UZASADNIENIE

M. B. złożył odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. z dnia 15 listopada 2010 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i wniósł o jej powtórne przeliczenie. Ubezpieczony podniósł, że w okresach od 2 września 1971 r. do 18 lipca 1972 r. oraz od 3 października 1977 r. do 1 lipca 1980 r. nie prowadził żadnej pracy operacyjnej, lecz kształcił się w Szkole (...) w L. oraz w Akademii (...). W związku z tym ubezpieczony wniósł o przeliczenie emerytury za wskazane okresy według wskaźnika 2,6% oraz zwrot przysługujących mu z tego tytułu należności wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wstrzymania ich wypłaty.

W odpowiedzi na odwołanie organ emerytalny wniósł o jego odrzucenie oraz zasądzenie kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 120 zł podnosząc, że ubezpieczony złożył już odwołanie od spornej decyzji, w wyniku czego Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim prawomocnym wyrokiem z dnia 16 września 2013 r., w sprawie VI U 1086/12, oddalił odwołanie. Ubezpieczony nie wywiódł apelacji od tego wyroku.

Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił odwołanie (punkt 1) oraz zasądził od M. B. na rzecz Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego na podstawie przepisu art. 15 b ustawy o treści:

1. W przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

2. Przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio.

3. Do okresów, o których mowa w art. 13 ust. 1, na żądanie wnioskodawcy, mogą być doliczone w pełnym wymiarze okresy służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, środkiem dowodowym może być zarówno informacja, o której mowa w art. 13a ust. 1, jak i inne dowody, w szczególności wyrok skazujący, choćby nieprawomocny, za działalność polegającą na podjęciu, bez wiedzy przełożonych, czynnej współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego w okresie służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, który to przepis, zdaniem Sądu orzekającego w sprawie VI U 1086/12, jak również w przedmiotowej sprawie, został prawidłowo zastosowany.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że art. 365 § 1 k.p.c. stanowi, iż orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Sąd pierwszej instancji podniósł, że Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 18 września 2013 r., w sprawie III AUa 1747/12 orzekł, że wynikająca z art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, do którego należy wyrok oddalający powództwo, musi być brana pod uwagę w kolejnym postępowaniu, w jakim pojawia się dana kwestia, nie podlegająca ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza bowiem niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie. Okoliczność, że strona nie aprobuje wyroku sądu i nie przyjmuje do wiadomości stanowiska prawnego będącego podstawą prawomocnego rozstrzygnięcia, nie może prowadzić do skutecznego prawnie mnożenia postępowań sądowych w tożsamej sprawie (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 stycznia 2014 r., w sprawie III AUz 491/13).

Następnie Sąd Okręgowy miał na uwadze, że ubezpieczony wprawdzie dowodził, iż jego odwołanie jest w istocie nowym wnioskiem, lecz analiza treści tego pisma nie pozwala na uznanie, że tak jest w istocie. Ubezpieczony bowiem wywodzi swoje żądanie przeliczenia emerytury z okoliczności, które powoływał w toku postępowania w sprawie VI U 1086/12 i z tej samej podstawy prawnej. Kwestie te więc były już przedmiotem orzekania i rozstrzygnięcia we wskazanej sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. Tak więc, sąd pierwszej instancji uznał, że brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do merytorycznego rozpoznania wniosku-odwołania ubezpieczonego w przedmiotowej sprawie i dlatego na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. odrzucił odwołanie.

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia było orzeczenie o kosztach zgodnie z dyspozycją art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 w związku z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Z powyższym postanowieniem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodził się M. B., który w złożonym zażaleniu wniósł o rozpoznanie sprawy jako nowego powództwa i nowej sytuacji prawnej. Skarżący podniósł, że w pozwie do Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 grudnia 2010 r., która to sprawa została przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wielkopolskim (sygn. akt VI U 124/14) w odwołaniu od decyzji z dnia 15 listopada 2010 r. wniósł o:

1. wstrzymanie natychmiastowej wykonalności zaskarżonej decyzji,

2. uznanie zaskarżonej decyzji za niezgodną z prawem i jej uchylenie,

3. bezpośrednie zastosowanie przepisów Konstytucji RP (art. 2, 10, 30, 31, 32 i 67) przy wydaniu wyroku,

4. zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych,

5. rozpatrzenie sprawy także pod nieobecność skarżącego,

6. przedstawienie przez Sąd w trybie art. 193 Konstytucji RP pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu, co do zgodności ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji … oraz ich rodzin (Dz. U. nr 24, poz. 145) z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

Dalej skarżący podniósł, że nie kwestionuje postanowień ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym z dnia 23 stycznia 2009 r. oraz orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2010 r. W pozwie z dnia 6 grudnia 2010 r. oczekiwał od Sądu Okręgowego w Warszawie że wyrok Sądu będzie dotyczył wymienionych wyżej punktów od 1 do 6, a nie uznania okresu od 2 września 1971 r. do 18 lipca 1972 r. oraz od 3 października 1977 r. do 1 lipca 1980 r. do stażu emerytalnego według przelicznika 2,6% podstawy wymiaru i zwrotu z tego tytułu przysługujących ustawowo odsetek. W tym stanie sprawy zdaniem skarżącego niniejsza sprawa nie jest kontynuacją sprawy sygn. VI U 1086/12, tylko stanowi nowe powództwo i nową sytuację prawną.

W odpowiedzi na zażalenie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. wniósł o jego oddalenie oraz obciążenie odwołującego kosztami postępowania zażaleniowego, w tym kosztami zastępstwa procesowego w wysokości 120 zł. Organ podkreślił, że w niniejszej sprawie zachodzi res iudicata, zatem zaskarżone przez ubezpieczonego orzeczenie jest prawidłowe.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenie okazało się nieuzasadnione.

Rozważając przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wskazać należy, że stosownie do treści art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Rozstrzygnięcie o odwołaniu w oparciu o zasadę ne bis in idem wymaga zatem uprzedniego kategorycznego ustalenia, że w sprawie występuje zarówno tożsamość stron procesowych, identyczność roszczeń, jak i stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w chwili wyrokowania (art. 316 k.p.c.). Sąd Apelacyjny zaznacza, że o powadze rzeczy osądzonej – poza identycznością stron i identycznością przedmiotu rozstrzygnięcia – decyduje także tożsamość podstawy sporu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1950 r., WaC 339/49, OSN 1951/III/65; postanowienie z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, OSNCP 1971/12/226). Z kolei, w myśl art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej co do tego, co w związku z ową podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto między tymi samymi stronami. W konkluzji, aby ustalić, że sprawa została już prawomocnie osądzona, a więc, iż istnieją podstawy do odrzucenia nowego odwołania konieczne jest nie tylko ustalenie, że w obu sprawach identyczne są strony, a nawet kwestia poddana pod osąd, ale nadto, że chodzi o ten sam przedmiot rozstrzygnięcia obu postępowań – ukształtowany na tych samych podstawach faktycznych i prawnych. Stan rzeczy osądzonej występuje, jeżeli nie uległy zmianie okoliczności, których istnienie było przyczyną oddalenia pierwszego odwołania.

Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, i nie widzi potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Analiza powyższych ustaleń, w tym treści odwołania, stanowiska ubezpieczonego prezentowanego przed sądem pierwszej instancji oraz akt sprawy VI U 1086/12 doprowadziła sąd odwoławczy do wniosku, że Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, iż w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki do odrzucenia odwołania w związku z powagą rzeczy osądzonej.

Dla wzmocnienia argumentacji sądu pierwszej instancji, że w sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej zamykająca drogę do ponownego badania decyzji z dnia 15 listopada 2010 r. należy wskazać, że ubezpieczony już w uzasadnieniu odwołania z dnia 6 grudnia 2010 r. podkreślił, że organ rentowy stosując art. 15 b ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. dokonał zmniejszenia wysokości jego świadczenia emerytalnego poprzez przemnożenie każdego roku służby za lata 1970-1986 przez wskaźnik 0,7% podstawy wymiaru. Oznacza to zmniejszenie wskaźnika o 1,9% … (k. 5 akt VI U 1086/12). Taki też okres podlegał badaniu przez Sąd Okręgowy, który w sprawie zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej o podanie szczegółowych informacji o przebiegu służby M. B. w organach bezpieczeństwa państwa, w szczególności przez wskazanie, w jakich organach pełnił służbę (nazwa organu – jednostki) oraz wskazanie stanowiska i okresu (pismo z dnia 29 października 2012 r. k. 51 akt VI U 1086/12). W odpowiedzi na powyższe zobowiązanie Instytut Pamięci Narodowej przesłał szczegółowy przebieg służby ubezpieczonego od dnia 1 września 1970 r. do 15 grudnia 1986 r., z którego wynika, że od 3 października 1977 r. do 30 czerwca 1980 r. ubezpieczony został zaliczony w etatowy stan studentów (k. 71 akt VI U 1086/12). Taki też przebieg służby został przyjęty przez Sąd Okręgowy, który wyrokiem z dnia 16 września 2013 r. oddalił odwołanie.

Zatem, prawidłowo sąd pierwszej instancji przyjął, że kwestia przeliczenia emerytury za okres od 2 września 1971 r. do 18 lipca 1972 r. oraz od 3 października 1977 r. do 1 lipca 1980 r. była przedmiotem prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie VI U 1086/12, w której sąd ten rozstrzygał o prawidłowości przeliczenia emerytury ubezpieczonego za cały okres od 1 września 1970 r. do 15 grudnia 1986 r.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 5 czerwca 2012 r., II UK 289/11 (LEX nr 1235839), według którego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny, który ogranicza jej praktyczne znaczenie. Wszczynające postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych odwołanie od decyzji organu rentowego pełni rolę pozwu, stąd też w sytuacji, gdy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, sąd powinien odwołanie odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. O tożsamości przedmiotu sporu świadczy nie tylko tożsamość żądania zawarta w poszczególnych wnioskach skierowanych do organu rentowego, ale także stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, OSNAP 1999/16/529). Powaga rzeczy osądzonej dotyczy więc tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydaniem decyzji będącej przedmiotem postępowania sądowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2005 r., II UK 61/05, OSNP 2006/23-24/371 oraz wyrok z dnia 14 maja 2009 r., II UK 211/08, LEX nr 509035, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 kwietnia 2006 r., III AUa 3303/04, LEX nr 217149 i postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 października 2006 r., III AUa 842/06, OSA 2007/10/17).

W niniejszej sprawie po prawomocnym rozpoznaniu odwołania ubezpieczonego od decyzji z dnia 15 listopada 2010 r. nie zaistniały nowe okoliczności faktyczne, które uzasadniałyby przeprowadzenie nowego postępowania sądowego. W niniejszej sprawie skarżący nie wskazał na żadne nowe okoliczności ani te, które istniały by przed wydaniem decyzji z dnia 15 listopada 2010 r., które uzasadniałyby wznowienie tamtego postępowania, ani takie które powodowałyby konieczność rozpoznania sprawy jako nowej. Natomiast treść pozwu z dnia 13 lutego 2014 r. odnosi się do okresów objętych już prawomocnym orzeczeniem z dnia 16 września 2013 r.

Zatem, chociaż zasadą jest, że powaga rzeczy osądzonej w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych ma szczególny walor, który ogranicza jej praktyczne znaczenie, to jednak w niniejszej sprawie prawomocnie rozpoznanie odwołania ubezpieczonego od decyzji z dnia 15 listopada 2010 r., przy tożsamych okolicznościach faktycznych oraz podstawach prawnych czyni niemożliwym rozpoznanie niniejszej sprawy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c., zażalenie jako nieuzasadnione oddalił w całości (punkt 1).

O kosztach, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach o świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego w postępowaniu zażaleniowym przed sądem apelacyjnym, wynosi 120 zł, zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Zatem, skoro oddalono zażalenie M. B. uznać należało, że przegrał on postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zasądzono od ubezpieczonego na rzecz organu emerytalnego zwrot kosztów zastępstwa procesowego – 120 zł, zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 2 w związku z § 2 powołanego rozporządzenia (punkt 2).

SSA Urszula Iwanowska SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSA Edyta Buczkowska-Żuk

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE