UZASADNIENIE

wyroku z dnia 03 września 2014r., sygn. akt VI Ga 173/14

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 r., sygn. akt V GC 808/13

Sąd Rejonowy w Rzeszowie V Wydział Gospodarczy zasądził od pozwanego A. W. na rzecz powoda M.w R. kwotę 9.228,25 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 8.720,72 zł od dnia 01 marca 2013r. do dnia zapłaty,

- 507,53 zł od dnia 11 kwietnia 2013r. do dnia zapłaty (pkt I) , zaś w pkt II kwotę 2.879,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego Sąd ten jako okoliczność bezsporną podał, że pozwany prowadził działalność gospodarczą w lokalu przy ul. (...)
w R., który dzierżawił na podstawie umowy z L. S. (1), który to zrzekł się własności w/w lokalu na rzecz powódki. Bezsporne również było to, że powódce za okres od czerwca 2012r. do listopada 2012r. należało się wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotowego lokalu; natomiast spornym było wynagrodzenie należne powodowi z tytułu bezumownego korzystania z lokalu przez pozwanego za okres od marca 2012r. do maja 2012r. oraz od listopada 2012r. do marca 2013r. wraz z odsetkami.

Sąd Rejonowy ponadto ustalił, iż w dniu 16.02.2012r. L. S. (1) zrzekł się stanowiącego jego własności spółdzielczego własnościowego prawa do w/w lokalu na rzecz powódki. O fakcie tym, jeszcze tego samego dnia powiadomił pozwanego telefonicznie.

W dalszej kolejności podał, że L. S. (1) nie zdał powódce kluczy do drzwi wejściowych do lokalu zajmowanego przez pozwanego, który był jedynym posiadaczem tych kluczy.

Ponadto wskazał, że pozwany zaprzestał wpłacania czynszu na rzecz L. S. (1). Ustalił, że powódka stała się właścicielem spornego lokalu z mocy prawa; natomiast jej pracownicy udali się w dniu 18.05.2012r. do tegoż lokalu w celu jego odebrania i otrzymali wówczas informację, że lokal stoi pusty. Na miejscu zastali pozwanego przy udziale którego spisali protokół, a którego podpisu odmówił pozwany.

Następnie podniósł, że powódka podjęła działania w celu uregulowania stosunków z pozwanym i w związku z tym podjęła dwie uchwały określające opłaty za bezumowne korzystanie przez pozwanego z przedmiotowego lokalu, wystawiając jednocześnie faktury z tego tytułu za okres od 01 marca 2012r. do sierpnia 2012r.

Pozwany nie wpłacił żadnej z w/w kwot i z tych też względów powódka wezwała go o opróżnienie lokalu i zdanie kluczy wyznaczając dzień
01 października 2012r. na dokonanie tych czynności.

W tym dniu protokolarnie stwierdzono, iż pozwany nie opuścił lokalu
i mimo nieprowadzenia działalności gospodarczej nadal trzyma w nim rzeczy należące do niego.

Następnie wskazał, że pozwany zwrócił się do powódki o obniżenie kwoty do 300,00 zł miesięcznie co powódka uwzględniła częściowo określając ją na kwotę 500,00 zł.

Kolejnym pismem z dnia 22.11.2012r. powódka ponownie wezwała pozwanego do opróżnienia lokalu i zdania kluczy, co ostatecznie pozwany zrobił w dniu 22.03.2013r. wysyłając w tym dniu klucze powódce.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy odniósł się do dowodów stanowiących podstawę ustaleń faktycznych uznając je za w pełni wiarygodne.

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy przywołując treść art. 224 § 2 kc w związku z art. 225 kc oraz art. 230 kc i art. 336 kc stwierdził, iż umowa zawarta przez pozwanego z L. S. (1) wygasła w momencie zrzeczenia się przez drugiego z nich w/w prawa do lokalu, a prawo własności do przedmiotowego lokalu na podstawie art. 17¹⁶ § 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przeszło na powódkę.

Sąd Rejonowy wskazał tu, iż o powyższym fakcie L. S. (1) zawiadomił telefonicznie pozwanego co potwierdziła w swych zeznaniach świadek M. K., a tym samym wykazało to, iż pozwany od początku miał świadomość, iż to powódka stała się właścicielką zajmowanego przez niego lokalu i to jej należy się zapłata za jego używanie.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy stwierdził, iż pozwany wzywany kilkakrotnie o opróżnienie lokalu nie dopełnił powyższego obowiązku i w ten sposób poprzez również brak zwrócenia kluczy zademonstrował, że nadal chce sprawować władztwo nad przedmiotowym lokalem. O powyższym świadczy również iż to na nim spoczywał obowiązek wydania rzeczy. Poza tym pozwany jako jedyna osoba posiadał komplet kluczy do drzwi wejściowych bez których powódka nie mogła podjąć żadnych działań w celu przywrócenia swego posiadania.

Ponieważ pozwany przekazał powódce klucze do lokalu dopiero w dniu 22.03.2013r. należało przyjąć, iż od tego momentu spełnił on obowiązek opróżnienia lokalu i przekazania nad nim władztwa powódce.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo
o kosztach orzekając na podstawie art. 98 kpc.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości pozwany. Zarzucił mu naruszenie prawa procesowego tj. art. 379 § 3 w związku z art. 505 § 2 kpc poprzez bezpodstawne niezastosowanie dyspozycji drugiego przepisu a w efekcie rozstrzygnięcie wyroku roszczenia powoda w stosunku do którego tenże dysponował prawomocnym nakazem zapłaty, albowiem w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wskazał, iż zaskarża nakaz zapłaty w części tj. w zakresie kwoty 5.628,25 zł uznając nakaz za zasadny w zakresie kwoty 3.600,00 zł a co za tym idzie na mocy art. 505 § 2 kpc powód dysponował już prawomocnym orzeczeniem w zakresie kwoty 3.600,00 zł, a mimo tego Sąd zasądził
w zaskarżonym wyroku całość żądanej pozwem kwoty tj. 9.228,25 zł. Powyższe powinno skutkować oddaleniem powództwa w tej części i stosunkowym rozdzieleniem kosztów postępowania; art. 233 § 1 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez rażące przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów oraz niedokonania przez Sąd wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego, co w efekcie doprowadziło do dokonania przez Sąd istotnych błędów w ustaleniach faktycznych; art. 328 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie, albowiem Sąd w uzasadnieniu przede wszystkim nie odniósł się do podnoszonych przez pozwanego zarzutów kwestii naliczenia VAT-u przy wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie. Ponadto w samym uzasadnieniu Sąd wskazał podstawę z art. 336 kc i art. 230 kc, albowiem są to przepisy wzajemnie się wykluczające co w efekcie prowadzi do braku wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd zasądził przedmiotowe roszczenie; art. 321 kpc poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, gdyż powód dochodził roszczenia z tytułu bezumownego korzystania, zaś skutek zrzeczenia się prawa przez L. S. (1) wygasły wszelkie umowy związane z nieruchomością w tym umowa dzierżawy pozwanego, a mimo to Sąd za podstawę rozstrzygnięcia przyjął art. 230 kc. Skarżący przywołał tutaj orzeczenia SN i konkludując stwierdził, iż Sąd I instancji był związany żądaniem pozwu i brak było podstaw do orzekania
w sprawie na innej podstawie faktycznej niż żądnie pozwu; naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 6 poprzez jego niewłaściwe zastosowanie co w efekcie doprowadziło, że powód sprostał rozkładowi dowodu, a mianowicie, że udowodnił złą wiarę pozwanego od lutego 2012r.; art. 7 kc poprzez bezpodstawne uznanie, że powód bezskutecznie obalił domniemanie przewidziane w tymże przepisie; art. 224 § 1 kc poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie co przejawia się w szczególności na uznaniu, iż pozwany był w złej wierze od lutego 2012r. na co wskazują zeznania świadka L. S. w sytuacji gdy pozwany nie zdawał sobie sprawy jaki dokładnie stosunek prawny łączył świadka z powodem, gdy ten mówił o utracie własności tak więc pozwany mógł zakładać, że jest nadal dzierżawcą; poprzez bezpodstawne uznanie, iż pozwany był w złej wierze skoro pozwany w chwili objęcia rzeczy w posiadanie był
w dobrej wierze, a co za tym idzie odszkodowanie za bezumowne korzystanie
z lokalu mu się nie należy; art. 225 kc poprzez jego bezpodstawne zastosowanie w szczególności, iż wynagrodzenie za korzystanie z lokalu jest należne powodowi – przy przyjęciu, że był on w złej wierze – wyłącznie za okres w którym nie miał on władztwa nad nieruchomością. Powód odzyskał władztwo nad rzeczą nie później niż w dniu 29.11.2012r. o czym świadczy protokół z tego dnia, szczególnie, że do lokalu są dwa wejścia i pozwany jedno z nich ”z tyłu” pozostawił otwarte i powiadomił o powyższym sąsiadkę co umożliwiało powodowi odzyskanie lokalu; art. 230 kc poprzez jego bezpodstawne zastosowanie i ocenianie stosunku na linii powód – pozwany jako stosunku pomiędzy wydzierżawiającym a dzierżawcą w sytuacji gdy powód nie wstąpił
w ten stosunek prawny i nie doszło do zawarcia umowy dzierżawy w sposób konkludentny; szczególnie, że strony obie przeczyły, aby łączył je jakikolwiek stosunek prawny, a co za tym idzie brak było podstaw do zastosowania
art. 230 kc; art. 5 ust 1 ustawy o podatku towarów i usług poprzez jego błędną wykładnię, a w rezultacie bezpodstawne zastosowanie w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem, które nie powinno być opodatkowane VAT-em, co wynika z wyroków WSA w Krakowie i w Gdańsku które skarżący przywołał.

Opierając się na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez jego zmianę i oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu powyższego przedstawił argumenty odnoszące się do zarzutu z art. 233 kpc i art. 505 § 2 kpc w zawiązku z art. 379 pkt 3 kpc.

Powód w pisemnej odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie kosztów za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy mając na uwadze powyższe zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Jako pierwszy zarzut apelacji oceniony jako zasadny należało uznać naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 505 § 2 kpc.

Nie może budzić wątpliwości, iż pozwany w założonym od nakazu zapłaty sprzeciwie (k. 52) zaskarżył go jedynie w części ponad kwotę
3.600,00 zł; a więc kwestionował należność w kwocie 5.628,25 zł. Mając to na uwadze oraz treść art. 504 § 2 kpc należało wskazać, iż nakaz co do kwoty 3.600,00 zł miał skutki prawomocnego wyroku.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy nie miał prawa orzekać co do tej części należności w zaskarżonym wyroku. W konsekwencji doprowadziło do stwierdzenia nieważności postępowania w tym zakresie na podstawie art. 379 pkt 3 zdanie drugie kpc i uchylenie wyroku w tym zakresie wraz z zniesieniem postępowania w tej części tj. od wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty
w oparciu o treść art. 386 § 2 kpc.

Sąd Okręgowy uznał również za zasadny zarzut apelacji dotyczący braku podstaw do przyjęcia, iż powodowi należny jest podatek VAT w niniejszej sprawie.

Nie może budzić wątpliwości i to było między stronami bezsporne, że powód dochodził należności za bezumowne korzystanie z przedmiotowego lokalu, co implikuje przyjęcie, że jeżeli stosunek zobowiązaniowy łączący strony (umowa najmu) ustał to nie ma podstawy prawnej w postaci zgodnej woli obu stron stanowiącej podstawę świadczenia usługi, a co za tym idzie opłaty za bezumowne korzystanie z cudzego lokalu – z uwagi na swój odszkodowawczy charakter i sposób ustalenia - wskazują, że przedmiotowych opłat nie można traktować jako wynagrodzenia należnego właścicielowi za użytkowy lokal
w rozumieniu art. 5 ust 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (VAT).

Sąd Okręgowy w całości aprobuje stanowiska wyrażone w tym zakresie w przywołanych przez skarżącego w apelacji orzeczeniach tj. wyrok z 24.07.2007r. WSA w Gdańsku, I SA/Gd 71/07 oraz WSA w Krakowie z 09.02.2012r. I SA/Kr 2128/11.

Jeśli chodzi o orzeczenie przywołane przez stronę powodową
w odpowiedzi na apelację tj. wyrok WSA w Warszawie z 03.09.2008r.
III SA/WA/550/08 to należy stwierdzić, iż został on wydane w innym stanie faktycznym i dotyczył innej kwestii prawnej.

Jeśli chodzi o pozostałe zarzuty apelacji nie zasługiwały one na uwzględnienie z przyczyn wskazanych poniżej.

Przede wszystkim należy wskazać, iż powód wzajemnie uzupełniającymi się zeznaniami świadka L. S. (1) i M. K. oraz protokołem z dnia 18.05.2012r. (k. 18), pismem powoda z dnia 01.08.2012r. (k. 23), że pozwany wiedział już w połowie lutego 2012r. o zrzeczeniu się prawa do lokalu przez L. S. (1). Świadek ten jednoznacznie podał, że poinformował pozwanego ustnie w tym okresie o powyższym zaś użyte słowo „chyba” odnosiło się tylko do sposobu przekazania tej informacji pozwanemu; co przy takiej treści jego zeznań nie może budzić wątpliwości, że o tym fakcie i w tym czasie poinformował pozwanego. Wskazana w apelacji ocena zeznań tego świadka jest oderwana od rzeczywistej ich treści. Brak również jest w tych zeznaniach twierdzeń – jak wskazuje to skarżący – że pobierał on nadal od pozwanego należności czynszowe. Z jego zeznań wręcz wynika, że od 16.02.2012r. do końca maja nie żądał żadnych należności od pozwanego z tego tytułu, a i sam pozwany ich nie wpłacał (k. 75v). Poza tym za wiarygodnością powyższych dowodów świadczy również treści protokołu z 18.05.2012r. Wskazane tam konkrety w zakresie wysokości czynszu, czasu trwania umowy najmu jaka łączyła pozwanego z L. S. (1), czas prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego, braku zapłaty za przedmiotowy lokal od miesiąca marca 2012r. oraz braku pisemnego wypowiedzenia umowy przez L. S. (1) pozwalają przyjąć, że pozwany doskonale wiedział już od lutego 2012r. o zrzeczeniu się przez L. S. (1) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i o jego konsekwencjach. Za takim przyjęciem przemawia również okoliczność, iż sam pozwany wskazuje różne daty dowiedzenia się o tym fakcie; i tak w piśmie z dnia 28.08.2012r.
(k. 25) twierdzi, iż było to 01.08.2012r., zaś w piśmie z dnia 03.10.2012r. (k. 28), że było to w lipcu 2012r., natomiast w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k. 53) wskazywał, iż było to 18.05.2012r.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął w świetle powyższego
i faktu, iż pozwany działał jako przedsiębiorca, iż ustalenia Sądu I instancji dotyczące posiadania przez pozwanego wiedzy, iż od połowy miesiąca lutego 2012r. miał on świadomość, iż właścicielką zajmowanego przez niego lokalu jest powódka i to jej należy się zapłata za jego używanie, za prawidłowe.

W tej sytuacji zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 224 § 1 kc należy uznać za bezzasadny.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia art. 225 kc to wypada podnieść, iż z akt sprawy wynika, iż L. S. (1) zdał klucze w postaci jednego kompletu do pomieszczeń na I piętrze i od wejścia głównego – trzy sztuki, zaś klucze do pomieszczeń gdzie był sklep i magazyn pozwanego nie zdał albowiem posiadał je jedynie pozwany. Potwierdza powyższe treść protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia 24.05.2012r.

Zgodnie z chronologią z zaistniałych potem zdarzeń wynika, iż w dniu 01.10.2012r. (k.27) nie doszło do zdania kluczy przez pozwanego, albowiem pozwany nie opróżnił lokalu i nadal prowadził w nim działalność gospodarczą. Następnie w dniu 29.11.2012r. wezwano ponownie pozwanego do opróżnienia lokalu i zdania kluczy, co jednak nie nastąpiło. Wskazywanie w chwili obecnie
w apelacji, iż pozwany rzekomo pozostawił otwarte drzwi „od tyłu”
i poinformował o tym sąsiadkę, co miało umożliwić powódce odbiór nieruchomości nie zostało niczym wykazane.

W tej sytuacji należało przyjąć, iż powód mógł swobodnie korzystać
z przedmiotowego lokalu dopiero w momencie, gdy pozwany przesłał klucze do przedmiotowego lokalu, co nastąpiło w dniu 22.03.2012r. (k. 33).

W zakresie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 230 kc to należy stwierdzić, że art. 230 kc odsyła do odpowiedniego stosowania art. 224 – 229 kc w dwóch przypadkach, gdy posiadacz zależny jest posiadaczem bez tytułu prawnego i gdy z przepisów lub z umowy regulujący stosunek, który stanowi źródło podsiadania zależnego nie wynika nic innego. Za posiadacza zależnego
w rozumieniu art. 230 kc należy uważać posiadacza, który wykonując władztwo nad rzeczą miał takie prawo, ale je następnie utracił (por. wyrok SN z 11.06.1974r. II CR 246/74 i z dnia 19.11.1998r. III CKN 33/98).

Z tych też względów przywołanie przez Sąd Rejonowy art. 230 kc należy uznać za prawidłowe.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 kpc poprzez uznanie, iż stronie powodowej nie należy się od żądanych należności podatek VAT, a co za tym idzie zmniejszył o kwotę podatku VAT należności wynikające z faktur dołączonych do pozwu i biorąc pod uwagę, iż powód żądał również skapitalizowanych odsetek od dnia 02.03.2012r. do dnia 28.02.2013r. dokonał korekty również w tym zakresie i w tej części powództwo oddalił, zasądzając pozostałą należność żądaną przez powoda - co znajduje uzasadnienie w treści art. 224 par 2 kc i art. 225 kc oraz art. 481 kc i art. 5 ust 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

O kosztach orzeczono po myśli art. 100 kpc i art. 108 kpc przyjmując, iż powód wygrał proces przed Sądem I instancji 86,3 %.

W pozostałym zakresie apelację oddalono po myśli art. 385 kpc, zaś
o kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono również po myśli
art. 100 kpc biorąc pod uwagę ostateczny wynik sporu, który pozwany wygrał
58,3 %.

W zakresie pkt IV orzeczono zgodnie z art. 79 ust 1 pkt 2 c ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE