UZASADNIENIE

do wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 26 września 2014 r.– z uwagi na treść art. 457 § 2 kpk – ograniczone do omówienia powodów zmiany dokonanej w zaskarżonym wyroku z urzędu.

W. B. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 18 września 2012 r. w R., gm. C., w woj. (...), kierował ciągnikiem rolniczym m-ki N. (...) o nr rej. (...), będąc w stanie nietrzeźwości, przy zawartości 1,15 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, a ponadto będąc uprzednio skazanym prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 16 grudnia 2011 r. – sygn. II K 964/11 za kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, tj. o czyn z art. 178a § 1 i 4 kk;

II. w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 28 listopada 2012 r. w R., gm. C., w woj. (...), będąc pod wpływem alkoholu znęcał się psychicznie i fizycznie nad członkami rodziny: żoną M. B. (1) i synem H. B. poprzez używanie wobec nich słów wulgarnych i obraźliwych, popychanie oraz szarpanie za odzież, rzucanie w nich różnymi przedmiotami, córką M. poprzez używanie wobec niej słów wulgarnych i obraźliwych, bicie po twarzy, oraz nad córkami E. i K., wobec których używał słów wulgarnych i obraźliwych, jak również groził wszystkim domownikom pozbawieniem zdrowia i życia, przy czym groźby te wzbudziły obawę, że zostaną spełnione oraz wyganiał ich z domu, tj. o czyn z art. 207 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Trzciance, wyrokiem z dnia 30 maja 2014 r. wydanym w postępowaniu przeprowadzonym pod sygn. akt II K 1020/12, uznał oskarżonego W. B. za winnego tego, że:

1. w dniu 18 września 2012 r. w R., gm. C., w woj. (...), kierował w ruchu lądowym pojazdem mechanicznym – ciągnikiem rolniczym m-ki N. (...) o nr rej. (...), będąc w stanie nietrzeźwości, przy zawartości 1,15 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, będąc uprzednio skazanym prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 16 grudnia 2011 r. – sygn. II K 964/11 – za kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, tj. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 i 4 kk i za to na podstawie art. 178a § 4 kk wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności;

2. w okresie od połowy roku 2010 do 28 listopada 2012 r. w R., gm. C., w woj. (...), będąc pod wpływem alkoholu znęcał się psychicznie i fizycznie nad członkami rodziny: żoną M. B. (1) poprzez używanie wobec niej słów wulgarnych i obraźliwych, popychanie oraz szarpanie za odzież, rzucanie w nią różnymi przedmiotami, córką M. poprzez używanie wobec niej słów wulgarnych i obraźliwych oraz bicie po twarzy i nad córkami E. i K., wobec których używał słów wulgarnych i obraźliwych, jak również groził wymienionym wyżej członkom rodziny pozbawieniem zdrowia i życia, przy czym groźby te wzbudziły u nich obawę, że zostaną spełnione oraz wyganiał osoby te z domu, tj. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 kk i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

Następnie, na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk połączył wyżej wskazane kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

W dalszej kolejności, na podstawie art. 69 § 1 i 4 kk w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności zawiesił warunkowo na okres 4 lat tytułem próby, a przy tym, na podstawie art. 71 § 1 kk, wymierzył karę 50 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30 zł. Natomiast na podstawie art. 73 § 1 kk oddał oskarżonego pod dozór kuratora sądowego w okresie próby. W oparciu o art. 72 § 1 pkt 5 kk zobowiązał też oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu.

Na podstawie art. 42 § 2 kk orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu kierowania wszelkimi pojazdami mechanicznymi przez okres 3 lat.

Na podstawie art. 49 § 2 kk orzekł natomiast wobec niego środek karny w postaci świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w kwocie 1 000 zł. A w pkt 10 Sąd wskazał, że nie uwzględnił wniosków pokrzywdzonych o zadośćuczynienia lub nawiązki.

W ostatnim punkcie wyroku, na podstawie art. 627 kpk oraz art. 1, art. 2 ust. 1 pkt 4, art. 3 ust. 2 i art. 6 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego zwrot kosztów sądowych w kwocie 446 zł na rzecz Skarbu Państwa, oraz wymierzył mu opłatę w kwocie 450 zł.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości obrońca oskarżonego. Zarzucił orzeczeniu:

•

obrazę prawa materialnego, to jest art. 207 § 1 kk polegającą na niewłaściwej interpretacji wskazanego przepisu i jego zastosowaniu przy przyjęciu, że zachowanie oskarżonego wypełniło przesłanki czynu opisane we wskazanych przepisach;

•

obrazę przepisów postępowania, to jest:

-: art. 2 § 2, 4, 7 i 410 kpk poprzez dowolną i sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie a w szczególności poprzez uznanie, że dowody w postaci zeznań świadków M. B. (2), H. B., K. B., M. B. (1) oraz S. H. wskazują, że oskarżony dopuszczał się wobec członków swojej rodziny znęcania psychicznego i fizycznego, a nadto, poprzez przyjęcie, że materiał dowodowy w sprawie wskazuje na okoliczność, iż w dniu 18 września 2012 roku oskarżony poruszał się ciągnikiem N. H. po drodze publicznej pod wpływem alkoholu, pomimo że zeznania świadków: H. i Z. M. zaprzeczają wskazanej okoliczności i uznaniu wyjaśnień oskarżonego za niewiarygodne;
-: art. 5 § 2 kpk poprzez rozstrzygniecie nie dających się wyjaśnić wątpliwości na niekorzyść oskarżonego;

•

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że praktycznie tożsame zeznania świadków pokrzywdzonych pozwalają na przyjęcie sprawstwa oskarżonego czynów wobec M., M., K. i E. B., a nie dają podstaw do uznania W. B. za winnego występku z art. 207 § 1 kk wobec H. B., a nadto uznaniu, że dochodziło do bicia M. B. (2) przez oskarżonego.

Wywodząc tak, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie W. B. od zarzucanych mu czynów bądź o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie go Sądowi I instancji celem ponownego merytorycznego rozpoznania.

Na rozprawie apelacyjnej prokurator, wskazując, że uległo zatarciu skazanie, które było podstawą kwalifikacji z art. 178a § 4 kk, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyjęcie odnośnie czynu z pkt 1 kwalifikacji z art. 178a § 1 kk i wymierzenie oskarżonemu kary 8 miesięcy pozbawienia wolności z zachowaniem dotychczasowych orzeczonych środków karnych, zmianę kary łącznej poprzez obniżenie jej do 1 roku i 4 miesięcy, a w pozostałym zakresie o utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego była celowa, gdyż zainicjowała kontrolę odwoławczą pierwszoinstancyjnego wyroku i umożliwiła korzystną dla oskarżonego jego zmianę, a to na skutek dostrzeżenia uchybienia Sądu Rejonowego w toku postępowania apelacyjnego. Natomiast z racji bezzasadności zgłoszonych zarzutów odwoławczych apelacja obrońcy została uznana za oczywiście bezzasadną, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku Sądu Okręgowego z dnia 26 września 2014 r.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że Sąd odwoławczy, zgodnie z obowiązującą procedurą karną zwolniony był z obowiązku rozprawiania się z zarzutami apelacji obrońcy oskarżonego. Uznać tak należało ze względu na art. 457 § 2 kpk, który stanowi, że jeżeli sąd utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało zgłoszone zdanie odrębne (por. kom. do art. 457 kpk [w:] P. Hofmański (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom II, C.H. Beck 2011).

Sąd II instancji w zaistniałej sytuacji procesowej miał jednak obowiązek przedstawić na piśmie powody dokonanej zmiany zaskarżonego, która nastąpiła z urzędu.

Omawiając powody owej zmiany, wskazać trzeba w pierwszej kolejności, że zgodnie z zasadą ujmowaną przez przepisy art. 434 § 2 i art. 440 kpk oraz zasadą prawdy materialnej i trafnego orzekania, Sąd odwoławczy ma prawo i obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu, niezależnie od tych granic – w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi potrzeba orzeczenia na korzyść oskarżonego, choćby środek odwoławczy wniesiono na jego niekorzyść, i to na każdej z podstaw określonych w art. 438 kpk (por. wyrok SN z 29 maja 1973 r., V KRN 118/73, OSNKW 1973/12/155).

Poszerzone w myśl wspomnianych reguł czynności kontrolne wykazały, że od momentu wyrokowania w sprawie przez Sąd Rejonowy doszło w niej do zmiany stanu faktycznego. Mianowicie doszło do zatarcia skazania oskarżonego W. B. wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt II K 964/11 za przestępstwo kierowania pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, to jest za występek z art. 178a § 1 kk. Zatarcie to nastąpiło na mocy art. 76 § 1 kk. Jak wynika bowiem z analizy akt sprawy, pisma z Sądu Rejonowego w Trzciance przekazanego faksem Sądowi Okręgowemu w Poznaniu w dniu 25 września 2014 r. oraz przesłanych wraz z tym ostatnim pismem załączników w postaci odpisu powiadomienia z dnia 27 lutego 2012 r. i karty dłużnika, wspomniane skazanie uległo zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Nie budzi bowiem wątpliwości, że w ciągu tych 6 miesięcy nie doszło do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności, orzeczonej w tamtym postępowaniu. Jest też bezspornym, że W. B. wywiązał się ze wszystkich nałożonych przywołanym wyżej wyrokiem zobowiązań. W dniu 16 lutego 2012 r. uiścił kwotę świadczenia pieniężnego na rzecz Stowarzyszenia na Rzecz Poprawy (...) Ruchu Drogowego (...) w P. (por. k. 292), w dniu zaś 11 maja 2012 r. spłacił grzywnę oraz koszty i opłaty sądowe (por. k. 293). Jak wynika natomiast z informacji zawartej w notatce urzędowej z dnia 18 września 2012 r., środek karny w postaci dwuletniego zakazu kierowania pojazdami mechanicznymi za wyjątkiem tych, do których prowadzenia uprawnia prawo jazdy kat. A i T był wykonywany w okresie od 4 stycznia 2012 r. do 4 stycznia 2014 r. (k. 1). Nie zachodziły zatem przesłanki negatywne do ustalenia zatarcia skazania, przewidziane w art. 76 § 2 kk.

Uwzględniwszy powyższe oraz fakt, że dniem zakończenia okresu próby wyznaczonego W. B. w postępowaniu II K 964/11 był 24 grudnia 2013 r., należało ustalić, że wydany w tamtym postępowaniu wyrok uległ zatarciu z dniem 24 czerwca 2014 r. i od tamtej pory skazanie uznawać należy za niebyłe. Ustalenie, że podsądny dopuścił się w dniu 18 września 2012 r. zarzucanego mu w akcie oskarżenia czynu, nie mogło się zatem wiązać z przyjęciem, iż uczynił to, będąc wcześniej prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.

Stwierdzić należało powyższe, gdyż fakt zatarcia z mocy prawa wcześniejszego prawomocnego skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 kk lub wymienione w art. 178a § 4 kk, zaistniały w dacie wyrokowania co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 kk, uniemożliwia przyjęcie odpowiedzialności sprawcy na podstawie art. 178a § 4 kk także wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego skazania (por. postanowienie SN z 21 sierpnia 2012 r., IV KK 59/12, OSNKW 2013/1/3). Sąd odwoławczy podziela ten pogląd prezentowany przez Sąd Najwyższy w przywołanym powyżej judykacie.

W zaistniałej sytuacji koniecznym stało się dokonanie zmiany opisu czynu przypisanego oskarżonemu W. B. w pkt 1 zaskarżonego wyroku poprzez eliminację nieaktualnych i niekorzystnych dla podsądnego treści, a mianowicie zapisu, że był on uprzednio prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. II K 964/11 za kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości.

Następstwem modyfikacji opisu czynu z pkt 1 była korzystna dla podsądnego zmiana kwalifikacji prawnej. Zachowanie oskarżonego wypełniło bowiem wyłącznie znamiona ustawowe czynu zabronionego z art. 178a § 1 kk, tj. występku w typie podstawowym.

Dalszym skutkiem dokonanej przez Sąd Okręgowy a przedstawionej powyżej modyfikacji była potrzeba rozważenia na nowo kwestii wymiaru kary.

Uwzględniwszy łagodniejszą sankcję art. 178a § 1 kk, w stosunku do tej przewidzianej art. 178a § 4 kk, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, analizując kwestię rodzaju kary właściwej dla sprawy przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, że adekwatną dolegliwością będzie w tym przypadku wyłącznie kara pozbawienia wolności. Tylko ona odda właściwie stopień winy sprawcy oraz społeczną szkodliwość jego czynu. Wziąć należało przy tym pod uwagę te same okoliczności, które wskazane zostały przez organ instancji niższej – oczywiście z pominięciem faktu uprzedniej karalności za występek z art. 178a § 1 kk. To jest poczytać oskarżonemu na niekorzyść fakt, że w zamiarze bezpośrednim kierował ciągnikiem rolniczym, znajdując się w stanie znacznej nietrzeźwości (ponad czterokrotnie przekraczającym granicę określoną w § 16 art. 115 kk). Uwzględnić też należało, że wprowadził on do ruchu drogowego pojazd, który ze względu na swoje gabaryty stanowił realne i znaczne zagrożenie dla innych uczestników tego ruchu. Jest też istotnym, że nie wystąpiły w sprawie okoliczności, które można byłoby uznać w tym przypadku za okoliczność łagodzącą. W szczególności, że oskarżony nie przyznawał się do winy w zakresie prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Uznać również trzeba, że wobec nagminności sytuacji, gdzie nietrzeźwi kierowcy stwarzają stan zagrożenia na drogach publicznych, tylko kara pozbawienia wolności wywoła pożądane skutki w zakresie prewencji generalnej. Przy badaniu natomiast aspektu prewencji indywidualnej nie sposób było założyć, że spodziewany efekt wychowawczy osiągnęłaby względem W. B. kara grzywny czy ograniczenia wolności. Te nie cechują się bowiem dostatecznie dużą mocą oddziaływania w sytuacjach, gdy podsądny wymaga silnego impulsu skłaniającego do refleksji nad zagrożeniami jakie wywołał on swym niewłaściwym działaniem.

Mając wszystko powyższe na uwadze, Sąd II instancji uznał, że karą współmierną do okoliczności czynu oraz właściwości i warunków sprawcy będzie kara 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Zmiana w zakresie jednej z kar jednostkowych orzeczonych wobec podsądnego pociągnęła za sobą konieczność wymierzenia na nowo kary łącznej. Sąd II instancji podzielił przyjęte przez Sąd niższej instancji założenia i uznał, że najbardziej prawidłowym będzie zastosowanie wobec oskarżonego W. B. zasady asperacji. Uwzględniwszy przy tym, że zmianie uległy ramy wymiaru kary łącznej (od kary 1 roku i 2 miesięcy do kary 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności), Sąd wymierzył karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd II instancji kierował się przy tym okolicznościami wpływającymi na sądowy wymiar kary, a wskazanymi przez Sąd I instancji. Te, poza wyżej podanymi ograniczeniami, zachowały swą aktualność. Uwzględnił w szczególności, że przy wymiarze kary łącznej znaczenie ma związek podmiotowy i przedmiotowy między zbiegającymi się przestępstwami, stopień społecznej szkodliwości charakteryzujący wszystkie zachowania przestępcze nim objęte oraz wymogi prewencyjnego oddziaływania kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej. Kształtując wymiar kary łącznej wziął też pod uwagę wielość czynów wchodzących do realnego zbiegu w tej konfiguracji czasowej, a także różnorodność naruszonych dóbr (por. wyrok SA w Białymstoku z 28 sierpnia 2012 r., II AKa 144/12, LEX nr 1217653).

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, albowiem nie zachodziły żadne podstawy do jego uchylenia bądź zmiany (punkt 2 wyroku). W szczególności za trafne uznać należało warunki zawieszenia wykonania kary na okres próby, a w tym rozmiar orzeczonej na podstawie art. 71 § 1 grzywny. Poprawnie zostały też wymierzone środki karne w postaci zakazu kierowania wszelkimi pojazdami mechanicznymi przez okres 3 lat oraz świadczenia pieniężnego w kwocie 1 000 zł.

W punkcie 3 Sąd II instancji orzekł o kosztach postępowania odwoławczego. Na podstawie art. 636 § 1 kpk zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa zwrot kosztów procesu za postępowanie odwoławcze w wysokości 20 zł tytułem zryczałtowanej opłaty za doręczenie wezwań i innych pism. Kwota ta wynika z § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (Dz. U. z 2013, poz. 663 j.t.). Z kolei na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 4 oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz. 223 ze zm.) wymierzył podsądnemu jedną opłatę za obie instancje w wysokości 450 zł.

M. G. M. H. B.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE