UZASADNIENIE

Powodowie S. G. i A. G. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P. kwoty 101.754,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty praz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7.200,00 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów postępowania, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem częściowym z dnia 30 stycznia 2014 r. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 58.491 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 stycznia 2014 r. roku do dnia zapłaty i oddalił żądanie w pozostałej części (sygn.akt I C 2131/12).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Powodowie, od dnia 8 października 1999r., są właścicielami, na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, nieruchomości (działka nr (...), pow. 1106 m kw.), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi Księgę Wieczystą KW nr (...). Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, piętrowym, podpiwniczonym, krytym dachem płaskim. Budynek został wybudowany w 1970 r. w technologii tradycyjnej. Nieruchomość powodów zlokalizowana jest w L. przy ul. (...), w ramach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz terenów przeznaczonych pod aktywizację gospodarczą. Tereny, na których zlokalizowana jest nieruchomość znajdują się w strefie korytarzy powietrznych dla startujących i lądujących (...) statków powietrznych z pobliskiej bazy (...) K..

Wojewoda (...) wydał 17 grudnia 2003 roku rozporządzenie nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) P. – K. w P. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) nr (...), poz. 3873 – dalej Rozporządzenie nr (...)). Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na pięć stref oznaczonych literami A-E w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie C. Powołane wyżej Rozporządzenie Wojewody weszło w życie 1 stycznia 2004 roku. Obszar ograniczonego użytkowania stanowił teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu w porze nocnej jest równy 45dB (granica obszaru ograniczonego użytkowania). Granice strefy C wyznaczają: granica strefy B i linia, na której długotrwały poziom hałasu w porze dziennej jest równy 60 dBA, zwana dalej „granicą strefy C” oraz granica terenu lotniska. W załączniku nr 3 do rozporządzenia Wojewoda określił ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenów, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposób korzystania z terenów na obszarze ograniczonego użytkowania. Dla strefy C wprowadził zakaz tworzenia nowych terenów zabudowy mieszkaniowej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zakaz budowy szpitali, domów opieki i zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia obszarów ochrony uzdrowiskowej. Jako zalecany sposób korzystania terenu wskazał lokalizowanie nowych obiektów nie wymagających ochrony akustycznej i niepowodujących zwiększenia hałasu dla istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Nadto, wprowadził wymagania techniczne dotyczące budynków, wskazując, że w nowopowstających i istniejących budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej należy zapewnić właściwy klimat akustyczny poprzez stosowanie przegród zewnętrznych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Pismem z dnia 6 grudnia 2005r., wniesionym do (...) w P. w tym samym dniu, powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 77.400 zł z tytułu zmniejszenia wartości ich nieruchomości na skutek wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania.

Pismem z dnia 22 grudnia 2005r., wniesionym do (...) w P. w tym samym dniu, powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 29.047 zł z tytułu zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku znajdującego się na ich nieruchomości - w związku z wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania.

W dniu 31 grudnia 2007r. Wojewoda (...) wydał rozporządzenie nr (...) zmieniające rozporządzenie o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania (Dziennik Urzędowy Województwa (...) z 22 stycznia 2008r. roku nr 1, poz. 1 – dalej Rozporządzenie nr (...)). Zmiany dotyczyły granic obszaru ograniczonego użytkowania, podziału na strefy, dopuszczalnych poziomów hałasu w strefach oraz sposobu korzystania z poszczególnych terenów i wymagań technicznych dotyczących budynków. Według zmienionego rozporządzenia obszar ograniczonego użytkowania stanowi teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 55 dB w porze dziennej (LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom) i 45dB w porze nocnej (LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom) - granica obszaru ograniczonego użytkowania. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na trzy strefy oznaczone cyframi: I, II, III w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie II, którą wyznaczają: linia będąca zewnętrzną granicą strefy I, stanowiąca wewnętrzną granicę strefy II oraz obwiednia złożona z linii, na której dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A ( (...)) od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 55 dB i linii, na której dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A ( (...)) od operacji naziemnych i pozostałych źródeł hałasu związanych z funkcjonowaniem lotniska jest równy 50 dB, stanowiąca zewnętrzną granicę strefy II. W strefie tej wprowadzono zakaz przeznaczenia terenu pod budowę budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich, jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowiska. W zakresie sposobu korzystania z terenu wprowadzono zakaz budowy budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia stref ochronnych, A uzdrowiska. W strefie tej, w zalecanym sposobie korzystania z terenu, dopuszczono zabudową mieszkaniową pod warunkiem zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej. Jako wymagania techniczne dotyczące budynków wskazano zapewnienie właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej (okoliczność bezsporna).

Wartość nieruchomości powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych dla nieruchomości rozporządzeniem nr (...) oraz rozporządzeniem nr(...). Sam fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Świadomość uczestników rynku o potencjalnym podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w okolicach lotniska, a w szczególności w obrębie utworzonego wokół niego specjalnego obszaru ograniczonego użytkowania, powoduje utratę wartości nieruchomości. Wpływ na wartość nieruchomości ma również oddziaływający na nią poziom hałasu związanego z funkcjonowaniem lotniska. Długookresowy średni poziom dźwięku A dla starów, lądowań i przelotów statków powietrznych mieści się pomiędzy 60 (granice wewnętrzne strefy C) i 55 dB (granice zewnętrzne strefy C). W konsekwencji wartość rynkowa nieruchomości powodów według aktualnego jej stanu i poziomu cen spadła o 58.491 zł.

Apelację wniósł pozwany zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w części tj. w pkt. 1.

Skarżący podniósł następujące zarzuty:

1) naruszenia przepisów postępowania tj. art. 207 § 3 i 6 k.p.c. ,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

- niewłaściwego zastosowania art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska poprzez przyjęcie, że powodowie nie musieli wystąpić z roszczeniem w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia Wojewody W.. (...), aby móc dochodzić odszkodowania tytułem spadku wartości nieruchomości wywołanego również tym rozporządzaniem,

- niezastosowanie przepisów tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, a także niewłaściwe zastosowanie art. 361 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że pomiędzy uszczerbkiem powodów a rozporządzeniem w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) P. – K. w P. istnieje adekwatny związek przyczynowy.

W oparciu o te zarzuty skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie żądania odszkodowania z tytułu utraty wartości nieruchomości w całości oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji i zasądzenia od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Żądaniem ewentualnym było uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Apelację uznać należało za bezzasadną. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, akceptując też wywiedzione z nich wnioski prawne. Zarzuty apelacyjne okazały się chybione i jako takie nie mogły odnieść zamierzonego skutku prawnego.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 207 § 3 i 6 k.p.c. Z art. 207 § 3 k.p.c. wynika, że Przewodniczący może także przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Z kolei w § 6 tegoż przepisu stwierdzono, że Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, że stosowanie tych przepisów nie może być restrykcyjne, jak również nie powinno także powodować wypaczenia istoty wymiaru sprawiedliwości i prawa do sądu. Skarżący zasadność tego naruszenia wyprowadza z dopuszczenia przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego sądowego zawnioskowanego przez powodów w piśmie z dnia 18 lutego 2013 r. Wypada zatem podnieść, że powodowie wraz z pozwem złożyli opinię prywatną rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność oszacowania spadku wartości nieruchomości z listopada 2005 r. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Pozwany w odpowiedzi na pozew nie odniósł się w żaden sposób do wysokości zgłoszonego roszczenia i nie podniósł zarzutów w tym zakresie. Zgodnie z art. 217 § 1 k.p.c. strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Z art. 227 k.p.c. wynika, że przedmiotem dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Fakty, które uzasadniają żądanie i stanowią przedmiot dowodu, wskazuje strona wyprowadzająca z tych faktów skutki prawne (np. art. 187 § 1 pkt 2). Sąd I instancji uwzględnił wniosek dowodowy powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego zawarty w piśmie z dnia 18 lutego 2013 r. Przeprowadzenie tego dowodu było konieczne dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia i ustalenia aktualnej wysokości szkody. Końcowo wypada zauważyć, że nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której wzgląd na postulat zachowania sprawności postępowania, prowadziłby w istocie do wydawania niesprawiedliwych orzeczeń. Istotne wzmocnienie zasady kontradyktoryjności nie zwalnia bowiem sądu od realizacji celu postępowania cywilnego w postaci obowiązku wydania orzeczenia, które odpowiada rzeczywistym okolicznościom sprawy. Postulat szybkości postępowania nie może też pozbawiać strony możliwości wyjaśnienia sprawy i wydania sprawiedliwego wyroku (art. 6 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c.).

Nietrafny okazał się także zarzut naruszenia art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska (dalej upoś). Brak jest podstaw do przyjęcia, że termin prekluzyjny (o którym mowa w art. 129 ust. 4 upoś) dla powodów powinien być ponownie liczony od dnia wejścia w życie rozporządzenia Wojewody (...) nr (...) dnia 31 grudnia 2007 r. Kwestia powyższa została przesądzona przez Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 21 sierpnia 2013 r. (sygn.akt II CSK 578/12, Lex nr 1389001) wskazał, że „wprowadzenie zmian struktury i ograniczeń obszaru ograniczonego użytkowania otwiera przewidziany w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. 2013 r., poz. 1232 ze zm.) termin zawity jedynie dla roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w art. 129 ust. 1-3 tej ustawy, pozostających w związku przyczynowym z dokonanymi zmianami”. Z kolei w wyroku z dnia 4 grudnia 2013 r. (sygn.akt II CSK 161/13, Lex nr 1433722) Sąd Najwyższy stwierdził, że „jeśli art. 129 ust. 4 p.o.ś. ustanawia dwuletni termin do wystąpienia z roszczeniem, rozumianym jako zgłoszenie roszczenia zobowiązanemu, to jego znaczenie wyczerpuje się z chwilą dokonania takiego zgłoszenia”. Zaakcentować zatem trzeba, że dla powodów rozporządzenie to skutkowało jedynie formalnoprawną zmianą umiejscowienia nieruchomości powodów w określonej strefie ograniczonego użytkowania (w strefie (...), zamiast w dotychczasowej strefie C). Zasadnicze ograniczenia dotyczące nieruchomości powodów powstały już na skutek wejścia w życie rozporządzenia nr (...)z dnia 17 grudnia 2003 roku. Tym samym, termin prekluzyjny należy liczyć od chwili wejścia w życie tego rozporządzenia i został on dochowany poprzez doręczenie pozwanemu, w dniu 6 grudnia 2005r., wezwania do zapłaty.

Również pozostałe zarzuty apelacyjne okazały się bezzasadne. Po pierwsze zauważyć wypada, że samodzielną podstawę roszczenia powodów stanowi art. 129 Prawa ochrony środowiska. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 sierpnia 2013 r. ( sygn.akt II CSK 578/12, Lex nr 1389001 ) stwierdził jednoznacznie, że „naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 1-3 p.o.ś. podlega nie tylko szkoda wynikła z obniżenia wartości nieruchomości, będącego następstwem ograniczeń ustanowionych wprost w rozporządzeniu nr (...) Wojewody (...) z dnia 17 grudnia 2003 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego (…), lecz także zmniejszenie jej wartości spowodowane koniecznością znoszenia dopuszczalnych na obszarze ograniczonego użytkowania immisji przekraczających standardy jakości środowiska”. Wobec tego kwestionowanie przez skarżącego innych przepisów nie miało istotniejszego znaczenia. Nie był zasadny zarzut naruszenia art. 361 k.c. Po pierwsze wypada zauważyć, że skarżący nie sformułował zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. Z tego względu uznać trzeba, że prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że zachodzi normalny związek przyczynowy pomiędzy ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania a szkodą poniesioną przez powodów. Niezasadnie również skarżący podniósł, że „Sąd I instancji nie zastosował przepisów tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, a w konsekwencji niewłaściwie zastosował art. 144 k.c.”. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 113 ustawy Prawo ochrony środowiska, który zamieszczony został w dziale V ustawy „ochrona przed hałasem”. Po raz kolejny podkreślenia zatem wymaga, że w tej sprawie źródłem emitującym hałas jest lotnisko (...), a zatem to art. 129 upoś stanowi samoistną podstawę dla roszczenia powodów.

Normy wskazane w tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2007 r. dotyczą dopuszczalnych poziomów hałasu po przekroczeniu, których wskazane organy maja obowiązek podjąć działania. W sytuacji powodów konieczność znoszenia hałasu stanowi normalny skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego

użytkowania. Odszkodowanie zasądzone w wyroku częściowym obejmuje rekompensatę zmniejszenia się wartości nieruchomości powodów, a określenie zakresu szkody nastąpiło przy uwzględnieniu wszystkich negatywnych skutków, które wynikają z nadmiernego poziomu hałasu. Nie jest to więc odszkodowanie „za hałas”, lecz za jego ekonomicznie wymierne skutki, które obniżają wartość nieruchomości powodów.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego pozostawiono orzeczeniu kończącemu postępowanie w sprawie.

P. Górecki B. Wysocki J. Futro

WYROK

UZASADNIENIE