UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 1 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z wniosku Z. M. z udziałem B. M. dokonał podziału majątku wspólnego Z. M. i B. M., których małżeńska wspólność majątkowa ustała wskutek orzeczenia rozwodu wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 16 marca 2010 roku w sprawie sygn. akt I C 30/10 w ten sposób, że zasądził od Z. M. na rzecz B. M. tytułem spłaty kwotę 74.820,93 zł, płatną w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności, umorzył postępowanie w pozostałej części oraz orzekł o kosztach postępowania.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

B. M. i Z. M. zawarli związek małżeński w dniu 31 grudnia 1974 roku. Zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w czasie jego trwania B. i Z. M. nie zawierali małżeńskich umów majątkowych. Łącząca małżonków wspólność majątkowa nie została również zniesiona orzeczeniem sądu.

Związek małżeński wnioskodawcy i uczestniczki został rozwiązany przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 16 marca 2010 roku, który uprawomocnił się z dniem 7 kwietnia 2010 r.

B. M. i Z. M. byli - na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej — właścicielami zabudowanej nieruchomości gruntowej położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą (...).

Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 14 kwietnia 2011 roku, Rep. „A" Nr (...), Not. J. G.w T., Z. M.kupił od B. M.udział ½ części w prawie własności opisanej wyżej nieruchomości.

W trakcie trwania małżeństwa B. M. i Z. M. nabyli samochód osobowy marki D. (...). Pojazd ten wnioskodawca sprzedał po rozwiązaniu przez rozwód związku małżeńskiego stron ze cenę w kwocie 2.000 zł. Z kwoty tej wnioskodawca nie rozliczył się z B. M..

B. M. i Z. M. gospodarowali uzyskiwanymi w trakcie trwania małżeństwa dochodami w ten sposób, że wynagrodzenie za pracę - a następnie świadczenie emerytalne - uczestniczki wykorzystywane było na pokrycie kosztów bieżącego utrzymania rodziny, w tym utrzymania studiujących córek i spłaty ich kredytów studenckich, natomiast dochody wnioskodawcy przeznaczane były na finansowanie opłat za media, opłat związanych z eksploatacją samochodu oraz bieżących remontów i konserwacji domu. W pozostałej części dochody Z. M. zasilały oszczędności małżonków, które docelowo służyć miały sfinansowaniu gabinetów lekarskich córek.

B. M. uzyskiwała emeryturę w kwocie 2.017,00 zł brutto (IV 2010 r.), a uprzednio pracowała zawodowo, pełniąc funkcję zastępcy dyrektora szkoły. Uczestniczka jednocześnie udzielała korepetycji oraz zatrudniona była w (...) sp. z o.o. w Ł.. Z. M. pobierał emeryturę w wysokości 1.439,19 zł brutto, a uprzednio zatrudniony był jako nauczyciel w ośrodku szkolno — wychowawczym. Wnioskodawca osiągał niższe zarobki od uczestniczki i nie uzyskiwał żadnych dodatkowych dochodów.

W trakcie trwania małżeństwa B. M. i Z. M. zgromadzili zasoby pieniężne w kwocie 190.589,47 zł. Na kwotę tę składało się:

-: 15.361,31 zł zdeponowane na koncie osobistym B. M. w Banku (...) S.A. w W.;
-: 4.417,48 zł zdeponowane na indywidualnym koncie emerytalnym B. M. w Banku (...) S.A. w W.;
-: 1.695,02 zł stanowiące równowartość udziałów jednostkowych Funduszu (...) S.A. w W., nabytych przez B. M.;
-: 3.513,83 zł, którą to kwotę Z. M. wypłacił w dniu 10 lutego 2010 roku z rachunku brokerskiego w (...) S.A. w W.;
-: 30,75 zł zdeponowane (w dacie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej) na koncie Z. M. w (...) S.A. w W.,
-: 165.571,08 zł, którą to kwotę Z. M.uzyskał z tytułu odkupienia w dniu 17 maja 2007 r. 154,054 jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (...).

B. M. i Z. M. prócz zarządzania własnymi środkami, gospodarowali również zasobami pieniężnymi swoich rodziców - osób schorowanych i w podeszłym wieku. Z. M. zarządzał oszczędnościami W. M. (z większą intensywnością od roku 2007), zaś B. M. oszczędnościami K. M. (1).

W ramach przedstawionego wyżej zarządzenia B. M.ulokowała oszczędności swojej matki — K. M. (1)w wysokości 54.311,67 zł na założonej na własne nazwisko lokacie bankowej w Banku (...) S.A.w W.. Zarządzanie oszczędnościami rodziców przez Z. M.polegało min. na zakupie instrumentów finansowych oraz lokowaniu środków na lokatach bankowych. Z. M.lokował na własne nazwisko zarówno środki finansowe swojej matki, jak i wspólne oszczędności wnioskodawcy i uczestniczki.

W dniu 22 stycznia 2007 roku matka wnioskodawcy - W. M.wykupiła z Funduszu (...) jednostki uczestnictwa uzyskując kwotę 213.061,82 zł.

W dniu 29 stycznia 2007 roku Z. M.zakupił w Funduszu (...)jednostki uczestnictwa za kwotę 209.075,82 zł, które następnie w dniu 17 maja 2007 roku odkupił za kwotę 210.974,31 zł.

W dniu 25 stycznia 2007 roku Z. M.zakupił w Funduszu (...)jednostki uczestnictwa za kwotę 164.016,58 zł, które następnie odkupił w dniu 17 maja 2007 roku za kwotę 165.571,08 zł.

W dniu 19 października 2007 roku Z. M.zakupił w Funduszu(...)jednostki uczestnictwa za kwotę 100.000,00 zł, których do dnia dzisiejszego nie wykupił. Tego samego dnia wnioskodawca zakupił jednostki uczestnictwa w powyższym funduszu za kwotę 60.000 zł, które wykupił w dniu 12 stycznia 2010 roku za kwotę 41.058,50 zł.

W okresie od 22 stycznia 2009 roku do 24 sierpnia 2009 roku wnioskodawca posiadał lokatę bankową w (...) Bank S.A. w W. opiewającą na kwotę 152.995,63 zł. W okresie od 24 sierpnia 2009 roku do 24 listopada 2009 roku wnioskodawca posiadał lokatę bankową w (...) Bank S.A. w W. na kwotę 77.000 zł, zaś w okresie od 24 listopada 2009 roku do dnia 17 grudnia 2009 roku 6 lokat bankowych na kwoty po 13.029,77 zł (łącznie 78.178,62 zł), przy czym jako adres do korespondencji wnioskodawca wskazał miasto K.. W dniu 4 lutego 2010 roku wypłynęła na rachunek bankowy wnioskodawcy w (...) Bank S.A. w W. kwota 73.427,20 zł z tytułu zwrotu składki w Towarzystwie (...).

Na lokatach w Banku (...) S.A. w W. Z. M. w okresie od stycznia do grudnia 2009 roku posiadał kwotę 90.000 zł.

W dniu 4 maja 2010 roku wnioskodawca otrzymał darowiznę od swojej matki W. M. w wysokości 281.000 zł, która wpłynęła na rachunek bankowy wnioskodawcy w Banku (...) S.A. w W..

Dokonując ustaleń faktycznych w zakresie posiadanych przez Z.i B.byłych małżonków M.oszczędności Sąd I instancji nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy, iż zasoby finansowe, którymi zarządzał wnioskodawca stanowiły w całości oszczędności jego rodziców. Twierdzenia te pozostają bowiem w sprzeczności z wiarygodnymi zeznaniami uczestniczki, która przyznała, iż byli małżonkowie gospodarowali posiadanymi zasobami pieniężnymi w ten sposób, że dochody uczestniczki wydatkowane były na utrzymanie rodziny, natomiast dochody wnioskodawcy zasilały w znacznej części wspólne oszczędności. Co istotne fakt, iż uczestniczka z osiąganych dochodów pokrywała koszty utrzymania rodziny, w tym studiujących córek (w czym wnioskodawca nie partycypował) potwierdził w swych depozycjach Z. M.. W tym kontekście, jako wiarygodne jawią się twierdzenia B. M., iż wnioskodawca w trakcie trwania związku małżeńskiego stron (od 1974 roku) zgromadził z uzyskiwanego wynagrodzenia za pracę, a następnie ze świadczenia emerytalnego, wspólne oszczędności. Zeznania wnioskodawcy Z. M.jawią się jako niekonsekwentne, albowiem o ile początkowo twierdził on, iż zainwestował wspólne oszczędności małżonków w jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (167 jednostek za 100.000 zł), o tyle w dalszej części postępowania utrzymywał, iż powyższe aktywa zakupił za środki pochodzące z oszczędności rodziców. Twierdzenia wnioskodawcy nie korespondują również ze zgodnymi depozycjami świadków W. M.(matki wnioskodawcy) oraz M. M. (2)(brata wnioskodawcy), którzy zgodnie przyznali, iż rodzice wnioskodawcy posiadali oszczędności w kwocie ponad 200.000 zł. Tymczasem analiza załączonej do akt spraw)' dokumentacji bankowej dowodzi, iż w latach 2007-2009 Z. M.posiadał instrumenty finansowe oraz lokaty bankowe o wartości 400.000 zł, a mianowicie: od 25 stycznia 2007 r. jednostki uczestnictwa w Funduszu (...)zakupione za kwotę 160.000 zł (wykupione w części w dniu 12 stycznia 2010 roku k. 152-157), lokaty bankowe w (...) Bank S.A.w W.łącznie na kwotę 150.000 zł (k. 143) oraz lokaty bankowe w Banku (...) S.A.w W.(k. 74) łącznie na kwotę 90.000 zł. Fakt, że oszczędności W. M., którymi zarządzał wnioskodawca, stanowiły w przybliżeniu kwotę około 200.000 zł potwierdza okoliczność, iż W. M.w dniu 22 stycznia 2007 roku osobiście wykupiła w Funduszu(...)jednostki uczestnictwa otrzymując kwotę 213.061,82 zł. Jednostki te figurowały w dokumentacji funduszu na nazwisko matki wnioskodawcy. Z. M.nabył w dniach 25 stycznia 2007 roku i 29 stycznia 2007 roku - na własne nazwisko - jednostki uczestnictwa w Funduszu (...)za kwoty odpowiednio 164.016,58 zł oraz 209.075,82 zł (k. 152-157). W ocenie Sądu Rejonowego, o ile wydatkowana na ten cel kwota 209.075,82 zł pochodzić mogła ze środków W. M.z tytuły wykupu w dniu 22 stycznia 2007 roku jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (213.061,82 zł), o tyle pozostała zainwestowana przez wnioskodawcę kwota 164.016,58 zł wykraczała znacząco poza otrzymaną przez W. M.cenę wykupu jednostek uczestnictwa, co skłania do wniosku, iż zgodnie z twierdzeniami uczestniczki, kwota 165.571,08 - za którą jednostki te zostały w dniu 17 maja 2007 roku wykupione - stanowiła wspólne oszczędności byłych małżonków. Zdaniem Sądu I instancji brak jest podstaw do przyjęcia założenia, że wnioskodawca i uczestniczka przez 25 lat małżeństwa nie poczynili poważnych oszczędności, mimo, że wnioskodawca przeznaczać miał na ten cel część swoich dochodów, a rodzice wnioskodawcy (również emerytowani nauczyciele) zdołali odłożyć relatywnie znaczną kwotę 400.000 zł. W konsekwencji, Sąd ten ustalił, iż w łącznej puli zarządzanych przez wnioskodawcę środków finansowych, kwota 165.571,08 zł stanowiła oszczędności Z.i B. M., zaś w pozostałej części środki te stanowiły oszczędności rodziców wnioskodawcy.

W zakresie ulokowanej na koncie bankowym B. M. kwoty 54.311,67 zł, Sąd Rejonowy jako wiarygodne poczytał twierdzenia uczestniczki, w myśl których kwota ta stanowiła oszczędności jej matki — K. M. (1). Zważyć należy bowiem, iż w toku postępowania sam wnioskodawca nie kwestionował faktu, że uczestniczka zarządzała oszczędnościami jej matki — osoby w podeszłym wieku i schorowanej. Również świadek A. M. przyznała, że uczestniczka — podobnie jak wnioskodawca - opiekowała się oszczędnościami matki.

W tym stanie rzeczy, Sąd Rejonowy przyjął, iż prócz zasobów pieniężnych zdeponowanych na rachunkach bankowych (15.361,31 zł i 4.417,48 zł na koncie B. M., 30,75 zł na koncie Z. M.w (...) S.A.w W.oraz 3.513,83 zł wypłaconych przez wnioskodawcę w dniu 10 lutego 2010 roku z rachunku brokerskiego w (...) S.A.w W.), w skład majątku wspólnego Z.i B.byłych małżonków M.wchodzą nadto oszczędności w wysokości 165.571,08 zł, którą to kwotę Z. M.uzyskał z tytułu odkupienia w dniu 17 maja 2007 r. 154,054 jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (...).

Sąd I instancji zaznaczył, iż podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności majątkowej oraz istniejące w chwili dokonywania podziału. W postępowaniu o podział majątku wspólnego Sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach małżonków z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na te składniki majątkowe nakładów i spłaconych długów (art. 567 § 1 k.p.c. i art. 686 k.p.c).

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Zasadą jest, iż udziały małżonków w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 k.r.o.).

Przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego każdego z małżonków określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m. in. przedmioty majątkowe nabyte w drodze darowizny, chyba że darczyńca inaczej postanowił, a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 33 pkt 2 i 10 k.r.o.). Zgodnie z treścią art. 45 § 1 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku osobistego (art. 45 § 3 k.r.o.).

Jak wynika z dokonanych ustaleń faktycznych, wartość podlegającego podziałowi majątku wspólnego B. M.i Z. M.wynosi 190.589,47 zł. Na majątek ten składają się zasoby finansowe byłych małżonków w postaci kwoty 15.361,31 zł zdeponowanej na koncie osobistym B. M.w Banku (...) S.A.w W., kwoty 4.417,48 zł zdeponowanej na indywidualnym koncie emerytalnym B. M.w Banku (...) S.A.w W., kwoty 1.695,02 zł stanowiącej równowartość udziałów jednostkowych Funduszu (...) S.A.w W., nabytych przez B. M., kwoty 3.513,83 zł, którą Z. M.wypłacił w dniu 10 lutego 2010 roku z rachunku brokerskiego w (...) S.A.w W., kwoty 30,75 zł zdeponowanej na koncie Z. M.w (...) S.A.w W.oraz kwoty 165.571,08 zł, którą Z. M.uzyskał z tytułu odkupienia w dniu 17 maja 2007 r. 154,054 jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (...).

Skoro do rozliczenia w ramach podziału pozostaje kwota 190.589,47 zł, a obydwoje małżonkowie posiadali równe udziały w majątku wspólnym, to wartość udziałów wnioskodawcy i uczestniczki w tym majątku wynosi po 95.294,74 zł. Po uwzględnieniu zatem środków finansowych znajdujących się aktualnie w posiadaniu uczestniczki (15.361,31 zł +4.417,48 zł + 1.695,02 zł = 21.473,81 zł), należna uczestniczce B. M. spłata z majątku wspólnego wynosi 73.820,93 zł (95.294,74 zł - 21.473,81 zł). Kwotę tę powiększyć należy o połowę ceny w wysokości 2.000 zł, za którą wnioskodawca Z. M. sprzedał po ustaniu małżeństwa wspólny samochód i z której to kwoty nie rozliczył się z uczestniczką. Dlatego powinna ona połowę tej kwoty odzyskać w ramach dokonywanego rozliczenia. Skutkuje to podwyższeniem spłaty dla B. M. o kwotę 1.000 zł (2.000 / 2 = 1.000 zł)

W konsekwencji Sąd Rejonowy zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki tytułem spłaty kwotę 74.820,93 zł.

Na podstawie art. 212 § 3 w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. Sąd Rejonowy ustalił termin płatności spłaty na jeden miesiąc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Ponieważ zabudowana nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą (...), na skutek zawarcia umowy sprzedaży z dnia 14 kwietnia 2011 roku, stała się wyłączną własnością Z. M., a nadto wnioskodawca i uczestniczka wnieśli o odstąpienie od dokonania podziału tejże nieruchomości oraz pozostałych rzeczy ruchomych, Sąd na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie w pozostałej części.

O kosztach postępowania w zakresie opłaty sądowej od wniosku Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c, obciążając nią w częściach równych wnioskodawcę oraz uczestniczkę. Z uwagi na to, że kwota 1.000 zł wpłacona została przez Z. M., Sąd zasądził na jego rzecz od B. M. kwotę 500 zł. O kosztach postępowania w pozostałym zakresie (wynagrodzenie pełnomocnika procesowego) Sąd orzekł na podstawie wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. reguły ogólnej ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca zaskarżając go w części zasadzającej od Z. M. na rzecz B. M. tytułem spłaty kwotę 74. 820,93 zł, płatną w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności i zarzucając:

I. sprzeczność poczynionych przez Sąd ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, przez przyjęcie:

1. że wartość podlegającego podziałowi majątku wspólnego B. M.i Z. M.wynosi 190.589,47zł, a na majątek ten składają się zasoby finansowe byłych małżonków w postaci kwoty 15.361,3lzł zdeponowanej na koncie osobistym B. M.w Banku (...) S.A.w W., kwoty 4.417,48zł zdeponowanej na indywidualnym koncie emerytalnym B. M.w Banku (...) S.A.w W., kwoty 1695,02 zł stanowiącej równowartość udziałów jednostkowych Funduszu (...) S.A.w W., nabytych przez B. M., kwoty 3.513,83zł, którą Z. M.wypłacił w dniu 10 lutego 2010 r. z rachunku brokerskiego w (...) S.A.w W., kwoty 30,75zł zdeponowanej na koncie Z. M.w (...) S.A.w W.oraz kwoty 165.571,08zł, którą Z. M.uzyskał z tytułu odkupienia w dniu 17 maja 2007r. 154,054 jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (...),

2. uznanie za wiarygodne zeznań uczestniczki, że środki posiadane przez uczestniczkę są środkami jej matki w kwocie 54.311,67zł, a przez przyjęcie odmowy uznania za wiarygodne twierdzeń wnioskodawcy, że środki zarządzane przez wnioskodawcę nie były jego środkami, a środkami rodziców, a następnie matki,

3. ustalenie, że B. M. i Z. M. gospodarowali uzyskiwanymi w trakcie trwania małżeństwa dochodami w ten sposób, że wynagrodzenie za pracę - a następnie świadczenie emerytalne - uczestniczki wykorzystywane było na pokrycie kosztów bieżącego utrzymania rodziny, w tym utrzymania studiujących córek i spłaty ich kredytów studenckich, natomiast dochody wnioskodawcy przeznaczane były od 1974r. na wspólne oszczędności,

4. podwyższenie spłaty dla B. M. o kwotę 1 000 zł, tj. o połowę ceny w wysokości 2000zł, za którą wnioskodawca Z. M. sprzedał po ustaniu małżeństwa wspólny samochód i z której to kwoty nie rozliczył się z uczestniczką.

II. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności jaką wartość stanowił majątek wspólny byłych małżonków i jaki były stan oszczędności wnioskodawcy i uczestniczki, w sytuacji gdy zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka twierdzili, że większość środków jakimi dysponowali były środkami ich rodziców;

III. zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwoty ponad żądanie uczestniczki.

Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawca wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie zaskarżonego postanowienia i umorzenie postępowania w sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego oraz zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uczestniczka postępowania wnosiła o oddalenie apelacji.

Ponieważ zarzut apelacji dotyczący sprzeczności ustaleń stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia z treścią zebranego materiału dowodowego okazał się częściowo zasadny, jak również z uwagi na uzupełnienie materiału dowodowego w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne przytoczone ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego z następującymi zmianami i uzupełnieniami:

W miejsce ustalenia, iż B. M. ulokowała oszczędności swojej matki –K. M. (1) w wysokości 54 311,67 zł na założonej na własne nazwisko lokacie bankowej w Banku (...) S.A. w W. Sąd Okręgowy ustalił, że w dacie 3 kwietnia 2010 r. na rachunku B. M. w Banku (...) S.A. w W. oprócz kwot 15.361,31 zł i 4.417,48 zł była zdeponowana kwota 54 311,67 zł stanowiąca lokatę progresywną detal.

/dowód: wyciąg łączny z rachunku uczestniczki w Banku (...) k. 16 (koperta)/

Na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed Sądem I instancji oraz w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił, co następuje:

Matka powódki K. M. (2)jest emerytką. Jej emerytura wynosiła: 1 142,72 zł miesięcznie w 2004 r., 1 374 zł miesięcznie w 2008 r., 1 454,29 zł miesięcznie w 2009 r. i 1519 zł miesięcznie w 2010 r. K. M. (2)posiada rachunek bankowy w Banku (...) S.A. (...)Oddział wT.. Na jej rachunku były zdeponowane następujące kwoty: 5 696,89 zł w dacie 26 września 2004 r., 5 384,12 zł w dacie 26 stycznia 2009 r., 10 675,91 zł w dacie 26 listopada 2009 r., 12 738,83 zł w dacie 26 lutego 2010 r., 15 991,37 zł w dacie 26 września 2010 r. oraz 20 190,01 zł w dacie 26 maja 2011 r. Wnioskodawczyni B. M.będąc pełnomocnikiem ustanowionym do tego rachunku dokonała w latach 2006 -2007 wypłat gotówkowych w następujących terminach i kwotach: 23.01.2006 r. – 500 PLN, 20.02.2006 r. – 400 PLN, 31.03.2006 r. – 1000 PLN, 18.04.2006 r. – 400 PLN, 25.04.2006 r. – 5000 PLN, 19.05.2006 r. – 10000 PLN, 30.06.2006 r. – 500 PLN, 24.07.2006 r. – 2000 PLN, 5.09.2006 r. – 600 PLN, 26.09.2006 r. – 2000 PLN, 2.11.2006 r. – 3000 PLN, 26.06.2007 r. – 1000 PLN, 25.07.2007 r. – 1000 PLN, 27.08.2007 r. – 1000 PLN, 1.10.2007 r. – 5000 PLN, 2.11.2007 r. – 3000 PLN, 13.12.2007 r. – 2500 PLN.

/dowód: zaświadczenie Banku (...) S.A. (...)Oddział w T.. k. 61, wyciąg z rachunku K. M.k. 16 (koperta), wyciągi z rachunku K. M.k. 95 -99/

Środki pobrane z rachunku bankowego S. M. zostały przeznaczone m. in. na zakup opału, remont dachu, wymianę bojlera, wymianę przyłącza elektrycznego budynku, częściową wymianę instalacji elektrycznej, wymianę pokrycia dachów garażu i budynków gospodarczych. Natomiast kwota 13 000 zł została zainwestowana przez uczestniczkę B. M.. W dniu 14 czerwca 2006 r. uczestniczka B. M. pobrała ze swojego rachunku bankowego kwotę 12 003 zł. Tego samego dnia nabyła jednostki uczestnictwa w funduszu (...) Akcji za kwotę 25 000 zł. W dniu 14 lutego 2007 r. jednostki zostały odkupione za kwotę 32 194,26 zł.

/dowód: zeznania uczestniczki k. 120 -121 odwrót, okoliczności przyznane, wyciągi z rachunku bankowego uczestniczki z opisem transakcji k. 91 -91 odwrót, k. 93 -93 odwrót, dyspozycja otwarcia nowego rejestru k. 92 -92 odwrót, wyciąg łączny z rachunku uczestniczki w Banku (...)k. 16 (koperta), zaświadczenie Banku (...) S.A. (...)Oddział w T. k. 61, wyciąg z rachunku k. 16 (koperta)/

W dniu 19 czerwca 2012 roku wnioskodawca Z. M.sprzedał 167,230 jednostki uczestnictwa w Funduszu (...), które nabył w dniu 19 października 2007 r. Jednostki uczestnictwa zostały odkupione za kwotę 44 287,52 zł netto.

/dowód: potwierdzenie transakcji k. 247 akt sprawy/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, albowiem stwierdzenie naruszenia art. 233 k.p.c. determinuje zasadność zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, iż kwota 165 571,08 zł, którą wnioskodawca uzyskał z tytułu odkupienia w dniu 17 maja 2007 r. jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (...), stanowiła oszczędności wnioskodawcy, a tym samym składnik majątku wspólnego. Wymieniony składnik majątkowy został nabyty przez wnioskodawcę w czasie trwania wspólności ustawowej, jako surogat innego składnika majątkowego -jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym przysługujących wnioskodawcy nabytych również w czasie trwania wspólności – wchodzi zatem w skład majątku wspólnego uczestników stosownie do domniemania prawnego wynikającego z treści art. 31 § 1 k.r.o. (poprzednio art. 32 k.r.o.). Wnioskodawca nie zdołał wzruszyć powyższego domniemania. Zaoferował na tę okoliczność wyłącznie własne twierdzenia, którym Sąd Rejonowy celnie odmówił wiary, dokonując obszernej i wyczerpującej oceny zeznań wnioskodawcy, z uwzględnieniem zasad logicznego rozumowania, wiedzy i doświadczenia życiowego oraz całokształtu materiału dowodowego. Na tej podstawie wysnuł spójne i logiczne wnioski, których apelujący nie zdołał skutecznie zakwestionować w ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Nie wskazał bowiem jakie dowody zostały przez Sąd Rejonowy pominięte, ani też nie przedstawił argumentów wskazujących na niespójność bądź błędy logiczne przeprowadzonej oceny dowodów.

Trafnie natomiast zarzucono w apelacji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż kwota 54 311,67 zł zdeponowana w dacie ustania wspólności ustawowej na rachunku bankowym uczestniczki nie wchodziła w skład majątku wspólnego, stanowiąc środki matki uczestniczki. W zakresie tej kwoty również obowiązywało domniemanie prawne statuowane przez przepis art. 31 § 1 k.r.o. (poprzednio art. 32 k.r.o.). Rzeczą uczestniczki było zatem udowodnienie, iż kwota ta istotnie stanowiła środki należące do jej matki. Uczestniczka nie zdołała jednak obalić domniemania wynikającego z treści art. 31 § 1 k.r.o. Podobnie jak wnioskodawca zaoferowała w tym zakresie wyłącznie własne twierdzenia, którym Sąd Rejonowy bezkrytycznie dał wiarę. Zeznania uczestniczki, jako pochodzące od osoby bezpośrednio zainteresowanej wynikiem postępowania, należało skonfrontować z całokształtem materiału dowodowego, w szczególności dowodami z dokumentów. Sąd I instancji nie dokonał takiej analizy poprzestając na stwierdzeniu, iż wnioskodawca nie kwestionował faktu zarządzania przez żonę oszczędnościami jej matki. Wnioskodawca nigdy jednak nie przyznał, iż kwota 54 311,67 zł stanowiła środki K. M. (2). Przeciwnie podnosił, iż z emerytury K. M. (2) były finansowane wydatki na zakup opału oraz remonty i konserwacje zajmowanych przez nią budynków. Wskazywał, iż przedstawione przez wnioskodawczynię dokumenty nie potwierdzają transferów środków K. M. (2) na konto bankowe uczestniczki (por. pismo procesowe wnioskodawcy k. 114 – 115).

Podkreślić należy, iż uczestniczka w sposób całkowicie dowolny i nie znajdujący odzwierciedlenia w złożonych dokumentach, powoływała się na przysługiwanie jej matce środków w kwocie 54 311,67 zł, zdeponowanych na rachunku bankowym uczestniczki. W piśmie procesowym złożonym w dniu 6.10.2011 r. podała, iż dysponując dokumentami od 2006 r. może wyjaśnić, że oszczędności na jej rachunku w marcu 2006 r. stanowiły środki matki w części wynoszącej 30 000 zł, a w części wynoszącej 37 000 zł jej własne oszczędności. Jest to całkowicie dowolne twierdzenie, nie poparte dokumentami potwierdzającymi przesunięcie środków między rachunkami bankowymi K. M. (2)i uczestniczki. Dalej w piśmie procesowym uczestniczka w sposób dowolny wskazuje inwestycje finansowe, które były poczynione ze środków matki, a jedynym kryterium ich doboru wydaje się wartość wynosząca po zsumowaniu około 52 775 zł, a więc zbliżona do spornej kwoty. Twierdzenia uczestniczki nie znajdują również dostatecznego potwierdzenia w zaświadczeniu Banku (...) S.A., z którego wynika, że w latach 2006 -2007 r. uczestniczka pobrała z rachunku swojej matki łącznie kwotę 38 900 zł. Jak podniósł bowiem wnioskodawca, a co przyznała uczestniczka w swoich zeznaniach, kwota ta była przeznaczona na zakupy opału oraz remonty i konserwacje budynków użytkowanych przez K. M. (2), za wyjątkiem kwoty 13 000 zł przeznaczonej na zakup jednostek uczestnictwa Funduszu(...). Również wysokość kwot wypłacanych systematycznie z rachunku K. M. (2), oscylujących w większości przypadków w granicach 400 -3 000 zł wskazuje, iż były przeznaczane na bieżące utrzymanie, w tym zakup opału, a nie lokowane na koncie uczestniczki.

Dokonując oceny wiarygodności uczestniczki należało odwołać się zasad doświadczenia życiowego. Matka uczestniczki prowadziła jednoosobowe gospodarstwo domowe oraz utrzymywała się z niewielkiej emerytury, której część odkładała na własnym rachunku bankowym. Uczestniczka natomiast prowadziła wspólne gospodarstwo domowe z wnioskodawcą, który jak wynika w ustaleń Sądu Rejonowego, ponosił część kosztów prowadzenia gospodarstwa domowego oraz uzyskiwała dochody z kilku źródeł, w tym przed przejściem na emeryturę była zatrudniona w na stanowisku zastępcy dyrektora szkoły. Dodatkowo po ukończeniu przez córki studiów medycznych i zdobyciu zawodów lekarzy –stomatologów (w 2000 r. i 2003 r.), nie musiała już ponosić kosztów utrzymania córek. Z pewnością zatem oceniając zagadnienie w kategoriach doświadczenia życiowego przyjąć należy za bardziej prawdopodobne twierdzenie o zgromadzeniu spornych oszczędności przez uczestniczkę niż przez jej matkę. Skoro wnioskodawca uzyskując mniejsze dochody niż uczestniczka oraz bezsprzecznie ponosząc część kosztów prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego był w stanie zgromadzić oszczędności w wysokości około 165 000 zł, z pewnością uczestniczka mogła również zgromadzić oszczędności na poziomie 100 000 zł (środki zdeponowane na rachunku bankowym uczestniczki w dacie 1 kwietnia 2008 r.), które po przelaniu w dniu 29 kwietnia 2008 r. kwoty 50 671 zł tytułem zapłaty ostatniej raty za mieszkanie zakupione dla J. M. (por. k. 62 -62 odwrót), uległy zmniejszeniu do spornej kwoty 54 311 zł, według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej.

Na podstawie dowodów obiektywnych twierdzenia uczestniczki mogą być uznane za wiarygodne wyłącznie w części dotyczącej zainwestowania w swoim rachunku środków matki w kwocie 13 000 zł, przeznaczonych na zakup jednostek uczestnictwa Funduszu (...). W dniu nabycia tych jednostek (14.06.2006 r.) za kwotę 25 000 zł uczestniczka pobrała ze swojego rachunku kwotę 12 000 zł. Brakująca kwota 13 000 zł mogła stanowić środki K. M. (2)ponieważ w kwietniu i maju 2006 r. uczestniczka pobrała z rachunku bankowego swojej matki łącznie kwotę 15 000 zł. Skoro jednostki uczestnictwa zostały w dniu 14 lutego 2007 r. sprzedane za kwotę 32 194,26 zł, udział środków matki w nabyciu jednostek wynoszący 52 % odpowiada kwocie 16 740,88 zł (32 194 x 52 % = 16 740,88 zł). W konsekwencji sporna kwota 54 311,67 zł w części wynoszącej 16 740,88 zł stanowi środki K. M. (2), a w pozostałej części oszczędności uczestniczki, podlegające zaliczeniu na poczet jej udziału w majątku wspólnym.

Aprobując ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w zakresie uznania kwoty 165 571,08 zł uzyskanej przez wnioskodawcę z tytułu odkupienia jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, za składnik majątku wspólnego, nie można podzielić oceny jurydycznej tego Sądu, który dokonał zaliczenia tej kwoty na poczet udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym. Jak bowiem wynika z poczynionych ustaleń wnioskodawca w dniu 19 października 2007 r., a zatem przed ustaniem wspólności ustawowej małżeńskiej, dokonał zakupu 167,230 jednostek uczestnictwa w Funduszu(...)za kwotę 100 000 zł oraz 411,243 jednostek uczestnictwa w Funduszu (...)za kwotę 60 000 zł. Jednostki uczestnictwa w Funduszu (...)sprzedał w dniu 12 stycznia 2010 r. (przed ustaniem wspólności) za kwotę 41 058,50 zł, natomiast jednostki uczestnictwa w Funduszu (...)sprzedał w dniu 19 czerwca 2012 roku (po ustaniu wspólności, a przed dokonaniem podziału majątku wspólnego) za kwotę 44 287,52 zł.

Wynikające z art. 46 k.r.o. odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o dziale spadku powoduje, iż przedmiotem podziału dokonywanego przez sąd powinien być cały majątek objęty wspólnością ustawową, a jego skład i wartość ustala sąd. Przedmiot podziału zaś są składniki majątku wspólnego należące do niego w dacie ustania wspólności, a istniejące w chwili dokonywania podziału. Nie uwzględnia się zatem przedmiotów, które były objęte wspólnością, ale które zostały zbyte, przy czym istotne znaczenie ma sposób zbycia lub zużycia tych przedmiotów. Przedmioty majątkowe zbyte lub zużyte w sposób prawidłowy nie są uwzględniane przy dokonywaniu działu, natomiast przedmioty majątkowe, które zostały zbyte lub zużyte bezpodstawnie albo roztrwonione, a także przedmioty, które nie weszły do wspólności z winy jednego z małżonków, są uwzględniane przy dokonywaniu podziału w ten sposób, że ich wartość zaliczana zostaje na poczet udziału tego z małżonków, którego zawinione zachowanie spowodowało uszczuplenie majątku wspólnego.

Na tle ustalonego stanu faktycznego brak jest podstaw do uznania, że zmniejszenie środków finansowych majątku wspólnego, którymi dysponował wnioskodawca z kwoty 165 571,08 zł do kwoty 85 346,02 zł nastąpiło z winy wnioskodawcy. Jest to następstwo ogólnoświatowego kryzysu finansowego z lat 2007 – 2010, który spowodował gwałtowny spadek cen akcji, obligacji i innych papierów wartościowych, zabezpieczonych pożyczkami hipotecznymi wysokiego ryzyka w Stanach Zjednoczonych. Podkreślić należy, iż małżonkowie akceptowali wzajemnie układ stosunków, w którym każdy z nich samodzielnie inwestował własne oszczędności, a przed 2007 r. każdy z małżonków odnosił zyski z nabywania i odsprzedawania jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych akcji. W konsekwencji na poczet udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym należy zaliczyć kwotę 85 346,02 zł, zamiast kwoty 165 571,08 zł.

Prawidłowo natomiast Sąd I instancji zaliczył na poczet udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym kwotę 3.513,83 zł wypłaconą w dniu 10 lutego 2010 roku z rachunku brokerskiego w Banku (...) S.A. w W., kwotę 30,75 zł zdeponowaną na koncie wnioskodawcy w (...) S.A. w W. oraz kwotę 2 000 zł uzyskaną ze sprzedaży przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności ustawowej samochodu marki D. (...). Wbrew bowiem zarzutom apelacji uczestniczka w toku postępowania domagała się rozliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży samochodu marki T. (por. protokół rozprawy k. 127 odwrót).

Ostatecznie zatem wartość składników majątku wspólnego podlegających zaliczeniu na poczet udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym wynosi łącznie 90 890,60 zł (85 346,02 + 3 513,83 zł + 30,75 zł + 2 000 zł = 90 890,60 zł). Natomiast składniki majątku wspólnego podlegające zaliczeniu na poczet udziału uczestniczki w tym majątku mają łączną wartość 59 044,60 zł (37 311,67 zł + 15 361,31 zł + 4 417,48 zł = 59 044,60 zł).

Skoro obydwoje małżonkowie posiadali równe udziały w majątku wspólnym, w celu wyrównania udziału uczestniczki w tym majątku należało zasądzić od wnioskodawcy na jej rzecz kwotę 15 923 zł tytułem dopłaty (90 890,60 zł – 59 044,60 zł = 31 846 zł : 2 = 15 923 zł).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uwzględniając częściowo apelację na podstawie art. 386 k.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że obniżył dopłatę zasądzoną od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki do kwoty 15 923 zł.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie 520 § 1 k.p.c., uznając, iż mimo sprzecznych stanowisk uczestników, wobec częściowego uwzględnienia żądania każdego z uczestników, nie było podstaw do odstąpienia od ogólnej zasady ponoszenia kosztów postępowania nieprocesowego określonej w art. 520 § 1 k.p.c.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE