UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie – XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29 grudnia 2011 r. (sygn. akt XIII U 12182/10) oddalił odwołanie K. G. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 kwietnia 2010 r., a którą to decyzją organ emerytalny- w związku z wnioskiem K. G. złożonym 16 lutego 2010 r. - odmówił wznowienia postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości policyjnej emerytury zakończonego decyzją (...)

W uzasadnieniu tejże decyzji organ emerytalny wskazał, iż zgodnie z art. 33 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8 poz.67 z późn. zm.), prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej albo z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności, które mają wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość. Organ wskazał, iż w dokumentacji dołączonej do złożonego przez odwołującego się wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy o przeliczenie policyjnej emerytury, brak jest dokumentów, które świadczyłyby o pojawieniu się nowych dowodów lub okoliczności mających wpływ na wysokość świadczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że K. G. (ur. (...)) ma ustalone prawo do emerytury policyjnej na podstawie decyzji z dnia 6 lutego 2009 r.

W związku z ponownym ustaleniem wysokości podstawy wymiaru emerytury z uwagi na wzrost uposażenia funkcjonariuszy od 1 stycznia 2009 r. na podstawie zaświadczenia z oddziału Budżetu i(...) z dnia 27 lutego 2009 r., wydano w stosunku do odwołującego się decyzję o zmianie emerytury policyjnej z dnia 12 marca 2009 r. (decyzja k. - 19 a.r.).

Dnia 4 stycznia 2010 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w związku z podjęciem wypłaty policyjnej emerytury od 1 lutego 2010 r. wydał ponowną decyzję o zmianie emerytury policyjnej K. G..

Wnioskiem z dnia 4 lutego 2010 r. odwołujący zwrócił się do Dyrektora Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w oparciu o art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (zwanej dalej „ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym”) wnosząc o zmianę decyzji o numerze ewidencyjnym (...) o zmianie emerytury policyjnej i przeliczenie wysokości świadczeń z tytułu zaopatrzenia emerytalnego. Ponadto wniósł o wypłacenie na jego rzecz części nie wypłaconego mu świadczenia emerytalnego odpowiadającego kwocie różnicy pomiędzy świadczeniem faktycznie wypłaconym, a tym, które powinno zostać wypłacone, gdyby doszło do prawidłowego obliczenia podstawy z uwzględnieniem 1/12 części nagrody rocznej, tj. kwoty 222,10 zł miesięcznie, oraz o dokonanie w/w wypłaty za okres od dnia rozpoczęcia wypłaty świadczenia emerytalnego do dnia rozpatrzenia niniejszego wniosku.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, iż został zwolniony ze służby w(...) z dniem 10 stycznia 2009 r. Od tego czasu pobierał roczne uposażenie przysługujące mu na podstawie art. 105 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o biurze ochrony rządu. (Dz. U. 2004 r. Nr 163 poz. 1712 ze zm.). Od dnia 1 lutego 2010r. Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji rozpoczął wypłatę emerytury na jego rzecz, jednak wysokość podstawy świadczenia emerytalnego – zdaniem odwołującego się - została określona w sposób nieprawidłowy tj. bez uwzględnienia miesięcznej wartości nagrody rocznej otrzymywanej przez niego w czasie pozostawania w służbie. Takie postępowanie jawi się jako rażąco nieuprawnione i naruszające obowiązujące prawo, a zatem konieczne jest ponowne przeliczenie należnego mu świadczenia emerytalnego.

Decyzja z dnia 1 kwietnia 2010 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji odmówił wznowienia postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości policyjnej emerytury K. G..

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w aktach rentowych. Ich wiarygodność nie była podważana przez żadną ze stron. Sąd również nie znalazł podstaw do ich kwestionowania.

Mając te ustalenia na uwadze, Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Podstawę prawną decyzji organu emerytalnego, odmawiającej wznowienia postępowania jest art. 32 ust. 1 pkt 1 oraz art. 33 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby ej oraz ich rodzin (Dz. U. 2004 r. nr 8, poz. 67 ze zm.), zgodnie z którymi Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA może ponownie ustalić prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego lub ich wysokość na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie. Przesłanką konieczną ponownego ustalenia prawa lub wysokości świadczenia jest jednak przedstawienie przez osobę zainteresowaną po uprawomocnieniu decyzji nowych dowodów lub ujawnienie nowych okoliczności.

W dokumentacji dołączonej do złożonego w dniu 16 lutego 2010 r. przez odwołującego się wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie było dokumentów, które świadczyłyby o pojawieniu się nowych dowodów lub okoliczności mających wpływ na wysokość świadczenia. W związku z powyższym organ emerytalny wydał skarżoną decyzję.

Zdaniem Sądu Okręgowego - w odpowiedzi na zarzuty wskazane w treści odwołania, dotyczące naruszenia przepisów art. 10 §1 k.p.a., art. 11k.p.a., art. 107 k.p.a., art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym - należy wskazać, iż w postępowaniu przed organem emerytalno-rentowym przepisy postępowania administracyjnego mają ograniczone zastosowanie. Albowiem zgodnie ze wskazanym art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym przepisy postępowania administracyjnego stosuje się jedynie w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie.

Wznowienie postępowania przez organ emerytalny uregulowane jest w art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, w związku z czym brak jest podstaw do stosowania w tym zakresie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego.

Konkludując, Sąd Okręgowy stwierdził, iż skarżona decyzja organu emerytalnego jest prawidłowa, zaś odwołanie jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

Apelację od powyższego wyroku złożył K. G. , zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1/ naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy – tj. art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) poprzez uznanie, iż przepis ten nie ma w sprawie zastosowania, gdyż reguluje materię wznowienia postępowania ujętą w art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym (...), podczas gdy art. 155 k.p.a. reguluje uchylenie lub zmianę wydanej decyzji, a więc odnosi się do wydania nowej decyzji w sprawie, w której decyzja prawomocna została wydana, a tym samym reguluje instytucję inną niż wznowienie postępowania, a zatem zaniechanie przez Sąd jego zastosowania w niniejszej sprawie było błędne;

2/ naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku niezawierającego wyjaśnienia podstawy prawnej, a tym samym niepoddającego się kontroli instancyjnej;

3/ naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy tj. art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego tj. art. 5 ust. 1 w związku z art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym poprzez jego niezastosowanie pomimo istnienia przesłanek ku temu.

Wskazując na tego rodzaju zarzuty, apelacja wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości oraz zasądzenie na rzecz odwołującego się kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że zgodnie z art. 155 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Powołany przepis ma zastosowanie w postępowaniu prowadzonym przez organ rentowy, zgodnie z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, który stanowi że w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym brak jest regulacji w przedmiocie zmian decyzji prawomocnych analogicznych do regulacji art. 155 k.p.a. Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym określa wprawdzie w swym art. 33 materię wznowienia postępowania, będącą odpowiednikiem art. 145 § 1 pkt. 5 k.p.a., który - podobnie jak art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym - umożliwia wznowienie postępowania, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję. Tymczasem regulacja art. 155 k.p.a. nie odnosi się do wznowienia postępowania, lecz określa odrębną instytucję prawną, nieznajdującą szczególnej regulacji w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym.

Wznowienie postępowania i zmiana decyzji stanowią dwa odrębne tryby działania administracji państwowej, stosowane mogą być w różnych stanach faktycznych: wznowienie możliwe jest jedynie wówczas, gdy w dacie wydawania pierwotnej decyzji nie były znane wszystkie istotne okoliczności i dowody, podczas gdy zmiana decyzji jest możliwa również w innych okolicznościach, a więc również wówczas, gdy decyzja wydana została z naruszeniem prawa, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, i umożliwia wycofanie z obrotu prawnego decyzji nieprawidłowej lub niezgodnej z zasadami słuszności, jeżeli zmiana tej decyzji jest zgodna z interesem strony.

Postępowanie prowadzone na podstawie art. 155 k.p.a. jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym o charakterze nadzwyczajnym. Jego przedmiotem jest weryfikacja decyzji ostatecznej poprzez badanie, czy zachodzą przesłanki określone w tym przepisie, nie zaś ponowne merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Przedmiotem postępowania w trybie art. 155 k.p.a. jest nowa sprawa administracyjna, która może doprowadzić do zmiany ukształtowanych już praw i obowiązków, a zatem nie można w tym przepisie upatrywać środka zmierzającego do ponownego rozpoznania sprawy zakończonej ostateczną decyzją administracyjną w kolejnej instancji. Oznacza to, że organ nie może oceniać poprawności wcześniej wydanej decyzji. Skutkiem zaś tego również Sąd nie dokonuje oceny wcześniej wydanej decyzji, lecz tylko kontroluje decyzje, które podjęto na podstawie art. 155 k.p.a. Zmiana decyzji na podstawie art. 155 k.p.a. może nastąpić wyłącznie w granicach sprawy administracyjnej rozstrzygniętej tą decyzją. Zatem celem tego postępowania jest rozważenie - na podstawie uznania administracyjnego - czy istnieją w danym stanie faktycznym i prawnym przesłanki dyktowane interesem społecznym lub słusznym interesem strony, które przemawiałyby za uchyleniem lub zmianą decyzji. Powołany art. 155 k.p.a. wprowadza możliwość usuwania z obrotu prawnego decyzji ze względu na interes społeczny lub słuszny interes strony. Chodzi zatem o takie decyzje, które organ administracji uważa z różnych względów za niecelowe lub sprzeczne z zakreśloną linią postępowania w sprawach danego rodzaju. Nie ma natomiast decydującego znaczenia to, czy decyzja ostateczna jest zgodna, czy też sprzeczna z prawem. Powyższe stanowi kolejną przesłankę do twierdzenia o słuszności zapatrywań ubezpieczonego na odmienność postępowania w oparciu o art. 155 k.p.a. i postępowania mającego za przedmiot wznowienie postępowania.

Jak się to słusznie podkreśla w orzecznictwie, podstawowe znaczenie dla zastosowania trybu określonego w art. 155 k.p.a. ma stwierdzenie, że interes społeczny lub słuszny interes strony przemawiają za uchyleniem lub zmianą decyzji. Przesłanki te mogą wystąpić razem lub oddzielnie . Tym samym żądanie ubezpieczonego oparte na jego, jako strony, słusznym interesie, przemawia za zmianą wydanej decyzji. Tym samym organ emerytalny winien orzekać na podstawie przepisów art. 155 k.p.a., w oparciu o odesłanie wskazane w art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym.

Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku uznał za prawidłowe stanowisko organu, a tym samym dopuścił się, w przekonaniu apelującego, naruszenia art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym poprzez jego niezastosowanie. Pomimo istnienia dwóch różnych postępowań w zawisłych sprawach: postępowania w przedmiocie wznowienia postępowania (art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym) oraz postępowania w przedmiocie zmiany decyzji (art. 155 k.p.a.). Sąd Okręgowy zbył milczeniem istnienie dwóch równoległych postępowań, i - jak się zdaje - nie zauważył odrębności regulacji w/w postępowań, czego konsekwencją było wydanie decyzji w przedmiocie wznowienia postępowania, o co strona nie wnosiła, choć w jej opinii istnieją podstawy do zgłoszenia takowego żądania. Pomimo istnienia wszelkich przesłanek do zmiany decyzji w oparciu o art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, Sąd Okręgowy zaaprobował zaskarżonym wyrokiem błędne postępowanie organu. Jednocześnie nie uzasadnił takiego swego postępowania godzącego w interes strony - ubezpieczonego. Zdaniem apelującego organ emerytalny nie może - za aprobatą Sądu - w sposób całkowicie dowolny pomijać przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie i z powołaniem na inne przepisy pozbawiać strony jej praw. Przyjęcie takiego stanowiska prowadzi do utrzymania w obrocie prawnym decyzji emerytalnej wydanej dla K. G., stanowiącej wyraz naruszenia prawa materialnego, a co najmniej jego obejścia.

Ponadto apelujący podniósł, iż stosownie do art. 328 § 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy „nie należy sądzić, by rola uzasadnienia wyczerpywała się tylko w przekonywaniu stron do słuszności stanowiska sądu i jego zgodności z prawem obowiązującym. Idzie ona niewątpliwie znacznie dalej, warunkując de facto przeprowadzenie kontroli instancyjnej".

Tymczasem, Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie, sporządził uzasadnienie wyroku, w zakresie odniesienia się do zarzutów odwołania, w sposób wadliwy, uniemożliwiający kontrolę instancyjną wyroku. Treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku jednoznacznie wskazuje, że Sąd nie odniósł się do podnoszonych przez odwołującego się zarzutów naruszenia przepisów ustawy kodeks postępowania administracyjnego. Postępowanie przed Sądem Okręgowym wszczęte na skutek złożonego odwołania, choć jest postępowaniem pierwszoinstancyjnym, nosi cechy postępowania apelacyjnego - choćby z racji stawiania w odwołaniu zarzutów wobec wydanej uprzednio przez organ emerytalny decyzji. Tym samym - w opinii apelującego - Sąd Okręgowy, sporządzając uzasadnienie sprawy, winien zając stanowisko wobec wszystkich stawianych decyzji zarzutów, nie zaś w jednym zdaniu, zbiorczo, wskazać, iż zarzuty naruszenia art. 10 §1, art. 111, art. 107, art. 155 k.p.a. w związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w postępowaniu przed organem rentowym mają ograniczone zastosowanie. Sąd nie wskazał motywów, na których opiera przedstawione zdawkowo stanowisko. Jak się to wskazuje w orzecznictwie, naruszenie przepisu, określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 k.p.c.), może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach (...), w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Tak rzecz się ma w przypadku zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego. W doktrynie prawa wskazuje się, że wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa polega na wskazaniu nie tylko przepisów regulujących sporny stosunek prawny, ale także wyjaśnieniu, dlaczego w konkretnej sytuacji prawnej mają zastosowanie powołane przepisy i w jaki sposób wpływają one na rozstrzygnięcie sprawy rozpatrywanej przez sąd (tak również wyr. SN: z 28 lipca 2004 r., III CK 302/03, Lex Polonica nr 1543805, niepubl. oraz z 27 października 2004 r., III CK 414/03, Lex Polonica nr 1627827, niepubl.; z 29 maja 2008 r., II CSK 39/08, Lex Polonica nr 2021691). W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku takiego wyjaśnienia nie zawarto, co stanowi naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy. Wydany wyrok z niepełnym uzasadnieniem stanowiska Sądu orzekającego w sprawie nie poddaje się tym samym kontroli instancyjnej. Skarżącemu uniemożliwiono w ten sposób zapoznanie się z poglądem Sądu, sposobem jego rozumowania, który przywiódł go do wydania wyroku oddalającego odwołanie. Nie sposób uznać racje wydającego wyrok Sądu Okręgowego skoro nie przedstawia on uzasadnienia wydanego orzeczenia zawierającego wszystkie prawem przewidziane elementy.

Nadto apelujący wskazał, iż Sąd Okręgowy, wydając zaskarżony wyrok, dopuścił się naruszenia przepisu art. 477¹⁴ §2 k.p.c. , gdyż pomimo istnienia przesłanek do zmiany wydanej decyzji organu rentowego, zmiany takiej nie dokonał, czym naruszył tenże przepis, a w konsekwencji art. 5 ust.1 w związku z art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym poprzez jego niezastosowanie.

Jak się na to wskazuje w doktrynie w każdym przypadku rzeczą sądu jest wszechstronne zbadanie trafności skarżonej decyzji, albowiem kodeks postępowania cywilnego nie specyfikuje ani nie formalizuje podstaw, na których można oprzeć odwołanie, jak też nie zakreśla granic postępowania wywołanego jego wniesieniem. W tej sytuacji brak podstaw do uwzględnienia odwołania oznacza brak jakichkolwiek - podniesionych przez skarżącego oraz wziętych przez sąd pod rozwagę z urzędu - przyczyn uzasadniających zmianę skarżonej decyzji w całości lub w części i odmienne orzeczenie co do istoty sprawy. Stwierdziwszy brak tych podstaw, sąd odwołanie oddala.

Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie, a tym samym Sąd Okręgowy oddalając odwołanie dopuścił się naruszenia art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. Orzecznictwo podkreśla, że w sytuacji, w której wyniki postępowania - prowadzonego w zakresie zarzutów postawionych przez odwołującego się, jak i co do wszystkich innych okoliczności, których wzięcie pod rozwagę jest niezbędne dla wydania orzeczenia - uzasadniają wniosek, że skarżona decyzja jest wadliwa w całości lub w części, sąd uwzględnia odwołanie i rozstrzyga co do istoty sprawy. Tak powinna rzecz się mieć w niniejszej sprawie, gdyby Sąd Okręgowy zastosował art. 5 ust. 1 w związku z art. 3 ust.1 pkt 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym, funkcjonariuszom (...)zwolnionym ze służby, przysługuje z budżetu państwa, na zasadach określonych w ustawie, zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat lub w razie całkowitej niezdolności do służby, a członkom ich rodzin - w razie śmierci żywiciela.

W art. 3 ust. 1 pkt 7 w/w ustawy, zawarta jest definicja legalna pojęcia „wysługa lat", które ustawodawca rozumie jako wysługę emerytalną, tj. okresy służby w (...) Biurze Ochrony Rządu, (...), z wyjątkiem okresów zawieszenia w czynnościach służbowych, a także okresy im równorzędne. Ponadto w art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawodawca definiuje uposażenie, jako uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagroda roczna, należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy.

Jak to reguluje art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku.

Z powyżej przytoczonych przepisów ustawy wynika, że funkcjonariuszom Biura Ochrony Rządu, zwolnionym ze służby, przysługuje z budżetu państwa, na zasadach określonych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym, zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat (art. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym). Przepisy regulują wprost kwestię podstawy wymiaru emerytury - jest nią uposażenie (art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym). Ustawodawca zdefiniował precyzyjnie pojęcie uposażenia. Owo uposażenie, zgodnie z brzmieniem w/w przepisu, to uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną, należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy.

Taką nagrodą roczną, należną stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy, jest nagroda roczna, o której mowa w art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu oraz w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 stycznia 2004 r. w sprawie wysokości i warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych oraz zapomóg dla funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu (zwane dalej „rozporządzeniem w sprawie nagrody rocznej").

Jak to określa rozporządzenie w sprawie nagrody rocznej w §1, nagrodę roczną przyznaje się funkcjonariuszowi Biura Ochrony Rządu, który:

1) nie został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego;

2) nie został w ostatnim roku kalendarzowym zwolniony ze służby z powodu skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo inne niż umyślne ścigane z oskarżenia publicznego albo wskutek otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej;

3) nie został ukarany prawomocnym orzeczeniem kary dyscyplinarnej ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby na zajmowanym stanowisku, wyznaczenia na niższe stanowisko służbowe, obniżenia stopnia, ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby, wydalenia ze służby.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie nagrody rocznej, przyznaje się ją, co do zasady, za okres roku kalendarzowego, w którym jest wypłacana, zaś wypłata nagrody odbywa się w czerwcu przed dniem święta Biura Ochrony Rządu (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

Wysokość nagrody została określona § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie nagrody rocznej i wynosi równowartość jednomiesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, przysługującego w dniu 1 czerwca danego roku kalendarzowego. Ponieważ odwołujący się w ostatnim roku pełnienia służby wypełnił wszystkie przesłanki konieczne dla uzyskania nagrody rocznej, otrzymał ją, tak jak większość funkcjonariuszy. Nagrodę K. G. otrzymał w dniu 10 czerwca 2008 r.

Nagroda roczna nie jest gratyfikacją o charakterze uznaniowym, lecz świadczeniem nacechowanym automatyzmem w toku jej przyznawania - po sprawdzeniu, czy funkcjonariusz spełnia przesłanki, otrzymuje on nagrodę obliczoną w oparciu o przepisy rozporządzenia w sprawie nagrody rocznej.

Nagroda przyznana i wypłacona K. G. była nagrodą należną i obliczoną prawidłowo. Owa dodatkowa gratyfikacja przewidziana przepisami prawa została w postaci nagrody przysługującej na ostatnio zajmowanym przez niego stanowisku służbowym. Zatem na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w związku z art. 3 ust. 1 pkt 8 tej ustawy powinna ona stanowić składnik podstawy wymiaru emerytury jako element uposażenia zdefiniowanego w powołanym przepisie tej ustawy. Co więcej, taki sam zapis możemy znaleźć w Informacji, zawartej w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury policyjnej z dnia 6 lutego 2009 r. Zgodnie z pkt IV ust. 1 w/w Informacji, podstawę wymiaru policyjnej emerytury stanowi uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną wartością nagrody rocznej należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku. Z uwagi na fakt, że art. 12 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym określa wprost, iż emerytura policyjna przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu zwolnienia posiada 15 lat służby w Biurze Ochrony Rządu, zatem również Informacja mówiąca o podstawie emerytury policyjnej będzie miała zastosowanie do funkcjonariusza BOR.

Należy też wskazać, że istotnym elementem przemawiającym za przychyleniem się do twierdzeń odwołującego się jest dotychczasowa praktyka Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w przedmiocie wliczania 1/12 nagrody rocznej przysługującej funkcjonariuszom do podstawy wymiaru emerytury. Zarówno w latach 2006, jak i 2007, organ emerytalny dokonywał wliczenia do podstawy wymiaru emerytury kwoty odpowiadającej 1/12 narody rocznej wypłaconej funkcjonariuszowi, a zatem brak jest podstaw do innego traktowania osób będących w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej czyli także i odwołującego się; inne traktowanie go w niniejszym postępowaniu jest pozbawione racjonalnych podstaw i nie powinno mieć miejsca.

Mając na uwadze całość przytoczonej dotychczas argumentacji należy również wskazać, iż w jednym ze swych niedawnych orzeczeń Sąd Najwyższy badał kwestię świadczeń emerytalnych służb mundurowych i w swej uchwale poruszył wiele istotnych w niniejszym postępowaniu kwestii. W uchwale z dnia 1 września 2010 r. oznaczonej sygnaturą II UZP 7/2010 Sąd Najwyższy - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych stwierdził jednoznacznie, iż pod pojęciem uposażenia należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym (...) należy rozumieć uposażenie w wysokości odpowiadającej grupie uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane przez funkcjonariusza Policji stanowisko służbowe (art. 3 ust. 1 pkt 8 powołanej ustawy). Ponadto Sąd Najwyższy w sposób jednoznaczny wskazał, że stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym, podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku, z zastrzeżeniem ust. 2, 3 i art. 33b (nieistotnym w sprawie), zaś w art. 3 ust. 1 pkt 10 tej ustawy zawarta jest legalna definicja „uposażenia", z której wynika, że jest to uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy. Dalej Sąd Najwyższy stwierdza, iż „uposażenie należne" jest zatem pojęciem prawnym, mieszczącym w sobie uposażenie zasadnicze, dodatki o charakterze stałym i nagrodę roczną. Oznacza to, w świetle wykładni literalnej, że uposażeniem należnym w rozumieniu analizowanej pragmatyki służbowej, jest uposażenie przypisane danemu stanowisku, na które funkcjonariusz został wyznaczony rozkazem personalnym, co potwierdzają także unormowania dotyczące przeniesienia na stanowisko służbowe zaszeregowane do niższej grupy uposażenia zasadniczego nakazujące zachowanie prawa do stawki uposażenia pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku, do czasu uzyskania wyższej stawki uposażenia według stanowiska służbowego (por. art. 103 ust. 1 ustawy o Policji oraz art. 93 ust. 1 ustawy o BOR).

Powyższe twierdzenia zawarte w uchwale Sądu Najwyższego stanowią kolejny, nader ważki, argument, który winien być wzięty pod uwagę przez Sąd rozstrzygający w niniejszej sprawie. Sąd Najwyższy nie pozostawia wzmiankowaną uchwałą jakichkolwiek wątpliwości co do konieczności uwzględniania, przy obliczaniu podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego funkcjonariusza, nagrody rocznej jemu należnej i wypłaconej w czasie pozostawania w służbie.

Organ emerytalny – w odpowiedzi na apelację – wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja K. G. zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W pierwszej kolejności – przychylając się do zarzutu apelacyjnego – stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy naruszył przepis prawa procesowego tj. art. 328 §2 k.p.c.

Sąd musi tak wytłumaczyć motywy rozstrzygnięcia, by w wyższej instancji mogła zostać oceniona jego prawidłowość. Braki w uzasadnieniu uniemożliwiające odczytanie motywów rozstrzygnięcia są wystarczającym powodem uchylenia werdyktu i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia (por. orzeczenie SN z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, Mon. Praw. 2007, nr 17, poz. 930). Jak należy sądzić, podstawą prawną uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania go do ponownego rozpoznania jest w tym przypadku nieważność postępowania wynikająca z art. 379 pkt 5 i art. 386 § 2 k.p.c.

Treść uzasadnienia sporządzonego w niniejszej sprawie, pozostaje de facto powieleniem stanowiska organu emerytalnego, wyrażonego zarówno w uzasadnieniu skarżonej decyzji o odmowie wznowienia postępowania z dnia 1 kwietnia 2010r., jak i w odpowiedzi na odwołanie. Nie pozwala ona na jednoznacznie prześledzenie motywów wydanego rozstrzygnięcia, a jednocześnie ukazuje całkowity brak rozważenia okoliczności faktycznych i prawnych niniejszej sprawy.

Tymczasem odwołujący się we wniosku z dnia 4 lutego 2010r., skierowanym do organu emerytalnego, wniósł o wznowienie postępowania w oparciu o przepis art. 155 k.p.a. w zw. z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004r. Nr 8 poz.67 z późn. zm. – zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”), czyli nie opierał tego wniosku o treść przepisu art. 33 ustawy.

Art. 33 ustawy zaopatrzeniowej stanowi, że: „Prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej albo z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności, które mają wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość.

„Nowe okoliczności i nowe dowody”, to okoliczności i dowody, które istniały w dacie wydania decyzji przyznającej prawo do świadczeń z ubezpieczenia (zabezpieczenia) emerytalnego, lecz nie zostały uwzględnione przez organ rentowy. Chodzi zatem - analogicznie jak w przypadku ponownego ustalania prawa do świadczeń lub ich wysokości na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - o ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji przyznającej świadczenia, co zobowiązuje lub uprawnia organ rentowy do wszczęcia postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń na podstawie tego przepisu, jeżeli okoliczności te mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Nie muszą to być okoliczności, na które osoba ubiegająca się o świadczenia nie mogła powołać się w poprzednim postępowaniu, co odnosi się także do organu rentowego. Mogą to być takie okoliczności, które powinny być znane przy dołożeniu minimum staranności, jednak na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione w poprzednim postępowaniu (patrz: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004 r., II UK 228/03). Decyzja w sprawie świadczeń nie ma bowiem charakteru ostatecznego, gdyż w przeciwnym wypadku zainteresowany nie mógłby ubiegać się o świadczenia, których poprzednio mu odmówiono, jeżeli w wyniku błędu, zaniedbania lub nieznajomości przepisów nie powołał się na okoliczności uprawniające go do świadczenia. Ta sama zasada dotyczy zaniedbania organu rentowego, polegającego na pominięciu ustalenia istnienia jednego z warunków uprawniających do świadczeń.

Natomiast przepis art. 155 k.p.a. stanowił w dacie wydawania skarżonej decyzji, że: „ Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”. Od dnia 11 kwietnia 2011r. stanowi natomiast, że: „ Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”. Zmiana ta spowodowała jedynie wyeliminowanie możliwości zmiany lub uchylenia decyzji przez organ wyższego stopnia, co nie zmieniło istoty tego uregulowania.

Z porównania treści obydwu cytowanych przepisów wynika, że ustawa zaopatrzeniowa nie reguluje sytuacji, w której organ emerytalny mógłby zmienić lub uchylić uprzednią decyzję ostateczną, przy uwzględnieniu faktu, że przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

Skoro tak, to logicznym jawił się wniosek K. G., aby organ emerytalny załatwił jego sprawę właśnie w oparciu o art. 155 k.p.a. w zw. z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej, który stanowi, że: „ W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.

Jak wynika natomiast z treści skarżonej decyzji, organ emerytalny, samodzielnie przyjął podstawę prawną dla jej podjęcia uznając, iż żądanie K. G. jest oparte na przepisie art. 33 ustawy zaopatrzeniowej, co samo w sobie jest uchybieniem proceduralnym tego organu.

Zmiana decyzji ostatecznej w trybie art. 155 k.p.a. może być dokonana tylko w granicach stanu faktycznego sprawy "pierwotnej", przy uwzględnieniu normy prawa materialnego w oparciu, o którą tę decyzję "pierwotną" wydano. Prawna bowiem możliwość zastosowania trybu przewidzianego w art. 155 k.p.a. uwarunkowana jest prowadzeniem postępowania w ramach tego samego stanu prawnego i faktycznego oraz z udziałem tych samych stron. Z przedstawionych wyżej względów, dokonując oceny decyzji, w stosunku do której strona domaga się zastosowania trybu przewidzianego w art. 155 k.p.a., koniecznym jest poddanie ocenie też przepisu prawa materialnego w oparciu, o który wydano decyzję "pierwotną". (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 marca 2012 r. II OSK 86/11- LEX nr 1138217 ).

Powyższe okoliczności i uregulowania prawne zostały przez Sąd Okręgowy pominięte. Sąd Okręgowy w ogóle nie odniósł się do przedmiotu sporu, a mianowicie nie wskazał, czy wyliczona wysokość emerytury odwołującego się była prawidłowa w decyzji z dnia 6 lutego 2009 r. tzn. czy wliczono do podstawy wymiaru świadczenia nagrodę roczną. To była wszak przyczyna zgłoszonego wniosku ze strony K. G. o wznowienie postępowania zakończonego tą decyzją. Argumentacja odwołującego się wskazywała na obowiązujące uregulowania prawne w dacie wystawiania przez Biuro Ochrony Rządu w dniu 8 stycznia 2009 r. zaświadczenia o uposażeniu i nagrodzie rocznej dla celów emerytalnych; uregulowania te – zdaniem odwołującego się – stanowiły o należnej mu nagrodzie rocznej, a która to nagroda nie została uwzględniona w podstawie wymiaru emerytury zgodnie z art. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...). Organ emerytalny był związany treścią tego zaświadczenia, lecz sąd ubezpieczeń społecznych ograniczenia tego rodzaju nie posiada.

Wracając do meritum, przy ponownym rozpoznaniu niniejszej sprawy Sąd Okręgowy - mając na względzie powyższe - poczyni ustalenia, czy wysokość emerytury odwołującego się ustalona decyzją z dnia 6 lutego 2009 r. była prawidłowa, czy też została ona ustalona błędnie ze względu na nieprawidłowość wydanego zaświadczenia o uposażeniu i nagrodzie rocznej dla celów emerytalnych, polegającą na błędnej interpretacji przepisów ustawy o Biurze Ochrony Rządu (w tym art. 101 tej ustawy) w związku z art. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym.

Jeżeli była to prawidłowa wysokość to brak byłoby podstawy do wznowienia postępowania ze strony organu emerytalnego w oparciu o art. 155 k.p.a., a jeśli nie - to Sąd w efekcie końcowym władny jest do stosownej zmiany decyzji z dnia 6 lutego 2009 r. poprzez wyliczenie prawidłowej wysokości świadczenia emerytalnego; powinnością sądu ubezpieczeń społecznych jest bowiem rozstrzygnięcie sprawy co do istoty.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny – na podstawie art. 386 §4 k.p.c. – orzekł, jak w sentencji wyroku.

Sędziowie PRZEWODNICZĄCY

E. I. R.

R. S.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE