UZASADNIENIE

Powód Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, że pozwani A. K. (1) oraz M. K. (1) mają zapłacić solidarnie powodowi kwotę 89.929 zł 49 gr wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24.01.2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 6.04.20005 r. pomiędzy powodem a pozwanym A. K. (1) doszło do zawarcia umowy nr (...) o dofinansowanie projektu, w której określono prawa i obowiązki stron wynikające z przyznania przez ARiMR na rzecz pozwanego A. K. (1) pomocy w ramach Programu i Uzupełnienia Programu w zakresie priorytetu „Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym” oraz działania (...), przy czym wysokość udzielonej pomocy wyniosła 50.000 zł. Powód zaznaczył, że zgodę
na zawarcie przez pozwanego A. K. (1) w/w umowy wyraziła żona pozwanego - pozwana M. K. (1). Nadto powód wskazał, że strony przewidziały, że prawne zabezpieczenie wykonania przez pozwanego zobowiązań określonych w umowie stanowi weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową, w której pozwani upoważnili powoda do wypełnienia weksla, w każdym czasie, w wypadku niedotrzymania terminu spłaty zobowiązania wobec powoda na sumę całkowitego zobowiązania wynikającego z łączącej strony umowy. Powód wskazał, że wezwał wystawców weksla (pozwanych) do osobistego stawiennictwa w celu zapłaty sumy wekslowej, jednakże pozwani nie wykupili przedmiotowego weksla (k.2-5).

Sąd Okręgowy w Koninie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 15.05.2012 r. sygn. akt I Nc 17/12 nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie powodowi kwotę dochodzoną w pozwie wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu (k.22).

Pozwani A. K. (1) i M. K. (1) w zarzutach od powyższego nakazu zapłaty wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości oraz wnieśli o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwani podnieśli zarzut nieistnienia i zarzut nieudowodnienia roszczenia, jak również zarzut przedawnienia roszczenia, a także zarzucili, iż brak było podstaw do wypełnienia weksla oraz wypełnienie weksla było niezgodne z deklaracją. Nadto pozwani wnieśli o rozpatrzenie sprawy w oparciu o stosunek pierwotny – umowę o dofinansowanie projektu zawartą w dniu 6.04.2005r nr (...)- (...)- (...) jako stosunek główny. Pozwani na wstępie zaprzeczyli wszelkim twierdzeniom strony powodowej a wyraźnie nie przyznanym. Nadto pozwani podnieśli, iż wywiązali się należycie ze wszystkich zobowiązań zawartych w § 5 umowy. W niniejszej sprawie bowiem poza sporem jest, że pozwany spełnił warunek dotyczący uzyskania kwalifikacji, natomiast powód w swoich prawomocnych decyzjach o przyznaniu płatności bezpośrednich za rok 2009 rozstrzygnął, iż pozwany uzyskał żywotność ekonomiczną gospodarstwa w okresie 5 lat od rozpoczęcia działalności rolniczej. Natomiast w odniesieniu do obowiązku utrzymania żywotności ekonomicznej gospodarstwa na poziomie 4 ESU do upływu terminu 5 lat od otrzymania premii, a więc do 2.06.2010r , pozwany wskazał, iż okres ten na skutek specyfiki produkcji roślinnej należy rozumieć przez okres cyklu produkcji. W ocenie pozwanych obie kontrole były prowadzone przed upływem terminu w którym pozwany mógł najpóźniej spełnić zobowiązanie, natomiast na dzień upływu terminu 5 lat od otrzymania premii, pozwany zobowiązanie do utrzymania żywotności ekonomicznej gospodarstwa na poziomie 4 ESU spełnił (k.34-40,356). Następnie w toku procesu pozwani cofnęli zarzut dotyczący przedawnienia roszczenia (k.356v). Powód, z uwagi na wniesione zarzuty, wniósł o utrzymanie nakazu zapłaty w mocy oraz zasądzenie do pozwanych solidarnie na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce minimalnej oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Powód zaznaczył, że pozwany A. K. (1) w zamian za uzyskaną pomoc finansową zobowiązał się m.in. do niedokonywania zmian w okresie 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy przez Agencję tj. do dnia 2.06.2010 r., w strukturze produkcji rolnej, jeżeli prowadziłoby to do zmniejszenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego poniżej kryterium żywotności ekonomicznej, przy czym gospodarstwem rolnym żywotnym pod względem ekonomicznym jest gospodarstwo rolne o wielkości ekonomicznej wynoszącej co najmniej 4 ESU. Powód wskazał, że w wyniku przeprowadzonej kontroli w gospodarstwie pozwanego A. K. (1) w dniu 20.04.2010 r. ustalono, że wielkość ekonomiczna gospodarstwa wyniosła 0,62 ESU, a po kolejnej kontroli przeprowadzonej w dniu 31.05.2010 r. w dalszym ciągu wynikało, że gospodarstwo to nie spełnia kryterium żywotności ekonomicznej. Powód wskazał również, że w piśmie z dnia 5.07.2010 r. poinformowano pozwanych, że gospodarstwo rolne nie spełnia kryterium żywotności ekonomicznej w związku z czym zostanie wszczęta procedura windykacyjna w celu odzyskania wypłaconej pomocy w kwocie 50.000 zł wraz z odsetkami (k.177-192).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Powód ARiMR realizował program (...), które zostało wprowadzone rozporządzeniem Rady (WE) nr (...) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z (...) Funduszu (...) ( (...)) oraz zmieniające i uchylające niektóre rozporządzenia. Powyższe przepisy prawa wspólnotowego zostały uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3.09.2004 r. w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” (Dz.U. Nr 197, poz.2032). (...) wdrażania przedmiotowego działania został uregulowany w załączniku do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8.09.2004 r. w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwód obszarów wiejskich 2004-2006”(Dz.U. Nr 207, poz.2117). W powyższych przepisanych przewidziano, że pomoc przyznawana w ramach programu (...) mogła być przyznana m.in. gdy gospodarstwo rolne spełniało wymóg żywotności ekonomicznej lub wnioskodawca wykazał, że kryterium to zostanie spełnione nie później niż po 5 latach od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa.

W dniu 13.01.2005r została zawarta, w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...), pomiędzy J. K. a pozwanym A. K. (1) umowa darowizny, zgodnie z którą J. K. darował swojemu bratankowi – pozwanemu, do majątku odrębnego, własność gospodarstwa rolnego położonego w K. (dowód:k.223-225). Od tego czasu pozwany rozpoczął prowadzenie tego gospodarstwa rolnego (bezsporne).

Pozwany A. K. (1) w dniu 26.01.2005 r. złożył w Wielkopolskim Oddziale Regionalnym (...) wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w zakresie działania „Uławianie startu młodym rolnikom” (dowód : k.201-204). W związku z tym, iż w dniu składania wniosku gospodarstwo rolne nie spełniało kryterium żywotności ekonomicznej (wynosiło 0,580 ESU) pozwany A. K. (1) zobowiązał się że w okresie 5 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa uzyska niezbędną wartość żywotności ekonomicznej (dowód : k.201-205, 217-219). Docelowo pozwany A. K. (1) pragnął uzyskać wielkość ekonomiczną gospodarstwa na poziomie 7,466 ESU (dowód : k.220-222).

W uwzględnieniu złożonego wniosku, w dniu 6.04.2005 r. została zawarta pomiędzy powodem ARiMR a pozwanym A. K. (1) umowa nr (...) o dofinansowanie projektu (dowód: k.12-16,194-198). Przedmiotowa umowa została oparta na Sektorowym Programie Operacyjnym „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” stanowiący załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3.09.2004 r. w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 (Dz.U. Nr 197,poz. 2032) oraz Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” stanowiący załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8.09.2004 r. w sprawie uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 (Dz.U. Nr 207 ,poz. 2117).

Na podstawie zawartej umowy beneficjentowi - pozwanemu A. K. (1) – w dniu 2.06.2005r wypłacona zastała kwota 50.000 złotych (dowód: k.199,200). Wśród warunków do jakich pozwany A. K. (1) został zobowiązany do wypełnienia i przestrzegania były m.in. określony w § 5 ust. 1 pkt 4 powyższej umowy o dofinansowanie warunek niedokonywania zmian w okresie 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy przez Agencję - a więc do dnia 2.06.2010r - w strukturze produkcji rolnej, jeżeli prowadziłoby to do zmniejszenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego poniżej kryterium żywotności ekonomicznej oraz wymieniony w § 5 ust. 1 pkt 7 warunek spełnienia w okresie 5 lat
od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego - a więc do dnia 13.01.2010r - kryterium żywotności ekonomicznej tego gospodarstwa, w przypadku gdy nie spełniało ono kryterium żywotności ekonomicznej w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie realizacji projektu. W przypadku nie wypełnienia co najmniej jednego z zobowiązań wymienionych w § 5 ust. 1 umow, w tym powyższych dwóch warunków, beneficjent zobowiązał się do zwrotu pomocy wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia wypłacenia przez Agencję pomocy na rzecz beneficjenta.

Jako zabezpieczenie należytego wykonania przez beneficjenta zobowiązań był weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową podpisane przez pozwanych (dowód : k.12-16,20, 194-198,, zeznania pozwanego A. K. (1) – k.304-306). Na zawarcie przedmiotowej umowy zgodę wyraziła małżonka pozwanego A. K. (1) - pozwana M. K. (1) (dowód : k.17).

W deklaracji wekslowej z dnia 6.04.2005r pozwani A. K. (1) oraz M. K. (1) przekazali do dyspozycji weksel in blanco, który powód ARiMR miał prawo wypełnić w każdym czasie w wypadku niedotrzymania terminu spłaty zobowiązania wobec ARiMR na sumę całkowitego zobowiązania wynikającego z przedmiotowej umowy, łącznie z odsetkami, prowizjami i opłatami powstałymi z jakiegokolwiek tytułu. Powodowi ARiMR przyznano prawo opatrzenia weksla datą płatności według swego uznania oraz uzupełnić go brakującymi elementami w tym klauzulą „bez protestu” zawiadamiając pozwanych o tym listem poleconym pod wskazany w deklaracji wekslowej adres. Jednocześnie zawarto zobowiązanie pozwanych do zapłacenia sumy wekslowej na żądanie posiadacza weksla jako pokrycie długu wynikającego z powyższej umowy (dowód : k. 6-7).

Pierwsza kontrola gospodarstwa rolnego pozwanego A. K. (1) miała miejsce po 2 latach od zawarcia umowy. Wówczas ze strony powoda nie było zastrzeżeń co do poziomu wskaźnika ESU (dowód : zeznania pozwanego A. K. (1) – k.304-305).

Z uwagi na zbliżający się upływ terminu powód wzywał pozwanego do złożenia dokumentów potwierdzających wypełnienie kryteriów w postaci : spełnienia żywotności ekonomicznej gospodarstwa oraz uzupełnienia wykształcenia w celu spełnienia wymogu kwalifikacji zawodowych. (dowód : k.226-228, 229-231).

W dniu 7.01.2010 r. pozwany A. K. (1) przedłożył powodowi, wyliczenie żywotności ekonomicznej według tabeli S. wskazującej, że wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego wynosiła 4,1984 ESU (dowód : k.232-235).

Natomiast przeprowadzona w dniu 20.04.2010 r. kontrola przez pracowników powoda K. G. (1) oraz I. K. (1) wskazała, że wartość ekonomiczna gospodarstwa pozwanego wynosiła 0,62 ESU. W tym okresie w gospodarstwie rolnym pozwanego A. K. (1) było posiane żyto - 0,7100 ha, mieszanki zbożowe - 1,8800 ha oraz pozostałe uprawy - 2,4800 ha (dowód : k. 236-251, zeznania świadka I. K. – k287v-288, K. G. – k.288-289).

Pozwany zakwestionował wyniki kontroli wskazując w piśmie z dnia 21.05.2010 r., iż był przekonany, że w tym roku nie obowiązuje go spełnienie kryterium żywotności ekonomicznej i w związku z tym, po kontroli, podjął działania zmierzające do jego osiągnięcia m.in. zasiania na obszarze 2 ha facelii błękitnej, której dostawa została zakontraktowana w dniu 20.04.2010 r. z Przedsiębiorstwem Produkcyjno – Handlowym (...) Sp. z o.o. w K. (dowód : k.252,253-255). Nadto pozwany dodatkowo planował posiać rośliny docelowe w maju, tak aby jej zbiór nastąpił w sierpniu, gdy jest najlepsza pogoda (dowód : zeznania pozwanego A. K. – k.304-305).

Druga kontrola przeprowadzona przez pracowników powoda - M. R. (1) oraz M. P. (1) miała miejsce w dniu 31.05.2010 r. W jej trakcie stwierdzono obecność zasianej facelii błękitnej na działkach o nr (...) - (...) ha, o nr (...)- (...) ha oraz o nr (...) - (...) ha łącznie na powierzchni (...) ha (dowód : k.255-262, zeznania świadka M. R. – k.288, M. P. – k.289). Natomiast w pozostałej części w tym okresie w gospodarstwie rolnym pozwanego A. K. (1) było posiane żyto - (...) ha i były pozostałe uprawy - (...) ha. W dalszym jednak ciągu żywotność ekonomiczna gospodarstwa wynosiła poniżej minimalnego kryterium tj. 3,7256 (dowód : opinia biegłego sądowego dr inż. M. B. k.320-328,355-356 ).

W tym samym dniu tj. 31.05.2010r pozwany A. K. (1) zawarł kolejną umowę kontraktacji z Przedsiębiorstwem Produkcyjno – Handlowym (...) Sp. z o.o. w K. na plantację facelii błękitnej na dodatkowym obszarze 0,77 ha i w dniu 1.06.2010 r. zasiał zakontraktowaną facelię, likwidując tym samym uprawę żyta z powierzchni 0,71 ha (dowód : k.263,264-265). Pozwany A. K. (1) zdecydował się na posianie facelii w dwóch etapach, z tego względu, że na części posiane było żyto, które miało wówczas zostać zebrane, a posianie facelii doprowadziłoby do zniszczenia upraw żyta (dowód : zeznania pozwanego A. K. – k.304-305).

Powyższe działania pozwanego spowodowały, że na dzień 2.06.2010 r. wartość ekonomiczna gospodarstwa rolnego spełniała kryterium żywotności ekonomicznej i wyniosła 4,9303 ESU (dowód: opinia biegłego sądowego dr inż. M. B. k320-328,355-356). Pozwany A. K. (1) w piśmie do powoda z dnia 2.06.2010 r. przedstawił, że aktualny stan upraw na gruncie obejmuje uprawę facelii na powierzchni 2,80 ha i 2,48 ha łąk (dowód : k.263).

Powód pismem z dnia 5.07.2010 r. poinformował pozwanego A. K. (1), że w wyniku przeprowadzonych kontroli nie potwierdzono, że gospodarstwo rolne spełniło kryterium żywotności ekonomicznej i poinformowano pozwanego, że zostanie uruchomiona procedura windykacji należności w celu zwrotu wypłaconej kwoty pomocy w wysokości 50.000 zł powiększonej o odsetki (dowód : k.266-267).

Pozwany A. K. (1) odwołał się od konieczności zwrotu kwoty udzielonej pomocy, lecz w piśmie z dnia 18.02.2011 r. powód poinformował pozwanego, że odwołanie zostało rozpatrzone negatywnie (dowód : k.268-270). W kolejnym piśmie z dnia 26.05.2011 r. powód pozytywnie rozpatrzył odwołanie pozwanego A. K. (1) w zakresie dotyczącym spełnienia przez gospodarstwo pozwanego w okresie 5 lat od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego, kryterium żywotności tego gospodarstwa, w sytuacji gdy nie spełniało ono kryterium żywotności ekonomicznej w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie realizacji projektu. Powód podtrzymał jednakże swoje stanowisko, że pozwany A. K. (1) nie dopełnił warunków, aby gospodarstwo rolne utrzymywało wielkość ekonomiczną na poziomie 4 ESU, jak również wskazał, że najbardziej optymalny termin agrotechniczny siewu facelii przypada na III dekadę marca do I dekady kwietnia (dowód : k.271-272).

W piśmie z dnia 10.01.2012 r. powód wystosował do pozwanych A. K. (1) oraz M. K. (1) ostateczne wezwanie do zapłaty sumy wekslowej w kwocie 89.929,49 złotych, które zostało przez nich odebrane w dniu 28.01.2012 r. (dowód : k.18-19, 44).

Rolnictwo cechuje się sezonowością upraw i założenie o stałości planowania w rolnictwie jest bardzo ryzykowne, na co wpływają dwa główne czynniki – klimatyczne i glebowe. Facelia błękitna może być siana do 7 lipca, a najwcześniej może być siana na początku kwietnia. Z uwagi na wskazane przez pozwanego terminy posiania facelii, to okres plonowania byłby w drugiej-trzeciej dekadzie sierpnia. (dowód : opinia biegłego dr inż. M. B. – k.320-328,355-356).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie następujących dowodów :

częściowych zeznań pozwanego A. K. (1) (k.304-305v) i pozwanej M. K. (1) (k.305v) oraz zeznań świadków : I. K. (1) (k.287-288), M. R. (1) (k.288), K. G. (1) (k.288v-289), M. P. (1) (k.289), opinii biegłego sądowego dr inż. M. B. (k.320-328,.355-356), jak również dokumentów w postaci : kserokopii umowy z dnia 6.04.2005r nr (...)- (...)- (...) (k.12-16, 194-198), kserokopii deklaracji współmałżonka beneficjenta (k.17), kserokopii pisma z 10.01.2012 r. (k.18-19, 44), kserokopii weksla (k.20), kserokopii informacji (k.43), kserokopii pisma z ARiMR (k.45-46, 47,48), kserokopii deklaracji wekslowej (k.49), kserokopii deklaracji współmałżonka beneficjenta (k.50), kserokopii podania z 6.06.2012r (k.51), kserokopii oświadczenia z Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowego (...) Sp. z.o.o. w K. (k.69), zaświadczenia z 21.01.2013r (k.103), kserokopii decyzji ARiMR (k.104-112), kserokopii zlecenia płatności z dowodem wpłaty (k.199-200), kserokopii dokumentów dotyczących. wniosku o dofinansowanie realizacji projektu w zakresie działania (...) (k.201-225), kserokopii pisma powoda z 8.01.2009 r. i z 8.12.2009r (k.226-228,229-231), kserokopii dokumentu dotyczącego wyliczenia żywotności ekonomicznej gospodarstwa rolnego przez pozwanego A. K. (1) na dzień 30.12.2009 r. (k.232-235), kserokopii protokołu z czynności kontrolnych z 20.04.2010 r. wraz z załącznikami (k.236-251), kserokopii pisma pozwanego A. K. (1) z 21.05.2010 r. (k.252), kserokopii umowy kontraktacji nr (...) z 20.04.2010 r. (k.253-254), kserokopii protokołu z czynności kontrolnych z 31.05.2010 r. wraz z załącznikami (k.255-262), kserokopii pisma pozwanego A. K. (1) z 2.06.2010 r. (k.263), kserokopii umowy kontraktacji nr (...) (k.264-265), kserokopii pism powoda z 5.07.2010 r. , z 18.02.2011r i z 26.05.2011r (k.266-267,268-270,271-272).

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanych A. K. (1) oraz M. K. (1) w części dotyczącej okoliczności, iż pozwany decyzję o zasianiu facelii miał podjąć już w październiku 2009 r. albowiem pozostaje to w sprzeczności z treścią pisma pozwanego z 21.05.2010 r. gdzie pozwany wskazywał, iż uczynił to na skutek przeprowadzonej kontroli, jak również wskazują na to daty zawierania umów kontraktacji, które miały miejsce właśnie po kontrolach powoda. Natomiast w pozostałej części Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanych, gdyż znajdują one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom zeznania świadków I. K. (1), M. R. (1), K. G. (1) oraz M. P. (1), gdyż zeznania te wzajemnie się uzupełniały, a także znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

W ocenie Sądu opinia biegłego sądowego dr inż. M. B. była jasna i logiczna, a wnioski należycie i wyczerpująco uzasadnione, nadto żadna ze stron skutecznie nie kwestionowała przedstawionej opinii.

Wartość dowodowa dokumentów zaliczonych w poczet dowodów nie budziła zdaniem Sądu wątpliwości, jak również żadna ze stron nie kwestionowała ich przydatności.

Sąd zważył, co następuje :

Powód roszczenie swoje w stosunku do pozwanych A. K. (1) i M. K. (1) wywodzi z zobowiązania wekslowego pozwanych - z uwagi na wystawie przez pozwanych weksla in blanco (weksla własnego-niezupełnego w chwili wystawienia), który zgodnie § 8 umowy zabezpieczał wykonanie przez pozwanego zobowiązań wynikających z umowy z dnia 6.04.2005r Nr (...)- (...)- (...) o dofinansowanie projektu. Nadto powód w pozwie dodatkowo wskazał drugą podstawę swojego roszczenia, podnosząc iż jego roszczenie w stosunku do pozwanego A. K. (1) wynika z umowy z dnia 6.04.2005r Nr (...)- (...)- (...) o dofinansowanie projektu, na zawarcie której to umowy zgodę wyraziła pozwana M. K. (1).

Wierzyciel dochodząc wierzytelności wekslowej może w pozwie – niezależnie od powołania się na treść weksla – przytoczyć fakty i dowody uzasadniające roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego. Oznacza to, iż wierzyciel może oprzeć żądanie pozwu na dwóch podstawach faktycznych i prawnych, czyniąc podstawą zasadniczą dołączony do pozwu weksel (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14.11.2006 r., sygn.. akt II CSK 205/06, Lex nr 293091).

Zobowiązanie wekslowe ma samodzielny i abstrakcyjny charakter i jest niezależne od podstawy prawnej jego zaciągnięcia. Natomiast wystawienie weksla gwarancyjnego ma na celu zabezpieczenie zobowiązania ze stosunku podstawowego, przydając wierzytelności wynikającej z tego stosunku dodatkową podstawę w postaci zobowiązania wekslowego, w celu dochodzenia roszczenia nie tylko w drodze procesu, lecz także w postępowaniu nakazowym. Wówczas wystawca weksla ma możliwość podnoszenia zarzutów wekslowych np. kwestionowania ważności weksla. Nadto wystawca może – wobec braku skutecznych zarzutów wekslowych - podnieść przeciwko remitentowi zarzuty oparte na stosunku podstawowym i podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego.

Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, w której pozwani – jako wystawcy weksla in blanco – w zarzutach od nakazu zapłaty podnieśli zarzuty dotyczące nieistnienia i nieudowodnienia roszczenia oraz dotyczące braku podstaw do wypełnienia weksla i wypełnienie go niezgodnie z deklaracją, przy czym pozwani wnieśli także o rozpatrzenie sprawy w oparciu o stosunek podstawowy, wskazując iż weksel nie jest samoistną podstawą roszczenia.

Należy przy tym zauważyć, iż po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty, wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego, spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę stosunku prawa cywilnego i strony mogą powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego, które jest źródłem dochodzonego przez powoda roszczenia.( por. uchwałę 7 sędziów – zasada prawna Sądu Najwyższego z 7.01.1967r., III CZP 19/66, Lex nr 659; wyrok Sądu Najwyższego z 14.03.1997 r., I CKN 48/97, Lex nr 30152; wyrok Sądu Najwyższego z 20.06.2008 r., IV CSK 65/08, Lex nr 453032; wyrok Sądu Najwyższego z 9.01.2004 r., IV CK 331/02, Lex nr 599559). Nadal jednakże przedmiotem sporu jest roszczenie wekslowe z tą jednak różnicą, że przy uwzględnieniu stosunku podstawowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22.06.2006r , V CSK 86/06 Lex nr 1101680; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 11.03.2011 r., II CSK 311/10, Lex nr 863410).

Powód wykazał, że wypłacił pozwanemu A. K. (1) kwotę 50.000 zł z uwagi na zawartą umowę o dofinansowanie projektu. Tym samym pozwany został zobowiązany do spełnienia warunków i wypełnienia zobowiązań, które zostały określone w sposób szczegółowy pomiędzy stronami w umowie. Wśród nich były m.in. zawarty w § 5 ust. 1 pkt 7 wymóg spełnienia w okresie 5 lat od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego, kryterium żywotności ekonomicznej tego gospodarstwa, w przypadku gdy nie spełniało ono kryterium żywotności ekonomicznej w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie realizacji projektu oraz przyjęte przez pozwanego w § 5 ust. 1 pkt 4 zobowiązanie niedokonywania zmian, w okresie 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy przez Agencję w strukturze produkcji rolnej, jeżeli prowadziłoby to do zmniejszenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego poniżej kryterium żywotności ekonomicznej.

W niniejszej sprawie bezspornym była okoliczność, że pozwany A. K. (1) prowadził gospodarstwo rolne od dnia 13.01.2005 r., a więc warunek dotyczący § 5 ust. 1 pkt 7 powinien zostać przez niego spełniony do dnia 13.01.2010 r. Ostatecznie, po uwzględnieniu odwołania pozwanego, powód w piśmie z dnia 26.05.2011 r. uznał, że powyższy warunek został przez pozwanego spełniony ( k.271-272).

Wobec powyższego spór w niniejszej sprawie dotyczył wypełnienia przez pozwanego zobowiązania z § 5 ust. 1 pkt 4 umowy, a więc tego aby w okresie 5 lat od dnia dokonania wypłaty tj. od 2.06.2005 r. pozwany nie dokonywał zmian w prowadzonej przez siebie produkcji rolnej, które prowadziłoby do zmniejszenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego poniżej kryterium żywotności ekonomicznej. Należy przy tym zauważyć, iż z uwagi na wypełnienie przez pozwanego warunku z § 5 ust. 1 pkt 7 umowy, sporny okres dotyczący utrzymywania przez pozwanego gospodarstwa na poziomie żywotności ekonomicznej winien obejmować jedynie okres od 14.01.2010 r. do 2.06.2010 r.

Żywotność ekonomiczną gospodarstwa rolnego określa się na podstawie wielkości ekonomicznej danego gospodarstwa rolnego, określonej jako suma nadwyżek bezpośrednich (S.) wszystkich działalności rolniczych prowadzonych w tym gospodarstwie. Nadwyżki bezpośrednie oblicza się na podstawie wskaźników S. wyznaczonych dla poszczególnych rodzajów produkcji rolnej i regionów (k.352). Natomiast wielkość ekonomiczna jest określana w ESU, przy czym za gospodarstwo żywotne ekonomicznie uznaje się takie, dla którego obliczona wielkość ekonomiczna wynosi co najmniej 4 ESU (k.350).

Z bezspornych okoliczności sprawy wynika, że pozwany wykazywał osiągniecie przez gospodarstwo kryterium żywotności ekonomicznej przy pomocy tabeli S.. Pozwany przedstawiając dane aktualne na dzień 30.12.2009 r. wskazał, że wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego wynosi 4,1984 ESU. Natomiast przeprowadzona kontrola w gospodarstwie pozwanego w dniu 20.04.2010 r. ustaliła, że gospodarstwo to wówczas posiadało żywotność ekonomiczną jedynie na poziomie 0,62 ESU. Na skutek przeprowadzonej kontroli pozwany podjął działania zmierzające do podniesienia kryterium żywotności ekonomicznej dokonując m.in. zasiania na obszarze 2,03 ha facelii błękitnej. Ponowna kontrola u pozwanego w dniu 31.05.2010 r. ustaliła, iż nadal gospodarstwo pozwanego nie spełnia wymaganego kryterium, a z opinii biegłego sądowego dr inż. M. B. wynika, że zasianie przez pozwanego facelii umożliwiło osiągnięcie wielkości ekonomicznej gospodarstwa na poziomie 3,7256 ESU. Następnie posianie przez pozwanego w dalszym okresie dodatkowo na obszarze 0,77 ha facelii spowodowało, że na dzień 2.06.2010 r. gospodarstwo rolne osiągnęło pułap wielkości ekonomicznej gospodarstwa wynoszący 4,9303 ESU.

W świetle powyższych okoliczności faktycznych, spór między stronami wynikał z odmiennej interpretacji § 5 ust. 1 pkt 4 umowy i sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy warunek utrzymywania żywotności ekonomicznej gospodarstwa rolnego powinien być utrzymywany przez cały okres do 2.06.2010 r. (tak jak wskazywał to powód) czy też termin dla utrzymywania żywotności ekonomicznej należy wiązać z upływem końcowego terminu określonego przez umowę, który w przedmiotowej sprawie przypadał na dzień 2.06.2010 r. (tak jak argumentowali to pozwani).

Zgodnie z art. 65 § 1 kc oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast art. 65 § 2 kc przewiduje, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i celu umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Niewątpliwie uzyskana przez pozwanego A. K. (1) pomoc związana była z programem wspierania zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym, mającym na celu ułatwienie młodym rolnikom rozpoczęcie i prowadzenie gospodarstw rolnych. Produkcja rolna prowadzona przez pozwanego nie polegała na stałej hodowli czy też stałej produkcji roślinnej, lecz związana jest z corocznymi zasiewami roślin. W takiej sytuacji ocena utrzymania kryterium żywotności ekonomicznej musi uwzględniać specyfikę prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz okresy wegetacyjne roślin Z niekwestionowanej przez strony opinii biegłego sądowego dr inż. M. B. wynika, że w przypadku gospodarstwa pozwanego A. K. (1) spełnienie przez pozwanego warunku żywotności ekonomicznej gospodarstwa możliwym było w całym okresie liczonym do 2.06.2010 r. jedynie w odniesieniu do upraw trwałych np. łąki. Natomiast w inny sposób należy ocenić posianą przez powoda facelię błękitną, gdyż charakteryzuje się ona okresowością upraw wynikającą ze specyfiki długości okresu wegetacji. Dlatego też dla oceny czy gospodarstwo pozwanego spełniło kryterium żywotności ekonomicznej, istotnym jest moment dokonania przez pozwanego wysiewu tej rośliny, przy czym oczywistym jest, że pozwany powinien dokonać tego do dnia 2.06.2010 r. W niniejszej sprawie bezspornym było, iż pozwany A. K. (1) dokonał zasiania facelii błękitnej przed tym terminem.

Powód reprezentował jednakże stanowisko, iż działania pozwanego zmierzające do podwyższenia wskaźnika żywotności ekonomicznej były nieprawidłowe, gdyż najbardziej optymalny termin agrotechniczny siewu facelii na nasiona przypada na III dekadę marca do I dekady kwietnia ( pismo powoda z 26.05.2011 r. k.271-272 oraz pismo procesowe z dnia 28.05.2014 r. k.337-338). W ocenie Sądu powyższa okoliczność nie została jednak w żaden sposób przez stronę powodową wykazana, a to na niej zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar wykazania tej okoliczności. Natomiast z opinii biegłego sądowego dr inż. M. B. wynika, że facelia błękitna może być siana do 7 lipca, przy czym najwcześniej może być siana na początku kwietnia (k.356). Z powyższym stanowiskiem koresponduje oświadczenie z dnia 6.06.2011r Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowego (...) Sp. z o.o. w K., w którym stwierdzono, że jest możliwym – przy sprzyjających warunkach dla wzrostu i rozwoju roślin – wydanie nasion facelii wysianej 1 czerwca ponieważ długość wegetacji dla tej rośliny wynosi 101 dni ( k.69). Wobec powyższego zarzut powoda dotyczący spóźnionego przeprowadzeniu przez pozwanego siewu facelii należało uznać za bezzasadny.

W tych okolicznościach, stanowisko pozwanego A. K. (1), iż nie wiedział o tym, aby w 2010 r. obowiązywało go nadal utrzymanie żywotności gospodarstwa rolnego, chociaż było ono błędne i nieusprawiedliwione, niemniej nie miało ono istotnego znaczenia, skoro wykonane przez niego czynności umożliwiające osiągnięcie żywotności ekonomicznej zostały podjęte niezwłocznie po przeprowadzonych kontrolach, a co istotniejsze, okazały się one również skuteczne i na dzień 2.06.2010 r. gospodarstwo rolne pozwanego osiągnęło wymagane kryterium żywotności ekonomicznej. Natomiast zaaprobowanie stanowiska powoda, iż pozwany A. K. (1) zobowiązany był do utrzymywania żywotności ekonomicznej gospodarstwa rolnego przez cały okres do 2.06.2010 r. pozostawałoby w sprzeczności ze specyfiką prowadzenia gospodarstwa rolnego, które uzależnione jest zarówno od warunków pogodowych, okresu wegetacji roślin czy przyjętego przez danego rolnika sposobu planowania prac polowych w taki sposób, aby było to jak najbardziej opłacalne. Ponadto temu stanowisku sprzeciwia się również okoliczność, że powód za wyjątkiem przeprowadzonej w ciągu 2 lat od wypłacenia pomocy kontroli (przy czym okoliczność ta wynika jedynie z zeznań pozwanego) aż do 20.04.2010 r. nie przeprowadzał oceny spełniania przez gospodarstwo pozwanego powyższego warunku w poprzednich latach. W ocenie Sądu, nie było przeszkód, aby dokonanie weryfikacji kryterium żywotności ekonomicznej przeprowadzić na koniec okresu rozliczeniowego, a nawet kilka dni po, gdyż wówczas możliwym byłoby ustalenie czy pozwany A. K. (1) wywiązał się z warunków umowy, która obowiązywała go do dnia 2.06.2010 r. Jedynie ubocznie należy zauważyć, że do zadań ustawowych powoda należy m.in. wspieranie poprawy struktury agrarnej, w tym zwłaszcza tworzenia i powiększania gospodarstw rodzinnych (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z 9.05.2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Dz.U.2008.98.634). Powód zatem miał również obowiązek wspierania pozwanego, nie ograniczający się jedynie do kontrolowania działań pozwanego. Przyznane w ramach pomocy środki finansowe zostały przecież wykorzystane na rozwój gospodarstwa rolnego, a pozwany prowadził i w dalszym ciągu prowadzi gospodarstwo rolne.

Reasumując należy stwierdzić, że pozwani wykazali, iż pozwany A. K. (1) podejmował starania o rozwój należącego do niego gospodarstwa rolnego i na dzień 2.06.2010 r. osiągnęło ono wymagane kryterium żywotności ekonomicznej. Tym samym należy zdaniem Sądu uznać, iż zasadne okazały się zarzuty pozwanych łącznie dotyczące nieuprawnionego wypełnienia przez powoda weksla na kwotę dochodzoną pozwem, gdyż pozwani wykazali, że pozwany wypełnił ciążące na nim obowiązki, a w szczególności obowiązek określony w § 5 ust. 1 pkt. 4 umowy i dlatego po stronie pozwanych nie powstała konieczność zwrotu otrzymanej pomocy finansowej.

W świetle powyższych okoliczności Sąd na podstawie art. 496 kpc uchylił w całości nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Koninie z dnia (...) r., sygn. akt I Nc (...) wydany w postępowaniu nakazowym i oddalił powództwo jako bezzasadne (punkt 1 i 2 wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc oraz § 6 pkt. 6 i § 13 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U.2013.461), zasądzając z tego tytułu solidarnie od powoda na rzecz pozwanych kwotę 8.850 złotych. Powyższa kwota obejmuje poniesione przez pozwanych koszty sądowe w łącznej kwocie 3.433 zł (k.76,98,171); opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k.42); wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł; wynagrodzenie pełnomocnika za prowadzenie sprawy w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 1.800 zł. W ocenie Sądu zasądzone wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych jest adekwatne do niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika, a także uwzględnia charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Należy przy tym zauważyć, iż stan sprawy pomiędzy stronami był już znany przed wytoczeniem powództwa, a w toku postępowania nie ujawniły się nadzwyczajne, nowe okoliczności, które uzasadniałby konieczność wypłacenia wynagrodzenia w podwyższonej stawce (punkt 3 wyroku).

SSO Andrzej Nawrocki

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE