Sygn. akt: I C 756/09
Dnia 6 czerwca 2012 roku
Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział I Cywilny
w składzie:
Przewodnicząca: SSO Bożena Chłopecka
Protokolant: stażysta Agnieszka Makowiecka
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 maja 2012 roku w Warszawie,
sprawy z powództwa W. G.
przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości
o odszkodowanie
I. powództwo oddala,
II. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz pozwanego.
Sygn. akt I C 756/09
Uzasadnienie.
Pozwem z dnia 6 lipca 2009 roku W. G. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Ministra Sprawiedliwości kwoty 100 000 zł z odsetkami w wysokości 11,5 % od dnia wniesienia pozwu, miesięcznie. Powód wniósł o stwierdzenie naruszenia dóbr osobistych przez Ministra Sprawiedliwości poprzez rażące zaniedbanie powierzonych obowiązków polegające na przedmiotowym traktowaniu wnoszonych pism przez powoda z dnia 30 marca 2009 i 1 kwietnia 2009r. i z tego tytułu powód domagał się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (k.3- 9).
W odpowiedzi na pozew z dnia 11 października 2009 roku pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Sprawiedliwości zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych. W uzasadnieniu pozwany podniósł, że tak sformułowana przez powoda podstawa faktyczna powództwa nie może wykazywać bezprawności działania organu władzy publicznej ani przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa (k.77 – 83).
W dalszym toku postępowania stanowisko stron nie uległo zmianie.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Powód W. G.pismami z dnia 30 marca 2009 roku oraz 1 kwietnia 2009 roku zwracał się do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego RP o złożenie kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w P.z dnia 5 czerwca 2003 roku o sygn. akt II AKa 234/03 (okoliczność bezsporna). Pismem z dnia 17 kwietnia 2009 roku, znak (...), Minister Sprawiedliwości udzielił powodowi informacji, że akta prowadzonej przeciwko niemu sprawy przed Sądem Okręgowym w P. o sygn. akt III K 145/01 były już dwukrotnie poddane analizie pod kątem możliwości wniesienia kasacji od wydanego wyroku skazującego. Przeprowadzona analiza akt nie wykazała, aby w toku postępowania miały miejsce uchybienia wskazane w art. 523 § 1 kpk, co czyniło bezpodstawnym zaskarżenie przez Prokuratora Generalnego wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 5 czerwca 2003 roku, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia 17 maja 2002 roku o sygn. akt III K 145/01 (dowód: pismo – k. 84 – 85).
Powód został prawomocnie skazany wyrokiem z dnia 17 maja 2002 roku Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. akt. III K 145/01. Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 5 czerwca 2002 roku w sprawie o sygn. akt II AKz 234/01 (okoliczność bezsporna).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych przez strony procesu. Dokumenty te nie były przez nie kwestionowane, dlatego też stan faktyczny ustalony na ich podstawie nie budzi wątpliwości.
Sąd zważył, co następuje:
W ocenie Sądu powództwo jest bezzasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.
Powód zgłosił swe żądanie opierając je na odpowiedzialności prawnej z tytułu ochrony dóbr osobistych, a precyzując powód wiąże swoje roszczenie głównie w związku ze zdarzeniem jakim było niewyniesienie kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 5 czerwca 2003 roku, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia 17 maja 2002 roku o sygn. akt III K 145/01.
Dokonując analizy prawnej zgłoszonego przez powoda żądania, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż kwestię odpowiedzialności Skarbu Państwa za działania funkcjonariuszy państwowych oceniać należy przez pryzmat przepisów prawa obowiązujących w dacie zaistnienia zdarzeń rodzących tę odpowiedzialność. W chwili zdarzeń, które powód uczynił podstawą faktyczną powództwa problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariusza państwowego regulował przepis art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. W myśl powołanego przepisu odpowiedzialność Skarbu Państwa uzależniona jest od łącznego spełnienia przesłanek: szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie (bezprawne) lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej oraz istnienia normalnego związku przyczynowego pomiędzy tym zdarzeniem, które wywołało szkodę, a szkodą. Innymi słowy zakres odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z komentowanego wyżej przepisu obejmuje wszelkie zachowania się (działania lub zaniechania) związane z wykonywaniem władzy publicznej, które pozostają w sprzeczności z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym. W każdym przypadku wywodzenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za działania lub zaniechania właściwych organów, niezbędne jest poza wykazaniem przez występującego z roszczeniem takich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, jak fakt powstania określonego uszczerbku w majątku poszkodowanego, adekwatnego związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy działaniem sprawcy, a zaistniałym zdarzeniem w postaci szkody – elementu podstawowego tj. bezprawności działania (art. 6 k.c.). Podkreślić przy tym należy, iż przesłanka bezprawności działania ujmowana jest w prawie cywilnym szeroko, jako każde działanie sprzeczne z normami prawnymi lub zasadami społecznymi. Jednakże istnieją okoliczności wyłączające bezprawność działania. Mimo, iż na gruncie prawa cywilnego nie istnieje zamknięty katalog przyczyn wyłączających bezprawność, to nie budzi wątpliwości, iż podstawowym kontratypem jest działanie w granicach porządku prawnego. Rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd miał także na względzie przepisy art. 6 k.c., art. 3 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. Zgodnie bowiem z przepisem art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z przepisem tym odpowiednio skorelowane są przepisy art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c., zgodnie z którymi to na stronach spoczywa obowiązek przedstawiania dowodów, co do okoliczności sprawy oraz to, że to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W konsekwencji stwierdzić należy, iż to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia przesłanek składających się na odpowiedzialność pozwanego Skarbu Państwa. Wskazać należy, że żądanie musi być wykazane uzasadniającymi je faktami, a niespełnienie tego obowiązku naraża stronę na oczywiste konsekwencje w postaci nie wykazania zasadności dochodzonego roszczenia. Zdaniem Sądu powód nie udowodnił wymaganych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, nie wykazał istnienia szkody, jej rozmiaru ani związku przyczynowego pomiędzy działaniem czy zaniechaniem ze strony podmiotu wyrządzającego szkodę a szkodą. Twierdzenia powoda zostały uznane za gołosłowne, bowiem nie zostały poparte żadnymi dowodami, budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem faktycznym. Odnosząc się zaś do kwestii wywodzenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za działania lub zaniechania właściwych organów, w każdym przypadku niezbędne jest poza wykazaniem przez występującego z roszczeniem takich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej jak fakt powstania określonego uszczerbku w majątku poszkodowanego, adekwatnego związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy działaniem sprawcy, a zaistniałym zdarzeniem w postaci szkody – elementu podstawowego tj. bezprawności działania (art. 6 k.c.). Bezprawność działania jest bowiem zarówno podstawową przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej sensu stricto, znajdującej swe normatywne uregulowanie w przepisach art. 415 k.c. – 439 k.c., jak i odpowiedzialności za naruszenie dobra osobistego. Niezależnie od powyższego ustalenia, które miało znaczenie pierwszorzędne, wskazać należy, iż powód nie wykazał także pozostałych, przytoczonych już wyżej okoliczności stanowiących przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Zgodnie bowiem z przepisem art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z przepisem powyższym odpowiednio skorelowane są art. 3 k.p.c. i 232 k.p.c. – zgodnie, z którymi to na stronach spoczywa obowiązek przedstawiania dowodów, co do okoliczności sprawy oraz to, że to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zestawiając ze sobą dyspozycję przywołanego przepisu z przepisami normującymi odpowiedzialność odszkodowawczą za czyny niedozwolone (art. 415 i nast. k.c.) stwierdzić należy, iż to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia faktu powstania szkody, jej rozmiaru, zawinionego, bezprawnego działania pozwanego i istnienia adekwatnego związku przyczynowo-skutkowego między działaniem pozwanego a zaistnieniem szkody. Tymczasem, żadna z tych okoliczności nie została przez powoda wykazana. Analizując żądanie powoda w płaszczyźnie instytucji zadośćuczynienia Sąd uznał, że powód nie wskazał podstaw wyliczenia żądanej kwoty zadośćuczynienia, którego dochodzi w niniejszym procesie. Podkreślić należy, iż zadośćuczynienie stanowi formę rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Podstawą żądania z art. 445 k.c. jest doznana krzywda niemajątkowa w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi pokrzywdzonego w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Powód nie wykazał, aby wskutek działania funkcjonariuszy państwowych doznał krzywdy poprzez uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Twierdzenia powoda nie poparte żadnymi dowodami mają jedynie charakter gołosłowny. Na uwzględnienie nie zasługuje również roszczenie o ochronę naruszonych dóbr osobistych. W pierwszy rzędzie należy podkreślić, iż powód nie wykazał, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych bowiem na powyższe nie przedstawił żadnych dowodów. Stosownie do treści art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka jak w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Żądanie powoda należy rozpatrzyć w oparciu o przepis art. 24 k.c. który stanowi, że ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że ochrona dóbr osobistych przysługuje jedynie przed działaniem bezprawnym, a tym samym działaniem sprzecznym z przepisami prawa, porządkiem prawnym oraz z zasadami współżycia społecznego. Jak już zostało wyjaśnione, działanie pozwanego nie nosiło znamion bezprawności, co wyłącza zastosowanie ochrony dóbr osobistych przewidzianej w przepisach prawa, w tym w art. 24 § 1 k.c. Gdy chodzi o tę część podstawy faktycznej pozwu, w której W. G.wskazuje na to, iż krzywdę swą wiąże z bezzasadnym i bezprawnym zachowaniem pozwanego, które miało postać niewniesienia kasacji od prawomocnego wyroku Sądu II instancji przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego. Sąd analizując nie dopatrzył się w zachowaniu funkcjonariuszy Skarbu Państwa bezprawności działania rozumianej w sposób opisany powyżej. Brak bezprawności działania skutkuje oddaleniem powództwa bez badania, czy tego rodzaju zachowanie wywołało uszczerbek na zdrowiu powoda, czy rozstrój jego zdrowia. Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że powództwo jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu stan faktyczny ustalony w niniejszej sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, że spełnione zostały przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. W ocenie Sądu argumenty powoda dotyczące nieprawidłowości w procedowaniu w sprawie karnej przez Sąd pierwszej jaki i drugiej instancji nie mogą być przedmiotem badania Sądu w toku niniejszego postępowania albowiem orzeczenia zapadłe był już analizowane w postępowaniu odwoławczym. Podkreślenia wymaga fakt, iż postępowanie karne zostało prawomocnie zakończone, miała także miejsce jego analiza przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego pod kątem przesłanek do wniesienia kasacji. Powoływanie się przez powoda ponownie na błędy postępowań karnych jest całkowicie bezzasadne i w żadnym razie nie może stanowić podstawy do przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Sprawiedliwości, nie są wystarczające zupełnie bezpodstawne twierdzenia powoda o zaniechaniu wniesienia kasacji. W rzeczy samej pozew w niniejszej sprawie stanowi polemikę z prawomocnymi orzeczeniami i ich uzasadnieniami i nie może uzasadniać winy funkcjonariusza państwowego i odpowiedzialności za jego działania Skarbu Państwa. Sąd stoi na stanowisku, że w niniejszej sprawie nie ma żadnych podstaw do uznania, że na skutek niewniesienia kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 5 czerwca 2003 roku o sygn. akt II AKa 234/03, została wyrządzona powodowi jakakolwiek szkoda. Przegranie procesu zwykle wiąże się z ujemnymi konsekwencjami dla strony nieuzyskującej pozytywnego rozstrzygnięcia sądowego, jednakowoż nie oznacza to automatycznie, że zachodzą przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa. Jak już zostało wyjaśnione, działanie pozwanego nie nosiło znamion bezprawności, co wyłącza zastosowanie ochrony dóbr osobistych przewidzianej w przepisach prawa, w tym w art. 24 § 1 k.c. Podsumowując stwierdzić należy, że powód podczas niniejszego procesu nie skonkretyzował ochrony jakiego dobra osobistego żąda, ograniczył się jedynie na subiektywnych spostrzeżenia dotyczących naruszenia jego praw jako strony w postępowaniu karnym. Zauważyć należy, że postępowanie karne, do którego wzruszenia powód dążył zostało zakończone prawomocnymi wyrokami. Argumenty powoda dotyczące uchybień czy też nieprawidłowości, jakie miały miejsce w trakcie postępowania karnego są niezasdne i nie mogą być podstawą analizy w toku niniejszego postępowania. Stosownie do treści dyspozycji art. 512 kpk, który przewiduje fakultatywność w wniesieniu kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia Sądu kończącego postępowanie w sprawie. Przepis nie nakłada obowiązku wniesienia tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Nie można stracić z pola widzenia okoliczności, że sprawa była analizowana pod kątem przesłanek kasacyjnych przez procesjonalny zespół, który nie znalazł podstaw do wniesienia kasacji.
Zgodzić się co prawda należy z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 26 listopada 2003 roku (I PK 585/02, nie publ.), że prawo do sądu nie oznacza przyzwolenia na konstruowanie wszelkich możliwych roszczeń i woluntarystyczne określanie ich wysokości, gdyż strona winna mieć świadomość tak formułowanych roszczeń, także w zakresie kosztów postępowania.
Reasumując, Sąd uznał, że powód nie wykazał w żaden sposób bezprawności działania pozwanego, z których działalnością wiąże odpowiedzialność pozwanego, dlatego też jego żądanie podlegało oddaleniu i to niezależnie od przyjętej podstawy prawnej.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku, rozstrzygnięcie o kosztach opierając na treści art. 102 kpc. Pomimo, że powód przegrał proces to z uwagi na jego sytuację materialną niezasadnym było obciążanie go kosztami przedmiotowego postępowania.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.