UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy Radomsku zaskarżonym wyrokiem z dnia 8.05.2014 r. podwyższył alimenty od pozwanej M. N. (2) na rzecz małoletniego wnuka M. N. (1) zasądzone ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 29.06.2012 r. w sprawie sygn. akt III RC 116/12 w kwocie po 120 złotych miesięcznie do kwoty 200 złotych miesięcznie poczynając od dnia 1.05.2014 r. płatne do dnia 10-go każdego miesiąca do rąk matki dziecka A. N., oddalił powództwo w pozostałym zakresie, nie obciążył pozwanej opłatami i nadał wyrokowi w części zasądzającej rygor natychmiastowej wykonalności.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

M. N. (1) ma 9 lat, jest synem A. N. i nieżyjącego J. N. – syna pozwanej M. N. (2). Ostatnio alimenty od babki M. N. (2) na rzecz małoletniego wnuka były ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 29.06.2012 r. na kwotę 120 złotych miesięcznie. Matka małoletniego A. N. ma 39 lat, ma wykształcenie podstawowe, nie ma wyuczonego zawodu. Obecnie jest zatrudniona na 10 godzin tygodniowo jako sprzątaczka. Podejmuje także prace dorywcze w zakresie sprzątania. Matka małoletniego określiła koszty związane z utrzymaniem dziecka na łączną kwotę około 400 złotych miesięcznie (opłata za wodę, wywóz śmieci, energię elektryczną, czynsz). M. N. (1) nie ma kontaktu z pozwaną, pozwana ma wrogi stosunek do matki powoda. M. N. (2) ma 62 lata. Pobiera rentę rodzinną po zmarłym mężu w wysokości około 1.488 złotych. Ma dwóch wnuków – powoda M. N. (1) i starszego M. N. (3). M. N. (3) dobrowolnie pomaga finansowo, płaci mu około 300 złotych miesięcznie. Pozwana za mieszkanie o powierzchni 50 m² płaci około 230 złotych czynszu, 143 złote wydaje na opłacenie telefonu, 181 złotych płaci za gaz, 120 złotych – za światło, na wyżywienie pozwana wydaje około 600 złotych miesięcznie. Pozwana od kilku lat leczy się na depresję, orzeczono względem niej umiarkowany stopień niepełnosprawności. Pozwana była 2 miesiące we W. u znajomych, była również w W. u brata.

Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo jest częściowo zasadne. Roszczenie znajduje odzwierciedlenie w treści przepisu art. 128 kriop. Od uprzednio ustalonych alimentów na rzecz małoletniego upłynął okres 2 lat, w tym okresie nastąpiła bardzo istotna zmiana stosunków po stronie małoletniego powoda - wzrost jego kosztów utrzymania związany z rozwojem (w 2014 r. przystąpił do Komunii świętej) , kształceniem w szkole podstawowej , kosztami utrzymania domu. Sytuacja pozwanej natomiast nie pogorszyła się od 2012 r. Koszt utrzymania powoda Sąd ustalił na kwotę 700-800 złotych miesięcznie, a możliwości alimentacyjne pozwanej względem powoda na kwotę 200 złotych miesięcznie mając na uwadze, iż pozwana jest wdową, utrzymuje się z renty w wysokości 1.490 złotych, ponosi stałe wydatki związane z utrzymaniem i leczeniem. Sąd ocenił, iż zorganizowanie wypoczynku we W. i w W. świadczy o nienajgorszej kondycji finansowej pozwanej. Ponadto ponieważ na rzecz wnuka M. płaci miesięcznie około 300 złotych, to na rzecz wnuka M., który jest młodszy, jest w stanie płacić kwotę 200 złotych. Sąd uznał, iż obciążenie pozwanej alimentami ponad kwotę 200 złotych nie znajduje uzasadnienia w materiale dowodowym . Sąd wziął również pod uwagę to, że powód ma dziadków macierzystych, którzy pracują i osiągają dochody, a zatem obowiązek alimentacyjny względem wnuka istniej również i po ich stronie. Sąd pierwszej instancji stwierdził ponadto, iż matka spełnia swój obowiązek alimentacyjny względem powoda poprzez osobiste starania o jego wychowanie i utrzymanie oraz stałą pieczę nad nim. O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd orzekł na podstawie art. 333 § 1 kpt 1 kpc, a o kosztach procesu - na podstawie art. 102 kpc.

Wyrok w punkcie pierwszym zaskarżyła pozwana. W samodzielnie sporządzonej apelacji zarzuciła wyrokowi naruszenie art. 128 kriop poprzez przyjęcie, że nastąpiła istotna zmiana stosunków po stronie powoda. Wniosła o „zmniejszenie wysokości alimentów”. W uzupełnieniu apelacji sprecyzowała, iż domaga się zmniejszenia alimentów do kwoty po 50 złotych miesięcznie. W kolejnym uzupełnieniu apelacji pełnomocnik pozwanej podniósł zarzut nieważności postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swych praw – art. 379 pkt 5 kpc, naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 5 kpc poprzez nieudzielenie pozwanej niezbędnych pouczeń, art. 233 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez sprzeczne z zasadami logiki, zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego uznanie za wiarygodne zeznania powódki , że pracuje 10 godzin tygodniowo, podczas gdy utrzymuje się z zasiłku w wysokości 1.400 złotych miesięcznie oraz pobiera rentę, a także niedostateczne uwzględnienie możliwości zarobkowych matki powoda, która nie podejmuje stałego zatrudnienia jedynie z powodu własnego wygodnictwa, oraz poprzez dokonanie przez Sąd I instancji ustaleń sprzecznych z regułami logiki, zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego i przyjęcie, że po stronie pozwanej występują tak znaczne możliwości zarobkowe, że może ona pozwolić sobie na wypoczynek za granicą, podczas gdy pozwana wyjechała do W. w celach zarobkowych, którym nie była w stanie sprostać ze względu na stan zdrowia. Pełnomocnik pozwanej zarzuciła także wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. ar. 135 i 138 kriop poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że w przedmiotowej sprawie nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca podwyższenie alimentów, art. 135 kriop poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wskutek pominięcia przez Sąd przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych okoliczności wskazujących na zarobkowe i majątkowe możliwości pozwanej oraz pominięcie, że jest ona osobą schorowaną, a w konsekwencji przyjęcie, że jest ona w stanie uiszczać wyższe alimenty na rzecz wnuka, art. 129 § 1 kriop poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wskutek pominięcia, że obowiązek alimentacyjny babki dziecka ma charakter subsydiarny względem obowiązku alimentacyjnego matki dziecka, art. 129 § 2 kriop poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że obowiązek alimentacyjny obciąża w równym stopniu dziadków macierzystych i ojczystych małoletniego, podczas gdy prawidłowa wykładnia nakazuje uzależnić wysokość obowiązku alimentacyjnego od możliwości zarobkowych i majątkowych. Pełnomocnik zarzuciła także błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że matka małoletniego spełnia obowiązek alimentacyjny wobec syna, pozwana dobrowolnie spełnia obowiązek alimentacyjny na rzecz małoletniego wnuka M., pozwanej udaje się zorganizować wypoczynek poza granicami kraju, czy też u brata w W., co świadczy o jej nienajgorszej kondycji finansowej. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku, a ponadto o zasadzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, jakkolwiek nie wszystkie z podniesionych w niej zarzutów zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu nieważności postępowania będącej skutkiem pozbawienia pozwanej możliwości obrony swoich praw z uwagi na zaburzenia psychiczne, o czym – w ocenie pełnomocnika apelującej - świadczy zupełny brak inicjatywy dowodowej. Co prawda pozwana przedstawiła w Sądzie kopię dokumentacji lekarskiej, z której wynika, że cierpi na zaburzenia depresyjne, ale okoliczność ta nie uniemożliwiła jej uczestniczenia w postępowaniu poprzez składanie pism procesowych, obecność na rozprawie, zeznania w charakterze strony. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, iż pozbawienie strony możliwości obrony swych spraw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów proceduralnych, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub w jej istotnej części. Nie może być mowy o nieważności postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swoich praw, jeżeli mimo naruszenia przez sąd przepisów procesowych, strona podjęła czynności w procesie (np. postanowienie SN z 6.03.1998 r. w sprawie III CKN 34/98, wyrok SN z 10.03.1998 r. w sprawie I CKN 524/97).

Zarzut naruszenia prawa materialnego przez Sąd pierwszej instancji – art. 135, 138 i 129 kriop poprzez ich błędną wykładnię także jest bezpodstawny. Sąd Rejonowy właściwie ustalił znaczenie treści wyżej wymienionych przepisów prawa i treści zawartych w nim norm prawnych. Przepisy te obowiązują od 1965 r., były przedmiotem licznych wypowiedzi w doktrynie i judykaturze, nie budzą wątpliwości interpretacyjnych.

Trafny jest natomiast zarzut niewłaściwego zastosowania art. 138 kriop (tzw. błąd w subsumcji).

Zgodnie z treścią art. 138 kriop, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumie się istotne zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji lub istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Wskutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie albo zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych. Sąd Okręgowy nie podziela zapatrywania Sądu Rejonowego, iż w sprawie nastąpiła bardzo istotna zmiana stosunków po stronie małoletniego powoda. W dacie ustalania alimentów przez Sąd Rejonowy w Radomsku wyrokiem z dnia 29.06.2012 r. w sprawie sygn. akt III RC 116/12 w kwocie po 120 złotych miesięcznie powód miał 7 lat i uczęszczał do tzw. zerówki. Obecnie ma 9 lat i chodzi do drugie klasy szkoły podstawowej. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, iż przez okres dwóch lat znacząco wzrosły koszty jego utrzymania. Przedstawicielka ustawowa powoda nie udowodniła, iż zwiększyły się w sposób istotny wydatki na mieszkanie powoda, pożywienie, higienę, rozwój intelektualny, sportowy, kulturalny itp. Wydatki związane z sakramentem Komunii Świętej mają charakter incydentalny, nie przesądzający o istotnej zmianie stosunków po stronie powoda. W ocenie Sądu Okręgowego konkluzja Sądu Rejonowego w tym zakresie jest błędna.

Na uwzględnienie zasługuje także zarzut proceduralny naruszenia art. 233 kpc w zw. z art. 227 kpc, jakkolwiek ma on znaczenie marginalne, albowiem Sąd Rejonowy stwierdził, iż sytuacja pozwanej nie pogorszyła się od 2012 r., ale i nie polepszyła. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, iż pozwana wyjechała do W. i do W. w celach wypoczynkowych, co wskazywałoby na jej – jak to sformułował Sąd Rejonowy - nienajgorszą sytuację materialną. Sąd Rejonowy wyciągnął w tym zakresie wniosek w sposób dowolny, nie znajdujący żadnego uzasadnienia. Podobnie w kwestii możliwości zarobkowych matki powoda i jej stosownej partycypacji w obowiązku alimentacyjnym względem uprawnionego. Ocenę materiału dowodowego dotyczącą tych okoliczności Sąd Okręgowy uznał za powierzchowną i nie uwzględniającą wszystkich okoliczności sprawy.

Odnośnie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych – zarzut ten jest chybiony, albowiem w ustalonym stanie faktycznym sprawy brak stwierdzeń wskazanych w apelacji. Stwierdzenia te pojawiają się dopiero przy okazji oceny materiału dowodowego przez Sąd Rejonowy, co zostało podniesione przez apelującą jako zarzut proceduralny błędnej oceny materiału dowodowego.

Jako nieuzasadniony należy także poczytać zarzut naruszenia art. 5 kpc poprzez nieudzielenie pozwanej niezbędnych pouczeń, albowiem w apelacji nie wykazano, iż naruszenie to przełożyło się na treść wydanego w sprawie orzeczenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w całości.

Z uwagi na charakter sprawy i łączące strony więzy krwi Sąd nie obciążył strony powodowej kosztami procesu za instancję odwoławczą na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE