładkowych, mając na uwadze brzmienie art. 5 ust 2 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. W konsekwencji prawidłowo zaliczono wnioskodawcy do okresów nieskładkowych okres niewykonywania pracy z powodu opieki nad ojcem, będącym inwalidą pierwszej grupy (art. 7 pkt 7 w/w ustawy) w rozmiarze 1 roku 5 miesięcy i 13 dni. Wprawdzie opiekę nad ojcem wnioskodawca faktycznie sprawował od 16 czerwca 1981r. do 15 czerwca 1987r., to jednak w świetle powołanego wyżej art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej do stażu emerytalnego należało zaliczyć okres ten w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Skoro wnioskodawca wykazał 4 lata 4 miesiące i 8 dni okresów składkowych, to jedną trzecią tego okresu stanowił 1 rok 5 miesięcy i 13 dni opieki wnioskodawcy nad ojcem.

Wbrew stanowisku skarżącego, organ rentowy prawidłowo uwzględnił okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 9 listopada 1963r. do 26 października 1966r. oraz od 17 października 1968r. do 27 grudnia 1977r. w wymiarze 12 lat i 2 miesięcy. Miał przy tym na uwadze, że zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zaliczeniu podlegał okres po ukończeniu przez wnioskodawcę szesnastego roku życia, a zatem tylko po dniu 8 listopada 1963r.

Okres pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym w S. podlegał zaliczeniu do dnia 27 grudnia 1977r., bowiem do tej daty ojciec wnioskodawcy A. C. władał gospodarstwem rolnym, gdyż przekazał je na rzecz Skarbu Państwa w zamian za emeryturę (decyzja Naczelnika Gminy S. U.G. (...)-1/12/77). Pozostałe okresy uwzględnione zostały przez organ rentowy, na podstawie przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów, a przede wszystkim świadectw pracy. Prawidłowo zaliczony został także jako okres składkowy, na mocy art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy, okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od 27 października 1966r. do 16 października 1968r.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację ubezpieczonego.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE