UZASADNIENIE

Pozwany R. D. w dniu 17.03.2014 r. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w dniu 16.02.2011 r. przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11.

Pozwany zaskarżył prawomocny nakaz zapłaty ze względu na uzyskanie przez powódkę A. S. ww. nakazu zapłaty za pomocą przestępstwa. Przestępstwo to polegało na tym, że w okresie od dnia 27 stycznia 2011 r. do dnia 16 lutego 2011 r., w celu uzyskania korzyści majątkowej w kwocie 2 195 000 zł na szkodę R. D., A. S. doprowadziła do wydania przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, I Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11, orzeczenia skutkującego obowiązkiem zapłaty przez R. D. na rzecz A. S. kwoty 2 195 000 zł w następstwie wprowadzenia tego Sądu w błąd poprzez przedstawienie jako podstawy roszczenia blankietu wekslowego opatrzonego podpisem R. D. uzyskanym przez Z. B. w wyniku stosowania wymuszenia rozbójniczego i wypełnionego niezgodnie z wolą R. D..

Przestępstwo popełnione przez powódkę zostało ustalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 27.08.2013 r. w sprawie III K 67/12, utrzymanym w mocy na podstawie wyroku Sąd Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18.12.2013 r. (sygn. akt AKa 387/13).

W związku z powyższym, pozwany wniósł o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w dniu 16.02.2011 r. przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w spraie I Nc 34/11, uchylenie tego nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa. Ponadto pozwany domagał się zasądzenia od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem, poniesionych przez pozwanego w niniejszym postępowaniu wznowieniowym oraz w postępowaniu zakończonym wydaniem prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 16.02.2011 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11.

Powódka A. S. w odpowiedzi na skargę wskazała, że co do zasady nie kwestionuje stanu faktycznego podanego w skardze. Jednak w związku z faktem, że do Rzecznika Praw Obywatelskich został skierowany wniosek o wniesienie skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18.12.2013r. AKa 387/13 wniosła o zawieszenie postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27.01.2011 r. przeciwko pozwanemu R. D. zostało przed tut. Sądem wytoczone powództwo o zapłatę wraz z wnioskiem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie dołączonego do pozwu weksla. Zgodnie z żądaniem pozwu wydany został przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny nakaz zapłaty z dnia 16.02.2011 r., którym nakazano pozwanemu R. D., aby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia powyższego nakazu zapłacił powódce A. S. z weksla kwotę 2.195.000 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 24.01.2011 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu w kwocie 25 000 zł, albo aby wniósł w tym terminie do tut. Sądu zarzuty.

Podstawą wydania powyższego nakazu zapłaty był weksel in blanco, następnie uzupełniony przez Z. B. na kwotę 2 195 000 zł, a podpisany przez R. D. na zabezpieczenie spłaty fikcyjnej umowy pożyczki zawartej w dniu 15.03.2007 r. Dnia 4.01.2011 r. nastąpiło przeniesienie w drodze indosu praw wynikających z opisanego powyżej weksla na rzecz A. S., która następnie dochodziła roszczeń z tego weksla przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11 i na jego podstawie uzyskała prawomocny nakaz zapłaty z 16.02.2011 r.

Pozwany nie złożył skutecznie zarzutów od tego nakazu zapłaty. Nakaz zapłaty stał się prawomocny. Dnia 08.08.2012 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny nadał klauzulę wykonalności z urzędu powyższemu nakazowi zapłaty.

(d owód: dokumenty znajdujące się w aktach I Nc 34/11, w szczególności weksel dołączony do akt sprawy na kwotę 2 195 000 zł podpisany przez pozwanego i indosowany przez Z. B. na rzecz A. S.);

W dniu 27.08.2013 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu III Wydział Karny w sprawie III K 67/12 wydał wyrok, w którym uznał A. S. winną popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od dnia 27 stycznia 2011 r. do dnia 16 lutego 2011 r., w celu uzyskania korzyści majątkowej w kwocie 2 195 000 zł na szkodę R. D., doprowadziła do wydania przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, I Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11, orzeczenia skutkującego obowiązkiem zapłaty przez R. D. na rzecz A. S. kwoty 2 195 000 zł, w następstwie wprowadzenia tego Sądu w błąd poprzez przedstawienie jako podstawy roszczenia blankietu wekslowego opatrzonego podpisem R. D. uzyskanym przez Z. B. w wyniku stosowania wymuszenia rozbójniczego i wypełnionego niezgodnie z wolą R. D..

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, II Wydział Karny, sygn. akt II AKa 387/13 w dniu 18.12.2013 r. utrzymał mocy ww. wyrok Sądu Okręgowego.

(d owód: wyroku Sądu Okręgowego, we Wrocławiu, III Wydział Karny z dnia 27.08.2013 r., sygn. akt III K 67/12 wraz z uzasadnieniem, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, II Wydział Karny z dnia 18.12.2013 r., sygn. akt AKa 387/13 wraz z uzasadnieniem);

Sąd zważył co następuje:

Pozwany R. D. wniósł o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w dniu 16.02.2011 r. przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w sprawie I Nc 34/11 i uchylenie tego nakazu zapłaty i oddalenie powództwa A. S. w całości.

Rozpoznając skargę o wznowienie postepowania należy w pierwszej kolejności ustalić czy wznowienie postepowania jest dopuszczalne, następnie czy są ustawowe przesłanki do wznowienia postępowania, a w ostatnim etapie, jeśli spełnione zostaną przesłanki wznowienia postepowania, rozpoznać na nowo wznowioną sprawę, oczywiści w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia (art. 412 k.p.c.).

Zgodnie z art. 399§1 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem. Przy czym, dopuszczalność wznowienia postepowania obejmuje także postępowanie odrębne. Możliwe jest zatem wznowienie postępowania zakończonego prawomocnie nakazem zapłaty wydanym w postepowaniu nakazowym lub upominawczym (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 04.01.1973 r. w sprawie I CZ 152/72).

Podstawą rozpoznawanej skargi o wznowienie postępowania jest przepis art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. który stanowi, że można żądać wznowienia postępowania na tej podstawie, że wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.

Z kolei z art. 404 k.p.c. wynika, że z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.

Jak już wyżej wskazano, skarga o wznowienie postępowania podlega przez sąd badaniu pod kątem dopuszczalności o dwojakim charakterze, to jest dopuszczalności samej skargi oraz dopuszczalności wznowienia postępowania. O dopuszczalności skargi decyduje zachowanie ustawowego terminu do jej wniesienia (art. 407 i 408 k.p.c.) oraz oparcie skargi na ustawowych podstawach wymienionych w art. 401, 4011 i 403 k.p.c., natomiast badanie dopuszczalności wznowienia obejmuje ocenę zasadności skargi. Ponieważ przepisy określające warunki, w których może nastąpić uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku stanowią wyjątek od reguły niewzruszalności prawomocnych wyroków sądowych (art. 365 § 1 k.p.c.) przesłanki jej zastosowania muszą być interpretowane ściśle.

W ocenie Sądu wszystkie wymagane wskazanymi przepisami okoliczności uzależniające uwzględnienie skargi zostały spełnione.

Po pierwsze skarżący zachował wymagany przez art. 407 i 408 k.p.c. termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Wyrok skazujący powódkę za przestępstwo zapadł dnia 27.08.2013 r., natomiast stał się prawomocny z dniem wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu, tj. dnia 18.12.2013 r. Uznać zatem trzeba, że początek biegu trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, o którym mowa w art. 407 § 1 k.p.c., przypada nie wcześniej niż 19.12.2013 r. Oznacza to, że złożenie niniejszej skargi o wznowienie zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 16.02.2011 r., jest równoznaczne z zachowaniem ustawowego terminu do jej wniesienia.

Spełnione zostały też merytoryczne przesłanki zasadności tej skargi. Nie ulega wątpliwości, że zapadły w stosunku do powódki wyrok karny uzasadnia wznowienie postępowania ze względu na wpływ, jaki wywarł na treść rozstrzygnięcia. Prawomocny nakaz zapłaty wydany został w następstwie działań powódki A. S. polegających na tym, że w okresie od dnia 27 stycznia 2011 r. do dnia 16 lutego 2011 r., w celu uzyskania korzyści majątkowej w kwocie 2 195 000 zł na szkodę R. D., A. S. doprowadziła do wydania przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w sprawie o sygn. akt I Nc 34/11 orzeczenia skutkującego obowiązkiem zapłaty przez R. D. na rzecz A. S. kwoty 2 195 000 zł w następstwie wprowadzenia tego Sądu w błąd poprzez przedstawienie jako podstawy roszczenia blankietu wekslowego opatrzonego podpisem R. D. uzyskanym przez Z. B. w wyniku stosowania wymuszenia rozbójniczego i wypełnionego niezgodnie z wolą R. D.. Skazanie A. S. za czyn opisany powyżej stało się prawomocne, a tym samym warunek przewidziany w art. 404 k.p.c. dotyczący prawomocności wyroku, na podstawie którego uzyskano prawomocny nakaz zapłaty, został spełniony. Należy też podkreślić, że dopuszczalność wznowienia postępowania na podstawie uzyskania wyroku za pomocą przestępstwa zależna jest od tego, czy wyrok skazujący dotyczy okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (zob. postanowienie SN z dnia 30 maja 1996 r., I CRN 101/95, OSNC 1996, nr 10, poz. 138). Zgodnie natomiast z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 8.05.2013 r., sygn. I CZP 31/13 „ w art. 403 par. 1 pkt 2 k.p.c. mowa jest o "uzyskaniu" wyroku za pomocą przestępstwa, a zatem o sytuacji w której przestępstwo to stało się bezpośrednią i decydującą przyczyną wydania wyroku. W okolicznościach niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, że istnieje związek przyczynowy między treścią orzeczenia sądu karnego a przytaczaną podstawą wznowienia. Bez popełnienia przez powódkę przestępstwa polegającego na wprowadzeniu tut. Sądu w błąd, nie byłoby możliwe uzyskanie nakazu zapłaty na podstawie opisanego powyżej weksla. Przy czym strona nie mogła wcześniej podnosić okoliczności stanowiących podstawę wznowienia postępowania, albowiem postępowanie karne nie było jeszcze zakończone.

Reasumując tę część rozważań wskazać należy, że spełnione zostały wszystkie przesłanki restytucyjne i dlatego Sąd wznowił postępowanie w sprawie I Nc 34/11.

Natomiast dowody, które zostały przeprowadzone w postępowaniu po wznowieniu postępowania uzasadniają uchylenie nakazu zapłaty z dnia 16.02.2011 r. i oddalenie wniesionego przez A. S. powództwa w całości.

Podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazanym opartym na wekslu stanowił sam fakt posiadania należycie wypełnionego weksla mającego wszystkie cechy wskazane w art. 1 i 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe. Na tej podstawie, nie badając łączącego strony stosunku prawnego i nie prowadząc postępowania dowodowego będącego podstawą wystawienia weksla, Sąd wydał nakaz zapłaty uwzględniający żądanie (art. 485 § 2 k.p.c.).

Samo jednak wystawienie weksla nie wystarcza do powstania zobowiązania wystawcy wobec remitenta, a w dalszej kolejności do zobowiązania indosanta wobec indosatariusza, lecz potrzebna jest jeszcze umowa między wystawcą a remitentem dochodząca do skutku przez wydanie weksla. Czynności prawne, z których wynikają zobowiązania wekslowe, inaczej niż zdecydowana większość umów zobowiązujących same nie określają celu gospodarczego lub społecznego wynikającego z nich przysporzenia Określa go dopiero wyraźna lub dorozumiana umowa leżąca u podstaw zaciągnięcia zobowiązania wekslowego wskazująca tzw. stosunek podstawowy (kauzalny) dla tego zobowiązania. Czynności prawne będące źródłem zobowiązania wekslowego ujmowane są na tle naszego ustawodawstwa jako czynności prawne abstrakcyjne tj. takie, których ważność nie zależy od istnienia lub nieprawidłowości stosunku podstawowego. W razie nieistnienia lub nieprawidłowości stosunku podstawowego dłużnikowi przyznaje się zarzut nienależnego świadczenia. Zarówno umowa mająca być źródłem zobowiązania wekslowego jak i umowa mająca rodzić stosunek podstawowy mogą być dotknięte różnego rodzaju wadliwościami, w szczególności powodującymi nieważność lub uzasadniającymi ich unieważnienie (wzruszenie) przez uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli (por wyrok SN z dnia 19.03.1998r. (...) 560/97).

W okolicznościach niniejszego przypadku określoną wadliwością dotknięte są obie umowy jako zawarte przez osobę działająca pod wpływem bezprawnej groźby. Wskazanie natomiast nieważności umowy będącej źródłem zobowiązania wekslowego jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieistnienia tego zobowiązania i czyni praktycznie zbytecznym zajmowanie się umową mająca rodzić stosunek podstawowy.

Sąd uznał, na podstawie zebranych w sprawie dowodów, że podstawa wystawienia przez pozwanego weksla jest nieważna. Do wystawienia weksla i złożenia na nim - niezgodnie ze swoją wolą podpisu R. D. doszło bowiem w wyniku stosowania przez Z. B. wymuszenia rozbójniczego. W związku z czym czynność tę należało niewątpliwie uznać za sprzeczną z prawem i tym samym nieważną ( art. 58 k.c.). Kwestia popełnienia przestępstwa zarówno przez powódkę poprzez wprowadzenia Sądu w błąd jak i Z. B. oskarżonego z art. 191 i 282 k.k. stwierdzone zostały prawomocnymi wyrokami karnym, którymi Sąd w niniejszym postępowaniu jest związany (art. 11 k.p.c.) Sąd Najwyższy w dwóch orzeczeniach uznał, że wykazanie nieważności lub unieważnienie umowy będącej źródłem zobowiązania wekslowego jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieistnienia tego zobowiązania. W postępowaniu nakazowym sąd z urzędu uwzględnia formalną nieważność weksla (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2004 r., sygn. Akt IV CK 712/03, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2004 r., sygn. Akt V CK 60/04) . Mając na względzie wskazane okoliczności nakaz zapłaty należało uchylić i powództwo oddalić, o czym Sąd orzekł w punkcie I I II sentencji wyroku.

O kosztach procesu w punkcie III sentencji wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE