UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 października 2013r. sygn. akt VIIIC 382/12 w sprawie z powództwa D. S. przeciwko R. S. (1) i I. S. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo w stosunku do I. S. (pkt I), zasądził od R. S. (1) na rzecz D. S. kwotę 13 087,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi wynoszącymi 13 % w stosunku rocznym od dnia 10 czerwca 2011r. oraz dalszymi każdorazowymi odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty (pkt II), oddalił powództwo w stosunku do R. S. (1) w pozostałej części (pkt III), zasądził od D. S. na rzecz I. S. kwotę 1817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt IV), zasądził od D. S. na rzecz R. S. (1) kwotę 1129,24 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt V), nakazał pobrać od R. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 440,97 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych pokrytych tymczasowo z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Kielcach (pkt VI), nakazał pobrać od D. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 1087, 27 zł (pkt VII).

W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany R. S. (1)nabył lokal mieszkalny położony w K.przy ul. (...)o powierzchni 58 m kw., dla którego Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...)wraz z pomieszczeniami przynależnymi na podstawie umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego rep. (...)sporządzonego w K.przed notariuszem G. A.. Prawo własności tego lokalu stanowi majątek osobisty pozwanego i zostało nabyte za środki pochodzące z jego majątku osobistego. Na podstawie oferty z dnia 14 marca 2011 roku i oferty z dnia 16 marca 2011 oraz dalszych uzgodnień powstałych w trakcie realizacji zamówienia, R. S. (1)i D. S.zawarli umowę ustną, na podstawie której D. S.w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zobowiązała się wykonać na rzecz R. S. (1)remont opisanego wyżej lokalu oraz wykonać roboty budowlane polegające na wybudowaniu ganku i remontu istniejącego przedsionka do tego lokalu. R. S. (1)zobowiązał się zapłacić D. S.cenę za zużyte przez nią do realizacji powyższego zamówienia materiały budowlane. W/w oferty nie zawierały wszystkich materiałów, ponieważ tzw. materiał zasadniczy typu tynki, gładzie, kleje wliczony został w cenę usługi w pierwotnych ofertach, zaś materiały mające być zakupione rzez pozwanego zostały określone jako „materiał dodatkowy”. Ponadto R. S. (1)zobowiązał się zapłacić D. S.wynagrodzenie za wykonane prace. W ramach prowadzonego remontu R. S. (1)i D. S.zawarli dodatkowo w dniu 23 marca 2011 roku umowę ustną, w ramach której pozwany dokonał zakupu drzwi oraz stolarki okiennej wraz z ich montażem w przedmiotowym lokalu na łączną kwotę zamówienia wynoszącą 9.000 zł brutto. Prace remontowe i budowlane w obrębie lokalu były wykonywane przez D. S.jedynie w oparciu o ustne ustalenia zawierane pomiędzy D. S.i R. S. (1), podlegające zmianom w trakcie realizacji umów, a ich ostateczne rozliczenie miało nastąpić według cen wolnorynkowych z uwzględnieniem kosztów zakupu niezbędnych materiałów budowlanych i wykończeniowych przez powódkę. Sporządzone przez nią oferty cenowe wykonania robót remontowych i budowlanych w lokalu obejmować miały wykonanie tych robót, za cenę ostatecznie zaproponowaną przez D. S.w ofercie z dnia 16 marca 2011r. na kwotę 28.500,00 zł. Nie obejmowały one prac, których realizację uzgodniono już w trakcie wykonywania usług przez powódkę. I. S.nie była stroną umów wskazanych powyżej. R. S. (1)nie upoważniał I. S.do zlecenia jakichkolwiek robót wykonywanych przez powódkę w jego mieszkaniu. I. S.nie będąc ani właścicielką lokalu mieszkalnego położonego w K.przy ulicy(...)ani też stroną umowy o remont tego lokalu nie posiadała udzielonych przez R. S. (1)żadnych uprawnień do dokonywania w jego imieniu odbioru robót remontowych wykonywanych przez D. S.. W okresie od marca 2011 roku do maja 2011 D. S.wykonała prace szczegółowo wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia o łącznej wartości 37 087,26 zł. Część prac została jednak wykonana wadliwie. Obecnie w celu usunięcia szczegółowo w uzasadnieniu wskazanych usterek konieczne jest wykonanie robót poprawkowych o łącznej wartości 6 707,98 zł. W dniu 30 maja 2011 roku D. S.sporządziła protokół odbioru robót remontowo – budowlanych w obrębie lokalu. W treści protokołu D. S.wskazała, iż prace powyżej zostały wykonane zgodnie z zamówieniem, wartość wykonanych prac oznaczono w odniesieniu do prac remontowych na kwotę 50.000,00 zł oraz 26.000,00 zł materiał netto, wartość sprzedaży, montażu stolarki okiennej i drzwiowej oznaczono na kwotę 9.000 zł brutto oraz wskazano, że prace zostały wykonane w stopniu bardzo dobrym. W treści przedmiotowego protokołu I. S.zawarła natomiast w uzgodnieniu z pozwanym, zastrzeżenie co do jakości wykonanych robót wskazując, iż umywalka w łazience zamontowana została na wysokości 85 cm, poprawy wymaga uszczelnienie silikonowe, docięcia wymaga ramka wokół lustra, regulacji wymagają drzwi od kabiny prysznicowej, urządzenie alarmowe wymaga uniesienia do góry, wadliwa jest instalacja kinkietów. W czasie zgłaszania tych uwag pozwany bowiem przekazywał uwagi co do remontu mężowi powódki. Pod powyższymi zastrzeżeniami do jakości wykonanych powódkę robót remontowo – budowlanych złożyła swój podpis I. S.. Podpis pod przedmiotowym protokołem odbioru robót został natomiast złożony jedynie rzez D. S.. D. S.na podstawie wystawionej przez siebie faktury VAT nr(...)z dnia 6 czerwca 2011 roku obciążyła I. S.i R. S. (1)obowiązkiem zapłaty kwoty 83.959,20 zł brutto w terminie 3 dni tytułem wynagrodzenia za wykonany remont lokalu oraz wykonane roboty budowlane. Na podstawie wystawionej przez siebie faktury VAT nr(...)z dnia 6 czerwca 2011 roku obciążyła I. S.i R. S. (1)obowiązkiem zapłaty kwoty 9.000 zł brutto w terminie 3 dni tytułem wynagrodzenia za sprzedaż drzwi oraz stolarki okiennej wraz z ich montażem. Pomimo upływu zakreślonego terminu, pozwani nie uregulowali powyższych należności w całości. R. S. (2)w okresie od 23.03.2011 r. do 12.05.2011 r. zapłacił powódce łącznie kwotę 24 000 zł. W dniu 29 lipca 2011 roku R. S. (1)skierował do D. S.pocztą elektroniczną pismo z zastrzeżeniami co wykonanych przez D. S.prac, w którym z uwagi na wady prac wyliczył koszty naprawy i zmarnowanego materiału na kwotę 15 000 zł i zażądał od powódki zwrotu kwoty 5000 zł, nie kwestionując należności 9000 zł z tytułu zakupu i montażu okien i drzwi. W powódka skierowała do R. S. (1)i I. S.pisemne wyjaśnienie z dnia 16 sierpnia 2011 roku stanowiące odpowiedź na zarzuty odnośnie wykonanych przez nią w 2011 roku remontu i prac budowlanych. Pismem z dnia 26 września 2011 roku doręczonym w dniu 29 września 2011 roku pełnomocnik D. S.wezwał R. S. (1)i I. S.do zapłaty i rzecz D. S.kwoty 68.595,20 zł tytułem nieuiszczonej części wynagrodzenia za wykonane prace wynikających ze wskazanych wyżej faktur. Pozwani nie uregulowali tej należności.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd uznał powództwo za zasadne jedynie w części. Sąd ocenił, iż strony zawarły w istocie trzy umowy: umowę o dzieło w zakresie prac remontowych lokalu, umowę sprzedaży stolarki okiennej i drzwi oraz umowę o roboty budowlane polegających na wybudowaniu przedsionka i ganku. W oparciu o opinię biegłej z zakresu budownictwa A. R.. Sąd ustalił wartość wykonanych robót na kwotę 37 087,26 zł. Ponieważ bezspornie pozwany zapłacił powódce łącznie kwotę 24 000 zł, do zapłaty pozostałą kwota 13087, 26 zł i taką kwotę zasądził od pozwanego R. S. (1) na rzecz powódki. Powództwo w stosunku do I. S. oddalił w całości, ponieważ nie jest ona właścicielką remontowanego lokalu i nie byłą stroną umów zawartych z powódką, uczestniczyła jedynie w rozmowach ich dotyczących i na prośbę pozwanego wskazała usterki w wykonanych pracach oraz uwagi te podpisała. W ocenie Sądu Rejonowego nie mógł być uwzględniony zarzut potrącenia zgłoszony, przez pozwanego, związany z obniżeniem wartości robót wynikających z ich wadliwego wykonania. Pozwany winien bowiem w myśl art. 637 k.c. oraz art. 656 k.c. jeżeli dzieło (roboty budowlane) mają wady pozwany zażądać ich usunięcia i wyznaczyć w tym celu powódce odpowiedni termin, co nie miało miejsca. Zamawiający mógł żądać obniżenia wynagrodzenia, jeśli wady nieistotne nie dadzą się usunąć albo gdy okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim. Ponieważ termin do usunięcia wad nie został wyznaczony nie można mówić o niemożności ich usunięcia w terminie.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany R. S. (1) , zaskarżając wyrok w części w punkcie II oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu. Podniósł zarzut potrącenia kwoty 12 707,98 zł na którą składa się: wartość robót poprawkowych (6707,98 zł), koszt wynajmu mieszkania w centrum K. o podobnym standardzie, na czas usunięcia usterek, tj na dwa miesiące (6000 zł). Wniósł o zmianę orzeczenie w zaskarżonej części, to jest przez oddalenie powództwa także co do kwoty 12 707,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami zasądzonymi od tej kwoty oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancji wg. norm przepisanych. W apelacji wniósł również o przeprowadzenie dowodu z pisma pozwanego z dnia 09 grudnia 2013r. wraz z potwierdzeniem nadania, wzywającego powódkę do usunięcia wad dzieła w terminie do 20 stycznia 2014r. na okoliczność ustalenia istnienia wzajemnej wierzytelności pozwanego wobec powódki, jednorodzajowość obu wierzytelności, ich wymagalność celem wykazania zasadności podnoszonego zarzutu potrącenia. Dowód ten nie został dołączony do apelacji lecz dopiero na rozprawie apelacyjnej, z uwagi na wyznaczony w nim termin do usunięcia wad dzieła. Uzasadniając zarzut potrącenia kwoty 6000 zł pozwany wskazał, że na okres wykonania robót poprawkowych, będzie zmuszony do wyprowadzenia się ze swojego mieszkania i wynajęcia innego lokalu. Na okoliczność wysokości kosztów najmu wnioskował o powołanie dowodu informacji z agencji nieruchomości.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i podniosła, że zgłoszony zarzut potrącenia jest bezzasadny, ponieważ wierzytelność pozwanego z tytułu kosztów usunięcia wadliwie wykonanych prac, nie jest wymagalna lecz domniemaną. Koszt usunięcia usterek wyliczony przez biegła nie jest dokładny. Także nieuzasadniony jest zarzut potrącenia jako koszt przyszłego wynajmu mieszkania na czas usunięcia usterek

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie i prowadzi do zmiany orzeczenia.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne. Ponieważ jednak na rozprawie apelacyjnej pozwany przedstawił nowy dowód, na który wcześniej powołał się w apelacji należy je uzupełnić o stwierdzenie, iż w piśmie z dnia 09 grudnia 2013r. skierowanym do powódki, nadanym listem poleconym w tym dniu (data stempla pocztowego) pozwany R. S. (1)wezwał D. S.do usunięcia wad, przeprowadzonych prac remontowo – budowlanych, opisanych przez biegłą w terminie do dnia 20 stycznia 2014r. wyszczególniając je, powołując się przy tym na treść opinii A. R.i opinii prywatnej sporządzonej na zlecenie pozwanego z dnia 01 lipca 2011r.

Skoro zatem ostatecznie pozwany wezwał powódkę do usunięcia usterek z zakreśleniem terminu do ich usunięcia, a do chwili obecnej prace poprawkowe nie zostały wykonane (jak oświadczył pełnomocnik pozwanego na rozprawie apelacyjnej), należy przyjąć, iż ma on prawo dokonać potrącenia kosztów tych robót z należną powódce kwotą za wykonane przez nią prace, w części w jakiej nie zostały one opłacone. Skoro wartość prac ustalono na kwotę 37 087,26 zł, pozwany zapłacił powódce kwotę 24 000 zł oraz potrącił kwotę 6707,98 zł będącą wartością usunięcia wad, to pozwany z tytułu zawartych z powódką umów winien ostatecznie zapłacić na rzecz powódki kwotę 6379,28 zł. Od oświadczenia o potrąceniu jako czynności materialnoprawnej należy odróżnić zarzut potrącenia jako czynność procesową. Podniesienie zarzutu potrącenia w toku postępowania sądowego oznacza powołanie się przez stronę na fakt dokonania potrącenia i wynikające stąd skutki. Z kolei podniesienie zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew jest równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeśli takie oświadczenie nie zostało złożone wcześniej (wyrok SN z 28 kwietnia 2005 r., I CK 181/03, LEX nr 163977). Dla skuteczności potrącenia jest w zasadzie obojętne, kiedy oświadczenie o potrąceniu będzie złożone, o ile zostanie złożone w czasie istnienia tzw. stanu potrącalności. W szczególności oświadczenie to może być złożone zarówno wtedy, gdy w odniesieniu do danych wierzytelności nie toczy się jeszcze postępowanie sądowe, jak i po wytoczeniu powództwa, ale przed doręczeniem pozwanemu odpisu pozwu lub też po doręczeniu stronie przeciwnej odpisu pozwu. W tej ostatniej sytuacji oświadczenie o potrąceniu (mające charakter materialnoprawny) może zostać połączone z procesowym zarzutem potrącenia (wyrok SN z 23 stycznia 2004 r., III CK 251/02, LEX 197447; wyrok SN z 4 lutego 2004 r., I CK 181/03, LEX nr 163977; wyrok SN z 28 kwietnia 2005 r., III CK 540/04, LEX nr 345529; wyrok SA w Katowicach z 29 listopada 2006 r., I ACa 1678/06, LEX nr 307225; T. Szanciło, glosa do wyroku SN z 7 maja 2004 r., I CK 666/03, PiP 2006, z. 1, s. 114 i n.) tak A. Janiak w Kodeks cywilny. Komentarz, tom III, Lex 2010. Stan potącalności zachodzi natomiast, gdy spełnione będą następujące przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodność świadczeń, wymagalność wierzytelności i ich zaskarżalność Zostały one spełnione w rozpoznawanej sprawie. Początkowo pozwany zgłaszał w odpowiedzi na pozew do potrącenia kwotę 10 000 zł, zaś po sporządzeniu opinii przez biegłą J. –. R.w apelacji ostatecznie wskazał do potrącenia kwotę 6707, 98 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II i oddalił powództwo w pozostałej części,

Konsekwencją tego rozstrzygnięcia była konieczność zmiany orzeczenia w zakresie kosztów postępowania. Ostatecznie bowiem powódka wygrała sprawę w 9,25 %, ponieważ pierwotnie domagała się kwoty 68 959,20 zł, a ostatecznie zasądzono na jej rzecz 6379,28 zł (68 959,20/6379,28 zł x 100%). Tym samym pozwany wygrał sprawę w 90,75 % i w takim stosunku należało rozdzielić koszty poniesione przez strony w sprawie zgodnie z art. 98 §1 i 3 k.p.c. Koszty procesu poniesione przez pozwanego zamykają się w kwocie 1817 zł, z czego 90,75 % stanowi 1648, zł i taką kwotę winna pozwanemu zwrócić powódka. Z kolei koszty poniesione przez powódkę wyniosły 3717 zł z czego 9,25 % stanowi 343,82 zł. Po wzajemnym skompensowaniu tych należności, powódka winna zwrócić powodowi kwotę 1305,10 zł (1648,92-343,82 zł). Koszty sądowe winny zostać również stosunkowo rozdzielone. Koszt sporządzenia opinii przez biegłą A. R. wyniósł 1201,20 zł, 9,25 % tej kwoty stanowi 111,10 zł, zaś opłata od pozwu należna od pozwanego na rzecz powódki w części w jakiej przegrał sprawę, tj. od zasądzonej od niego części powództwa wynosi 319 zł (6379,28 zł x 5%). W sumie pozwany winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 430,10 zł. Powódka winna zaś uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1090,10 zł (1201,20 zł x 90,75 %).

Nie zasługiwał natomiast na uwzględnienie zarzut potrącenia kwoty 6000 zł tytułem wynajmu lokalu w centrum K. na okres dwóch miesięcy. Zarzut ten nie został skonkretyzowany w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Na rozprawie a dniu 17.10.2013 r. pełnomocnik pozwanego wskazał jedynie, iż przedstawia do potrącenia „dodatkową kwotę z tytułu najmu mieszkania przez dwa miesiące”, nie określił jednak kwoty jaka ma zostać potrącona, nie wskazał również sposobu jej ustalenia. W judykaturze przyjmuje się bowiem, iż do wywołania skutku potrącenia konieczne jest skonkretyzowanie wierzytelności potrącającego, poprzez cyfrowe określenie jej wysokości lub choćby wskazanie przesłanek ustalenia tej wysokości. Nie jest możliwe potrącenie wierzytelności bez jej dostatecznego zindywidualizowania, ( por. wyrok SN z 30 maja 1968 r., II PR 202/68, LEX nr 6353; wyrok SN z 27 sierpnia 1970 r., II CR 377/70, LEX nr 6781; wyrok SN z 28 października 1999 r., II CKN 551/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 89; wyrok SN z 6 października 2006 r., V CSK 198/06, LEX nr 327893). Zgłoszenie skonkretyzowanego zarzutu dopiero w apelacji jest spóźnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił dalej idącą apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Zważywszy na wynik sprawy, uwzględnienie apelacji pozwanego w połowie, koszty postępowania apelacyjnego między stronami wzajemnie zniesiono (art.100 k.p.c. w zw. z art.108 k.p.c.).

SSO Teresa Strojnowska SSO Małgorzata Klesyk SSO Barbara Dziewięcka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE