Sygn. akt III Ca 1182/13
Postanowieniem z dnia 14 września 2010 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt III Ns 762/07 z wniosku Z. B. z udziałem T. B. o podział majątku wspólnego:
1. ustalił, iż w skład majątku wspólnego byłych małżonków Z. B. i T. B. wchodzą następujące składniki majątkowe:
a) spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł,
b) prawo do wiaty samochodowej położonej w Ł. przy ulicy (...) w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o wartości 12.000 zł,
c) samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 5.000 zł,
d) meble kuchenne (składające się ze stołu, krzeseł i szafki wiszącej) wartości 600 zł,
e) lodówka marki (...) o wartości 200 zł,
f) komputer o wartości 300 zł,
g) telewizor marki P. o wartości 700 zł,
h) fotel rozkładany o wartości 50 zł,
i) maszyna do szycia marki ŁUCZNIK o wartości 300 zł,
j) pralka marki W. o wartości 800 zł,
k) 3 dywany o łącznej wartości 300 zł,
l) stolik i krzesło gabinetowe o wartości 300 zł,
m) mikser i robot kuchenny o łącznej wartości 100 zł,
n) odkurzacz o wartości 200 zł,
o) wersalka skrzyniowa o wartości 1.000 zł,
p) 1 złoty pierścionek o wartości 200 zł,
q) talerze, sztućce i garnki po 12 sztuk o wartości 0 zł,
r) 6 maszyn szwalniczych o wartości 0 zł,
s) przedpokojowa szafa 2- częściowa o wartości 1.000 zł,
t) meble stołowe tzw. węgierskie - składające się z 3 segmentów, bieliźniarki, wersalki oraz 2 foteli - o łącznej wartości 2.000 zł,
u) kwota 8.036 zł stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej w (...) I Oddziale w Ł. na rachunku (...),
v) kwota 6.085,86 zł stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej w DZ Banku (...) na rachunku (...),
w) kwota 18,05 zł stanowiąca odsetki od rachunku bieżącego prowadzonego w DZ Banku (...) na rachunku (...),
x) kwota 565,51 USD stanowiąca odsetki z dwóch lokat (6 miesięcznej i 3 miesięcznej) prowadzonych w USD w DZ Banku (...) na rachunku : (...),
y) kwota 2.967,50 USD dolarów stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej na rachunku (...),
z) kwota 461,67 USD stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej na rachunku (...) ;
2. dokonał podziału majątku wspólnego określonego w punkcie 1. w ten sposób, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł - przyznał na wyłączność uczestnikowi T. B. bez żadnych dopłat na rzecz wnioskodawczyni Z. B.;
3. dokonał podziału pozostałych składników majątku wspólnego określonego w punkcie 1. w ten sposób, iż:
a) przyznał na własność wnioskodawczym Z. B. składniki majątkowe wymienione w punkcie 1 litery: b, d, e, g, h, i, j, m, n, o, p, s jak też 1 dywan z punktu k), po 6 sztuk talerzy, sztućców i garnków z punktu r) -wszystkie składniki o łącznej wartości 17.100 zł,
b) przyznał na własność T. B. składniki majątkowe wymienione w punkcie 1 litery: c, f, l, t, jak również 2 dywany z punktu k), po 6 sztuk talerzy, sztućców i garnków z punktu r) - wszystkie składniki o łącznej wartości 7.800 zł,
c) przyznał na własność T. B. środki pieniężne stanowiące odsetki od lokat terminowych i rachunków bankowych wymienione w punkcie 1 litery od u do z - o łącznej wartości 26.409,71 zł;
4. zasądził od uczestnika T. B. na rzecz wnioskodawczym Z. B. kwotę 23.874 zł - tytułem dopłaty w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia;
5. ustalił, iż wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu.
Na skutek apelacji wywiedzionych od powyższego postanowienia przez wnioskodawczynię Z. B. oraz przez uczestnika postępowania T. B. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt III Ca 61/11 postanowieniem z dnia 22 czerwca 2011 roku: z apelacji wnioskodawczyni uchylił zaskarżone postanowienia i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, apelację uczestnika natomiast Sąd Okręgowy oddalił. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że w jego ocenie rozstrzygnięcie zapadło z naruszeniem przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji miał nie wyjaśnić kwestii z czyich środków pochodził wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...), zwłaszcza w kontekście, iż mieszkanie to zostało przyznane małżonkom B. po zawarciu przez nich związku małżeńskiego i dopiero wówczas została uiszczona z tego tytułu kwota 100.000 zł. Ponadto Sąd drugiej instancji uznał zasadność wywodów Z. B. co do błędów popełnionych przez Sąd Rejonowy w zakresie kwestii spadku po A. B.; argumentacja przedstawiona przez ten Sąd zawierała stwierdzenie, że spadek po A. B. przypadł wyłącznie rodzicom uczestnika, podczas gdy z postanowienia z dnia 27 sierpnia 1993 roku wynikało, że spadek po bracie nabyli rodzice uczestnika po 1/4 oraz sam uczestnik w połowie. W ocenie więc Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do kluczowych zagadnień faktycznych. Sąd Okręgowy nie ustosunkowywał się do innych zarzutów apelacyjnych, gdyż jego zdaniem nie jest możliwe rozstrzyganie kwestii prawidłowości podziału majątku wspólnego małżonków B. bez uprzedniego ustalenia i rozważenia wszelkich okoliczności mających znaczenie dla określenia wzajemnych rozliczeń stron. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy nakazał - zgodnie z wymogiem art. 233 § 1 k.p.c. - rozważenie kwestii pochodzenia środków przeznaczonych na pokrycie wkładu mieszkaniowego z tytułu lokalu nr (...), a następnie dokonać ponowny podział majątki Z. i T. B. z uwzględnieniem relewantnych przepisów prawa materialnego i procesowego.
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi postanowieniem z dnia 3 czerwca 2013 roku w sprawie o sygn. akt III Ns 1231/11 z wniosku Z. B. z udziałem T. B. o podział majątku wspólnego:
1. ustalił, iż w skład majątku wspólnego byłych małżonków Z. B. i T. B. wchodzą następujące składniki majątkowe:
a) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł,
b) prawo do wiaty samochodowej położonej w Ł. przy ulicy (...) w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o wartości 12.000 zł,
c) samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 5.000 zł,
d) meble kuchenne (składające się ze stołu, krzeseł i szafki wiszącej) wartości 600 zł,
e) lodówka marki (...) o wartości 200 zł,
f) komputer o wartości 300 zł,
g) telewizor marki P. o wartości 700 zł,
h) fotel rozkładany o wartości 50 zł,
i) maszyna do szycia marki ŁUCZNIK o wartości 300 zł,
j) pralka marki W. o wartości 800 zł,
k) 3 dywany o łącznej wartości 300 zł,
l) stolik i krzesło gabinetowe o wartości 300 zł,
m) mikser i robot kuchenny o łącznej wartości 100 zł,
n) odkurzacz o wartości 200 zł,
o) wersalka skrzyniowa o wartości 1.000 zł,
p) 1 złoty pierścionek o wartości 200 zł,
q) talerze, sztućce i garnki po 12 sztuk o wartości 0 zł,
r) 6 maszyn szwalniczych o wartości 0 zł,
s) przedpokojowa szafa 2 - częściowa o wartości 1.000 zł,
t) meble stołowe tzw. węgierskie – składające się z 3 segmentów, bieliźniarki, wersalki oraz 2 foteli – o łącznej wartości 2.000 zł,
u) kwota 8.036,45 zł stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej w (...) I Oddziale w Ł. na rachunku (...),
v) kwota 6.085,86 zł stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej w DZ Banku (...) na rachunku (...),
w) kwota 18,05 zł stanowiąca odsetki od rachunku bieżącego prowadzonego w DZ Banku (...) na rachunku (...),
x) kwota 565,51 USD stanowiąca odsetki z dwóch lokat (6 miesięcznej i 3 miesięcznej) prowadzonych w USD w DZ Banku (...) na rachunku: (...),
y) kwota 2.967,50 USD stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej na rachunku (...),
z) kwota 461,67 USD stanowiąca odsetki z lokaty prowadzonej na rachunku (...);
2. dokonał podziału majątku wspólnego określonego w punkcie 1. w ten sposób, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł przyznał uczestnikowi T. B.;
3. dokonał podziału pozostałych składników majątku wspólnego określonego w punkcie 1. w ten sposób, iż:
a) przyznał na własność wnioskodawczyni Z. B. składniki majątkowe wymienione w punkcie 1 litery: b, d, e, g, h, i, j, m, n, o, p, s jak też 1 dywan z punktu k), po 6 sztuk talerzy, sztućców i garnków z punktu r) - wszystkie składniki o łącznej wartości 17.100 zł;
b) przyznał na własność T. B. składniki majątkowe wymienione w punkcie 1 litery: c, f, l, t , jak również 2 dywany z punktu k), po 6 sztuk talerzy, sztućców i garnków z punktu r) - wszystkie składniki o łącznej wartości 7.800 zł;
c) przyznał na własność T. B. środki pieniężne stanowiące odsetki od lokat terminowych i rachunków bankowych wymienione w punkcie 1 litery od u do z - o łącznej wartości 26.409,71 zł;
4. zasądził od uczestnika T. B. na rzecz wnioskodawczyni Z. B. kwotę 25.279,71 zł tytułem spłaty, płatne w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia;
5. ustalił, iż wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie;
6. ustalił wysokość wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu wnioskodawczyni adwokata M. M. na kwotę 8.856 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, którą to kwotę nakazał wypłacić na jego rzecz ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi.
Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni Z. B., zaskarżając je w całości. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego skarżąca zarzuciła naruszenie:
I. art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 k.p.c. poprzez zaniechanie ustalenia składników majątku wspólnego stron, podczas gdy oświadczenia stron, a także inne dowody, obligowały Sąd pierwszej instancji do poczynienia istotnych ustaleń faktycznych w tym zakresie, m.in. co do kwoty 20.000 USD wypłaconej przez T. B. z rachunku dewizowego (...)... (...), a w konsekwencji nieobjęcie niniejszym postępowaniem i zaniechanie dokonania podziału całości majątku dorobkowego stron;
II. art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 czerwca 2011 roku, sygn. akt III Ca 61/11, w szczególności dotyczących nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł., nabycia spadku po bracie uczestnika A. B. oraz nakładów z majątku wspólnego na lokal nr (...) należący do uczestnika, w przypadku gdy nie nastąpiła zmiana stanu prawnego;
III. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 6 k.p.c. w zw. z art. 45 k.r.o., art. 31 k.r.o. oraz art. 33 k.r.o. poprzez nietrafne przyjęcie, że nabycie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) nastąpiło wyłącznie ze środków pochodzących z majątku odrębnego T. B., podczas gdy całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, analizowany zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), a także zasadą rozkładu ciężaru udowodnienia poniesienia nakładów wynikającą z art. 6 k.c. zw. z art. 45 k.r.o. i 618 k.p.c., w połączeniu z zasadą otwartego katalogu składników majątku wspólnego (art. 31 k.r.o.) oraz zasadą zamkniętego katalogu składników majątku odrębnego jako wyjątku od reguły wspólności majątku dorobkowego stron (art. 33 k.r.o.) prowadzi do wniosku, że nabycie to nastąpiło za fundusze pochodzące z majątku dorobkowego stron;
IV. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nietrafne przyjęcie, że przed zawarciem związku małżeńskiego strony nie pozostawały w konkubinacie;
V. art. 31 k.r.o., w zw. z art. 33 pkt 10 k.r.o. i art. 45 k.r.o. polegające na trafnym przyjęciu, że przedmioty majątkowe nabyte w całości w zamian za składniki majątku osobistego stanowią majątek wspólny stron;
VI. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nietrafne przyjęcie, że spadek po A. B. przypadł wyłącznie ojcu uczestnika, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy, zwłaszcza postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, wynika, że spadek ten nabył uczestnik w ½, a jego rodzice po ¼, a także dowolnym przyjęciu, że spadek ten w połączeniu z emeryturą rodziców uczestnika wystarczył na zakup lokalu mieszkalnego nr (...) oraz poczynienie oszczędności w kwotach po 300.000 zł i 160.000 USD, a także bieżące utrzymanie rodziców uczestnika (w tym drugiego mieszkania), podczas gdy wartość całego spadku wyniosła 33.000 (...), a emerytura rodziców uczestnika w tym okresie wynosiła łącznie na dwie osoby za cały rok zaledwie 9.225 zł;
VII. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne przyjęcie Sądu Rejonowego, że majątek zgromadzony przez uczestnika na rachunkach bankowych w istocie należał do ojca uczestnika i stanowi majątek osobisty T. B., podczas gdy powyższe wynika jedynie z gołosłownych twierdzeń uczestnika, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie świadczy o tym, że C. B. takich środków zgromadzić nie mógł;
VIII. art. 233 § 1 k.p.c. i 217 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez poczynienie istotnych ustaleń w sprawie na podstawie niepełnych, niejasnych i wewnętrznie sprzecznych opinii biegłego z zakresu rachunkowości i oddalenie wniosków dowodowych wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej, pomimo przedstawienia licznych i zasadnych zastrzeżeń do w/w opinii, a także sprzeczności ustaleń w tym zakresie z innymi dowodami zgromadzonymi w sprawie;
IX. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nietrafne uznanie, że wszelkie nakłady na lokal mieszkalny nr (...) dokonywane były z majątku osobistego uczestnika lub majątku jego rodziców, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że na przedmiotowy lokal czynione były też nakłady z majątku dorobkowego stron;
X. art. 233 § 1 k.p.c. i 684 k.p.c. poprzez sprzeczne z materiałem dowodowym, zwłaszcza historią rachunku A... (...), przyjęcie, że uczestnik zgromadził na tym rachunku kwotę 21.478,95 USD, podczas gdy z w/w wyciągu wynika, że była to kwota 41.478,95 USD, i w konsekwencji nieobjęcie przez Sąd pierwszej instancji przedmiotowej różnicy 20.000 USD niniejszym postępowaniem;
XI. art. 217 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych wnioskodawczym bez wskazania podstaw tego rozstrzygnięcia, podczas gdy okoliczności sporne nie zostały wyjaśnione, a zgłoszone dowody zmierzały do wykazania istotnych okoliczności sprawy, tym samym nie były powołane dla zwłoki;
XII. w konsekwencji naruszenie art. 386 § 4 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu kompletnej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.
W następstwie tak sformułowanych zarzutów apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego, w tym nieopłaconych w żadnej części kosztów pomocy prawnej świadczonej na rzecz wnioskodawczyni z urzędu. Ewentualnie skarżąca wniosła o :
I. ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą składniki majątkowe jak w postanowieniu Sądu Rejonowego wymienione w pkt. 1 a - w oraz y - z, a ponadto:
1. kwota 300.000 zł zgromadzona na rachunku złotówkowym DZ Bank (...),
2. kwota 166.785,89 USD zgromadzona na rachunku bankowym uczestnika postępowania nr (...), w tym kwota 61 481 USD zgromadzona na rachunkach bankowych uczestnika postępowania nr A - (...) oraz A - (...),
3. równowartość kwoty 21.687,66 USD, w tym:
a. kwota 1.687,66 USD stanowiąca odsetki od kwot zdeponowanych na rachunku dewizowym uczestnika postępowania nr 85... (...) w okresie 27 maja 2005 r. - 25 lipca 2006 r.,
b. kwota 20.000 USD zdeponowana na rachunku bankowym uczestnika nr A... (...),
II. dokonanie podziału tego majątku poprzez:
1. przyznanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł na wyłączną własność uczestnika postępowania wraz z obowiązkiem spłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 77.135,35 zł;
2. przyznanie ruchomości z pkt 1 b -1 postanowienia Sądu Rejonowego zgodnie z pkt 3 a i b postanowienia tego Sądu z obowiązkiem spłaty od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 4.650 zł;
3. przyznanie składników majątkowych w pkt 1 u - w oraz y - z postanowienia Sądu Rejonowego, a także pkt I 1-3 niniejszego pisma na własność uczestnika wraz z obowiązkiem spłaty od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwoty 157.061,15 zł (w tym 7.061,15 zł z tytułu odsetek) oraz równowartości kwoty 95.951,25 USD (w tym 2.558,31 USD z tytułu odsetek);
III. zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem rozliczeń związanych z majątkiem wspólnym kwoty 38.682,49 zł, w tym kwotę 15.500 zł (tytułem połowy kosztów remontu mieszkania nr (...)), kwotę 22.951,80 zł (tytułem połowy kosztów eksploatacji mieszkania nr (...)), 80,69 zł (połowa opłaty za prąd zapłaconej przez wnioskodawczynię) oraz kwotę 150 zł (opłata za zużycie wody z K.);
IV. ewentualnie, w razie przyjęcia, że prawo do lokalu nr (...) położony w Ł. przy ul. (...) należy do majątku osobistego uczestnika (art. 33 pkt 10 k.r.o.), zamiast spłaty udziałów z tego tytułu z pkt II 1 skarżąca wniosła o rozliczenie nakładów na ten składnik majątku uczestnika z majątku dorobkowego stron w postaci opłat czynszowych uiszczanych w okresie wspólności małżeńskiej w kwocie 140.120 zł i zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni połowy w/w kwoty, tj. 70.060 zł (art. 45 § 1 k.r.o.).
V. W zakresie wniosków dowodowych, na podstawie art. 380 k.p.c., apelująca wniosła o rozpoznanie pkt 1 i 2 postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 20 maja 2013 r. oraz pkt 1 i 8 postanowienia z dnia 23 listopada 2012 r. oddalających wnioski dowodowe wnioskodawczyni zawarte w pismach z dnia 23 stycznia 2012 r. oraz 14 sierpnia 2012 r., a także w obu pismach z dnia 11 marca 2013 r., co miało niekorzystny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy i w związku z powyższym wniosła o:
1. przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków: A. G., D. K., S. G., L. W., i A. J. na okoliczność faktycznego zamieszkiwania przez wnioskodawczynię w mieszkaniu teściów w Ł. przy ul. (...) już od sierpnia 1974 r., przebiegu zatrudnienia wnioskodawczyni, wysokości zarobków stron, pochodzenia środków na remont mieszkania nr (...) i na zakup mieszkania (...) z majątku dorobkowego stron, a także faktycznego prowadzenia i rentowności działalności gospodarczej uczestnika;
2. przesłuchanie stron na okoliczność faktycznego zamieszkiwania przez wnioskodawczynię w mieszkaniu teściów w Ł. przy ul. (...) już od sierpnia 1974 r., przebiegu zatrudnienia wnioskodawczyni, wysokości zarobków stron, pochodzenia środków na remont mieszkania nr (...) i na zakup mieszkania (...) z majątku dorobkowego stron, a także wskazane w piśmie z dnia 23 stycznia 2012 r.;
3. wezwanie biegłej M. B. na rozprawę celem wydania ustnej opinii uzupełniającej, ewentualnie dopuszczenie dowodu z pisemnej uzupełniającej opinii z zakresu rachunkowości w celu wyjaśnienia podnoszonych przez wnioskodawczynię zastrzeżeń co do dotychczasowych opinii w zakresie ich niepełności, niejasności i wewnętrznych sprzeczności, prezentowanych w niniejszej apelacji oraz pismach wnioskodawczyni z dnia 20 stycznia 2011 r., 7 czerwca 2011 r. oraz 11 marca 2013 r.;
4. przeprowadzenie pozostałych dowodów wskazanych w pismach wnioskodawczyni z dnia 23 stycznia 2012 r., 14 sierpnia 2012 r. oraz 11 marca 2013 r. na okoliczności tam wskazane;
5. a także przeprowadzenie dowodu z załączonych listów uczestnika do wnioskodawczyni pochodzących z okresu przed zawarciem małżeństwa, przeczących twierdzeniom uczestnika, że znajomość z Z. B. do miesiąca przed ślubem miała charakter wyłącznie koleżeński, a także, że T. B. nie przejawiał zainteresowania wnioskodawczynią z uwagi na jej rzekome zainteresowanie innymi mężczyznami;
VI. zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania według norm przepisanych;
VII. zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. M. kosztów zastępstwa procesowego wnioskodawczyni z urzędu, które to koszty nie zostały uiszczone ani w całości, ani w żadnej części.
W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni uczestnik postępowania wniósł o jej oddalenie w całości jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawczyni w zakresie żądania ustalenia, że w skład majątku wspólnego Z. i T. byłych małżonków B. wchodzą kwoty 300.000 zł i 166.785,89 dolarów USD podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna.
Należy podkreślić, iż w pierwotnie wniesionym w niniejszej sprawie wniosku o podział majątku wspólnego z dnia 26 czerwca 2007 roku Z. B. domagała się ustalenia przez Sąd, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wchodzą między innymi oszczędności w złotych o wartości 200.000 zł, a także oszczędności w dolarach amerykańskich o łącznej wartości 462.000 zł (równowartość 165.000 dolarów USD). Sąd Rejonowy rozpoznający przedmiotową sprawę po raz pierwszy w swoim uzasadnieniu do powyższego wniosku odniósł się w sposób szczegółowy, uzasadniając wyczerpująco przyczyny, z jakich w świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie było możliwe poczynienie ustalenia, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzą składniki majątkowe w postaci 300.000 zł oraz 166,785 dolarów USD. Konsekwencją nie dania wiary twierdzeniom wnioskodawczyni o zgromadzeniu w trakcie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wskazanych wyżej środków pieniężnych na rachunkach bankowych i lokatach było pominięcie tychże składników w sentencji postanowienia podziałowego z dnia 14 września 2010 roku. Należy bowiem wskazać, iż stosownie do art. 567 § 3 k.p.c. w z .w z art. 684 k.p.c. skład i wartość majątku wspólnego stron ulegającego podziałowi ustala Sąd. Przepis ten obliguje zatem Sąd do ustalenia składu i wartości tegoż majątku wspólnego. Z przepisu tego wynika również, iż w postanowieniu wydanym na skutek wniosku o podział majątku wspólnego ustaleniu podlegają jedynie będące aktywami składniki wchodzące w skład majątku wspólnego. Innymi słowy, sentencja postanowienia w sprawie o podział majątku wspólnego, w części w jakiej dotyczy ustalenia składników tegoż majątku, posiadać musi charakter pozytywny, a nie zaś negatywny. Oznacza to, iż w razie ustalenia, że dane składniki zgłoszone we wniosku o podział majątku nie wchodzą w skład majątku wspólnego stron, Sąd o składnikach tych w ogóle nie orzeka w postanowieniu. Wobec powyższego należy uznać, iż z tego, że Sąd Rejonowy orzekający w niniejszej sprawie po raz pierwszy, nie orzekł expressis verbis w swoim postanowieniu o żądaniu ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą składniki majątkowe w postaci 300.000 zł oraz 166,785 dolarów USD, nie można wyciągać wniosku, iż postanowienie Sądu pierwszej instancji nie odnosiło się do całego żądania wnioskodawczyni. Fakt bowiem, iż Sąd Rejonowy do wniosku Z. B. we wskazanym wyżej zakresie również odniósł się w sposób szczegółowy najdobitniej wynika z samej treści uzasadnienia wydanego w niniejszej sprawie po raz pierwszy postanowienia tegoż Sądu.
W dalszej kolejności należy zauważyć, iż w wywiedzionej przez skarżącą w niniejszej sprawie po raz pierwszy apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 14 września 2010 roku Z. B. wskazała, że skarży postanowienie Sądu pierwszej instancji jedynie w części, tj. w zakresie punktów 2 i 3c. Punkt 2 orzeczenia odnosił się do sposobu dokonania podziału majątku stron, który Sąd Rejonowy przeprowadził w ten sposób, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ul. (...) o wartości 197.000 zł przyznał na wyłączność uczestnikowi T. B. bez żadnych dopłat na rzecz wnioskodawczyni Z. B.. W punkcie 3c. postanowienia Sąd Rejonowy natomiast przyznał na własność T. B. środki pieniężne stanowiące odsetki od lokat terminowych i rachunków bankowych wymienione w punkcie 1 litery od u do z - o łącznej wartości 26.409,71 zł. Z powyższego wynika zatem, iż wnioskodawczyni zakresem zaskarżenia nie objęła rozstrzygnięcia Sądu o środkach pieniężnych w postaci 300.000 zł oraz 166,785 dolarów USD. Wprawdzie w jednym z kolejnych pism procesowych Z. B. podjęła starania w celu rozszerzenia zakresu zaskarżenia, tak aby zakresem tym objęte zostało również rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w powyższym zakresie, należy jednak zauważyć, iż pismo wnioskodawczyni zawierające rozszerzenie jej apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego, którego odpis wraz z uzasadnieniem został jej doręczony w dniu dnia 15 października 2010 roku, zostało złożone przez skarżącą w dniu 25 lutego 2011 roku, a więc już po upływie ustawowego terminu do wniesienia samej apelacji. Z tych też względów nie doszło w niniejszej sprawie do skutecznego rozszerzenia przez apelującą zakresu zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 14 września 2010 roku, pismo zawierające rozszerzenie apelacji podlegało bowiem odrzuceniu, z uwagi na uchybienie przez apelującą terminowi wynikającemu z ustawy. W konsekwencji zatem postanowienie Sądu Rejonowego w zakresie wniosku Z. B. o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzą składniki majątkowe w postaci 300.000 zł oraz 166,785 dolarów USD uległo uprawomocnieniu, na skutek jego niezaskarżenia w przedmiotowej części.
Należy również zauważyć, iż Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 czerwca 2011 roku z apelacji wnioskodawczyni uchylił zaskarżone postanowienie w całości i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W następstwie powyższego orzeczenia Sąd Rejonowy zbadał sprawę w całości od początku, odnosząc się również, zarówno w ustaleniach faktycznych, jak i w rozważaniach prawnych do istnienia, pochodzenia, a także własności środków pieniężnych w postaci 300.000 zł oraz 166,785 dolarów USD. Okoliczność ta nie zmienia jednak faktu, iż postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 14 września 2010 roku we wskazanym wyżej zakresie jest już prawomocne i nie przysługuje od niego zwykły środek zaskarżenia w postaci apelacji. Również uchylenie przez Sąd odwoławczy postanowienia w sprawie o podział majątku wspólnego w całości nie przesądza tego, iż wcześniej wydane w przedmiotowej sprawie przez Sąd Rejonowy postanowienie nie może być prawomocne w powyżej wskazanej części. Konieczność uchylenia w sprawie o podział majątku wspólnego postanowienia w całości, mimo, iż w części, tj. co do niektórych składników majątku wspólnego, jest ono już postanowieniem prawomocnym, wynika bowiem ze specyfiki tegoż postępowania, które ma charakter kompleksowy, wydane zaś w toku tego postępowania orzeczenie cechuje się integralnością. Nie jest przecież możliwe rozstrzyganie kwestii prawidłowości podziału majątku wspólnego małżonków, bez uprzedniego ustalenia i rozważenia wszelkich okoliczności mających znaczenie dla określenia wzajemnych rozliczeń stron.
Z tych też względów, uznając, iż postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 14 września 2010 roku jest już prawomocne w zakresie odnoszącym się do żądania ustalenia, że w skład majątku wspólnego Z. i T. byłych małżonków B. wchodzą kwoty 300.000 zł i 166.785,89 dolarów USD, Sąd odwoławczy na podstawie art. 370 k.p.c. w zw. z art. 373 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. odrzucił apelację wnioskodawczyni we wskazanym wyżej zakresie jako niedopuszczalną.
W pozostałym natomiast zakresie apelacja wnioskodawczyni zasługiwała na uwzględnienie o tyle, że skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Należy wskazać, iż, co słusznie również podkreśliła skarżąca w swojej apelacji, Sąd Rejonowy, mimo obszerności uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, nie zastosował się do wytycznych Sądu Okręgowego zawartych w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 czerwca 2011 roku i w dalszym ciągu nie wyjaśnił najbardziej istotnych, a jednocześnie spornych zagadnień w niniejszej sprawie mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia. Szczególnego podkreślenia wymaga przede wszystkim fakt, iż dokładna lektura obu postanowień Sądu Rejonowego z dnia 10 września 2010 roku oraz z dnia 3 czerwca 2013 roku, jak również ich uzasadnień nasuwa spostrzeżenie, że w istocie rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego z dnia 3 czerwca 2013 roku jest dokładnym powieleniem już wcześniej wydanego postanowienia, które orzeczeniem Sądu odwoławczego z dnia 22 czerwca 2011 roku zostało uchylone, jak również oparte ono zostało na takich samych ustaleniach Sądu Rejonowego, które stanowiły podstawę faktyczną wydanego w niniejszej sprawie po raz pierwszy postanowienia uwzględniającego wniosek Z. B. o podział majątku wspólnego. Jedyna różnica dotyczy wysokości kwoty zasądzonej w punkcie 4 obu postanowień od uczestnika T. B. tytułem dopłaty. Mianowicie w postanowieniu z dnia 10 września 2010 roku kwota ta wynosiła 23.874 zł, w punkcie 4 zaskarżonego postanowienia zaś kwotę tę Sąd Rejonowy określił na 25.279,71 zł. Przy czym uwadze Sądu odwoławczego nie uszedł fakt, iż między sentencją wyżej wskazanego postanowienia a treścią uzasadnienia istnieje wyraźna rozbieżność. W uzasadnieniu bowiem Sąd Rejonowy jednoznacznie wskazał, że po dokładnym rozliczeniu wszystkich nakładów i kosztów eksploatacji obu mieszkań zasądzeniu na rzecz Z. B. od T. B. podlegała kwota 23.874 zł, a nie zaś widniejąca w sentencji orzeczenia kwota 25.279,71 zł. Powyższe wskazuje na istnienie wyraźnej i nie dającej się wyjaśnić rozbieżności pomiędzy sentencją postanowienia a treścią sporządzonego do niego uzasadnienia.
Również w pozostałym zakresie wywód - przedstawiony przez Sąd Rejonowy niewątpliwie w sposób bardzo obszerny - oceniony musiał zostać jako niestaranny i zawierający szereg usterek, sprzeczności, niejasności i rozbieżności, co istotnie utrudnia kontrolę instancyjną wskazanego rozstrzygnięcia.
Przystępując do szczegółowej oceny wywiedzionych w apelacji wnioskodawczyni zarzutów, których zasadność skutkować musiała uchyleniem zaskarżonego postanowienia, w pierwszej kolejności za trafne należy uznać stwierdzenie, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zapadło z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. Zważyć bowiem trzeba, że zgodnie ze wskazanym przepisem wydanie rozstrzygnięcia w sprawie winno poprzedzać wszechstronne rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Należy zaś zgodzić się ze skarżącą, iż ocena dokonana przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie w odniesieniu do kwestii związanych z wkładem mieszkaniowym z tytułu lokalu nr (...) uchybia powyższym zasadom. W konsekwencji jest oceną nie swobodną, lecz dowolną. Wniosków, które Sąd Rejonowy wyprowadził w tej kwestii ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie sposób bowiem uznać za logicznie poprawne i znajdujące odzwierciedlenie w przedstawionych dowodach. Uchybienie przez Sąd Rejonowy wskazanemu wyżej przepisowi ustawy jest w okolicznościach rozpoznawanej sprawy o tyle rażące, iż Sąd Rejonowy, będąc związanym wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 czerwca 2011 roku wydanego w sprawie sygn. akt III Ca 61/11, winien był przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, ze zwróceniem szczególnej uwagi na konieczność wyjaśnienia z czyich środków został pokryty wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...) oraz komu przypadły i na co zostały przeznaczone składniki majątkowe ze spadku pozostawionego przez A. B., czego jednakże, na co wskazuje dokładna lektura uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, Sąd ten nie zdołał wykonać. Należy bowiem zauważyć, iż mimo, że Sąd Rejonowy w swoim uzasadnieniu dokładnie przytoczył wskazówki Sądu odwoławczego odnoszące się między innymi do konieczności wyjaśnienia spornych w niniejszej sprawie kwestii oraz dokładnego ustalenia, kto nabył spadek po bracie uczestnika A. B., jak również z czyich środków został pokryty wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...), analizy materiału dowodowego w powyższym zakresie Sąd ten nie przeprowadził. Powyższe przesądza zaś o słuszności podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia przepisu art. 386 § 6 k.p.c.
Jak już wcześniej zasygnalizowano, najbardziej sporną w niniejszej sprawie kwestią było to, z czyich środków został pokryty wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...). Zagadnienie to nie zostało, jak trafnie zauważyła skarżąca, wyjaśnione przez Sąd Rejonowy w sposób dostateczny i przekonujący. Jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, w rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, iż T. B. już przed zawarciem małżeństwa posiadał książeczkę mieszkaniową ze zgromadzonym na niej pełnym wkładem mieszkaniowym na lokal mieszkalny nr (...), który wynosił 166.910 zł. Tak przedstawiona przez Sąd pierwszej instancji ocena nie tylko nie znajduje oparcia w zgromadzonych dowodach, ale wręcz pozostaje w wyraźnej sprzeczności z poczynionymi przez ten Sąd we wcześniejszej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia ustaleniami i rozważaniami. Przede wszystkim nie można zgodzić się z Sądem Rejonowym jakoby za bezsporną w niniejszej sprawie można było uznać okoliczność, że wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...) został pokryty ze środków uczestnika postępowania zgromadzonych przed zawarciem małżeństwa. Zważyć bowiem należy, że kwestie dotyczące zgromadzenia i pochodzenia środków przeznaczonych na pokrycie przedmiotowego wkładu stanowiły jedną z zasadniczych osi sporu w niniejszej sprawie.
Powyższe stwierdzenie uchybia zasadom wynikającym z art. 233 § 1 k.p.c. również tego względu, iż wynika z niego, że Sąd Rejonowy w ogóle nie dostrzegł, że pokwitowanie znajdujące się na karcie 85 akt sprawy wskazuje na to, że w zakresie wkładu mieszkaniowego na lokal nr (...) kwotę 100.000 zł uczestnik postępowania T. B. uiścił 14 miesięcy po zawarciu związku małżeńskiego z wnioskodawczynią, tj. dopiero w dniu 18 września 1975 roku, a do tego nie z książeczki mieszkaniowej, lecz przekazem pocztowym na adres S.M. Osiedle (...). Powyższa konkluzja sprzeczna jest także z poczynionymi przez Sąd Rejonowy ustaleniami, w których również zachodzą nie dające się wyjaśnić rozbieżności i niejasności. Na stronie 13 uzasadnienia Sąd ten bowiem ustalił, że środki zgromadzone na książeczce mieszkaniowej uczestnika postępowania przed zawarciem małżeństwa, do przelania których T. B. został wezwany w dniu 8 września 1975 roku przez Zarząd (...) Osiedle (...), wynosiły 33.000 zł. Na stronie 39 uzasadnienia natomiast Sąd ten ustalił, że w chwili złożenia wniosku o przydział mieszkania, uczestnik otrzymał potwierdzenie posiadania książeczki mieszkaniowej (...) Nr (...) założonej w dniu 9 czerwca 1963 roku ze zgromadzonymi środkami w wysokości 15.600 zł, do pozostawienia których w dyspozycji Spółdzielni uczestnik przez wskazaną Spółdzielnie został zobowiązany. W innym zaś miejscu uzasadnienia (na stronie 12) Sąd ten stwierdził, że w chwili złożenia wniosku T. B. otrzymał potwierdzenie posiadania książeczki oszczędnościowej (...) nr (...) założonej w dniu 9 czerwca 1963 roku ze zgromadzonymi środkami w wysokości 15.600 zł i 9.066 zł (tj. łącznie 24.666 zł). Brak jednolitości w ustaleniach Sądu Rejonowego i istnienie tak istotnych rozbieżności w zakresie kwoty zgromadzonej przez uczestnika na książeczce mieszkaniowej, czyni w zasadzie niemożliwym ustalenie, jaką w rzeczywistości Sąd Rejonowy kwotę miał na względzie, czyniąc ostateczne ustalenia w zakresie tego skąd pochodziły środki na pokrycie wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem mieszkalnym nr (...). W konsekwencji zaskakujące jest także, iż Sąd Rejonowy, czyniąc ustalenia, z których wynikało, że na książeczce tej uczestnik posiadał zgromadzone środki w wysokości 15.600 zł, czy też jak w innym miejscu Sąd ten ustalił – 24.666 zł, czy wreszcie 33.000 zł, ostatecznie stwierdził, że uczestnik, co zdaniem Sądu Rejonowego było w niniejszej sprawie bezsporne, zgromadził na książeczce kwotę 166.910 zł, którą następnie wniósł tytułem wkładu, przy wymaganym wkładzie budowlanym w wysokości 162.800 zł. Z żadnej części uzasadnienia nie wynika bowiem, w jaki sposób doszło ostatecznie do zgromadzenia na książeczce mieszkaniowej T. B. kwoty wynoszącej aż 166.910 zł, w sytuacji, gdy zgodnie z wcześniej poczynionymi ustaleniami na książeczce tej znajdowała się kwota 15.600 zł, bądź co najwyżej kwota 33.000 zł.
Powyższe ustalenia są o tyle niezrozumiałe, że jak wynika ze zgromadzonych dotychczas w niniejszej sprawie dokumentów uczestnik założył książeczkę mieszkaniową nr (...) w roku 1963 i w dniu 9 czerwca 1969 roku posiadał na wskazanej książeczce mieszkaniowej wkład w wysokości 15.600 zł. Nadto niewątpliwe jest również, iż T. B. posiadał jedną tylko książeczkę mieszkaniową o wskazanym wyżej numerze, a nie zaś, jak błędnie przyjął Sąd Rejonowy dwie książeczki mieszkaniowe. Wobec powyższego za niezrozumiałe i nieznajdujące oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym, jak i we wcześniejszych wywodach Sądu Rejonowego zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia należy uznać ostateczne stwierdzenie, że na książeczce mieszkaniowej T. B. posiadał zgromadzone środki w wysokości 166.910 zł.
Jako zupełnie niezrozumiałą i nieprzekonującą należy uznać również argumentację Sądu Rejonowego, iż nie sposób przyjąć, aby w okresie 14 miesięcy od dnia zawarcia małżeństwa z wnioskodawczynią uczestnik mógł zgromadzić oszczędności w wysokości 100.000 zł. Całkowicie zaskakujące jest również twierdzenie tegoż Sądu, iż powstanie i powiększenie majątku dorobkowego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania należy liczyć dopiero od daty zameldowania Z. B. na pobyt stały w Ł., w domu teściów przy ulicy (...), czyli od upływu 9-ciu miesięcy od daty zawarcia związku małżeńskiego (tj. przez okres 5-ciu miesięcy do dnia wniesienia wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem nr (...)). Argumentacja ta pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią przepisu art. 31 k.r.o., który w dacie zawarcia przez strony związku małżeńskiego brzmiał „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków”. Jak wynika z powyższego, dla ustalenia daty początkowej powstania majątku dorobkowego małżonków determinujące znaczenie ma chwila zawarcia małżeństwa. Bez znaczenia jest zaś to, czy małżonkowie mają wspólne miejsce zamieszkania oraz czy od początku małżeństwa prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, o ile nie została zawarta umowa majątkowa małżeńska znosząca wspólność ustawową. Z tych też względów za całkowicie niezrozumiałe i zbędne na gruncie niniejszej sprawy należy uznać szeroko poczynione przez Sąd Rejonowy rozważania w przedmiocie tego, od kiedy wnioskodawczyni i uczestnik posiadali wspólne miejsce zamieszkania. Sąd ten bowiem, zamiast koncentrować się na wzajemnych relacjach małżonków od daty zawarcia przez nich związku małżeńskiego, winien dokładnie prześledzić sposób gromadzenia przez każdego z nich oszczędności po dniu zawarcia małżeństwa, tj. po dniu 20 lipca 1974 roku, czego jednakże Sąd ten w niniejszej sprawie w sposób szczegółowy nie uczynił. Samo zaś wnioskowanie przez Sąd Rejonowy, iż okres 14-stu, bądź też 5-ciu miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego jest okresem zbyt krótkim na zgromadzenie oszczędności w celu pełnego pokrycia wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem nr (...), należy uznać za nieuprawnione i nieznajdujące jakiegokolwiek oparcia w zgromadzonych w sprawie dowodach. Jest to jedynie hipoteza niedająca się jednak w sposób przekonujący wyjaśnić w oparciu o ustalony stan faktyczny.
Wszystkie powyższe okoliczności, a w szczególności fakt, iż Sąd Rejonowy w ogóle nie odniósł się do okoliczności, że w zakresie wkładu mieszkaniowego na lokal nr (...) kwotę 100.000 zł uczestnik postępowania T. B. uiścił nie tylko 14 miesięcy po zawarciu związku małżeńskiego z wnioskodawczynią, tj. dopiero w dniu 18 września 1975 roku, ale nadto nie z książeczki mieszkaniowej, lecz przekazem pocztowym na adres S.M. Osiedle (...), w sposób niezbity prowadzą do wniosku, iż Sąd ten nie odniósł się i nie ocenił okoliczności, która w realiach niniejszej sprawy posiada niezwykle istotne znaczenie dla jej rozstrzygnięcia. Uchybienie powyższe jest o tyle rażące, iż do rzetelnego wyjaśnienia wskazanej kwestii Sąd Rejonowy został zobowiązany na podstawie wytycznych Sądu odwoławczego zawartych w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 czerwca 2011 roku.
W dalszej kolejności za trafny należało uznać zarzut naruszenia dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nietrafne przyjęcie, że spadek po A. B. przypadł wyłącznie rodzicom uczestnika, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy, zwłaszcza postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, wynika, że spadek ten nabył uczestnik w ½, a jego rodzice po ¼. Nie bez racji bowiem kwestionuje skarżąca prawidłowość i logikę wywodu Sądu Rejonowego w odniesieniu do kwestii spadku po zmarłym bracie uczestnika, biorąc pod uwagę fakt, że argumentacja przedstawiona przez Sąd Rejonowy zawiera stwierdzenie, że spadek po A. B. przypadł wyłącznie rodzicom uczestnika, w sytuacji gdy z poczynionych przez Sąd ustaleń jak i z przedstawionych dowodów, w tym w szczególności wskazanego wyżej postanowienia z dnia 27 sierpnia 1993 roku wynika, że spadek po A. B. nabył T. B. w ½ oraz rodzice po ¼. Powyższe uchybienie Sądu Rejonowego jest o tyle zaskakujące, iż Sąd Okręgowy na sprzeczność tę i niejasność, która się pojawiła w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, zwrócił uwagę już wcześniej w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 czerwca 2011 roku uchylającego postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 14 września 2010 roku, nakazując w wytycznych skierowanych do Sądu pierwszej instancji, aby Sąd ten kwestię powyższą jeszcze raz dokładnie wyjaśnił. Do zaleceń tych jednakże, jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, Sąd Rejonowy się nie zastosował.
Ostatecznie za trafny należało uznać zarzut apelującej naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów art. 233 § 1 k.p.c. i 217 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez poczynienie istotnych ustaleń w sprawie na podstawie niepełnych, niejasnych i wewnętrznie sprzecznych opinii biegłego z zakresu rachunkowości i oddalenie wniosków dowodowych wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej, pomimo przedstawienia licznych i zasadnych zastrzeżeń do w/w opinii, a także sprzeczności ustaleń w tym zakresie z innymi dowodami zgromadzonymi w sprawie. Podkreślenia wymaga bowiem fakt, iż wszystkie opinie biegłej do spraw rachunkowości M. B., zarówno pisemne jak i ustne uzupełniające złożone na rozprawie, były przez wnioskodawczynię, a także przez uczestnika postępowania konsekwentnie kwestionowane. W szczególności skarżąca w swoim piśmie procesowym z dnia 11 marca 2013 roku, jak również we wcześniejszych pismach załączonych do akt sprawy, zgłaszała bardzo istotne uwagi, wskazujące między innymi na to, iż opinia biegłej odwołuje się do dokumentów, których nie ma w aktach sprawy. Zgodnie z twierdzeniami Z. B. zwłaszcza druga opinia uzupełniająca biegłej M. B. zawiera odwołanie do załączników, które nie zostały do przedmiotowej opinii w ogóle załączone. Zauważyć również należy, iż mimo zwrócenia się przez Sąd Rejonowy do biegłej o nadesłanie, bądź wskazanie załączników znajdujących się w aktach sprawy, załączniki te (między innymi w postaci wyciągów z rachunków bankowych) nie zostały przez biegłą rzetelnie wskazane. Apelująca, kwestionując w toku postępowania opinie biegłej do spraw rachunkowości, wielokrotnie podkreśliła również, iż opinie te zawierają nieuprawnione i nielogiczne tezy, które zostały szczegółowo przytoczone również w treści uzasadnienia apelacji i które w sposób istotny rzutować mogły na ostateczne wnioski zawarte w opiniach biegłej. Wnioskodawczyni wytknęła ponadto biegłej omyłki dotyczące okresu naliczania odsetek rachunku … (...), jak również zauważyła, że biegła w swych rozważaniach pominęła tak istotne dokumenty, jak postanowienie Sądu o dacie rozdzielności majątkowej oraz wyciąg bankowy znajdujący się w aktach sprawy. Ostatecznie Z. B. zauważyła również, iż biegła sporządzając w niniejszej sprawie trzy opinie, w tym dwie opinie uzupełniające, nie zaznaczyła, co jest uzupełnieniem, a jaki zaś tekst jest powtórzeniem z pierwszej opinii, co w sposób istotny utrudnia zrozumienie treści tychże opinii i rzutuje na ocenę ich rzetelności i jasności. Mimo tak istotnych zastrzeżeń zgłaszanych w szczególności przez wnioskodawczynię do przedmiotowej opinii biegłej do spraw rachunkowości, Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 20 maja 2013 roku oddalił wszystkie wnioski dowodowe zgłoszone przez wnioskodawczynię i uczestnika, w tym zwłaszcza zawarty w piśmie Z. B. z dnia 11 marca 2013 roku wniosek o dopuszczenie dowodu z ustnej uzupełniającej opinii biegłej M. B., w której biegła miała się wypowiedzieć na okoliczność błędów znajdujących się w jej opiniach oraz przedstawić brakujące załączniki do opinii.
W tym stanie rzeczy oddalenie przez Sąd Rejonowy wniosków dowodowych apelującej, a zwłaszcza jej wniosku o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej do spraw rachunkowości, należy uznać za nieuzasadnione i dokonane z uchybieniem dyspozycji przepisu art. 217 k.p.c., zwłaszcza w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie nie zostały wyjaśnione wszystkie sporne okoliczności. Wobec powyższego przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności winien dopuścić dowód z uzupełniającej opinii biegłej z zakresu rachunkowości w celu wyjaśnienia podnoszonych przez wnioskodawczynię zastrzeżeń co do opinii w zakresie jej niepełności, niejasności i wewnętrznych sprzeczności.
Wszystkie omówione powyżej uchybienia z uwagi na przedmiot i konstrukcję rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie skutkować musiały uchyleniem zaskarżonego postanowienia w całości i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Niewątpliwie bowiem wadliwość rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadniczego składnika majątku podlegającego podziałowi podważa prawidłowość całego przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy podziału, który w zaistniałej sytuacji nie może się ostać.
Powyższe rozważania prowadzą do jednoznacznej konkluzji, iż Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Przedstawione rozważania świadczą przecież o tym, że Sąd Rejonowy w istocie nie odniósł się do tego co jest jej przedmiotem. Pojęcie „istoty sprawy”, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c. dotyczy właśnie jej aspektu materialnego (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2002 roku, sygn. akt IV CKN 1298/00, LEX 80271; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00).
W rozpoznawanej sprawie nie jest przy tym możliwe wydanie przez Sąd drugiej instancji orzeczenia reformatoryjnego. Wymagałoby to bowiem ustosunkowania się do zagadnień mających kluczowe znaczenie dla rozpoznania sprawy, tj. ustalenia stanu faktycznego w zakresie objętym sporem oraz dokonania oceny zasadności stanowisk uczestników, nie zaś do korekty rozstrzygnięcia. Wprawdzie Sąd odwoławczy jest sądem merytorycznym, proceduje bowiem w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony przed Sądem Rejonowym jak i może, w oparciu o normę wynikającą z art. 381 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., kontynuować postępowanie dowodowe, nie oznacza to jednak, iż Sąd Rejonowy zwolniony jest od czynienia własnych ustaleń.
Powyższe czyni bezprzedmiotowym odnoszenie się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji. Nie jest przecież możliwe rozstrzyganie kwestii prawidłowości podziału majątku wspólnego małżonków, bez uprzedniego ustalenia i rozważenia wszelkich okoliczności mających znaczenie dla określenia wzajemnych rozliczeń stron. Niemniej jednak należy zgodzić się ze skarżącą, że uzasadnienie zaskarżonego postanowienia sporządzono z naruszeniem reguł zawartych w art. 328 § 2 k.p.c. Wywód przedstawiony przez Sąd pierwszej instancji został bowiem po raz kolejny (mimo swojej niewątpliwej obszerności) sporządzony w sposób niestaranny, zawiera szereg usterek, polegających między innymi na odwoływaniu się do dowodów, które nie znajdują się na kartach wskazanych przez Sąd, sprzeczności, niejasności i rozbieżności, co istotnie utrudnia kontrolę instancyjną wskazanego rozstrzygnięcia. Konkluzja ta wynika już zresztą dobitnie z powyżej przedstawionych rozważań.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy, uwzględniając powyższe rozważania, jak też rozważania przedstawione w odniesieniu do apelacji uczestnika, winien przede wszystkim należycie to jest w oparciu o wnikliwą i odpowiadającą wymogom art. 233 § 1 k.p.c. wszechstronną analizę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego rozważyć kwestię pochodzenia środków przeznaczonych na pokrycie wkładu mieszkaniowego z tytułu lokalu nr (...). A następnie ponownie dokonać podziału majątku Z. B. i T. B. z uwzględnieniem relewantnych przepisów prawa materialnego i procesowego. W celu dokonania prawidłowych i wyczerpujących ustaleń na okoliczność składników majątku wspólnego stron, a w szczególności tego, z czyjego majątku został pokryty wkład mieszkaniowy związany z lokalem nr (...), jak również na okoliczność środków zgromadzonych na rachunkach bankowych, celowe będzie także dopuszczenie wskazanych w punkcie V wniosków apelacji dowodów, zwłaszcza w postaci uzupełniającej opinii biegłego do spraw rachunkowości oraz dowodu ze świadków wskazanych w punkcie V.1, czy też dowodu z przesłuchania samych stron. W razie konieczności dalszego uzupełnienia materiału dowodowego, Sąd Rejonowy rozważy także pozostałe zgłoszone w treści apelacji, jak również uprzednio w pismach wnioskodawczyni z dnia 23 stycznia 2012 roku, 14 sierpnia 2012 roku i 11 marca 2013 roku, dowody na okoliczności tam wskazane, bacząc przy tym by wszelkie dowody przeprowadzone zostały zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Swoje stanowisko zaś w przypadku zaistnienia takiej potrzeby należycie uzasadni, z uwzględnieniem wymogów przewidzianych w art. 328 § 2 k.p.c.
Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, w tym z uwagi na treść art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcia również o kosztach postępowania apelacyjnego.