UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie T. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 18 lutego 2013 r. odmawiającej jej wypłaty emerytury za okres od 1 października 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni T. M. ma ustalone prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 1993 r. i świadczenie to było jej przekazywane do USA, gdzie wnioskodawczyni zamieszkiwała. W dniu 16 maja 2011 r. do organu rentowego zostało złożone zgłoszenie zmiany adresu zamieszkania wnioskodawczyni, gdzie jako jej adres zameldowania/zamieszkania oraz adres do korespondencji podano K., ul. (...). Decyzją z dnia 11 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Odział w W. - Wydział (...) Umów Międzynarodowych wstrzymał wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2011 r. i przekazał sprawę dotyczącą dalszej wypłaty świadczenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.., co nastąpiło decyzją z dnia 2 sierpnia 2011 r. Celem ustalenia dokładnych danych wnioskodawczyni i faktycznego jej adresu zamieszkania organ rentowy zwrócił się do niej w dniu 7 października 2011 r. z pismem o wypełnienie druku adresowego. W dniu (...) syn wnioskodawczyni w jej imieniu wypełnił zgłoszenie podając adres: K., ul. (...). Następnie organ rentowy pismem z dnia 31 stycznia 2012 r. zwrócił się do wnioskodawczyni o potwierdzenie aktualnego miejsca zamieszkania, a w sytuacji gdy przebywa za granicą, o wyjaśnienie, czy jest to pobyt stały, czy czasowy, wskazując jako termin udzielenia odpowiedzi dzień 28 lutego 2012 r. Przesyła powróciła jako niepodjęta w terminie. Kolejnym pismem z dnia 12 czerwca 2012 r. organ rentowy zwrócił się do wnioskodawczyni o zgłoszenie się w Inspektoracie z dowodem osobistym. Przesyłka zawierająca to pismo po dwukrotnej awizacji z powodu niezastania adresata wróciła do organu rentowego. Pismem z dnia 2 sierpnia 2012 r. organ rentowy przesłał wnioskodawczyni poświadczenie dalszego prawa do pobierania świadczenia – druk Rp-3 i zobowiązał ją do jego zwrotu w terminie 14 dni. Poinformował też, iż w przypadku nieprzedłożenia oświadczenia wstrzyma wypłatę świadczenia, zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS). Korespondencja ta powróciła do organu rentowego z adnotacją „adresata nie zastano”. W Konsekwencji organ rentowy decyzją z dnia 6 września 2012 r. wstrzymał wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 października 2012 r. na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Również ta decyzja po dwukrotnym awizowaniu z powodu niezastania adresata w domu powróciła do organu rentowego. W dniu 7 stycznia 2013 r. wnioskodawczyni złożyła w organie rentowym oświadczenie, iż posiada stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski, a w dniu 16 stycznia 2013 r. ponownie zgłosiła się do organu rentowego i oświadczyła, że jej aktualny adres zamieszkania i korespondencyjny to K., ul. (...). Natomiast w dniu 17 stycznia 2013 r. wystąpiła o wypłacenie zaległej emerytury za okres od października do grudnia 2012 r. W spornym okresie od października do grudnia 2012 r. wnioskodawczyni przebywała za granicą z wizytą u rodziny. Decyzją z dnia 21 stycznia 2013 r. organ rentowy wznowił wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 stycznia 2013 r., tj. od miesiąca, w którym ustała przyczyna powodująca wstrzymanie wypłaty świadczenia.

W tym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wywiódł, że w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2. Zaś zgodnie z art. 128 ust. 1 i 5 tej ustawy, na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą. W razie niespełnienia tego wymogu przepisy art. 101 i 134 stosuje się odpowiednio. Natomiast w myśl art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń. Sąd Okręgowy podkreślił, że wypłata emerytury dla wnioskodawczyni została wstrzymana od dnia 1 października 2012 r. właśnie z uwagi na fakt, iż organ rentowy, wobec braku kontaktu z wnioskodawczynią (nieodbieranie przez nią korespondencji i niestawianie się pomimo wezwań), nie mógł ustalić jej aktualnego adresu zamieszkania. W ocenie Sądu Okręgowego spełnione zostały więc ustawowe przesłanki warunkujące wstrzymanie wypłaty świadczenia. Dodatkowo decyzja z dnia 6 września 2012 r. wstrzymująca wypłatę świadczenia nie została przez wnioskodawczynię zaskarżona i jest prawomocna. Celem uzupełnienia swoich danych (aktualnego adresu) wnioskodawczyni zgłosiła się do organu rentowego dopiero w styczniu 2013 r. i w tym miesiącu złożyła dopiero wniosek o podjęcie wypłaty emerytury. Zatem podjęcie wypłaty emerytury było możliwe dopiero od stycznia 2013 r., co trafnie uczynił organ rentowy w zaskarżonej decyzji. Zatem zaskarżona decyzja z dnia 18 lutego 2013 r. jest prawidłowa, a to skutkowało oddaleniem odwołania na podstawie powyższych przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 477¹⁴§1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła wnioskodawczyni T. M.. Zaskarżając go w całości, zarzuciła naruszenie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez błędną wykładnię pojęcia „wstrzymanie wypłaty świadczeń” i przyjęcie, że wstrzymanie wypłaty emerytury na tej podstawie oznacza wykluczenie możliwości skutecznego żądania wypłaty emerytury za okres przypadający na czas wstrzymania; naruszenie art. 128 ust. 1 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez błędną wykładnię i uznanie, że odpowiednie stosowanie przepisów art. 101 oraz art. 134 tej ustawy oznacza zastosowanie ich w sposób literalny bez możliwości żadnych zmian i modyfikacji; naruszenie art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez błędne przyjęcie, ze przepis ten reguluje zarówno kwestię terminu wznowienia wypłaty świadczenia, jak i wysokości świadczenia podlegającego wypłacie, nie zaś jedynie kwestię terminu dokonania czynności materialno-technicznej w postaci wznowienia wypłaty świadczenia; naruszenie art. 135 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której były podstawy do jego zastosowania ze względu na błąd organu rentowego polegający na przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sposób nie czyniący wymogu, o którym mowa w art. 7, art. 77, art. 80 oraz art. 180 k.p.a. w zw. z art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazując na tak sformułowane zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na jej rzecz od organu rentowego emerytury za okres od 1 października 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. ( w łącznej kwocie 5.482,23 zł) oraz przyznanie jej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu apelująca podniosła, że wstrzymanie wypłaty świadczenia w rozumieniu art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie powinno oznaczać odebrania świadczenia. Przepis ten daje możliwość organowi rentowemu jedynie zawieszenia i odłożenia na później wypłaty świadczenia, a nie definitywnego pozbawienia świadczenia przez okres tego wstrzymania. Natomiast art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zdaniem apelującej, reguluje jedynie kwestię terminu dokonania wznowienia wypłaty świadczenia, a nie odnosi się do wysokości świadczenia podlegającego wypłacie. Ponadto apelująca podniosła, że Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do zarzutu naruszenia przez organ rentowy przepisów postępowania administracyjnego i błędnego wstrzymania wypłaty jej emerytury pomimo złożenia wcześniej oświadczenia o stałym zamieszkaniu na terenie Polski.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem podniesione w niej zarzuty nie są trafne.

W niniejszej sprawie spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia kwestii terminu, od jakiego organ rentowy winien był wznowić wypłatę emerytury wnioskodawczyni T. M., której wypłata świadczenia emerytalnego została wstrzymana w okresie od dnia 1 października 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że podstawą wstrzymania wypłaty emerytury wnioskodawczyni była prawomocna decyzja organu rentowego z dnia 6 września 2012 r. wydana w związku z nieprzedłożeniem przez wnioskodawczynię dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do wypłaty świadczenia. Przed wydaniem decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury od dnia 1 października 2012 r., organ rentowy wdrożył tzw. procedurę "potwierdzenia życia", o której mowa w art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.; dalej zwana ustawa o emeryturach i rentach z FUS). Zgodnie z tym przepisem, na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą. Procedura ta, mająca na celu zapobieganie pobieraniu świadczenia za osoby nieżyjące, w praktyce polega na dostarczaniu świadczeniobiorcom formularzy (tzw. poświadczeń życia i zamieszkania) podlegających zwrotowi po odpowiednim wypełnieniu. Dowód w postaci podpisu odgrywa tu podobną rolę co oświadczenie składane w trybie art. 75 § 2 k.p.a. W razie niespełnienia wymogu potwierdzenia, na mocy odpowiedniego zastosowania art. 134 ust. 1 pkt 2 cytowanej ustawy następuje wstrzymanie wypłaty świadczeń. Analiza treści art. 128 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w odniesieniu do celu jakiemu służy ten przepis prowadzi do wniosku, że w razie niespełnienia przez ubezpieczonego wymogu potwierdzenia prawa do dalszej wypłaty świadczenia, organ rentowy obligatoryjnie winien zastosować odpowiednio art. 134 - w tym wypadku „odpowiednio” oznacza zastosowanie art. 134 ust 1 pkt 2 - ustawy o emeryturach i rentach z FUS ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 stycznia 2013 r., III AUa 1266/12, LEX 1286490, lub portal orzeczeń sądowych).

W niniejszej sprawie organ rentowy zastosował wobec wnioskodawczyni opisaną wyżej procedurę "potwierdzenia życia", najpierw pismem z dnia 12 czerwca 2012 r. wzywając wnioskodawczynię do zgłoszenia się z dowodem osobistym, a potem pismem dnia 2 sierpnia 2012 r. przesłał jej do wypełnienia druk poświadczenia dalszego prawa do pobierania świadczenia (Rp-3) zobowiązując ją do jego zwrotu w terminie 14 dni wraz z informacją, że w przypadku niezłożenia oświadczenia wstrzyma jej wypłatę emerytury na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Formularz ten, podobnie jak wcześniejsza korespondencja, powrócił do organu rentowego, po powtórnym awizowaniu przez doręczyciela z adnotacją „nie podjęto w terminie”. Wypada zauważyć, że wbrew twierdzeniu skarżącej, w okolicznościach tej sprawy, organ rentowy nie był zobligowany przed wydaniem decyzji o wstrzymaniu wypłaty świadczenia do weryfikowania zupełnie samodzielnie okoliczności czy wnioskodawczyni żyje. Skarżąca od początku przyznania jej prawa do emerytury (od dnia 1 stycznia 1993 r.) przebywała w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, gdzie zamieszkiwała i tam było jej przekazywane świadczenie. W dniu 16 maja 2011 r. zgłosiła swój powrót do Polski do K.. Decyzją z dnia 11 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Odział w W. - Wydział (...) Umów Międzynarodowych wstrzymał wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2011 r. i przekazał sprawę dotyczącą dalszej wypłaty świadczenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.. Decyzją z dnia 2 sierpnia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. podjął wypłatę świadczenia od 1 sierpnia 2011 r. i jednocześnie od tej daty, wobec sprzecznych adresów zamieszkania wnioskodawczyni w K., braku prawidłowych danych w ewidencji ludności, próbował się bezskutecznie skontaktować z wnioskodawczynią. W dniu 18 listopada 2011 r. do organu rentowego zgłosił się syn wnioskodawczyni M. M.

(nie przedłożył stosownego upoważnienia – vide: k.87 a.r.) i podał, że matka – wnioskodawczyni aktualnie przebywa „ tymczasowo” za granicą i zgłosi się po powrocie do ZUS. Od tej daty 18 listopada 2011 r. wnioskodawczyni nie zgłosiła się do organu rentowego, a ten słał na jej adres zamieszkania w K. kolejne pisma, z dnia 31 stycznia 2012 r. o wskazanie czy przebywa na stałe czy tymczasowo za granicą; z dnia 12 czerwca 2012 r. iż winna zgłosić się z dowodem osobistym celem ustalenia jej adresu zamieszkania. Wobec zwrotu korespondencji z adnotacjami „ nie podjęto w terminie”, „adresata nie zastano” organ rentowy, nie wiedząc czy wnioskodawczyni przebywa na stałe za granicą czy też czasowo i czy w ogóle żyje, był uprawniony do wszczęcia procedury o jakiej mowa w art. 128 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a nie przeprowadzać sam postępowania weryfikacyjnego. Podkreślić przy tym trzeba, że wszystkie powołane wyżej pisma zmierzające do uzyskania potwierdzenia o dalszym przysługiwaniu wnioskodawczyni prawa do wypłaty emerytury, wysyłane były na adres przez nią podany, a zatem w sytuacji nieodbierania ich, wywoływały skutki takie jak w przypadku ich doręczenia. Zaś decyzja z dnia 6 września 2012 r. o wstrzymaniu wypłaty emerytury wnioskodawczyni jako niezaskarżona stała się prawomocna. Oznacza to, że doszło do skutecznego wstrzymania wypłaty świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni od dnia 1 października 2012 r. na mocy prawomocnej decyzji z dnia 6 września 2012 r. Zatem wbrew zawartym w apelacji zarzutom, nie ma podstaw do kwestionowania zastosowanego przez organ rentowy trybu do uzyskania potwierdzenia o dalszym przysługiwaniu wnioskodawczyni emerytury i jego skutku w postaci wstrzymania wypłaty świadczeń w oparciu o art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Natomiast odnosząc się do kwestii wznowienia wypłaty wstrzymanych świadczeń i terminu tej wypłaty należy odwołać się do art. 135 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2. Jedynie w przypadkach określonych w art. 134 ust. 1 pkt 5 , tj. gdy świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty. Jak wynika z powyższego, jedynie gdy wypłata świadczenia została wstrzymana z przyczyn niemożności jego doręczenia niezależnych od organu rentowego, wznowienie wypłaty następuje od miesiąca, w którym ją wstrzymano. Przepis art. 134 ust 1 pkt 5 nie ma zastosowania w tej sprawie, bo organ rentowy do daty wstrzymania świadczenia decyzją z 6 września 2013 r. skutecznie doręczał wnioskodawczyni samo świadczenie, przelewając je na jej rachunek bankowy. Tymczasem w pozostałych sytuacjach objętych normą powyższego przepisu - świadczenie wznawia się do wypłaty od miesiąca ustania przyczyny wstrzymania wypłaty, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty. U podłoża takiego rozróżnienia leżał charakter przesłanek wymienionych w przepisie art. 134 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podkreślenia wymaga, że samo wstrzymanie wypłaty jest czynnością o charakterze technicznym. Wstrzymanie wypłaty na podstawie pkt 1- 4 przepisu wynika rzeczywiście z czasowego braku spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich przesłanek prawa do świadczenia bądź, pojawienia się okoliczności niweczących to prawo bądź też niewykazania dalszego istnienia tego prawa. W razie wystąpienia którejś z powyższych przesłanek można zatem powiedzieć, że niewypłacane świadczenie było świadczeniem nienależnym w okresie wstrzymania jego wypłaty. Sytuacja ta nie ma miejsca jedynie, gdy wypłata świadczenia wstrzymana została z przyczyn niezależnych od organu rentowego, tj. w sytuacji, o której mowa w pkt 5 przepisu. Chociaż ustawa używa bardzo ogólnego pojęcia "przyczyn niezależnych od organu rentowego", nie precyzując go w żaden sposób, nie ulega wątpliwościom, że za przyczyny takie nie można uznać żadnych z przyczyn wymienionych w pkt 1-4 przepisu art. 134. Zaś w istocie do tego sprowadzają się zarzuty apelacji, pomijające wdrożoną przez organ rentowy procedurę mającą potwierdzić dalsze istnienie prawa nie do emerytury wnioskodawczyni, co prawa do dalszej wypłaty świadczenia i błędnie uznające, że wypłata emerytury wnioskodawczyni została wstrzymana z powodu niemożności doręczenia świadczenia z przyczyn niezależnych od organu rentowego, czy też na skutek jego błędu. W żadnym bądź razie nie można tu mówić o błędzie organu rentowego ( art. 135 ust 3 ustawy), gdy działania tego organu znajdowały oparcie i konieczność działania w zaistniałej sytuacji, na podstawie art. 128 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Jako że w styczniu 2013 r. wnioskodawczyni zgłosiła się do organu rentowego z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury, dopiero w tym miesiącu ustały przyczyny wstrzymania wypłaty świadczenia, bowiem wykazane zostało, że wnioskodawczyni żyje i przysługuje jej dalsze prawo do wypłaty emerytury. Ma więc rację Sąd Okręgowy, przywołując wyrażoną w art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zasadę, że wypłatę wznawia się od miesiąca ustania przyczyny wstrzymania, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. Wyjątek taki, kiedy wypłatę wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, zachodzi jedynie wtedy, gdy organ rentowy wstrzymał wypłatę świadczenia z powodu niemożności jej doręczenia z przyczyn niezależnych od organu rentowego (ust. 2), a także w sytuacji niewymienionej w przepisie art. 134 ust. 1, tj. gdy wstrzymanie wypłaty wynikało z błędu organu rentowego (ust. 3). Jak zaś już wyżej wskazano, sytuacja taka nie ma miejsca w niniejszej sprawie. Słusznie emerytura wnioskodawczyni została więc jej wypłacona dopiero od stycznia 2013 r. i nie było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i wyrównania świadczenia za okres od 1 października 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. w kwocie 5.482,23 zł, to wnioskodawczyni winna dbać o swoje żywotne interesy i zawiadamiać organ rentowy o każdym czasowym pobycie w innym miejscu niż zameldowanie, gdy pobyt ten jest dłuższy niż wskazany przepisami prawa polskiego właściwymi dla konieczności dokonania zmian w meldunku. Syn wnioskodawczyni już w listopadzie 2011 r. podawał, że ta przebywa zagranicą w USA, a sama skarżąca jak podaje do Polski powróciła dopiero w grudniu 2012 r. (zeznania k. 24 a.s.). Powinna zatem dbając należycie o swoje interesy zawiadomić organ rentowy o pobycie w innym kraju, zważywszy, że nie skontaktowała się z organem od 1 sierpnia 2011 r., kiedy poinformowała, że zmienia adres zamieszkania z adresu w USA na adres w Polsce w K..

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie wskazanych wyżej przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji jako pozbawionej racji faktycznych i prawnych.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE