UZASADNIENIE

wyroku z dnia 31 października 2014 r.

Decyzją z dnia 15 lipca 2014 r. znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.odmówił wnioskodawcy J. M.naliczenia odsetek od wypłaconego wyrównania emerytury, przyznanej decyzją z dnia 11 kwietnia 2014 r., wykonującą prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 9 lipca 2013 r. sygn. akt III U 811/13.

W uzasadnieniu powołano przepisy art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) i stwierdzono, że brak jest podstaw do wypłaty ustawowych odsetek od wyrównania emerytury za okres od 20 kwietnia 2013 r. do 26 kwietnia 2014 r. W szczególności wskazano, że decyzja o przyznaniu emerytury wnioskodawcy oraz jej wypłata nastąpiła w ustawowym 30 dniowym terminie od wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego.

Wnioskodawca J. M. złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc
o jej zmianę i zasądzenie odsetek ustawowych od wypłaconej emerytury.

W uzasadnieniu podał, że występując z wnioskiem emerytalnym wykazał prawo do należnego mu świadczenia. Niemniej prawo do emerytury uzyskał dopiero na podstawie wyroku sądowego. W rezultacie świadczenie emerytalne przyznano i wypłacono mu po ponad roku od złożenia wniosku o emeryturę. To wyłącznie organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieprawidłową ocenę jego sprawy i wypłatę emerytury z opóźnieniem. Wobec tego należne są mu ustawowe odsetki od przyznanej emerytury od dnia 20 kwietnia 2013 r. do 26 kwietnia 2014 r. tj. daty otrzymania świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu wskazano, że decyzją z dnia 11 kwietnia 2014 r. wykonano prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w P.z dnia 9 lipca 2013 r. sygn. akt III U 811/13. Ta sprawa była rozpoznawana przez Sąd Apelacyjny w R., który wyrokiem
z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. akt III AUa 1074/13 oddalił apelację organu rentowego. Wyrok ten nie zawierał rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek i wpłynął do ZUS O/R.w dniu 5 marca 2014 r. Z uwagi na dokonane rozliczenia, w związku z dotychczasową wypłatą świadczenia przedemerytalnego, w dniu 11 kwietnia 2014 r. organ rentowy wydał decyzję emerytalną, zachowując ustawowy termin w tym zakresie. Prawomocny wyrok został wykonany z zachowaniem reguł z art. 114 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. emeryturę wypłacono wnioskodawcy od daty określonej przez sąd, czyli od dnia 4 marca 2013 r. W sprawie brak podstaw do wypłaty świadczenia z ustawowymi odsetkami w trybie art. 118 ust. 1a cyt. ustawy.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w P. ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. M. urodzony (...) w dniu 4 marca 2013 r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę, oświadczając że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz że nie pozostaje w stosunku pracy. Decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury z braku 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W rezultacie prawo do tego świadczenia ustalono w toku postępowania sądowego. Sąd Okręgowy
w P. wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. sygn. akt III U 811/13 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury w ustawowej wysokości, począwszy od dnia 4 marca 2013 r. W ocenie Sądu Okręgowego istotny w sprawie okazał się rodzaj pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę, który pracował w warunkach szczególnych jako pomocnik elektromontera, elektromonter i elektryk od czasu podjęcia pierwszego zatrudnienie w dniu 10 kwietnia 1967 r. do 2 sierpnia 1992 r. (25 lat 2 miesiące 18 dni).

Równocześnie w pkt II tego orzeczenia Sąd uznał, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków oraz dokumentów nieznanych organowi rentowemu i ich ocena) zwalniają organ rentowy
z odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia emerytalnego wnioskodawcy. To orzeczenie Sąd oparł na przepisie art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Na skutek apelacji organu rentowego od tego wyroku w części odnoszącej się do ustalenia prawa do emerytury sprawę rozstrzygał Sąd Apelacyjny w Rzeszowie. Wyrokiem
z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. akt III AUa 1074/13 oddalono apelację. Akta emerytalne wnioskodawcy zostały zwrócone Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi
w R. w dniu 5 marca 2014 r.

Wykonując prawomocny wyrok organ rentowy w dniu 11 kwietnia 2014 r. wydał decyzję o przyznaniu wnioskodawcy J. M. prawa do emerytury od dnia 4 marca 2013 r. Termin płatności tego świadczenia ustalono na 10 dzień każdego miesiąca. Na poczet należności za okres od 4 marca 2014 r. do 30 kwietnia 2014 r. w wysokości 33.322,04 zł organ rentowy zaliczył wypłacone wnioskodawcy świadczenie przedemerytalne w łącznej kwocie 16.228,62 zł. Ta decyzja została przekazana do realizacji w dniu 16 kwietnia 2014 r., świadczenie w kwocie 17.093,42 zł brutto wnioskodawca otrzymał w dniu 26 kwietnia 2014 r.

Wnioskodawca nie kwestionował tej decyzji. Natomiast w dniu 1 lipca 2014 r. wystąpił o naliczenie ustawowych odsetek z tytułu wypłaty emerytury z opóźnieniem tj. za okres od 20 kwietnia 2013 r. do 26 kwietnia 2014 r. Zaskarżoną decyzją odmówiono wypłaty ustawowych odsetek.

Dowód:

1. Akta tut. Sądu sygn. akt III U 811/13: wyrok Sądu Okręgowego z dnia 9.07.2013 r.
i wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 4.02.2014 r.

2. Akta organu rentowego:

- pismo Sądu Apelacyjnego z dnia 3.05.2014 r.,

- decyzja z dnia 11.04.2014 r.

- wniosek z dnia 1 lipca 2014 r.

- decyzja odmowna z dnia 15.07.2014 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i aktach poprzedniej sprawy sądowej wnioskodawcy, jaka toczyła się przed tutejszym Sądem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy J. M. zasługuje na uwzględnienie jedynie
w nieznacznej części dotyczącej prawa do ustawowych odsetek od wypłaconego wyrównania świadczenia.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) – organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydana tej decyzji. Przy czym w ust. 1a, wskazano, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tego organu, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Równocześnie w ust. 3 tego przepisu postanowiono, że jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo datę przedstawienia tych dowodów. Z kolei w ust. 5 postanowiono, że wypłata świadczenia wynikająca z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Ponadto w przepisie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.) przyjęto, że jeżeli Zakład,
w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania
i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (…) nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Następnie w § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 12, poz. 104) ustalono, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia ich wypłaty. Przyjęto też zasadę, że odsetki wypłaca się
z urzędu łącznie z wypłatą opóźnionego świadczenia (§ 4 ust. 1).

Przesłanką powstania obowiązku wypłaty odsetek jest zatem opóźnienie organu rentowego w ustaleniu prawa lub w wypłacie świadczenia, stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję emerytalno-rentową i przyznającym prawo do danego świadczenia, za które odpowiedzialność ponosi organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie bezsporne okazało się, iż wnioskodawca J. M.na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w P.z dnia 9 lipca 2013 r sygn.. akt III U 811/13 oraz prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w R. z dnia 4 lutego 2014 r. sygn. akt III AUa 1074/14 uzyskał prawo do emerytury, począwszy od dnia 4 marca 2013 r. Konieczność wystąpienia przez wnioskodawcę na drogę sądową spowodowała, że faktycznie dopiero po roku od daty złożenia wniosku na mocy orzeczenia sądowego ustalono mu prawo do emerytury.

Równocześnie w rozpoznawanej wówczas sprawie Sąd Okręgowy zmieniając odmowną decyzję stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. To orzeczenie stanowi rozstrzygnięcie prejudycjalne i wiąże sąd przy obecnym rozstrzyganiu sporu o odsetki za ewentualne opóźnienie w wypłacie świadczenia. W rezultacie w toku obecnego postępowania do rozstrzygnięcia pozostała jedynie kwestia czy organ rentowy w terminie ustawowym wykonał orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 4 lutego 2014 r.

Uwzględniając powołany przepis art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS i okoliczności nin. sprawy Sąd przyjął, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji emerytalnej należy przyjąć dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego wraz z aktami sprawy tj. dzień 5 marca 2014 r. Zatem to
w ciągu 30 dni od tej daty organ rentowy miał obowiązek wydania merytorycznej decyzji. Tymczasem decyzja emerytalna została wydana w dniu 11 kwietnia 2014 r. i tej okoliczności organ rentowy nie kwestionuje. Nieznaczne opóźnienie w wydaniu decyzji usprawiedliwia jedynie koniecznością rozliczenia świadczenia przedemerytalnego wnioskodawcy. Należy więc stwierdzić, że wydanie decyzji z kilkudniowym opóźnieniem spowodowane zostało wyłącznie względami rachunkowymi, ale to nie zwalnia organu rentowego
z odpowiedzialności. Tym samym spełniona została przesłanka z art. 85 ust.1 zdanie pierwsze cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - organ rentowy nie ustalił w terminie emerytury.

W tym miejscu zasadne jest odwołanie się do stanowiska Sądu Najwyższego, który
w uchwale z dnia 24 marca 2011 r. sygn.. akt I UZP 2/11 (OSNP 2011 nr 19-20, poz. 255 przyjął m.in, że skoro w świetle art. 85 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jedyną przesłanką przyznania odsetek jest uchybienie przez organ rentowy terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia z ubezpieczeń społecznych, to konieczne jest wykazanie przez ubezpieczonego zaistnienia tego opóźnienia. (…) Za uchybienie terminowi w rozumieniu tego przepisu uważa się zarówno niewydanie
w ustawowo określonym czasie decyzji przyznającej prawo, jak i wydanie błędnej decyzji (odmawiającej owego prawa, mimo spełnienia przez wnioskodawcę warunków jego uzyskania), następnie zmienionej przez sąd w postępowaniu odwoławczym. Równocześnie podkreślono, że przesłanki egzoneracji dłużnika muszą być przezeń niezawinione. Mają one bowiem obiektywny, a nie subiektywny charakter. Przekroczenie terminu do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia może zaś być następstwem uchybień organu rentowego w zakresie wykładni lub stosowania prawa materialnego albo naruszenia przepisów postępowania. W sytuacji, gdy organ rentowy z zachowaniem wszelkich wymagań proceduralnych skompletował cały materiał dowodowy i wyjaśnił wszystkie okoliczności sprawy tak, że w razie sporu sądowego nie zachodzi potrzeba prowadzenia dodatkowego postępowania w tym zakresie, zaś wydanie niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej przyznania świadczenia jest skutkiem niewłaściwej subsumcji ustalonego prawidłowo stanu faktycznego, skorygowanej dopiero przez sąd rozpoznający odwołanie od zaskarżonej decyzji, należy przyjąć, iż możliwe było terminowe ustalenie uprawnień wnioskodawcy do świadczenia, a opóźnienie w tym względzie nastąpiło z przyczyn, za które organ ten ponosi odpowiedzialność, nawet jeśli nie można mu zarzucić braku należytej staranności w wykładni i stosowaniu prawa.

W rezultacie zasadne okazało się żądanie wnioskodawcy co do ustawowych odsetek od kwoty wyrównania 17.093,42 zł za okres od 6 do 11 kwietnia 2014 r. Stąd na mocy powołanych przepisów w zw. z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 130 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. orzeczono jak w pkt I-szym wyroku, o częściowej zmianie zaskarżonej decyzji.

Natomiast mając na względzie wynik postępowania z poprzedniej sprawy sygn. akt III U 811/13 oraz zakres obecnego postępowania Sąd przyjął, że w pozostałym zakresie odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Nie ma podstaw do przyznania mu ustawowych odsetek za okres tj. od dnia od 20 kwietnia 2013 r. do 5 kwietnia 2014 r.

W związku z prawomocnym rozstrzygnięciem zawartym w wyroku tut. Sądu z dnia 9 lipca 2013 r. III U 811/13 w niniejszej sprawie zachodzi skutek powagi rzeczy osądzonej
w myśl art. 366 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. Oznacza to, że rozstrzygnięcie zawarte w tym orzeczeniu stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sąd rozpoznając między tymi samymi stronami nowy spór musi przyjąć, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym wcześniejszym wyroku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r. I BU 2/11 oraz 16 września 2009 r. I UK 121/09). W konsekwencji w toku obecnego postępowania kwestia ewentualnych odsetek, poza uwzględniony wyżej okres, nie może być przedmiotem odrębnego postępowania dowodowego ani odmiennych ustaleń.

Stąd na mocy powołanych przepisów i w zw. z art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalono dalej idące odwołanie wnioskodawcy. Orzeczenie w tym zakresie zawarto w pkt II-gim wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE