UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 marca 2014r. Sąd Rejonowy w Zakopanem zakazał pozwanemu P. S.oraz osobom jego prawa reprezentującym czynienia jakichkolwiek przeszkód w swobodnym korzystaniu przez powódkę A. W.i osoby jej prawa reprezentujące ze służebności obciążającej północno-zachodnią część położonej w Z.obręb (...)działki ewid. nr (...)stanowiącej szlak drożny oznaczony literami M-O-S-F-R-P-N-M w opinii biegłego A. B.z 10.05.2013r zam. (...)( pkt. I.), nakazał pozwanemu P. S.usunięcie w terminie 7 dni od uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie składu żwiru, kamieni i asfaltu w części zalegającej na szlaku służebnym uwidocznionym w opinii biegłego A. B.z dnia 10.05.2013r, przy czym w razie braku usunięcia powyższej pryzmy w zakreślonym terminie upoważnił powódkę A. W.do usunięcia pryzmy na koszt pozwanego ( pkt. II), nakazał pobrać od powódki A. W.na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Rejonowego w Zakopanem kwotę 635,57 zł ( pkt. III) i pozostałe koszty postępowania wzajemnie zniósł ( pkt. IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka A. W.jest właścicielką działki ewid. nr (...)położonej w Z.obr. (...)objętej KW nr (...)oraz współwłaścicielką działki ewid. nr (...)powstałej z połączenia działek ewid. nr (...), (...) (...)w obr. (...)położonych w Z., objętych KW nr (...)tut. Sądu. Budynek będący częścią składową dz. ewid. nr (...)powódka udostępnia osobie trzeciej na podstawie umowy najmu z dnia 23 czerwca 2008r. W budynku tym prowadzona jest działalność gospodarcza polegająca na świadczeniu usług turystycznych i noclegowych. Sąsiadująca z działką nr (...)nieruchomość stanowiąca działkę ewid. nr (...) kw (...)jest własnością pozwanego P. S.. Powyżej wymienione działki, będące własnością powódki, nie posiadały dostępu do drogi publicznej. Postanowieniem tut. Sądu z dnia 29 kwietnia 1959 r. została ustanowiona służebność drogi koniecznej na rzecz parcel panujących i każdoczesnych jej właścicieli, a to l. kat. (...)i (...)– wchodzących w skład realności KW Nr (...)Sądu Powiatowego w Z., stanowiących współwłasność wnioskodawców S. L.i W. L.(poprzedników prawnych powódki), szlakiem o szerokości 3 metrów i długości 35,50 m wiodącym północno-wschodnim krańcem parcel służebnych lkat. (...)i (...) wchodzących w skład (...)Sądu Powiatowego w Z.i stanowiących własność W. S.s. J.(poprzednika prawnego pozwanego) – tak jak to oznaczono na planie sytuacyjnym inż. M. P.z dnia 27 stycznia 1959r.

Aktualnie, zgodnie z opinią sporządzoną przez mgr inż. A. B.ustalono, że część tej zidentyfikowanej obecnie służebności, w/g oznaczeń S-F-R-P-N-M-O-S, naniesionych na mapę sytuacyjną do identyfikacji służebności z dnia 10 maja 2013 r., biegnie po północno-zachodniej części dz. ewid. (...)– obr. (...)ujawnionej w KW (...)i ustanowiona jest na rzecz każdoczesnych właścicieli dz. ewid. (...)– obr. (...)ujawnionej w KW (...)i dz. ewid. (...)– obręb (...)ujawnionej w KW (...), a część tej zidentyfikowanej służebności wg oznaczeń F-C-D-P-R-F biegnie po południowo – wschodniej części dz. ewid. (...)– Obr. (...), ujawnionej w KW (...)i ustanowiona jest na rzecz każdoczesnych właścicieli dz. ewid. (...)i dz. ewid. (...)obr. (...). Szerokość służebność wynosi 3 m. W świetle opisanej powyżej służebności znajdują się: pryzma kamieni, która zalega w tym miejscu od ponad 20 lat oraz skład żwiru, asfaltu i kamieni, które leżą tam od ponad 7 lat. Będące przedmiotem sporu drewniane ogrodzenie z kulików i desek zostało postawione przez pozwanego i biegło przez północno-wschodnią część dz. ewid. (...), a oznaczonej na mapie sytuacyjnej do identyfikacji służebności z dnia 10 maja 2013 r. sporządzonej przez biegłego mgr inż. A. B., punktami koloru czarnego wg. oznaczeń: 23,24,25,26. Ogrodzenie to nie zawęża służebności, natomiast w świetle służebności znajdowały się jeszcze trzy słupki, będące przedłużeniem przedmiotowego ogrodzenia, a które to zostały usunięte przez powódkę. Faktyczny przebieg służebności w terenie pokrywa się ze służebnością ustanowioną postanowieniem Sądu Powiatowego w Z.z dnia 29 kwietnia 1959 r. Powódka, jej poprzednicy prawni, najemca oraz goście zatrzymujący się w budynku powódki od zawsze korzystali ze szlaku drożnego w takiej postaci, w jakiej istnieje teraz. Od strony północnej do służebności przylega ogrodzenie sąsiedniej działki nr (...), a której to właścicielem jest S. Z.. Powódka nabyła od niego fragment działki nr (...), aby ułatwić sobie skręt.

Na zlecenie powódki mgr inż. C. C. sporządziła mapę do celów prawnych z dnia 28 września 2010 r. l.k.s. rob. (...). Na podstawie tej mapy do KW nr (...)zostało wpisane prawo drogi koniecznej biegnącej szlakiem o szerokości 3 m wiodącym północnozachodnim krańcem : - dawnej parceli gruntowej l. kat. (...), obecnie szlakiem wyznaczonym na wykazie zmian do projektu służebności drogi literami A-B-C-D-E-F po działce ewid. nr (...)objętej KW nr (...); - dawniej parceli gruntowej l. kat. (...), obecnie szlakiem oznaczonym na wykazie zmian do projektu służebności drogi literami A-F-G po dz. ewid. nr (...)objętej KW nr (...)- na rzecz każdoczesnego właściciela dz. ewid. nr (...)mającej powstać z dawnej parceli gruntowej l. kat. (...)(powstałej z parceli gruntowej l. kat. (...)) i z połączenia dz. ewid. nr (...), (...), (...)w obrębie (...)– przeniesiono z KW (...). Opracowanie to okazało się błędne.

Oceniając przytoczony wyżej stan faktyczny Sąd Rejonowy powołał się na treść art. 222 § 2 k.c. i art. 251 k.c. Wskazał, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do kwestionowania przez pozwanego przebiegu służebności w terenie w stosunku do prawa przysługującego powódce. Podkreślił, że podstawą istnienia prawa służebności drogi koniecznej jest postanowienie Sądu Powiatowego w Z.z dnia 29 kwietnia 1959 r., które to zostało wydane w oparciu o opinię inż. M. P. z dnia 27 stycznia 1959 r., które to postanowienie jest tytułem prawnym ustanawiającym prawo służebności drogi koniecznej. W ocenie Sądu Rejonowego służebność drogi koniecznej wpisana w księdze wieczystej nr (...)na podstawie opinii inż. C. C., która to została sporządzona, jak wykazało postępowanie, w sposób błędny nie może pozbawiać powódki możliwości dochodzenia swoich praw przed Sądem, ponieważ wykazała ona, że korzysta, podobnie jak jej poprzednicy prawni, ze służebności w takim zakresie, w jakim została ona ustanowiona postanowieniem Sądu z dnia 29 kwietnia 1959 r. W ocenie Sądu pozwany błędnie zinterpretował wspomniane postanowienie i dlatego kwestionował faktyczny przebieg służebności, sądząc że jest on niezgodny ze stanem prawnym. Dalej Sąd I instancji podniósł, że ustalił prawidłowy przebieg służebności na podstawie opinii sporządzonej przez biegłego inż. A. B., co do której słuszności Sąd nie miał wątpliwości. Na podstawie tej opinii stwierdzono, że służebność obciążająca północno-zachodnią część położonej w Z.obręb (...)dz. ewid. (...)stanowi szlak drożny oznaczony literami M-O-S-F-R-P-N-M w tejże opinii. Wspomniana opinia okazała się zgodna z opinią inż. M. P., która to była podstawą postanowienia Sądu Powiatowego w Z.z dnia 29 kwietnia 1959 r., stanowiącego tytuł prawny potwierdzający istnienie służebności. Jak wykazało postępowanie, w świetle służebności, znajdują się dwie pryzmy kamieni i żwiru: pierwsza zalegająca tam od 20 lat oraz druga, która znajduje się w tym miejscu od ok. 7 lat. Zgodnie z art. 293 § 1 służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. Ze względu na wygaśnięcie służebności w zakresie pryzmy kamieni powód nie zgłaszał roszczeń w związku z jej zaleganiem. Z kolei jeśli chodzi o drugą pryzmę, Sąd nakazał jej usunięcie, ponieważ jak ustalono w toku postępowania, zalega ona tam od ok. 7 lat, wobec czego ustawowy termin potrzebny do wygaśnięcia służebności jeszcze nie upłynął i tym samym narusza ona prawo przysługujące powódce. W świetle służebności znajdował się również fragment płotu wzniesionego przez pozwanego, został jednak usunięty.

Dalej Sąd stwierdził, że głównym celem postępowania jest ochrona prawa służebności drogi koniecznej przysługująca powódce w razie jej naruszenia. Ze sformułowania art. 222 § 2 k.c. wynika, że na treść roszczenia negatoryjnego składają się dwa uprawnienia przyznane właścicielowi: możliwość żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaprzestania naruszeń. W zależności od okoliczności właścicielowi może przysługiwać jedno albo drugie uprawnienie, albo obydwa łącznie (por. J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 595; S. Rudnicki, Komentarz, 2007, s. 368). Uprawnienie do żądania zaprzestania naruszeń znajduje zastosowanie w sytuacji istnienia realnego niebezpieczeństwa powtarzających się działań bezprawnych, wkraczających trwale w sferę prawa własności i ma ono na celu zapobieżenie naruszeniom w przyszłości (por. wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1021/00, Lex nr 55512). W świetle zebranego materiału dowodowego, Sąd ustalił, że pozwany czynił przeszkody w swobodnym korzystaniu przez powódkę ze służebności, dlatego zakazał pozwanemu naruszania powódki w prawie swobodnego korzystania ze służebności. O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 kpc mając na uwadze, iż pozwany kwestionował przebieg służebności m.in. w związku z jej opisem w księdze wieczystej, a skoro opracowanie na który oparto wpis okazał się błędne i dopiero w toku niniejszego postępowania opinia biegłego geodety wykazała przebieg służebności to brak podstaw do zasądzania zwrotu kosztów na rzecz powódki.

Apelację od w/w orzeczenia złożył pozwany P. S., w której zarzucił: 1) naruszenie prawa materialnego tj. art. 251 k.c., 222 §2 k.c. przez uwzględnienie ochrony służebności drogi koniecznej wytyczonej przez biegłego sądowego A. B., mimo, iż służebność drogi koniecznej została inaczej ustalona w 1959r. w postępowaniu sądowym przez biegłego M. P., w 2010r. przez geodetę C. C. , w 2012r. przez geodetę T. R.., 2) naruszenie prawa materialnego a to: art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przez pominięcie istniejącego ustawowego domniemania wynikającego z tego przepisu, 3 ) naruszenie prawa procesowego a to art. 227 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c. i art. 231 k.p.c. przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie opinii biegłego A. B., która stoi w sprzeczności z trzema innymi opiniami geodetów, orzeczeniem sądowym i wpisem do księgi wieczystej dokonanym na podstawie mapy geodety C. C., 4) naruszenie art. 328 k.p.c. przez pominięcie przez Sąd w uzasadnieniu zarzutu pozwanego naruszenia prawa materialnego a to art. 3 ustawy o księgach wieczystych hipotece, 5) naruszenie prawa procesowego poprzez „niewyjaśnienie istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez dowolna identyfikację służebności drogi koniecznej w terenie mimo innego wytyczenia drogi koniecznej, przez innych uprawnionych geodetów, brak identyfikacji przebiegi parcel katastralnych, po których byłaby ustanowiona służebność względem obowiązującej mapy ewidencji gruntów”.

Powołując się na w/w zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozowanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według nom przepisanych i kosztów dojazdu pełnomocnika pozwanego na rozprawę apelacyjną.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zarzuty w niej podniesione są bezzasadne. Nie zachodzą również uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod rozwagę z urzędu, a skutkiem których byłaby nieważność postępowania. Sąd Rejonowy dokładnie przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy w całości akceptuje te ustalenia, albowiem jednoznacznie wynikają z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Również ocena prawna stanu faktycznego sprawy w pełni zasługuje na aprobatę. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie konieczne elementy i wbrew zarzutowi z pkt. 3 apelacji odnosi się również do kwestii znaczenia wpisu służebności w księdze wieczystej.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że zupełnie gołosłowne a tym samym bezpodstawne są zawarte w apelacji twierdzenia, że opinia biegłego A. B., która była podstawą ustaleń Sądu w niniejszej sprawie, jest błędna oraz, że pozostaje w sprzeczności z opiniami geodetów : P.i R.. Biegły A. B.otrzymał w niniejszej sprawie polecenie okazania służebności ustanowionej orzeczeniem Sądu w sprawie Ns 433/57 i zadanie to wykonał, przy czym szczegółowo i przekonująco uzasadnił, w jaki sposób ( za pomocą jakiej metody) dokonał odtworzenia granic służebności. Z wyjaśnień biegłego wynika, że podstawą opinii biegłego były: stan hipoteczno-katastralny, treść postanowienia Sądu w sprawie Ns 433/57 oraz dane liczbowe ( miary) z opracowania geodety P., czyli tego geodety, który wykonywał mapę służebności w sprawie o ustanowienie służebności – a więc wszystkie materiały konieczne do odtworzenia przebiegu służebności. Innymi słowy w/w biegły odtworzył na wyrysie z mapy ewidencyjnej służebność zaprojektowaną przez geodetę P.i ustanowioną orzeczeniem Sądu w 1959r. W związku z powyższym opinia biegłego A. B.nie może być sprzeczna z opinią geodety P.. Jedyny zarzut jaki teoretycznie można by postawić opinii A. B.to taki, że nie dokonał wiernego odtworzenia służebności ustanowionej w 1959r., ale taki zarzut nie został skutecznie wywiedziony w postępowaniu przed Sądem Rejonowym. Należy bowiem zauważyć, że Sąd Rejonowy zakreślał stronom termin do zgłaszania zarzutów do opinii i pozwany – reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika - w zakreślonym przez Sąd terminie żadnych zarzutów nie złożył. Również w późniejszym toku sprawy pełnomocnik pozwanego nie sformułował konkretnych i rzeczowych zarzutów do opinii biegłego A. B.i co najważniejsze nie wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety. Wniosek taki został zawarty dopiero w apelacji i nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na regulację zawartą art. 381 k.p.c. Nie stanowi dowodu na nieprawidłowość opinii A. B.treść mapy geodety C. C., ponieważ mapa ta jest błędna. Ocena ta wynika nie tylko z przekonującej opinii biegłego A. B., ale jest wręcz oczywista, jeśli dokona się analizy sprawy Ns 433/57. Z akt w/w sprawy wynika niezbicie, że wnioskodawcami w tamtej sprawie byli poprzednicy prawni powódki tj. S. L.i W. L.a nieruchomości władnące nie miały prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej. W związku z powyższym L.domagali się ustanowienia służebności istniejącą w terenie drogą o szerokości 3 metrów i długości ponad 36 metrów biegnącą północno-wchodnim krańcem parcel (...)i (...)stanowiących wówczas własność W. S., czyli poprzednika prawnego pozwanego. Wniosek ten został przez Sąd w całości uwzględniony. Tymczasem z mapy C. C.wynika, że własność pozwanego miałby być obciążona służebnością na bardzo krótkim odcinku przy zjeździe z drogi publicznej na powierzchni zaledwie 5 m ² . Jeśli chodzi o mapę geodety T. R. to na w/w mapie zaznaczono granicę służebności częściowo i w zakresie zaznaczonym wskazanie w/w biegłego pokrywa się ze wskazaniem biegłego A. B.. W związku z powyższym mapa geodety T. R.nie może stanowić dowodu na nieprawidłowość opinii A. B..

W dalszej kolejności należy stwierdzić, że zupełnie bezzasadne są także te wywody apelacji, w których jej autor nawiązuje do treści art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Powódce służy taka służebność, jaka została ustanowiona postanowieniem Sądu w sprawie Ns 433/57, a nie taka, jak wynika z treści wpisu w księdze wieczystej. Wpis służebności do księgi wieczystej nie ma znaczenia konstytutywnego a jedynie deklaratoryjne. Zadaniem Sądu w niniejszej sprawie było ustalenie jakiej treści służebność przysługuje powódce i ustalenie granic tej służebności jako przesłanki do rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu. Powyższe zadanie Sąd I instancji zrealizował. Jeśli chodzi o kwestię domniemania z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece to nie ma racji apelujący sugerując, że domniemanie wynikające z treści wpisu może być obalone jedynie w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemania z art. 3 są domniemaniami iuris tantum i jako takie mogą być obalone przez przeciwstawienie im dowodu przeciwnego albo w procesie o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, albo w każdym innym postępowaniu, w którym ocena prawidłowości wpisu ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy obalaniu tego domniemania można korzystać z wszelkich środków dowodowych (por. wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2006 r., IV CSK 177/05, LEX nr 301835). – por. Komentarz do art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece E. G. i H. C. w Lex i powołane tam orzecznictwo Sądu Najwyższego). W tym miejscu przypomnieć trzeba, że w przypadku służebności drogi koniecznej nie działa zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych i nabywca nieruchomości nabędzie własność wraz z obciążeniem służebnością drogi koniecznej, również wtedy gdy służebność ta nie była ujawniona w księdze wieczystej – co wynika z art. 7 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Mając powyższe na uwadze na zasadzie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 §1 w związku z art. 108 §1 k.p.c. i. §8 pkt. 3 w związku z §13 ust. 1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE