UZASADNIENIE

M. Ł.został oskarżony o to, że w dniu 21 sierpnia 2010 r. w K., woj. (...), działając publicznie i bez powodu umyślnie zniszczył szybę w drzwiach wejściowych do sklepu (...)przy ul. (...)w ten sposób, że uderzając łokciem ręki dokonał jej rozbicia, powodując straty w wysokości 634,40 zł na szkodę „(...) SA” z siedzibą w P.przy ul. (...)tj. o czyn z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 57 a § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze wyrokiem z dnia 19 listopada 2010 r.:

1. M. Ł. uznał za winnego popełnienia czynu opisanego w części wstępnej wyroku, stanowiącego występek z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 57 a § 1 k.k. i za to na podstawie art. 288 § 1kk wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

2. na podstawie art. 69§1 i 2 kk i art. 70§2kk wykonanie orzeczonej wobec M. Ł. kary pozbawienia wolności zawiesił warunkowo na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata,

3. na podstawie art.73§2kk oddał M. Ł. w okresie próby pod dozór kuratora sądowego,

4. na podstawie art. 57 § 2 k.k. zobowiązał M. Ł. do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w terminie 3 (trzech) miesięcy od uprawomocnienia się wyroku;

5. na podstawie art. 72§1 pkt 4 k.k. zobowiązał M. Ł. do kontynuowania nauki,

6. na podstawie art. 624§1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił M. Ł. od ponoszenia kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa i nie wymierzył mu opłaty.

Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 27 listopada 2010 r. Od wyroku tego nie została wniesiona apelacja.

Sprawa M. Ł. rozpoznana została z rażącym naruszeniem prawa, a to przepisu art. 79§2 k.p.k.

Zgodnie z treścią art. 542§3 kpk, postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439§1 kpk, przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

M. Ł.urodził się w dniu (...). Przypisanego mu czynu zabronionego dopuścił się w 21 sierpnia 2010 r., a więc przed ukończeniem 18 roku życia a postępowanie wszczęto wobec niego w dniu 22.08.2010 r. a więc także przed ukończeniem 18 roku życia.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż oskarżony w dacie popełnienia przypisanego mu wskazanym wyżej wyrokiem czynu i w toku prowadzonego przeciwko niemu postępowania karnego był osobą niepełnoletnią, wiek osiemnastu lat osiągnął bowiem dopiero w dniu (...).

Tym samym, stosownie do obowiązujących Rzeczypospolitą Polską regulacji międzynarodowych zawartych w ratyfikowanej przez Stronę Polską Konwencji o Ochronie Praw Dziecka przyjętej w dniu 20 listopada 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, w toku prowadzonego przeciwko oskarżonemu postępowania karnego przysługiwał mu status prawny – dziecka (vide: art. I Konwencji), a zatem w toku całego postępowania, skoro wszczęto je przed ukończeniem przez oskarżonego 18 roku życia winien mieć on obrońcę.

Ów szczególny status prawny – dokonując dalszej analizy niezbędnych postanowień Konwencji – przyznaje zaś, zgodnie z treścią art. 40 ust. 2 lit. b Konwencji, „każdemu dziecku, które podejrzewa się, oskarża lub uznaje winnym pogwałcenia prawa karnego, przynajmniej następujące gwarancje:

I. przyznania domniemania niewinności do chwili udowodnienia winy zgodnie z prawem;

II. niezwłoczne, bezpośrednie poinformowanie go o stawianych mu zarzutach lub, w odpowiednich przypadkach, za pośrednictwem jego rodziców albo opiekuna prawnego oraz zapewnienie prawnej lub innej pomocy w przygotowaniu i prezentowaniu jego obrony;

III. rozpatrzenie sprawy bez zwłoki i przez niezawisłą i bezstronną władzę bądź organ sądowy w uczciwym procesie, przeprowadzonym zgodnie z prawem, zabezpieczenie prawnej lub innej właściwej pomocy oraz w obecności jego rodziców lub opiekunów prawnych, jeśli tylko nie będzie to uważane za niezgodne z najwyższym interesem dziecka z uwagi na jego wiek lub sytuacje;

IV. niestosowanie przymusu do składania zeznań lub przyznania się do winy; przesłuchiwanie świadków ze strony przeciwnej i równoprawne uczestniczenie w przesłuchiwaniu świadków w jego imieniu;

V. w przypadku uznania winnym pogwałcenia prawa karnego, posiadanie prawa odwołania się od tego orzeczenia oraz innych związanych z nim środków do wyższej kompetentnej, niezawisłej i bezstronnej władzy lub organu sądowego, zgodnie z prawem;

VI. zapewnienie bezpłatnej pomocy tłumacza, jeśli dziecko nie rozumie bądź nie mówi w danym języku;

VII. pełne poszanowanie spraw z zakresu życia osobistego we wszystkich etapach procesowych.”

W analizowanym przypadku, bezspornie najdonioślejszą staje się gwarancja zawarta w drugim punkcie przytoczonego przepisu, zgodnie z którą Państwa – strony winny „zapewnić dziecku prawną lub inną pomoc w przygotowaniu i prezentowaniu jego obrony”.

Zgodnie z utrwaloną wykładnią przytoczonej regulacji wyrażoną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 września 2008r., sygn.akt WK 22/08, bezspornym pozostaje, że owe „zapewnienie prawnej pomocy i prezentowanie obrony” należy odczytywać jako wymóg udziału w takim postępowaniu obrońcy. Z uwagi bowiem na dążenie do jak najściślejszego zagwarantowania realizacji nadrzędnego celu Konwencji – „najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka” (art. 3 Konwencji), realizacja opisywanej gwarancji – w oczywisty sposób - mogłaby nastąpić jedynie poprzez jego profesjonalną obronę – przez udział obrońcy (adwokata) w postępowaniu przed organem zajmującym się gromadzeniem dowodów i oskarżaniem oraz organem sądowniczym.

Tym samym, postępowanie karne (zarówno na etapie przygotowawczym, jak i jurysdykcyjnym) prowadzone przeciwko sprawcy, który popełnił przypisany mu czyn zabroniony po ukończeniu 17 roku życia, lecz przed ukończeniem 18 lat, w sytuacji jego zainicjowania i przeprowadzenia we wskazanych ramach czasowych, winno odbyć się po obligatoryjnym zapewnieniu mu niezbędnej ochrony prawnej, a tym samym – przy udziale podmiotu wykwalifikowanego, obrońcy.

W każdej takiej sprawie zachodzi bowiem wówczas – z uwagi na specyficzne uwarunkowania osobowościowe oskarżonego – okoliczność utrudniająca obronę, o której mowa w art. 79§2 kpk, co automatycznie obligować winno sąd orzekający do ustanowienia oskarżonemu obrońcy z urzędu (jeżeli nie uczyniono tego uprzednio z wyboru).

Zaniechanie powyższego stanowi o rażącym naruszeniu przez sąd orzekający treści art. 79§2 kpk w zw. z art. 40 ust. 2 lit. b pkt II Konwencji ZO ONZ z dnia 20 listopada 1989r. o Ochronie Praw Dziecka, a w dalszej kolejności – z zaistnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej opisanej w art. 439§1 pkt 10 kpk.

W niniejszej sprawie M. Ł. na żadnym etapie postępowania nie posiadał obrońcy.

Zgodnie z treścią art. 439§1 pkt 10 kpk w zw. z art. 542§3 kpk, postępowanie wznawia się z urzędu, jeżeli oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79§ 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy.

Skoro przepis art. 542§3 kpk obliguje sąd do wznowienia postępowania w razie zaistnienia jednego z uchybień wymienionych w art. 439§1 kpk, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 547§2 kpk, uchylił wyrok Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 19 listopada 2010r. w sprawie IIK 587/10 i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając ponownie przedmiotową sprawę, Sąd Orzekający na powrót przeprowadzi ogół niezbędnych czynności dowodowych, bacząc by nie zachodziły wobec oskarżonego okoliczności utrudniające obronę. Sądowi orzekającemu pozostawia Sąd Odwoławczy decyzję co do zakresu, w jakim bezpośrednio przeprowadzi dowody, a w jakim poprzestanie wyłącznie na ich ujawnieniu. Sąd I instancji będzie miał przy tym na uwadze treść art. 10 § 4 k.k., a także czy przypisany oskarżonemu wyrokiem czyn wypełnia znamiona występku o charakterze chuligańskim. Sąd musi mieć bowiem na uwadze, że wznowienie postępowania następuje na korzyść oskarżonego (art. 542§3 kpk w zw. z art. 439§1 pkt 10 kpk w zw. z art. 79§2 kpk).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE