UZASADNIENIE

Powód H. K. w pozwie z dnia 20 listopada 2012 r. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w D. i Zakładu Karnego nr (...) we W. kwoty 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku z doprowadzeniem go przez pozwane jednostki do kalectwa i spowodowanie u niego ogromnego bólu i cierpień.

W uzasadnieniu żądania powód wskazał, że 24 stycznia 2001 r. został osadzony w Areszcie Śledczym w D.. W tym samym dniu uległ też wypadkowi, w wyniku którego doznał obrażeń w postaci wieloodłamowego złamania szyjki lewej kości ramiennej oraz wyrostka barkowego łopatki lewej. Po konsultacji w ośrodku zdrowia w D., został skierowany na operację do szpitala w W.. Od tego momentu czekał na transport do wskazanego wyżej szpitala, aż do 3 marca 2003 r., kiedy to przewieziono go do Zakładu Karnego nr (...) we W.. Jednak ostatecznie, aż do dnia dzisiejszego nie został nigdzie zoperowany. Z uwagi na powyższe, powód żył w ciągłym bólu, miał trudności ze snem, a kości w jego ręce krzywo się zrosły. Przy czym od pewnego czasu jego staw ramienny jest zablokowany oraz nastąpił zanik mięśni ręki lewej.

W ocenie powoda, błędne działalnie pozwanych jednostek doprowadziło go do trwałego kalectwa.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa - Zakład Karny nr (...) we W. oraz Areszt Śledczy w D., wniósł o oddalenie powództwa.

Pozwany wskazał, że powód był osadzony w Areszcie Śledczym w D. w okresach: od 27 sierpnia 1999 r. do 22 grudnia 1999 r., od 24 stycznia 2002 r. do 10 grudnia 2002 r., od 25 lutego 2003 r. do 02 marca 2004 r., od 22 sierpnia 2012 r. do 4 września
2012 r. W Zakładzie Karnym nr (...) we W. powód przebywał natomiast w okresie: od 03 maja 1974 r. do 09 czerwca 1978 r., od 11 września 1978 r. do 09 kwietnia 1979 r., od 01 sierpnia 1979 r. do 20 lipca 1981 r., od 19 lipca 1994 r. do 05 lipca 1995 r., od 10 grudnia 2002 r. do 25 lutego 2003 r. oraz od 2 marca 2004 r. do 16 grudnia 2010 r.

W pierwszej kolejności pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powoda wobec Aresztu Śledczego w D.. W pozwie powód nie wskazał, aby doznał krzywd uzasadniających jego roszczenie w czasie ostatniego pobytu w powyższej jednostce penitencjarnej, tj. w 2012 r. Ostatni zaś pobyt w tym Areszcie, objęty roszczeniem, zakończył się w dniu 2 marca 2004 r., dlatego też roszczenia powoda w tym zakresie przedawniły się z dniem 21 listopada 2009 r.

Strona pozwana wskazała następnie, że zarzuty powoda dotyczące jego pobytu w Zakładzie Karnym nr (...) we W., odnoszą się do okresu od 10 grudnia 2002 r. do 16 grudnia 2010 r. Zatem roszczenia związane z ewentualnymi niekorzystnymi dla powoda zachowaniami lub zaniechaniami funkcjonariuszy i pracowników tej jednostki sprzed daty 21 listopada 2009 r. również uległy przedawnieniu.

Z ostrożności procesowej pozwany podniósł, że przedmiotowego urazu ręki powód doznał podczas pobytu na wolności w lipcu 2001 r. Wówczas też nie poddał się właściwemu leczeniu opuszczając samowolnie szpital w L.. Z chwilą osadzenia go w Areszcie Śledczym w D. w dniu 24 stycznia 2002 r., już 29 stycznia został poddany badaniu radiologicznemu, które potwierdziło uraz lewej kości ramiennej i zwichnięcie lewego stawu barkowego. Przez cały okres pobytu powoda w obu pozwanych jednostkach więziennych, brano pod uwagę stan jego zdrowia oraz poddawano go badaniom, jak i leczeniu - gdy zgłaszał dolegliwości zdrowotne, to otrzymywał właściwe lekarstwa. W dniu 14 kwietnia 2008 r. powód został poddany konsultacji specjalistycznej w Szpitalu (...) w P.. Ponadto powód wielokrotnie odmawiał poddawania się zleconym mu zabiegom, w tym rehabilitacyjnym. Dnia 18 lutego 2005 r. powód odmówił zaś leczenia, gdy został zakwalifikowany w warunkach szpitala więziennego w Areszcie Śledczym w W..

Pozwany dodał, że w trakcie pobytu w jednostkach więziennych powód nie wnosił żadnych uwag dotyczących nieprawidłowego rozmieszczenia go czy też warunków bytowych. Nie składał żadnych skarg, nie podejmował też innych czynności, z których wynikałyby okoliczności wskazywane przez powoda w pozwie. Dlatego też w ocenie pozwanego Skarbu Państwa, należy przyjąć, że powód w trakcie odbywania kar pozbawienia wolności w tych jednostkach nie doznał żadnych negatywnych odczuć psychicznych z tym związanych.

W piśmie procesowym z dnia 16 kwietnia 2013 r. powód sprecyzował żądanie pozwu w zakresie Zakładu Karnego nr (...) we W. wskazując, że okres, za jaki dochodzi zadośćuczynienia, obejmuje jego pobyt w tej jednostce od 3 marca 2004 r. do 14 kwietnia 2008 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód H. K. jest osobą wielokrotnie karaną. W jednostkach penitencjarnych, w których odbywa wymierzone mu kary pozbawienia wolności (między innymi za popełnione przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) przebywa – z przerwami - od 1967 r.

Powód był osadzony w Areszcie Śledczym w D. w okresach: od 27 sierpnia 1999 r. do 22 grudnia 1999 r., od 24 stycznia 2002 r. do 10 grudnia 2002 r., od 25 lutego 2003 r. do 02 marca 2004 r., od 22 sierpnia 2012 r. do 04 września 2012 r.

W Zakładzie Karnym nr (...) we W. powód przebywał natomiast w okresie: od 03 maja 1974 r. do 09 czerwca 1978 r., od 11 września 1978 r. do 09 kwietnia 1979 r., od 01 sierpnia 1979 r. do 20 lipca 1981 r., od 19 lipca 1994 r. do 05 lipca 1995 r., od 10 grudnia 2002 r. do 25 lutego 2003 r. oraz od 02 marca 2004 r. do 16 grudnia 2010 r.

( dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach k. 75-89, wyrok Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 17 kwietnia 2000 r. sygn. akt II K 616/99 k. 90-96, wyrok Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z dnia 07 kwietnia 2003 r. sygn. akt II K 924/02 k. 97, wyrok Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 26 sierpnia 2003 r. sygn. akt II K 178/02 k. 98-100);

W lipcu 2001 r., przebywając na wolności, powód uległ wypadkowi, wskutek którego doznał urazu w postaci złamania nasady bliższej lewej kości ramiennej oraz zwichnięcia lewego stawu barkowego.

(okoliczność bezsporna);

W dniu 16 lipca 2001 r. powód trafił do Szpitala (...) w L.. Zastosowano wobec niego leczenie w postaci chirurgicznego zaopatrzenia ran. Wykonane rtg barku lewego wykazało zastarzałe złamanie wieloodłamowe w zakresie głowy i szyjki kości ramiennej z przemieszczeniem, bez cech świeżej szkody kostnej. Również rtg przedramienia lewego nie wykazało cech świeżej szkody kostnej.

Powód oddalił się samowolnie w tego szpitala w dniu 17 lipca 2011 r., mimo istniejącego w tym zakresie zakazu.

( dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 17 lipca 2001 r. k. 101);

W dniu 24 stycznia 2002 r. powód został osadzony w Areszcie Śledczym w D.. W dniu 29 stycznia 2002 r. wykonano u niego badanie radiologiczne, którego wynik wskazał na przebyte złamanie nasady bliższej lewej kości ramiennej zrastające się z dużym przemieszczeniem oraz pachowe zwichnięcie lewego stawu barkowego.

( dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach k. 75-89, wynik badania radiologicznego z dnia 29 stycznia 2002 r. k. 102);

W świadectwie lekarskim o stanie zdrowia skazanego z dnia 21 lutego 2002 r. lekarz specjalista chirurg stwierdził, że wobec powoda, ze względu na istnienie niewielkiego zaniku mięśni w kończynie górnej lewej, zniekształcenie tej kończyny w zakresie ramienia oraz ograniczenie ruchów w stawie barkowym lewym, wskazane jest leczenie operacyjne.

Z dokumentacji medycznej dotyczącej powoda wynika, że mimo iż został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego w warunkach szpitala więziennego Aresztu Śledczego W., odmówił leczenia.

( dowód: świadectwo lekarskie z dnia 21 lutego 2002 r. k. 103, świadectwo lekarskie z dnia 18 lutego 2005 r. k. 105, świadectwo lekarskie z dnia 16 września 2005 r. k. 109, świadectwo lekarskie z dnia 28 czerwca 2006 r. k. 185);

W trakcie pobytów w Zakładzie Karnym nr (...) we W. oraz w Areszcie Śledczym w D., powód był wielokrotnie konsultowany przez lekarzy, w tym chirurgów i ortopedów, był poddawany rehabilitacji, a w razie potrzeby otrzymywał właściwe lekarstwa oraz był kierowany na potrzebne badania. Kilkukrotnie jednak powód odmówił poddaniu się badaniom czy zabiegom rehabilitacyjnym.

Lekarz dokonujący konsultacji w Zakładzie Karnym nr (...) we W. zwracał się także w razie wskazań do odpowiednich jednostek świadczących usługi medyczne celem przeprowadzenia u powoda konsultacji medycznych i zakwalifikowania go oraz wyznaczenia mu terminu na leczenie operacyjne.

( dowód: książka zdrowia skazanego k. 121-144, wyniki badań z 30 grudnia 2004 r. k. 104, świadectwo lekarskie z dnia 18 lutego 2005 r. k. 105, świadectwo lekarskie z dnia 16 września 2005 r. k. 109, wynik badania rtg z 18 października 2005 r. k. 110, świadectwo lekarskie z dnia 28 czerwca 2006 r. k. 185, świadectwo lekarskie z dnia 06 września 2006 r. k. 111, świadectwo lekarskie z dnia 02 maja 2007 r. k. 112, świadectwo lekarskie z dnia 21 grudnia 2007 r. k. 113, świadectwo lekarskie z dnia 30 stycznia 2008 r. k. 115, pismo z dnia 19 marca 2008 r. k. 118);

Pismem z dnia 10 sierpnia 2005 r. dyrektor ZOZ Aresztu Śledczego W. poinformował powoda, że na oddziale ortopedii tut. ZOZ nie ma możliwości przeprowadzenia operacji ze względu na istniejący stan zdrowia powoda (zrosty z nieprawidłowym ustawieniem odłamów). Stwierdził też, że ewentualne leczenie nie daje gwarancji powodzenia biorąc pod uwagę czas, jaki upłynął od urazu. Poza tym zrost w stawie barkowym jest na tyle korzystny, że umożliwił powodowi podjęcie pracy.

( dowód: pismo z dnia 10 sierpnia 2005 r. k. 108).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

Powód H. K. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia za wyrządzoną mu przez stronę pozwaną szkodę niemajątkową (krzywdę) wynikającą z niezapewnienia mu odpowiedniej opieki medycznej, czego skutkiem jest zniekształcenie oraz uraz lewej ręki.

Przy czym w piśmie procesowym z dnia 16.04.2013 r. powód sprecyzował, że okres za jaki dochodzi zadośćuczynienia obejmuje jego pobyt Zakładzie Karnym nr (...) we W. od 03.03.2004 r. do 14.04.2008 r.

Podstawę prawną żądania zgłoszonego przez powoda stanowi w ocenie Sądu przepis art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c.

Jednak ze względu na stanowisko strony pozwanej zaprezentowane w odpowiedzi na pozew, w pierwszej kolejności wymagał rozważenia podniesiony w sprawie zarzut przedawnienia roszczenia powoda, które ten wywodził z faktu niezgodnych z prawem działań oraz zaniechań funkcjonariuszy służby więziennej oraz pracujących tam lekarzy w okresie odbywania przez powoda kar pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym nr (...) we W. (do kwietnia 2008 r.) oraz w Areszcie Śledczym w D., co wywołało u niego krzywdę w postaci trwającego od wielu lat bólu oraz trwałego zniekształcenia lewej ręki.

Zgodnie z treścią przepisu art. 445 § 1 k.c., w wypadkach przewidzianych w art. 444 k.c., sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Podstawę żądania zadośćuczynienia w omawianym przepisie stanowi więc przede wszystkim konsekwencja uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia w postaci krzywdy, czyli cierpienia fizycznego i psychicznego. Do cierpień fizycznych zalicza się przede wszystkim ból i podobne do niego dolegliwości. Cierpieniem psychicznym są natomiast ujemne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia w postaci np. zeszpecenia, konieczności zmiany sposobu życia czy nawet wyłączenia z normalnego życia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 lutego 2000 r., I CKN 969/98, LEX nr 50824).

Stosownie natomiast do treści art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 417 k.c. jest zasadniczo szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., ale może być też zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę w przypadkach wskazanych w art. 445 i 448 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 07 kwietnia 2010 r., I ACa 222/10, LEX nr 628185; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 09 listopada 2010 r., I ACa 841/10, LEX nr 756729).

Przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (w tym z art. 417 k.c.), podlega ogólnym regułom przedawnienia ustanowionym w przepisach art. 117 i n. k.c., z modyfikacjami określonymi w art. 442¹ k.c., dotyczącymi terminów przedawnienia tych roszczeń i ich biegu. Przepisy te regulują przedawnienie wszelkich roszczeń majątkowych w zakresie odpowiedzialności deliktowej, a więc roszczeń o naprawienie szkody majątkowej oraz roszczeń o pieniężne zadośćuczynienie krzywdzie.

Zgodnie z art. 442¹ § 1 k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Powyższy przepis został wprowadzony do kodeksu cywilnego na mocy ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2007, Nr 80, poz. 538), która weszła w życie 10 sierpnia 2007 r., przy czym stosuje się go nie tylko do roszczeń powstałych po nowelizacji kodeksu cywilnego, ale także do wcześniej powstałych roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych i nieprzedawnionych w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny, a więc w dniu 10 sierpnia 2007 r. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że zarówno przepis art. 442 § 1 k.c., jak i art. 442¹ § 1 k.c., w jednakowy sposób określały długość okresu przedawnienia roszczeń z czynów niedozwolonych, stanowiąc, że roszczenia takie przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, iż w chwili wejścia w życie nowej regulacji (10 sierpnia 2007 r.) roszczenie powoda związane z jego pobytem w Areszcie Śledczym w D. było przedawnione w całości, zaś odnośnie pobytu w Zakładzie Karnym nr (...) we W. w okresie wskazanym przez powoda w piśmie procesowym z dnia 16 kwietnia 2013 r., jedynie w części, tj. odnośnie jego pobytu w tej jednostce do dnia 10 sierpnia 2004 r. W stosunku do pozostałego okresu osadzenia powoda w powyższej jednostce penitencjarnej, zastosowanie znajduje natomiast nowa regulacja przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynów niedozwolonych.

Powód wniósł pozew w niniejszej sprawie w dniu 20 listopada 2012 r. (pieczątka administracji Zakładu Karnego w K. na kopercie, k. 24), a jego zarzuty dotyczą przebywania jako osadzonego w Areszcie Śledczym w D. w okresie od dnia 24 stycznia 2002 r. do 2 marca 2004 r. , zaś Zakładzie Karnym nr (...) we W. w okresie od 3 marca 2004 r. do 14 kwietnia 2008 r. Stosując przepis art. 442^{(
1)} k.c. (dawniej art. 442 § 1 k.c.) oraz 3 - letni termin przedawnienia objętych żądaniem roszczeń, należy stwierdzić, iż roszczenie powoda o zadośćuczynienie z tytułu czynu niedozwolonego było więc w całości przedawnione. W dniu wniesienia pozwu przedawnione było - poza roszczeniem odnoszącym się do okresu pobytu powoda w obu jednostkach przed dniem 10 sierpnia 2004 r.- także całe jego żądanie związane z jego pobytem w Zakładzie Karnym nr (...) we W. trwającym do dnia 14 kwietnia 2008 r. Trzyletni okres przedawnienia tego ostatniego okresu upłynął bowiem w dniu 14 kwietnia 2011 roku. Skoro zaś powód wystąpił z pozwem w dniu 20 listopada 2012 r., podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia majątkowych roszczeń powoda należało uznać za zasadny.

Sąd zważył także, iż jeżeli szkoda ujawni się nawet po upływie terminów określonych w art. 442¹ k.c., to w zupełnie wyjątkowych przypadkach możliwe jest sięgnięcie do konstrukcji prawnej nadużycia prawa określonej w art. 5 k.c., ponieważ jej zastosowanie do oceny zarzutu przedawnienia jest akceptowane w doktrynie i orzecznictwie (por. Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, nb 676). Sąd dokonał więc oceny, czy podniesienie przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia powoda, nie stanowi nadużycia przysługującego jej prawa.

Sąd uznał, że w kontekście wszystkich okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, w tym w szczególności zachowania i sylwetki osobowościowej powoda, wielokrotnie karanego i przebywającego od wielu lat w zakładach karnych za popełnienie różnych przestępstw, nie sposób uznać, że skorzystanie przez stronę pozwaną z zarzutu przedawnienia, stanowiłoby nadużycie przysługującego jej prawa. Istotne przy tej ocenie są także informacje wynikające z dokumentacji medycznej dotyczącej powoda. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że już przebywając na wolności powód bez zezwolenia opuścił szpital w L., w którym przebywał na obserwacji. Ponadto przedmiotowego urazu ręki doznał w lipcu 2001 r., nie będąc wówczas osadzonym w żadnej jednostce penitencjarnej. Znamiennym jest również – wbrew twierdzeniom powoda – że mimo iż został on zakwalifikowany do leczenia operacyjnego w szpitalu w W., to jednak nie wyraził na to zgody. Także w trakcie pobytów w pozwanych jednostkach, powód kilkukrotnie odmówił poddania się określonym badaniom, jak i zabiegom rehabilitacyjnym, co wynika jednoznacznie z analizy książki zdrowia skazanego – powoda. Nadto z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika, że zarówno w Zakładzie Karnym nr (...) we W., jak i w Areszcie Śledczym w D., powód otrzymywał niezbędną pomoc i opiekę lekarską, a także był kilkukrotnie konsultowany przez lekarzy specjalistów.

Mając więc na uwadze, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powoda okazał się w pełni zasadny, Sąd nie prowadził pełnego postępowania dowodowego, przede wszystkim w postaci dowodu z opinii biegłego, która pozwoliłaby dokonać ustaleń w zakresie obecnego stanu zdrowia powoda oraz jego przyczyn, a który to wniosek został oddalony na rozprawie w dniu 15.04.2014 r.

Ze względu zaś na przedstawione wyżej okoliczności, oddalono powództwo w punkcie I sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku, Sąd wydał kierując się normą art. 102 k.p.c., według której w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd uznał, iż fakt wieloletniego przebywania powoda w zakładach karnych oraz związana z tym jego trudna sytuacja materialna, uzasadnia nieobciążanie powoda kosztami procesu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE