UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 21 lutego 2013 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa P. D. przeciwko Gminie B. o zapłatę:

1. oddalił powództwo;

2. zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

P. D. wniósł o zasądzenie od Gminy B. kwoty 12.453,67 zł z ustawowymi odsetkami ustawowymi od wskazanych dat i kwot wraz z kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że osoby zajmujące jego lokal mieszkalny, którym Sąd Rejonowy w wyroku orzekającym eksmisję przyznał prawo do lokalu socjalnego i jednocześnie wstrzymał wykonanie tego wyroku do chwili złożenia przez gminę B. oferty najmu lokalu socjalnego, nie opłacają żadnych opłat za zajmowany lokal. Powód, mimo że nie korzysta z lokalu ponosi wydatki związane z jego utrzymaniem. W związku z powyższym powód żądał zapłaty odszkodowania przez Gminę B., która nie złożyła oferty najmu lokalu socjalnego za okres od uprawomocnienia się tego wyroku do 31 marca 2012 r. Na żądaną sumę składają się bieżące należności wynikające z naliczeń dokonywanych przez wspólnotę mieszkaniową. Powód wzywał pozwaną do dobrowolnej zapłaty odszkodowania, jednak bezskutecznie. Szkoda powoda polega na tym, że w chwili obecnej nie może ani wynająć lokalu, ani go sprzedać.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w dniu 13 września 2012 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od powyższego nakazu pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że powód domaga się zapłaty odszkodowania za okres od stycznia 2010 r. do marca 2012 r., tymczasem do dnia 26 maja 2011 r. w ogóle nie był właścicielem lokalu. Dopiero w tym dniu doszło do wyodrębnienia i sprzedaży na rzecz powoda lokalu. Do tego dnia zatem roszczenie o zapłatę odszkodowania w ogóle powodowi nie przysługuje, bowiem z art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów wynika, że podmiotem legitymowanym do odszkodowania jest właściciel lokalu. Pozwana podniosła również, iż z pozwu wynika, że w lokalu zamieszkują dwie osoby, natomiast opłaty są naliczane od trzech osób. Ponadto powód nie dowiódł, że osoby zamieszkujące lokal nie płacą za to odszkodowania, a nadto pozwana podniosła, że powodowi nie należą się odsetki za opóźnienie za poszczególne miesiące ponieważ odszkodowanie jest świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym i nie ma określonego terminu płatności.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powód jest właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) znajdującego się w budynku położonym w B. przy ulicy (...). Powód nabył prawo odrębnej własności tego lokalu własności w dniu 26 maja 2011 r. Wcześniej dysponował lokalem na podstawie decyzji przydziału osobnej kwatery stałej nr (...). W okresie objętym żądaniem powód był zameldowany w lokalu, chociaż w nim nie mieszkał.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 16 lipca 2009 r. sygn. akt I C 1833/07 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł eksmisję wobec E. D. i D. D. z lokalu nr (...) mieszczącego się w B. przy ul. (...) przyznając im prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie orzeczenia w tym zakresie do czasu złożenia eksmitowanym przez Miasto B. oferty zawarcia najmu lokalu socjalnego.

Pismem z dnia 20 lutego 2012 r. pozwana została wezwana do złożenia oferty najmu lokalu socjalnego byłym lokatorom oraz do dobrowolnej zapłaty odszkodowania.

Pozostali w lokalu byli lokatorzy za okres objęty żądaniem pozwu nie uiścili odszkodowania w żadnej wysokości.

Powód domaga się wyłącznie zwrotu opłat uiszczanych byłej właścicielce -Wojskowej Agencji Mieszkaniowej - do dnia 25 maja 2011 r., a po tej dacie wspólnocie mieszkaniowej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o zaprezentowane przez stronę powodową dowody z dokumentów oraz dowód z przesłuchania świadka E. D., które Sąd uznał za wiarygodne.

Oceniając powyższe ustalenia Sąd Rejonowy zważył, że żądanie zgłoszone w przedmiotowej sprawie ma swą podstawę prawną w art. 417 k.c. w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (tekst jednolity - Dz. U. 2005r. Nr 31, poz. 266 ze zm., dalej u. o. p. l.). Zgodnie z art. 18 ust. 5 tej ustawy, jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 k.c. Odpowiedzialność pozwanego winna być zatem rozpatrywana w oparciu o art. 417 §1 k.c. Jednocześnie Sąd stwierdził, że podstawową przesłanką odpowiedzialności gminy jest szkoda wyrządzona bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej.

Zdaniem Sądu Rejonowego dla ustalenia przesłanek odpowiedzialności pozwanego decydująca była treść wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 16 lipca 2009 r. sygn. akt I C 1833/07, w którym pozwane Miasto B. zostało zobowiązane do przedstawienia eksmitowanym z lokalu nr (...) pozwanym wskazanym w wyroku, oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy wskazał na art. 4 ust. 2 u. o. p. l., z którego wynika, że gmina, na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. Pomimo żądań powoda obowiązek ten nie został wykonany. Sąd zwrócił uwagę, że zaniechanie przy wykonywaniu zadań z zakresu władzy publicznej, polegające na nieprzedstawieniu lokatorowi oferty najmu lokalu socjalnego, jest zaniechaniem bezprawnym nawet wówczas, gdy gmina nie miała faktycznych możliwości zapewnienie takiego lokalu. Zaspakajanie potrzeb mieszkaniowych osób uprawnionych do tego z mocy ustawowy jest bowiem obowiązkiem gminy. Natomiast wprowadzając regulację zawartą w art. 18 ust. 5 ustawy ustawodawca zmierzał do przerzucenia niekorzystnych skutków majątkowych będących wynikiem niewydolności systemu mieszkaniowego z właścicieli mieszkań na wspólnotę jaką jest gmina.

Następnie Sąd Rejonowy stwierdził, że kolejnymi przesłankami odpowiedzialności z art. 417 §1 k.c. jest szkoda i związek przyczynowy pomiędzy szkodą a działaniem lub zaniechaniem. W tym zakresie Sąd w całości podzielił argumentację zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2010 r. II CSK 323/09, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że na gruncie art. 18 ust. 3 i 5 ustawy o ochronie praw lokatorów nie budzi wątpliwości przekonanie, iż pozostaje w normalnym związku przyczynowym z zaniechaniem przez gminę wypełnienia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobie do tego uprawnionej, strata właściciela lokalu mieszkalnego spowodowana nieuiszczeniem przez byłego lokatora opłat za używanie zajmowanego lokalu i że za tę postać szkody gmina ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 417 §1 k.c. Ciężar wykazania wskazanych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej - zgodnie z ogólną regułą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. - spoczywa na stronie dochodzącej odszkodowania.

Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że w przedmiotowej sprawie powód nie wykazał, iż na skutek zaniechania pozwanej utracił korzyści w wysokości żądanej pozwem. Przede wszystkim do 26 maja 2011 r. powód nie był właścicielem lokalu, a tylko temu podmiotowi należy się odszkodowanie, co wynika wprost z treści cytowanej ustawy. Sąd zaznaczył, że przepis art. 19 ustawy nie rozciąga zastosowania art. 18 ust. 5 na inne podmioty niż właściciel. Co do takiej interpretacji tego przepisu są zgodne i doktryna i orzecznictwo (por. uchwalę SN z 4 marca 1975 r. III CZP 89/74, OSNC 1976, nr 1, poz. 7).

W tym zakresie Sąd podkreślił, że powód jako uprawniony wyłącznie do korzystania z osobnej kwatery stałej nie mógł nią rozporządzać, nie mógł także tej kwatery podnająć, co wprost wynika z przepisu art. 31 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Co więcej, podmiotem na rzecz którego zajmujące lokal osoby pełnoletnie winny ponosić opłaty związane z zamieszkiwaniem w lokalu była Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (art.37 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej) a nie powód. Zatem w tym okresie w ogóle trudno mówić o szkodzie, której dotyczy art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów w odniesieniu do powoda.

Odnośnie okresu po 26 maja 2011 r, gdy powód uzyskał prawo własności wyodrębnionego lokalu mieszkalnego, to – w ocenie Sądu Rejonowego – powód nie dowiódł wysokości szkody. Załączone do pozwu zestawienia należnych miesięcznych opłat za przedmiotowy lokal dotyczyły okresu do kwietnia 2011 r. Powód natomiast nie wskazał w pozwie dokładnie, zapłaty jakich kwot się domaga i za jaki okres, tylko pośrednio wynika to z żądania zapłaty zaległych odsetek. Nie znając sposobu naliczenia opłat Sąd nie mógł zweryfikować rzeczywiście należnego odszkodowania - w ocenie Sądu zapłata za eksploatację w zakresie tych elementów, które zależały od ilości osób zamieszkujących lokal była zasadna co do rzeczywiście zamieszkujących lokal dwóch osób, a co do powoda już nie. Tymczasem nie dysponując szczegółowym rozliczeniem Sąd nie mógł zbadać kwot rzeczywiście należnych i przyznać ich powodowi. Nadto Sąd stwierdził, że w kartotece finansowej za okres od czerwca 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r. były czynione korekty, które nie zostały uwzględnione przez powoda w jego obliczeniach.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał powództwo jako niezasadne i je oddalił.

Z tego względu Sąd nie rozstrzygał zarzutów dotyczących sposobu naliczania odsetek ani znaczenia dokonania lub braku zapłaty odszkodowania przez zajmujących lokal za gruncie żądania odszkodowania od Gminy, bowiem były one bez znaczenia wobec konieczności oddalenia powództwa już na tych podstawach, które wskazano powyżej.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył apelacją w całości powód zarzucając:

- naruszenie norm prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2011 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, polegającą na przyjęciu, iż szkodą w rozumieniu tego przepisu nie są wszelkie wydatki ponoszone przez właściciela i osobę uprawnioną jak właściciel do lokalu zajmowanego przez osoby eksmitowane, którym gmina nie przydzieliła lokalu socjalnego.

Z powołaniem na powyższe pozwany wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty zgodnie z żądaniem pozwu wraz z kosztami procesu,

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego,

- ewentualnie

- uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e:

Apelacja powoda nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje za własne.

Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej na mocy wyroku sądowego spoczywa na gminie. Jeżeli nie czyni ona zadość temu obowiązkowi wówczas regulacja zawarta w art. 18 ust. 5 ustawy daje właścicielowi lokalu możliwości wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko gminie na podstawie art. 417 k.c.

Odpowiedzialność gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego nie ma charakteru subsydiarnego w stosunku do obowiązku byłego lokatora wskazanego w art. 18 ust. 1 i 3 ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.06.2008 r., V CSK 31/08, LexPolonica nr 1962872), z czego wynika, że właściciel lokalu nie musi wykazywać, że nie mógł uzyskać zaspokojenia w stosunku do byłego lokatora, któremu przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że w celu skutecznego dochodzenia odszkodowania na mocy art. 18 ust. 5 ustawy w zw. z art. 417 §1 k.c. powód występujący z roszczeniem musi udowodnić przesłanki zawarte w tych przepisach. Przede wszystkim musi wykazać prawo własności do lokalu w okresie, za który domaga się odszkodowania, zaniechanie gminy polegające na niedostarczeniu lokalu socjalnego byłemu lokatorowi, szkodę, jej wysokość, a także związek przyczynowy pomiędzy wskazanym zaniechaniem a szkodą. (art. 6 k.c.)

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy zważył, że pełnomocnik powoda na rozprawie w dniu 14 lutego 2013 roku oświadczył, iż jego roszczenie odszkodowawcze, skierowane przeciwko Gminie B. i obejmujące okres od stycznia 2010 r. do 31 marca 2012 r., dotyczy wyłącznie opłat związanych z korzystaniem z przedmiotowego lokalu, które uiszczał na rzecz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, a potem wspólnocie mieszkaniowej. (k.73 akt)

W ten sposób powód zakreślił podstawę faktyczną powództwa, którą zgodnie z art. 321 k.p.c. Sąd jest związany.

Podkreślić należy, że żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna, dlatego orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c. jest oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda. (wyrok S.N. z dnia 18.02.2010 roku, sygn. III SK 28/09, publ. Lex nr 585834; wyrok S.N. z dnia 18.5.2010 roku, III PK 73/09, publ. Lex nr 602060, wyrok S.N. z dnia 22.9.2011 roku, sygn.. V CSK 418/10, publ. Lex nr 960546)

Z powyższego wynika, że Sąd nie może uwzględnić roszczenia w oparciu o inną podstawę faktyczną niż podana przez powoda, gdyż byłoby to dokonaniem niedopuszczalnej zmiany powództwa i orzeczeniem ponad żądanie.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że skoro powód do dnia 26 maja 2011 r. nie legitymował się prawem własności lokalu przy ul. (...) w B., gdyż dysponował nim jedynie na podstawie decyzji przydziału osobnej kwatery stałej nr (...), to nie przysługuje mu roszczenie oparte na podstawie art. 417 k.c. w zw. z art. 18 ust. 5 u.o.p.l.

Uprawnienie powoda do zajmowania lokalu wynikało z przepisów ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity 2010 r. Nr 206, poz. 1367 ze zm.) i nie było nawet zbliżone do charakteru prawa własności, albowiem powód nie mógł swobodnie dysponować przedmiotowym lokalem, nie mógł chociażby oddać go w podnajem lub użyczenie, co wynika wprost z art. 31 ustawy. Tego typu czynności wymagały bezwzględnej zgody dyrektora Wojskowej Agencji Mieszkaniowej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15.10.1997 r. V SA 2310/96, LexPolonica nr 2137642).

Zatem za okres od stycznia 2010 r. do 26 maja 2011 r. nie przysługuje powodowi roszczenie odszkodowawcze względem pozwanej, albowiem w tym okresie nie był on właścicielem przedmiotowego lokalu, czego wymaga art. 18 ust. 5 u.o.p.l.

Sąd najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15.5.2013 roku w sprawie III CZP 23/13 (publ. Lex nr 1316007) wprost stwierdził, że prawo dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. przysługuje jedynie właścicielowi lokalu.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma podstaw do rozszerzającej wykładni pojęcia „właściciel” zawartego w tym przepisie. Termin ten odnosi się wyłącznie do osób dysponujących prawem własności do lokalu zajmowanego przez byłych lokatorów posiadających uprawnienie do lokalu socjalnego i tylko te osoby mogą wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko gminie. W tym względzie Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej wykładni omawianego przepisu

Inaczej rzecz przedstawia się ocena roszczenia odszkodowawczego powoda za okres od 26 maja 2011 r., czyli od dnia nabycia prawa własności wyodrębnionego lokalu, do 31 marca 2012 r., jednakże i w tej części jego żądanie nie mogło zostać uwzględnione, skoro Sąd Rejonowy słusznie uznał, że powód nie wykazał wysokości szkody.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że załączone do pozwu dowody z dokumentów w postaci potwierdzeń wpłat dokonywanych przez powoda na rzecz wspólnoty mieszkaniowej za okres od maja 2011 roku (k. 11-16 akt sprawy) zawierają jedynie ogólne kwoty, które zostały uiszczone przez powoda bez wyszczególnienia pozycji. Wyszczególnienie takie zostało przedstawione przez powoda, jednakże odnośnie należności przysługujących Wojskowej Agencji Mieszkaniowej za okres wcześniejszym niż maj 2011 r. (k. 24-31 akt).

Ponadto wskazać należy, że od chwili nabycia prawa własności wyodrębnionego lokalu mieszkalnego, powód jako właściciel lokalu zgodnie z art. 12, 14 i 15 ustawy z dnia 24.6.1996 roku o własności lokali (tekst jednolity – Dz. U. 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.), był zobowiązany do ponoszenia opłat z tytułu utrzymania nieruchomości wspólnej, jak też uiszczać zaliczki na koszty zarządu nieruchomością wspólną i na fundusz remontowy, niezależnie od tego, czy rzeczywiście zamieszkiwał w tym lokalu.

Tym samym o szkodzie można mówić jedynie w zakresie kwot uiszczonych przez powoda na rzecz wspólnoty mieszkaniowej w związku z rzeczywistym użytkowaniem lokalu przez dwie pozostałe w lokalu osoby uprawnione do otrzymania lokalu socjalnego, gdyż powód jako właściciel nie był zobowiązany ponosić opłaty za wodę, kanalizację i wywóz śmiecie za osoby, które były uprawnione do lokalu socjalnego, ale z tego tytułu nie wnosiły opłat.

Odszkodowanie przysługujące właścicielowi lokalu na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) może obejmować opłaty związane z korzystaniem z lokalu. (uchwała S.N. z dnia 16.5.2012 roku, sygn. III CZP 12/12, publ. OSNC 2012/12/138).

Jednakże dowody przedstawione przez powoda nie pozwoliły na zweryfikowanie jego roszczenia i ustalenie wysokości należnego mu odszkodowania w tym zakresie (art. 6 k.c.) .

W konsekwencji Sąd Rejonowy będąc związany wskazywaną przez powoda podstawą faktyczną powództwa (art. 321 k.p.c.) prawidłowo oddalił powództwo, jako niezasadne.

Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 18 ust.5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 k.c. mają jedynie walor teoretycznego wywodu i pozostają bez związku ze wskazywaną przez powoda podstawą faktyczną powództwa, którą Sąd pierwszej instancji był związany (art. 321 k.p.c.).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną (art. 385 k.p.c.).

O kosztach procesu w drugiej instancji Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c., przyjmując, że pozwana wygrała sprawę w drugiej instancji w całości, a koszty jakie poniosła, to wynagrodzenie zastępującego ją radcy prawnego w wysokości 50% stawki minimalnej radcy prawnego w kwocie 2.400 zł zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z §6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity – Dz. U. 2013 r., poz. 490), dlatego Sąd Okręgowy zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.