UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 13 stycznia 2012 r. działająca imieniem małoletnich powodów S. R. oraz K. R. ich matka B. K. wniosła o zasądzenie od pozwanych A. R. oraz W. R. alimentów po 500 zł miesięcznie na każde dziecko wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki płatnych od stycznia 2012r. W uzasadnieniu pozwu matka małoletnich powodów podała, że 6 kwietnia 2011r., zmarł ojciec dzieci J. R. (1), a dzieciom nie przysługuje po nim renta, ponieważ nie pracował. Matka powodów poszukuje pracy, a obecnie jest bezrobotna bez prawa do zasiłku. Wcześniejszym źródłem utrzymania były oszczędności z prowadzonej działalności gospodarczej. Aktualnie rodzina utrzymuje się z zasiłku rodzinnego w wysokości 510 zł oraz pracy dorywczej, z której miesięczne wynagrodzenie wynosi ok. 300 zł. Pozwani są dziadkami małoletnich powodów i w żaden sposób nie przyczyniają się do zaspokajania ich potrzeb.

Pozwani w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa w całości. Podnieśli, że są emerytami, a ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne o łącznej wysokości 2187,62 zł. Nadto ok. 1565 zł wynoszą wspólne miesięczne wydatki, a kolejne 150 – 350 zł na miesiąc wynosi koszt leków. Pozwana ze względu na schorzenia wzroku posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, natomiast pozwany ze względu na liczne schorzenia wymaga stałej opieki osób trzecich. Zdają sobie sprawę z pogorszenia sytuacji małoletnich powodów, która nastąpiła po śmierci ich syna, a ojca małoletnich powodów, ale jednocześnie twierdzą, że matka małoletnich powodów przez rok nie poczyniła wystarczających starań by podjąć stałe zatrudnienie. Ponadto matka małoletnich powodów przez rok mieszkała w nieruchomości w G. przy ulicy (...) bez ponoszenia opłat czynszowych, wynajmując przy tym za ok. 1000 zł miesięcznie mieszkanie przy ul. (...) w J., które stanowiło własność jej oraz małoletnich powodów, oraz dzierżawiąc należącą do pozwanych działkę rolną w G.. Matka małoletnich powodów jest także w posiadaniu 50.000 zł, które pochodziły z oszczędności pozwanych, a które ich zmarły syn przelał na jej konto osobiste. Matka małoletnich powodów sprzedała także wyposażenie nieruchomości w G., co powinno zagwarantować byt małoletnim powodom, oraz jest ona w posiadaniu trzech samochodów.

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim zasądził od każdego pozwanych na rzecz każdego z powodów alimenty w kwocie po 150,00 złotych, w pozostałym zakresie oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach postępowania.

Podstawą tej treści rozstrzygnięcia były następującej treści ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy.

B. K., pozostawała w nieformalnym związku z J. R. (1) aż do jego śmierci 6 kwietnia 2011r. Z tego związku pochodzi dwójka małoletnich powodów, S. i K. rodzeństwo R.. W czasie trwania związku matka małoletnich powodów prowadziła działalność gospodarczą, w czym pomagał jej konkubent. Rzeczona działalność przynosiła dochód 2000 – 3000 zł miesięcznie netto. Działalność zapisana była na A. R., która to zdecydowała o jej zakończeniu, jednak to B. K. ponosiła wszystkie związane z jej prowadzeniem opłaty. Rodzice małoletnich powodów posiadali także mieszkanie w J. przy ul. (...), a nieruchomość w G. była przez nich utrzymywana. Przed śmiercią J. R. (1) kontakty małoletnich powodów z pozwanymi były dobre.

Obecnie B. K. ma 35 lat i zamieszkuje razem z małoletnimi powodami w mieszkaniu przy ul. (...) w J.. Pracuje i zarabia miesięcznie średnio 1699,36 zł netto, a do tego uczy się w prywatnym liceum ogólnokształcącym dla dorosłych. Jej miesięczne wydatki związane z utrzymaniem siebie oraz mieszkania wynoszą ok. 1680 zł. S. R. ma obecnie 15 lat. Choruje na niedoczynność tarczycy. Jego miesięczny koszt utrzymania wynosi ok. 1000 zł. K. R. ma obecnie 11 lat. Jej miesięczny koszt utrzymania wynosi ok. 1000 zł. A. i W. R. mają obecnie odpowiednio 72 oraz 73 lata. Pobierają emerytury w wysokości: A. R. 1054,48 zł oraz 150 zł emerytury czeskiej, a W. R. 1355,99 zł. Są właścicielami mieszkania przy ul. (...) w J., w którym obecnie mieszkają, oraz nieruchomości w G. przy ul. (...), w którym obecnie zamieszkuje ich syn J. R. (2) a także 1,5 ha pola w G.. A. R. posiada orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności. W. R. cierpi na liczne schorzenia, m.in. cukrzycę oraz przewlekłą chorobę wieńcową. Ich miesięczny koszt utrzymania zamyka się w kwocie ok. 2500 zł. Po śmierci J. R. (1) nie interesują się małoletnimi powodami oraz nie biorą udziału w ich utrzymaniu. Za swojego życia J. R. (1) wybrał z ich konta 50.000 zł, jednak brak dowodów wskazujących na co przeznaczył te pieniądze.

W tak ustalonym stanie faktycznym przywołał Sąd Rejonowy przepisy art. 133 § 1 krio, art. 128 krio i art. 129 § 2 krio i wskazał, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego obowiązek utrzymania i wychowania dzieci ciąży przede wszystkim na jego rodzicach. Oznacza to że jeśli jedno z rodziców nie żyje, obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczywa w zasadzie na drugim z rodziców. Dopiero gdy zostanie ustalone, że pozostały przy życiu rodzic nie jest w stanie w całości lub w części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku - w grę wchodzi subsydiarny obowiązek dalszych krewnych. Po myśli art. 135 §1 i §2 kro zakres świadczeń alimentacyjnych uzależniony jest od usprawiedliwionych potrzeb uprawionego i zarobkowych oraz majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego, w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania małoletniego.

Małoletni powodowie mają 15 i 11 lat. Matka małoletnich B. K. swój obowiązek alimentacyjny wypełnia częściowo poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie małoletnich. To na niej ciąży obowiązek bieżącej pieczy nad małoletnimi. Ponadto matka małoletnich pracuje zarobkowo na miarę swoich możliwości i zarabia miesięcznie średnio około 1700 zł netto, co jednak nie jest kwotą wystarczającą by w pełni zaspokoić potrzeby małoletnich powodów, które z racji wieku są coraz wyższe. W wypadku śmierci ojca małoletnich powodów oraz braku możliwości pełnego zaspokojenia ich potrzeb przez matkę obowiązek alimentacyjny przechodzi na najbliższych krewnych w linii prostej, którymi w tym wypadku są dziadkowie małoletnich powodów, a rodzice ojca dzieci. Pozwani są osobami starszymi i schorowanymi. Nie są w stanie podjąć pracy zarobkowej, a pobierane przez nich świadczenia emerytalne wystarczają jedynie na pokrycie ich kosztów utrzymania. Posiadają jednak majątek w postaci mieszkania przy ul. (...) w J., dom przy ul. (...) w G. oraz 1,5 ha pola w G., z którego są w stanie zaspokoić roszczenia małoletnich powodów. W świetle powyższego alimenty na rzecz każdego z małoletnich powodów w kwocie po 150 zł miesięcznie ze strony każdego z pozwanych leżą w granicach ich możliwości majątkowych i zarobkowych oraz są adekwatne do usprawiedliwionych potrzeb małoletnich powodów. Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 128 kro i art. 135 kro Sąd zasądził na rzecz każdego z małoletnich powodów alimenty w kwocie po 150 zł miesięcznie od każdego z pozwanych, począwszy od dnia 13 stycznia 2012r. płatne do rąk matki małoletnich powodów B. K., a w pozostałej części oddalił powództwo. Na zasadzie art. 333 kpc Sąd nadał wyrokowi w pkt 1 i 2 rygor natychmiastowej wykonalności.

Z wyżej wskazanym orzeczeniem nie zgodzili się pozwani zaskarżając wyrok w zakresie punktów 1,2,4,5,6 i zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to : - art. 135 krio przez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie, skutkujące obciążeniem pozwanych alimentami w wysokości przekraczającej ich możliwości majątkowe i zarobkowe oraz wykraczającej poza usprawiedliwione potrzeby małoletnich; - art. 129 § 2 krio przez jego niewłaściwe zastosowanie, skutkujące ustaleniem obowiązku alimentacyjnego w częściach przekraczających możliwości majątkowe pozwanych w oderwaniu od obowiązku alimentacyjnego krewnych w tym samym stopniu tj. babci macierzystej; - art. 129 § 1 krio przez jgo niewłaściwe niezastosowanie, skutkujące ustaleniem obowiązku alimentacyjnego krewnych obciążonych nim w dalszej kolejności podczas gdy sami powodowie, jak i ich matka posiadają majątek w postaci mieszkania, samochodów osobowych, skuterów, środków pieniężnych , z którego mogą być finansowane potrzeby małoletnich. Skarżący zarzucili także błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na wynik sprawy polegający na błędnym przyjęciu że pozwani są w stanie zaspokoić roszczenia małoletnich z uwagi na posiadanie majątku w postaci mieszkania i domu, podczas gdy nieruchomości te nie przynoszą dochodu, generując koszty utrzymania, nadto mieszkanie jest ich stałym miejscem pobytu, a sprzedaż domu wobec stanu nieruchomości jest utrudniona, a jej wymaganie od pozwanych sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto pozwani zarzucili obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na wynik sprawy przez naruszenie : - art. 233 § 1 kpc przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie, że koszt utrzymania jednego małoletniego wynosi 1.000,00 złotych, podczas gdy suma kwot na utrzymanie dzieci ustalonych przez Sąd I instancji daje kwotę około 700,00 złotych, a matka małoletnich przyznała że miesięczny koszt utrzymania małoletnich to kwota 600,00 złotych na każde z nich oraz uznanie, że matka małoletnich ponosi koszt 500,00 złotych z tytułu czynszu, podczas gdy do akt sprawy dołączono potwierdzenie zapłaty w wysokości 250,00 złotych; - art. 233 § 1 kpc przez dowolną i sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę materiału zebranego w sprawie skutkującą uznaniem, że matka małoletnich na wyżywienie trzyosobowej rodziny wydatkuje kwotę 1.300,00 złotych miesięcznie, a pozwani na dwie osoby około 300 – 400 złotych; - art. 227 kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie okoliczności, mającej wpływ na ustalenie sytuacji majątkowej strony powodowej, tj. pobierania przez matkę małoletnich świadczeń rodzinnych i stypendiów nie podlegających zwrotowi.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości, względnie obniżenia wysokości zasądzonych alimentów oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje. Ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania odwoławczego.

Na rozprawie w dniu 6 marca 2014 roku przedstawicielka ustawowa powodów wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych nie mogła odnieść spodziewanego skutku gdyż zaskarżony wyrok jest trafny i odpowiada prawu. Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, wskazał fakty, które uznał za udowodnione oraz dowody, na których się oparł. Z tak przeprowadzonego postępowania dowodowego wyprowadził Sąd I instancji prawidłowe wnioski, należycie także zastosował obowiązujące przepisy prawa. Słusznie powołał Sąd orzekający przepisy art. 133 krio, art. 128 krio i art. 129 krio. Bez wątpienia powodowie nie posiadają majątku, który pozwalałby im na pokrycie kosztów swojego utrzymania. Zatem obowiązek alimentowania powodów w pierwszym rzędzie obciąża ich matkę, przy czym postępowanie dowodowe ponad wszelką wątpliwość wykazało, że dochody uzyskiwane przez matkę powodów nie pozwalają na całkowite zaspokojenia uzasadnionych potrzeb uprawnionych. Obecnie przedstawicielka ustawowa powodów utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w kwotach oscylujących wokół 1.700,00 złotych. Kwota ta niewątpliwie nie może zabezpieczyć podstawowych potrzeb bytowych trzyosobowej rodziny. W tym kontekście nie sposób podzielić argumentacji przedstawionej w apelacji, iżby powodowie mogli zaspokoić swoje potrzeby z mieszkania, którego są właścicielami. Oczywistym jest, że by mogło dojść do takiej sytuacji musiałaby istnieć możliwość sprzedaży lub wynajęcia mieszkania, której to okoliczności nie można brać pod uwagę wobec faktu, iż małoletni wraz z matką właśnie tam zamieszkują. Postępowanie dowodowe nie wykazało również by matka uprawnionych dysponowała środkami finansowymi. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie daje podstaw do ustalenia, że sytuacja taka rzeczywiście ma miejsce, w szczególności nie można przyjąć, że wypłacona przez J. R. (1) kwota 50.000,00 złotych została przekazania na potrzeby powodów lub ich matki. W tym miejscu zaznaczyć należy, że wniosek dowodowy zawarty w pkt 4b apelacji został oddalony, stosownie do regulacji art. 381 kpc. Przechodząc do kwestii kwot potrzebnych na zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb powodów wskazać należy, że na niekwestionowane potrzeby S. R. wydatkować trzeba następujące kwoty miesięcznie: wyżywienie – 400,00 złotych, badania lekarskie 80,00 złotych, książki – 58 złotych ( 700:12), przybory szkolne 100,00 złotych, co daje łącznie kwotę 638,00 złotych. Do tej należności należy doliczyć wydatki na ubrania, określone przez matkę na kwotę 300,00 złotych. Przyjmując, że kwota ta jest zawyżona i ustalona zostaje przez Sąd Okręgowy na kwotę 100,00 złotych, suma wynosi 738,00 złotych. Do wartości tej doliczyć należy także 1/3 opłat ponoszonych za mieszkanie i media, na które składają się : - opłata za telefon – 51,00 złotych, opłata za prąd – 307,00 złotych, opłata za gaz – 93 złote oraz czynsz w kwocie faktycznie płaconej tj. 250,00 złotych, co daje sumę 701,00 złotych, z czego 1/3 część wynosi 234,00 złote. Dodając tę wartość to wcześniej wskazanej kwoty 738,00 złotych okazuje się, że koszt miesięcznego utrzymania powoda S. R. wynosi 972 złote, a zatem faktycznie oscyluje wokół wskazanej przez Sąd Rejonowy wartości 1.000,00 złotych. Podobnie jeśli chodzi o K. R.. Na koszty jej utrzymania składają się następujące miesięczne wydatki: wyżywienie – 400,00 złotych, ubranie – 200,00 złotych, podręczniki – 83 złote ( 1000:12), lekcje tańca – 50,00 złotych, tj. łącznie kwota 733,00 złote. Po dodaniu kwoty 234,00 złote, łączny koszt utrzymania tej powódki także oscyluje wokół ustalonej przez Sąd kwoty 1.000,00 złotych. Wobec ustalenia, jak to wyżej wskazano, że dochody matki powodów nie wystarczają na pokrycie usprawiedliwionych kosztów ich utrzymania, wskazać należy, że trafnie Sąd Rejonowy przyjął, że w kosztach tych winni partycypować dziadkowie ojczyści uprawnionych. Wobec faktu, iż matka małoletnich realizuje swój obowiązek alimentacyjny względem dzieci, także w sposób określony w art. 135 § 2 kpc, w pozostałej części – obejmującej niezaspokojone potrzeby uprawnionych - realizacja tego obowiązku obciąża wstępnych zmarłego ojca małoletnich. Odnosząc się do kwestii możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanych powtórzyć należy za Sądem Rejonowym, że co prawda zobowiązani uzyskują świadczenia w niewysokich kwotach, niemniej – co istotne – posiadają majątek o wartości umożliwiającej uczynienie zadość obowiązkowi alimentowania wnuków. Stan zdrowia zobowiązanych jest przy tym bez znaczenia gdyż w niniejszej sprawie nie podlegały ocenie Sądu możliwości zarobkowania przez pozwanych.

Reasumując powyższe, nie znalazł Sąd II instancji podstaw do dokonania korekty zaskarżonego orzeczenia, zatem apelacja podlegała oddaleniu, stosownie do treści art. 385 kpc.

SSR ( del.) Anna Hajda SSO Teresa Kołeczko – Wacławik SSO Barbara Braziewicz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE